URZĄD MIASTA I GMINY UL. KOŚCIUSZKI POBIEDZISKA

Transkrypt

1 URZĄD MIASTA I GMINY UL. KOŚCIUSZKI POBIEDZISKA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY POBIEDZISKA Pobiedziska 2010 r.

2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP 2 II. UWARUNKOWANIA 4 1. CHARAKTERYSTYKA GMINY 4 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW WARUNKI I JAKOŚĆ śycia MIESZKAŃCÓW SYSTEM TRANSPORTOWY INFRASTRUKTURA TECHNICZNA UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO 33 III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO CELE POLITYKI PRZESTRZENNEJ GMINY KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO, ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ OBSZARY, DLA KTÓRYCH NALEśY SPORZĄDZIĆ MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 61 1

3 I. WSTĘP Wykonana w 2006 r. zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ocena aktualności planów miejscowych i obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pobiedziska wykazała potrzebę aktualizacji Studium ze względu na dostosowanie jego struktury do obecnie obowiązujących standardów i wymogów prawnych. Uchwalone w październiku 2000 roku Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pobiedziska powstało zgodnie z zapisami ówcześnie obowiązującej ustawy, tj. ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późniejszymi zmianami). Problematyka, którą powinno zawierać studium, była określona jedynie przez ustawę; nie funkcjonowały Ŝadne rozporządzenia szczegółowo definiujące zakres projektu studium. W związku z powyŝszym zakres i forma studium w duŝej mierze uzaleŝnione było od podejścia zespołu projektowego i władz gminy. W 2003 roku weszła w Ŝycie ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami), a w 2004 r. rozporządzenie określające wymagany zakres projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dokumenty powyŝsze określiły szczegółowe standardy sporządzania studium. Nowa ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zasadniczy sposób zmieniła takŝe relacje prawne między studium a planami miejscowymi zamiast dotychczasowej spójności ustaleń planu ze studium, wymaga obecnie zgodności rozwiązań planu miejscowego z ustaleniami studium. Fakt ten moŝe w wielu przypadkach utrudniać opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z obecnymi realiami związanymi z gospodarowaniem przestrzenią w gminie. W okresie, jaki minął od uchwalenia Studium, powstały nie tylko nowe akty prawne, lecz takŝe ukazało się szereg dokumentacji, planów, programów i raportów, do których powinny być dostosowane ustalenia Studium. Są to między innymi: Plan gospodarki odpadami dla powiatu poznańskiego, Plan gospodarki odpadami dla gminy Pobiedziska, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Uwarunkowania i Kierunki. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego Poznań r. oraz jego aktualizacja z 2010 r., Program Ochrony Środowiska Powiatu Poznańskiego, Program Ochrony Środowiska dla gminy Pobiedziska, Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Pobiedziska, Plan ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, Plan ochrony Parku Krajobrazowego Promno, Strategia rozwoju miasta i gminy Pobiedziska na lata , 2

4 Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Pobiedziska na lata Wszystkie powyŝsze przesłanki stanowiły podstawę do podjęcia przez Radę Miejską Gminy Pobiedziska uchwały Nr LX/493/06 z dnia 26 października 2006 r. w sprawie przystąpienia do zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Zmianą Studium zostaje objęta cała gmina w jej granicach administracyjnych z uwagi na dostosowanie zakresu dokumentu i formy jego przedstawienia do obowiązujących przepisów prawa. 3

5 II. UWARUNKOWANIA 1. CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Pobiedziska wraz z miastem zajmuje powierzchnię ok ha. PołoŜona jest przy wschodniej granicy powiatu poznańskiego, w środkowej części poznańskiego odcinka Szlaku Piastowskiego. LeŜy równieŝ w połowie drogi między Gnieznem a Poznaniem, przy linii kolejowej na tym samym kierunku. Graniczy od wschodu z gminami Swarzędz, Czerwonak i Murowana Goślina (pow. poznański), od południa z gminą Kostrzyn w pow. poznańskim i częściowo z gminą Nekla w pow. wrzesińskim, od zachodu z gminami Łubowo i Czerniejewo w pow. gnieźnieńskim, a od północy z gminą Kiszkowo (pow. Gniezno). Obszar gminy połączony jest z sąsiednimi gminami poprzez trzy Parki Krajobrazowe: Puszcza Zielonka, Lednicki Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Promno Struktura uŝytkowania gruntów (według danych Urzędu Gminy z lipca 2009) przedstawia się następująco: wyszczególnienie miasto gmina uŝytki rolne, w tym: 541 ha ha grunty orne 487 ha 9835 ha sady 5 ha 122 ha łąki trwałe 21 ha 675 ha pastwiska 5 ha 342 ha lasy i grunty leśne 36 ha 4887 ha grunty pod wodami 59 ha 490 ha tereny zurbanizowane 223 ha 701 ha grunty pozostałe 37 ha 674 ha Procentowe porównanie zmian w uŝytkowaniu gruntów miasta i gminy Pobiedziska łącznie: Studium 2000 r r. grunty orne, sady zajmują 56,0 % 55,2 % uŝytki zielone (łąki i pastw, trwałe) 5,4 5,5 lasy, grunty leśne, zadrzew., zakrzew. 24,5 26,0 grunty pod wodami 2,8 2,9 pozostałe 11,3 8,6 4

6 Największą zmianą jest 1,5 procentowy wzrost powierzchni zajmowanej przez lasy, zadrzewienia i zakrzewienia, co nastąpiło poprzez zalesianie dotychczasowych nieuŝytków. Tendencja ta powinna utrzymywać się i w następnych latach. Natomiast w ciągu ostatnich 2 lat o 12 ha zwiększyła się powierzchnia terenów zurbanizowanych Struktura własnościowa gruntów. grunty Skarbu Państwa w tym: lasy państwowe: grunty gminne grunty osób fizycznych w tym: gospodarstw rolnych spółki spółdzielnie grunty kościołów i zw. wyznan ha 4192 ha 830 ha 7193 ha 6043 ha 791 ha 248 ha 165 ha Jak wynika z powyŝszego zestawienia 38 % powierzchni gminy naleŝy do rolników indywidualnych. Grunty gminne stanowią 4,4 %. Połowa powierzchni całej gminy (50,7 %) to grunty państwowe, z czego ponad 43 % to lasy państwowe (22 % pow. gminy). Pozostałe to tereny komunikacyjne, wody powierzchniowe płynące i stojące oraz nieuŝytki Sieć osadnicza i ludność gminy. Sieć osadnicza gminy składa się z ośrodka gminnego miasta Pobiedziska oraz 22 sołectw, na które składa się 57 wsi. Miasto jako ośrodek gminny skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Mieszka tu 50 % wszystkich mieszkańców gminy. Wsie, obok funkcji związanych z rolnictwem, pełnią takŝe funkcje mieszkaniowe, wypoczynkowe, a niektóre z nich - takŝe produkcyjne. Ludność gminy. Pobiedziska Pobiedziska lata Miasto- ilość osób Wieś ilość osób 1946 rok rok Ogółem liczba mieszkańców 1960 rok rok (stan na ) rok (stan na 31.12) rok (stan na 31.12) rok (stan na 31.12) rok (stan na 2.01) rok (stan na 27.07)

7 Ludność wg sołectw Stan na wg UMiG Pobiedziska L.p. sołectwo liczba mieszkańców wsi Liczba mieszkańców sołectwa Uwagi 1. BEDNARY: Bednary Wronczynek BOCINIEC: Bociniec Gołuń Gołunin BOROWO MŁYN: Borowo Młyn Gorzkie Pole Promno Stacja BISKUPICE: Biskupice Biskupice w 1997 r os. z prognozą na 2020 r osób Uzarzewo Huby 50 Promienko GŁÓWNA: Główna Główienka GÓRA JANKOWO: Jankowo Jankowo Młyn 8. JERZYKOWO: Jerzykowo Bugaj Barcinek Jerzykowo w os. z prognozą na os. ; 384 Bugaj w os. z 33 prognozą na os. 9. KOCANOWO W 1997 r. 279 os., prognoza na os KOCIAŁKOWA GÓRKA: Kociałkowa Górka Nowa Górka Kapalica KOŁATA: Kołata Kołatka 69 Kowalskie 143 Skorzęcin LATALICE ŁAGIEWNIKI: Łagiewniki Pomarzanki Krześlice PODARZEWO POLSKA WIEŚ: Polska Wieś Borówko Zbierkowo Kociałkowa Górka w os., prognoza na os. 16. POMARZANOWICE W os., prognoza na 2020 r. 740 os. 17. PROMNO: Promno Wójtostwo Kaczyna Stara Górka 18. STĘSZEWKO: Stęszewko Tuczno Stęszewice Siodłowo Pruszewiec Stęszewko prognoza na 2020 r. 189 os. Tuczno prognoza na 2020 r. 137 os

8 19. WAGOWO: Wagowo Czachurki Jezierce 20. WĘGLEWO: Węglewo Węglewko WRONCZYN ZŁOTNICZKI: Złotniczki Jerzyn Kuracz NadroŜno ogółem 8651 Analizując rozwój ludnościowy całej gminy naleŝy pamiętać, Ŝe znaczący wpływ miała tu imigracja ludności z innych gmin, głównie z Poznania. Jak wynika z powyŝszych zestawień, przełomowe dla miasta były lata 90-te, od kiedy rozpoczął się jego dynamiczny rozwój ludnościowy. Niektóre z wsi, jak np. Biskupice, Jerzykowo, Bugaj juŝ dziś posiadają większą liczbę mieszkańców niŝ przewidywała to dotychczasowa prognoza (zawarta w studium uchwalonym w 2000 r.) na rok Wpływ ludności migrującej na teren gminy zaznacza się takŝe strukturze wieku mieszkańców. Nowi mieszkańcy gminy to głównie osoby w wieku produkcyjnym, często wraz z dziećmi, co przekłada się na wzrost liczebności tej grupy wiekowej. W związku z powyŝszym w strukturze wieku relacja między grupami wiekowymi nie naleŝy do typowych - procentowo zmniejszyła się grupa osób w wieku poprodukcyjnym (w liczbach bezwzględnych nieco wzrosła) grupy wiekowe ilość osób % ilość osób % 0 2 lat lat lat lat lat lat Grupa , ,0 przedprodukcyjna Grupa produkcyjna , ,3 powyŝej 60 K i 65 M , ,7 razem , ,0 Prognozując liczbę ludności gminy na najbliŝsze 15 lat przyjęto następujące załoŝenia: - wejście obecnie w dorosłe Ŝycie roczników wyŝu demograficznego z lat , czego konsekwencją powinien być wzrost wskaźnika przyrostu naturalnego, - wzrost poziomu Ŝycia jako czynnik determinujący dalszy przypływ ludności na teren gminy, - wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnym wydłuŝonym czasie Ŝycia tej grupy wiekowej. 7

9 Biorąc powyŝsze pod uwagę moŝna załoŝyć szacunkowo w najbliŝszym okresie 15 lat wzrost liczby ludności miasta i gminy do około mieszkańców. Jest to jednak zaleŝne takŝe tempa uruchamiania nowych terenów rozwojowych dla budownictwa mieszkaniowego, czyli od polityki przestrzennej gminy Charakterystyka zabudowy. Pobiedziska, jak wiele gmin powiatu poznańskiego, charakteryzuje się wielorakim typem zabudowy. Po pierwsze zabudowa miasta o średniowiecznej lokacji (w połowie XIII w). Obecny rynek w Pobiedziskach powstał na węźle dróg wykształconych jeszcze przed lokacją miasta. Były to drogi: poznańsko-gnieźnieńska, do Czerniejewa z odgałęzieniem do Nekli i Gniezna, do Kostrzyna, do Murowanej Gośliny. Miasto nie wykształciło siatki ulic wokół rynku. Rozplanowanie starej części miasta nie uległo do chwili obecnej zasadniczym zmianom. Główne komponenty urbanistyczne zostały określone w średniowieczu. Są nimi: dolina jezior Biezdruchowo, Dobre i Małe, dominanta kościoła św. Michała, rynek i wychodzące z niego ulice wraz z późniejszą charakterystyczną dla przełomu XIX i XX w. małomiasteczkową zabudową. Pierzeje rynkowe tworzą budynki 2 3 kondygnacyjne, kryte dachami stromymi, z usługami w parterach. Istotnym elementem w strukturze przestrzennej jest linia kolejowa relacji Poznań - Gniezno, decydująca o kompozycji urbanistycznej miasta. Poza historycznym jądrem rozwinęły się w XX w. w kierunku południowo-zachodnim zespoły zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej. Na południowy-wschód od jez. Małe, w tzw. Polskiej Wsi powstał kompleks budynków Zgromadzenia SS Najświętszego Serca Jezusa - gimnazjum, klasztor, budynki gospodarcze, park. WzdłuŜ dróg wylotowych z Pobiedzisk wydłuŝyły się ciągi zabudowy. Po drugie zabudowa wsi, które są właściwie osiedlami zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Rozwinęły się one przede wszystkim w środkowym pasie gminy, wzdłuŝ linii kolejowej i drogi krajowej nr 5, jak np. Biskupice, Bugaj, Jerzykowo. Do tej kategorii naleŝy takŝe zabudowa osiedla Letnisko Leśne, mimo Ŝe formalnie leŝy ono w granicach miasta. Są to skupiska budynków mieszkalnych, dwu- i trzykondygnacyjnych, niestety bez wyraźnie wykształconego centrum osiedla. Zabudowie mieszkaniowej bardzo często towarzyszy zabudowa warsztatowa i produkcyjna, występuje ona takŝe w osobno wydzielonych zespołach. Osiedla te charakteryzuje zróŝnicowana forma architektury, róŝne przekrycia dachów i kompozycji elewacji. Wymienione elementy zagospodarowania przestrzennego nie kształtują w sposób czytelny i jednolity struktury urbanistycznej poszczególnych obszarów. Po trzecie wsie o przewadze zabudowy zagrodowej, czyli z budynkami mieszkalnymi jednolub dwukondygnacyjnymi wraz z budynkami inwentarskimi, gospodarczymi, budynkami produkcji rolniczej, na ogół kryte dachem stromym. Na obszarze gminy znajduje się kilka miejscowości, które wyróŝniają się specyficznymi cechami rozplanowania: Latalice, Łagiewniki - wsie parcelacyjne z łańcuchowym układem osadniczym o duŝej regularności; Jerzyn, Wronczyn, Krześlice, Pomarzanowice, Węglewo, Kociałkowa Górka, Góra - wsie folwarczne z załoŝeniami dworsko-parkowymi; Jankowo, Promno, Złotniczki - wsie o walorach wynikających z ukształtowania terenu. 8

10 Na terenie gminy, z uwagi na jej walory krajobrazowo przyrodnicze znajduje się takŝe znacząca ilość zespołów zabudowy letniskowej i ogrodów działkowych. Jest to zabudowa intensywna, na małych działkach, pełniąca rolę miejsc wypoczynku pobytowego (nieraz niemal pobytu stałego) i weekendowego. Zlokalizowana głównie w bliskim sąsiedztwie jezior Stęszewsko Kołatkowskich (Stęszewko, Tuczno, Jerzyn, Kołata), zbiornika Kowalskie (Kowalskie, Bugaj, Borowo Młyn, Barcinek), doliny Cybiny, a takŝe na terenie Parku Krajobrazowego Promno i w jego otulinie (Promienko, Wagowo - Wiśniewo). Istotna w związku z tym staje się masowość tej zabudowy: ponad 1100 działek zabudowy letniskowej i ponad 2100 działek ogrodów działkowych Ruch budowlany W gminie odnotowuje się znaczny ruch budowlany. Rejestr wniosków o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w gminie Pobiedziska w latach od 2004 roku do końca 2007 roku zawiera łącznie wyłączając decyzje odmowne 995 pozycji. DECYZJE O WARUNKACH ZABUDOWY wydane w gminie Pobiedziska w latach RODZAJ INWESTYCJI Razem Inwestycje o funkcji mieszkalnej Inwestycje o funkcji usługowej Obiekty gospodarcze Obiekty związane z dział. rolniczą Inne RAZEM Decyzje o warunkach zabudowy wg rodzajów inwestycji liczba decyzji rok 2007 rok 2006 rok 2005 rok Inwestycje o funkcji mieszkalnej Inwestycje o funkcji usługowej Obiekty gospodarcze Obiekty związane z działalnością rolniczą rodzaj inwestycji Inne 9

11 Największa liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy dotyczy zabudowy mieszkaniowej jest to 77,8 % ogólnej liczby wydanych decyzji. Najwięcej decyzji wydano w Pobiedziskach i Biskupicach w tych miejscowościach istnieje najbardziej zaawansowany proces inwestycyjny dotyczący terenów mieszkaniowych. Na wysoką liczbę wydanych decyzji wz dotyczących zabudowy mieszkaniowej wpływa duŝe zainteresowanie budową domu w gminie Pobiedziska przez ludność napływową zamierzającą tutaj zamieszkać. DECYZJE O USTALENIU LOKALIZACJI INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO wydane w gminie Pobiedziska w latach RODZAJ INWESTYCJI Razem Telefonia komórkowa Sieć kanalizacji sanitarnej Sieć wodociągowa Sieć gazowa Sieć energetyczna Nawierzchnie dróg lokalnych Inne RAZEM Decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wg rodzajów inwestycji 30 liczba decyzji rok 2007 rok 2006 rok 2005 rok Telefonia komórkowa Sieć kanalizacji sanitarnej Sieć wodociągowa Sieć gazowa rodzaj inwestycji Sieć energetyczna Nawierzchnie dróg lokalnych Inne Największa liczba wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dotyczy sieci wodociągowej, gazowej i energetycznej jest to odpowiednio 19,3%, 24,0% i 22,5% ogólnej liczby wydanych decyzji (łącznie 65,8 % wydanych decyzji). Inwestycje te są związane z dynamicznym rozwojem budownictwa mieszkaniowego w gminie. Jednocześnie jednak duŝo niŝszy udział mają 10

12 inwestycje z zakresu sieci kanalizacji sanitarnej tylko ok. 7% ogólnej liczby wydanych decyzji. Oznacza to, iŝ nowo powstająca zabudowa mieszkaniowa jest zaopatrywana w wodę, gaz i energię elektryczną z sieci, natomiast na wielu działkach ścieki bytowe, wobec braku kanalizacji, muszą być gromadzone w zbiornikach bezodpływowych. NiŜszy udział ok. 11% ogólnej liczby wydanych decyzji mają równieŝ inwestycje z zakresu nawierzchni dróg lokalnych, co oznacza, iŝ do części nowo zabudowanych działek dojazd odbywa się nadal drogami nieutwardzonymi. 1.6 Turystyka i rekreacja. DuŜe walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy, w tym znaczna ilość jezior, przyczyniają się do uznania gminy za atrakcyjną dla turystyki i rekreacji. JuŜ w latach 70-tych XX w. pojawiły się w rejonie Tuczna i Stęszewka pierwsze zespoły zabudowy letniskowej. Popularną formą są takŝe ogrody działkowe, które de facto są traktowane przez ich właścicieli jako miejsce pobytowego wypoczynku w miesiącach letnich. Rozwinięta jest takŝe pozostała baza turystyczna. Ośrodki wypoczynkowe w Stęszewku i Tucznie znajdują się w atrakcyjnym sąsiedztwie jeziora. Pola namiotowe zorganizowano w Stęszewku (ZHP), Biskupicach i Wronczynie, a zespół domków kempingowych istnieje przy gościńcu Rzepicha w Promnie. Sam gościniec pełni funkcje restauracyjno hotelowe (hotel turystyczny). Podobnej klasy hotel turystyczny jest w Pobiedziskach przy hali sportowej. Pensjonaty znajdują się w Pobiedziskach i Promienku. Wysokiej klasy hotel mieści się w zabytkowym pałacu w Krześlicach. W gminie coraz większą popularnością cieszą się gospodarstwa agroturystyczne. Obecnie jest ich 8 we wsiach: Bednary, Biskupice, Borowo Młyn, Gołuń, Kociałkowa Górka, Promno, Stara Górka i Stęszewko. Przez teren gminy przebiega sieć szlaków turystycznych obejmująca: - szlaki rowerowe, w tym: część dwóch europejskich dróg rowerowych Euro Velo nr 2 i 9 oraz wschodnia część szlaku rowerowego wokół Poznania, - kajakowe na trzech ciągach wodnych: rz. Głównej, rz. Cybinie oraz poprzez jeziora Stęszewsko Kołatkowskie, Wronczyńskie i Jerzyńskie, - piesze związane są z parkami krajobrazowymi Promno i Puszcza Zielonka. Istotne jest takŝe połoŝenie gminy na historycznych szlakach kulturowych, takŝe generujących rozwój turystyki. NajwaŜniejszym z nich jest Szlak Piastowski, który od Poznania poprzez Gniezno do Kruszwicy - prowadzi przez miejsca związane z początkami Państwa Polskiego. 11

13 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA 2.1. Stan środowiska przyrodniczego. Charakterystyka środowiska przyrodniczego, w tym jego poszczególnych komponentów, została przedstawiona w opracowaniu ekofizjograficznym wykonanym na potrzeby Studium. W niniejszym rozdziale skrótowo zostaje podany stan środowiska przyrodniczego. Rzeźba terenu gminy Pobiedziska charakteryzuje się duŝym urozmaiceniem, typowym dla form młodo glacjalnych ostatniego zlodowacenia. Dominujący typ rzeźby stanowi wysoczyzna morenowa falista i równina sandrowa, rozcięte dolinami rynnowymi rzek: Głównej i Cybiny. Deniwelacje terenu dochodzą do m, a spadki w obrębie zboczy dolin przekraczają 20 %. Występują tu takŝe antropogeniczne formy rzeźby terenu, głównie wyrobiska związane z eksploatacją kruszywa naturalnego. Tereny przekształconej rzeźby znajdują się w okolicach Jerzyna, gdzie w wyniku rekultywacji terenów pokopalnianych powstały stawy rybne. Na terenie gminy występują piaski, Ŝwiry, wody termalne, torfy. Istnieje 6 udokumentowanych złóŝ kruszywa naturalnego: Borówko I i Borówko II, Złotniczki I i Złotniczki II oraz Zbierkowo, Gołuń i NadroŜno. Część tych złóŝ jest eksploatowana. Ponadto na obszarze całej gminy porozrzucane są stare oraz aktualnie uŝytkowane drobne Ŝwirownie nie posiadające odpowiednich dokumentacji. W dolinach rzek udokumentowano złoŝa torfowe. Te jednak nie są wskazane do eksploatacji z uwagi na walory i funkcje ekologiczne dolin oraz samych torfowisk. W 1984 r. w ramach regionalnego rozpoznania wód termalnych został wykonany otwór wiertniczy w rejonie północno-zachodniego brzegu jeziora Biezdruchowskiego, w którym na głębokości m zbadano wody mineralne. NaleŜą one do chlorkowo-sodowych (tzw. solanki), mają temperaturę 48 C, mineralizację ogólną 87,4 g/l. Wody te miały jednak niskie ciśnienie, co obok trudności z usuwaniem słonych wód pokąpielowych wskazuje na mało korzystne warunki eksploatacyjne. Wody powierzchniowe obszar gminy leŝy w całości w dorzeczu Warty, w zlewniach Głównej, Cybiny, Strugi Goślińskiej i Wełny. Głównymi rzekami jest Główna i Cybina, płynące równoleŝnikowo w dolinach wyraźnie zaznaczających się w rzeźbie terenu. Gmina charakteryzuje się znaczną ilością jezior i zbiorników wodnych, atrakcyjnych pod względem turystycznym z uwagi na otoczenie lasów. Wód o powierzchni powyŝej 1 ha jest 25. Największy jest zbiornik Jezioro Kowalskie w dolinie Głównej 203 ha. Łączna powierzchnia jezior i zbiorników wynosi 543,6 ha, co stanowi 2,9 % powierzchni gminy. Niepokojący jest jednak stan czystości wód powierzchniowych. Czystość wód Głównej na pewnych odcinkach mieści się w III klasie, a na innych jest poza klasą. Cybina prowadzi wody o poza klasowej czystości. Podobnie, jak wykazały badania, wygląda czystość wód w jeziorach i zbiornikach wodnych. Wpływ na taką sytuację mają głównie spływy zanieczyszczeń obszarowych, w tym zanieczyszczenia spływające z pól, zanieczyszczenia pochodzące z zespołów zabudowy letniskowej o nieuregulowanej gospodarce ściekowej oraz intensywnie prowadzona gospodarka rybacka. Tereny podmokłe występują lokalnie w rejonie jez. Biezdruchowo oraz na południe od Pobiedzisk wokół śródleśnych jezior, gdzie znajdują się rezerwaty przyrody. 12

14 Do wód powierzchniowych zaliczamy takŝe stawy hodowlane, powstające głównie na terenach powyrobiskowych, w rejonie Jerzyna, Promna i Biskupic. Występuje tu takŝe ok. 250 niewielkich oczek wodnych, rozmieszczonych w rolniczym krajobrazie gminy. Stanowią one cenne ekosystemy ostoje ptactwa wodnego i zwierząt, umoŝliwiające zachowanie róŝnorodności przyrodniczej gminy. Wody podziemne wody o znaczeniu uŝytkowym występują głównie w czwartorzędowym poziomie wielkopolskiej doliny kopalnej, na głębokości m ppt. Poziom wód trzeciorzędowych, wykształconych został w utworach mioceńskich piaskach na głębokości m ppt. Wody te są eksploatowane przez szereg ujęć komunalnych, zakładowych, a takŝe prywatnych. Gmina Pobiedziska jest obszarem stosunkowo płytko występujących wód gruntowych, szczególnie podatnych na zanieczyszczenia spływające z pól. Gmina nie jest zagroŝona występowaniem zjawisk powodziowych. Na tym terenie, według badań Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu, nie ma wyznaczonych Ŝadnych obszarów bezpośredniego zagroŝenia powodzią oraz obszarów zalewowych. Okresowe, niewielkie podtopienia mogą dotyczyć okresowo jedynie obszarów połoŝonych w dolinach rzek i rowów melioracyjnych. Obszar gminy posiada znaczne zasoby przyrodnicze pod względem szaty roślinnej. Około ¼ powierzchni gminy zajęta jest przez kompleksy leśne. Lesistość gminy wynosi 24,4 %. Do lasów państwowych (Nadleśnictwo Czerniejewo, Nadleśnictwo Łopuchówko i Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu) naleŝy 87 % powierzchni ogólnej lasów w gminie. Lasy prywatne występują głównie we wsiach Jerzykowo, Kołata, Stęszewko, Promienko, Promno, Pomarzanowice. W lasach Nadleśnictwa Łopuchówko na uwagę zasługują niewielkie kompleksy ponad 100-letnich drzew. Spotyka się drzewostany jednopiętrowe w przedziale wiekowym lat; skutkiem niewłaściwie prowadzonej w przeszłości gospodarki leśnej są lasy przerzedzone, bez podrostów i podszytów. W lasach tych znajdują liczne osiedla domków letniskowych: Tuczno, Stęszewko, Barcinek, Kołata, Gorzkie Pole, Borowo. Większa powierzchnia lasów Nadleśnictwa Czerniejewo naleŝy do lasów wodochronnych. Na terenie nadleśnictwa znajdują się 4 rezerwaty przyrody (rozdz. 2.3 Obszary przyrodniczo cenne objęte ochroną prawną.). Istotnymi elementami kształtującymi krajobraz gminy są zadrzewienia śródpolne, przywodne, przydroŝne, występujące w formie, grup, pasm i alei drzew oraz krzewów. Enklawami zieleni wysokiej w rolniczym krajobrazie gminy są takŝe parki wiejskie i zabytkowe. W gminie istnieje 13 parków zabytkowych, z których 7 figuruje w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to parki w Gołuniu, Jerzynie, Kociałkowej Górce, Krześlicach, Kowalskim, Pomarzanowicach i Wronczynie. Parki wiejskie znajdują się w Biskupicach, Jerzykowie, Kołatce, Polskiej Wsi, Stęszewku i Węglewie. Na terenie gminy występują obszary naturalnych zagroŝeń geologicznych takich jak: tereny potencjalnie zagroŝone ruchami masowymi ziemi - na zboczach doliny Cybiny w rejonie wsi Uzarzewo Huby, Jankowo, Gór, Promno, Kaczyna i Stara Górka, 13

15 osuwiska na niewielkich obszarach w dolinie Cybiny, w rejonie miejscowości Jankowo-Młyn, Góra i między Biskupicami a Promienkiem. Stan czystości powietrza charakteryzuje się duŝą zmiennością w ciągu roku, a zanieczyszczenia mają pochodzenie egzogeniczne oraz lokalne. Lokalne - pochodzą z transportu samochodowego, częściowo miejscowego przemysłu oraz z sektora komunalno bytowego. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszczeń związany jest ze spalaniem węgla w piecach domowych. Na stan czystości powietrza ujemny wpływ ma takŝe składowisko odpadów komunalnych w Borówku poprzez odory i okresowe emitowanie szkodliwych substancji. Zanieczyszczenia egzogeniczne pochodzą z zakładów przemysłowych aglomeracji poznańskiej, czemu sprzyjają kierunki wiejących wiatrów. Zanieczyszczenia te, na szczęście o zauwaŝalnej tendencji spadkowej, mają zasadniczy wpływ na stan zdrowotny lasów gminy. Na klimat akustyczny gminy zasadniczy wpływ mają: ruch samochodowy o duŝym natęŝeniu na drodze krajowej nr 5 oraz drodze wojewódzkiej nr 434 oraz linia kolejowa Poznań Gniezno - Bydgoszcz. Największe zagroŝenie hałasem występuje właśnie na terenach połoŝonych w ich sąsiedztwie. Natomiast brak badań dotyczących uciąŝliwości akustycznej lokalnych zakładów przemysłowych. 2.2 Powiązania przyrodnicze obszaru gminy z otoczeniem. Główne elementy struktury przyrodniczej gminy, jak duŝe kompleksy leśne, rynny polodowcowe rzek, zbiornik wód podziemnych WDK, sięgając poza granice gminy łączą się z systemami o większym znaczeniu. Kompleksy leśne leŝą w granicach Parku Krajobrazowego Promno oraz części Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, przy czym Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka wyznaczony jest do sieci obszarów NATURA 2000 jako obszar o znaczeniu międzynarodowym. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w ramach sieci obszarów NATURA 2000, w oparciu o jednolite prawo, ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej Ŝe poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci NATURA 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania. Doliny Głównej i Cybiny stanowią lokalne korytarze ekologiczne, łączące system przyrodniczy gminy z korytarzem ekologicznym doliny Warty o znaczeniu krajowym (sieć ECONET). Poprzez doliny rzeczne Cybiny i Głównej istnieje powiązanie ze strukturalnymi klinami zieleni miasta Poznania. NaleŜy tu podkreślić, Ŝe dolina Cybiny, jako obszar cenny przyrodniczo, wyznaczona jest jako jeden z 3 na terenie gminy Pobiedziska potencjalnych specjalnych obszarów ochrony siedlisk NATURA Proponowany on jest równieŝ na terenach gmin Swarzędz i Kostrzyn. W granicach gminy w jej południowej części, znajduje się fragment zbiornika wód podziemnych Wielkopolskiej doliny kopalnej o znaczeniu regionalnym. PowyŜsze powiązania powinny mieć wpływ 14

16 na sposób zagospodarowania przestrzennego obszarów, na których znajdują się ww. elementy struktury przyrodniczej gminy. 2.3 Obszary przyrodniczo cenne objęte ochroną prawną. W granicach gminy znajdują się obszary przyrodnicze, które z uwagi na swoje walory objęte są ochroną prawną na podstawie przepisów szczególnych. Obszary te objęte są następującymi formami ochrony przyrody: - parki krajobrazowe, - rezerwaty przyrody, - pomniki przyrody. Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Pobiedziska szczegółowo podaje podstawy prawne powołania parków, rezerwatów i pomników, ich charakterystykę oraz obowiązujące zakazy i nakazy. Dlatego w niniejszym rozdziale informacje te się nie powtarzają. Na terenie gminy znajdują się trzy parki krajobrazowe: Park Krajobrazowy Promno wraz z otuliną, część Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka wraz z otuliną oraz fragment Lednickiego Parku Krajobrazowego. Dla uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego istotne jest, Ŝe w granicach wyŝej wymienionych parków znajduje się 19,5 % powierzchni gminy, a gdy dodamy do tego otuliny - okaŝe się, Ŝe 50 % powierzchni gminy podlega ograniczeniom wynikającym z rozporządzeń wojewody wielkopolskiego dotyczących utworzenia parków i ustanowienia planów ochrony PK Puszcza Zielonka i PK Promno. Utworzone na terenie gminy rezerwaty przyrody: Jezioro DrąŜynek, Jezioro Dębiniec, Las liściasty w Promnie i Okrąglak leŝą w granicach Parku Krajobrazowego Promno i w jego otulinie. W gminie jest takŝe 65 pomników przyrody. Są to głównie pojedyncze drzewa o wybitnych walorach z uwagi na swój wiek lub rozmiary. Ostatnio na podstawie Dyrektywy Siedliskowej proponowane są takŝe do objęcia nową formą ochrony następujące obszary: potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Dolina Cybiny, obejmujący całą dolinę w ciągu kilku gmin, w tym takŝe w gminie Pobiedziska, potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Ostoja koło Promna, zasadniczo w całości mieszczący się w granicach Parku Krajobrazowego Promno, potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Uroczyska Puszczy Zielonki, który niewielkim południowym fragmentem sięga na teren gminy Pobiedziska. Utworzenie SOO Natura 2000 ma na celu przede wszystkim zapobiegać przekształceniom siedlisk i niekorzystnym zmianom w obrębie populacji roślin i zwierząt, a takŝe przyczyniać się do renaturyzacji biotopów i wspierać restytucję gatunków. 2.4 Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Gmina Pobiedziska charakteryzuje się średnimi warunkami glebowymi dla rolnictwa. Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy wynosi 60,5 punktu przy średniej dla całego woj. 15

17 Wielkopolskiego 63,4 pkt. (rozpiętość w województwie od 94,9 pkt. do 42,6 pkt.). Warunki glebowe: zdolność produkcyjną gleb określają klasy bonitacyjne. Gleby klas: IIIa i IIIb IVa i IVb V VI VIRz zajmują 15,4 % powierzchni gruntów ornych, 43,2 % powierzchni gruntów ornych, 23,1 % powierzchni gruntów ornych, 14,4 % powierzchni gruntów ornych, 3,9 % powierzchni gruntów ornych. Jeśli chodzi o uŝytki zielone, to największą powierzchnię zajmują uŝytki klasy V i VI odpowiednio 43,9 % i 20,5 %. Klasy III i IV to łącznie 34 % powierzchni wszystkich uŝytków zielonych. Gleby wykształcone na podłoŝu gliniastym na duŝym areale występują w części północnej gminy. Są to gleby korzystne dla rozwoju produkcji rolnej, zajmują ok. 51% powierzchni uŝytków ornych. Najbardziej zwięzłe gleby występują w rejonie Złotniczki - Krześlice i Pomarzanowice - Łagiewniki oraz w formie dwóch pasów na linii Kociałkowa Górka, Góra, Jankowo oraz Główna, Borowo, Jerzykowo, Kowalskie. Tereny te stanowią najŝyźniejsze gleby gminy. Ocena rolniczej przydatności gleb wskazuje jednak na nie najwyŝszą przydatność rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie. Największe powierzchnie zajmują gleby 4, 5 i 6 kompleksu glebowo rolniczego Ŝytnio ziemniaczanego bardzo dobrego, dobrego i słabego. W gminie Pobiedziska rolnictwo pełni znaczącą, choć nie główną funkcję gospodarczą. Głównymi producentami są obecnie indywidualne gospodarstwa rolne z pewnym udziałem spółek i spółdzielni rolniczych. Gospodarstwa indywidualne na terenie gminy są właścicielami 6043 ha, a uŝytkują 9021 ha (dane UMiG 2009). Struktura gospodarstw indywidualnych. Grupy obszarowe Liczba gospodarstw OGÓŁEM ha ha ha ha i więcej Średnia wielkość gospodarstwa indywidualnego w gminie wynosi niemal 15,0 ha uŝytków rolnych, a wg gruntów uŝytkowanych - 23 ha uŝytków rolnych. Przyjmując, Ŝe gospodarstwa do 5 ha (wg danych z 1998 r.) to ta sama grupa co obecnie gospodarstwa od 1 5 ha, naleŝy zauwaŝyć bardzo duŝy spadek liczby najmniejszych gospodarstw indywidualnych. Gospodarstwa powyŝej 15 ha stanowią 36,5 % liczby wszystkich gospodarstw, gdy przed 10 laty było to tylko niecałe 20 %. Jest to korzystna i prawidłowa tendencja, która powinna się 16

18 dalej utrzymywać. Jednak waŝną przeszkodą w dalszym powiększaniu powierzchni gospodarstw rolnych moŝe się okazać mała podaŝ ziemi. Struktura upraw. W produkcji rolnej gminy dominuje wielokierunkowość, przy czym podstawowym kierunkiem jest produkcja roślinna. Niemal 87% powierzchni uŝytków rolnych stanowią obecnie grunty orne. Jest to wielkość niemal niezmienna od 10 lat (GUS 1998 r. 88,6%). Generalnie wzrosła powierzchnia zasiewów wszystkich upraw, poza ziemniakami. Wyszczególnienie Ogółem ha ZboŜa Ziemniaki Buraki cukrowe Rzepak Mieszanki strączkowe 127 Pastewne 40 Kukurydza na zielonkę 278 Trawa, koniczyna, lucerna 198 Truskawki 91 Warzywa gruntowe 46 W ostatnich latach odnotowano znaczne straty w plonach: największe, bo ponad 50 % w plonach kukurydzy na zielonkę, ponad 40 % w plonach pszenicy jarej, rzepaku jarego i owsa. Straty te spowodowane są przede wszystkim występującym deficytem wodnym. WaŜnym problemem staje się nawadnianie. Tylko niewielka część gruntów ornych nawadniana jest deszczowniami (120 ha). Jednak przy ciągłych tendencjach zwyŝkowych cen energii elektrycznej w stosunku do cen płodów rolnych, deszczowanie zdaniem rolników nie ma ekonomicznego uzasadnienia. W związku z tym warunki klimatyczne i hydrologiczne wpływające na deficyt wodny oraz nie najwyŝsza przydatność rolniczej przestrzeni produkcyjnej powodują niską opłacalność produkcji rolniczej. Chów zwierząt jest drugim, uzupełniającym kierunkiem produkcji rolnej. Dominuje chów trzody chlewnej. Najlepszym wskaźnikiem intensywności produkcji zwierzęcej jest obsada zwierząt na 100 ha powierzchni uŝytków rolnych. Wskaźnik ten, obliczony wg danych UMiG z 2008 r., wynosi: bydło 11,0 w tym: krowy 4,8 trzoda chlewna 125,1 w tym: lochy 8,2 Są to wskaźniki 3 4 krotnie niŝsze niŝ w gminach typowo rolniczych, nastawionych na intensywną produkcję rolną (np. gmina Damasławek). Odmienną produkcją zwierzęcą jest hodowla ryb w zespole stawów rybnych utworzonych w dolinie Cybiny w okolicach Promna. 17

19 Istniejące zagroŝenia. Do istotnych problemów i zagroŝeń antropogenicznych, które mogą wpływać ujemnie na stan środowiska obszaru gminy, a tym samym stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej, naleŝą: - degradacja środowiska wodnego, która wiąŝe się m.in. ze stosowaniem przez rolników chemicznych środków ochrony roślin, a takŝe z niskim stopniem skanalizowania zabudowy na terenach wiejskich, przy jednocześnie występujących deficytach wodnych; - obniŝanie jakości powietrza, do którego moŝe dochodzić na skutek emisji zanieczyszczeń pochodzącej z lokalnych kotłowni, tras komunikacyjnych, róŝnych zakładów produkcyjnych; - upraszczanie struktury agroekosystemów umoŝliwiające osiąganie wysokich celów produkcyjnych - rolnicy chcąc osiągać poŝądane efekty gospodarcze stosują wszystkie moŝliwe środki nastawione na wzrost plonów. Intensyfikacja produkcji rolnej ma wpływ na upraszczanie struktury szaty roślinnej zarówno w obrębie pojedynczego pola, jak równieŝ w całym krajobrazie rolniczym gminy. Z kolei stosowanie nawozów, pestycydów, zabiegów drenowania itp. przyczynia się do zmiany obiegu istotnych pierwiastków w krajobrazie, zmniejsza zasoby próchnicy w glebie itp. (Ryszkowski 2006). 3. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW 3.1. Wartości kulturowe. Miasto i gmina Pobiedziska w stosunku do innych regionów województwa wielkopolskiego posiada niewiele zabytków dawnej architektury, szczególnie tych wpisanych do rejestru zabytków (22 pozycje). Natomiast o wiele szersza jest lista obiektów ujętych w ewidencji konserwatorskiej obiektów zabytkowych ponad 250 pozycji. Wszystkie te obiekty powinny być szczególnie uwzględniane w sporządzanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W przeszłości w wielu wsiach połoŝonych na terenie gminy obok zabudowy gospodarstw wiejskich istniało załoŝenie pałacowo (lub dworsko -) parkowe wraz z folwarkiem. ZałoŜenia te powstały głównie w XIX w., tylko we Wronczynie murowany dwór powstał w miejscu XVIII-wiecznego drewnianego. Najlepiej zachowane elementy dawnego układu (obiekt reprezentacyjny, park, część zabudowań folwarku) występują w Krześlicach, Gołuniu i Pomarzanowicach. Zabytki architektury mieszkalnej oraz obiekty budownictwa objęte ochroną konserwatorska (zarówno wpisane do rejestru zabytków jak i figurujące w ewidencji obiektów zabytkowych gminy, zgodnie z materiałami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków), zachowane na terenie gminy pochodzą głównie z XIX w. i początku XX w., choć istnieją teŝ obiekty starsze. W mieście najstarszą metrykę ma kościół p.w. św. Michała Archanioła z przełomu XIII i XIV w., wczesnogotycki, przebudowany. A w zabytkowej zabudowie pierzei wokół XIX-wiecznego rynku znajduje się najstarszy dom mieszkalny w mieście z XVIII w. Z XIX wieku pochodzą teŝ wikariat zbudowany w 1820 r. oraz plebania z 1887 r. Początek XX w reprezentuje gazownia miejska z 1905 r. i dom katolicki zbudowany przez bank 18

20 ludowy w 1910 r. Do później powstałych zabytków naleŝą: dworzec kolejowy, ratusz z lat 30 XX w. i klasztor sióstr Sacre Coeur równieŝ z lat 30 XX w. We wsiach historyczna zabudowa zachowana jest bardzo nielicznie. Oprócz zabudowy wchodzącej w skład zespołów pałacowo (dworsko -) parkowych do rejestru zabytków wpisana jest takŝe zabytkowa architektura sakralna. Jej przykładem jest drewniany kościół w Węglewie, pochodzący z początku XIX w. i neogotycki kościół poewangelicki z pocz. XX w. w Jerzykowie. Do innych ciekawych obiektów zabytkowych naleŝą: we Wronczynie - drewniana dzwonnica z 1762 r. oraz cmentarz przy kościele p.w. św. Stanisława Biskupa Męczennika z grobowcem Jackowskich; w Jerzykowie dom szachulcowy z 1 poł. XIX w., naleŝący do Muzeum Pierwszych Piastów oraz park, a w Kociałkowej Górce park w stylu angielskim z XIX-wiecznym pałacem. Oprócz parków wchodzących w skład zespołów pałacowo (dworsko -) parkowych w miejscowościach: Biskupice, Jerzyn, Kołatka, Pobiedziska Polska Wieś, Stęszewko i Węglewo występują zabytkowe parki krajobrazowe. Chronione są takŝe układy urbanistyczne wsi: Góra, Jankowo, Jerzyn, Kociałkowa Górka, Krześlice, Latalice, Łagiewniki, Pomarzanowice, Promno, Węglewo, Wronczyn, Złotniczki. Wyjątkowymi zabytkami są zabytki archeologiczne, które na terenie gminy Pobiedziska reprezentowane są przez liczne stanowiska archeologiczne o metryce pradziejowej i średniowiecznej, będące pod ochroną konserwatorską. ZABYTKI ARCHITEKTURY I ARCHEOLOGII WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków POBIEDZISKA - układ urbanistyczny nr rej. 434/Wlkp/A z 2006 r. - kościół p.w. św. Michała Archanioła, przełom XIII i XIV w., wczesnogotycki, przebudowany nr rej. 2407/A 1933 r. - dzwonnica, XIX w., drewniana nr rej. 1181/A kościół p.w. św. Ducha, 1 poł. XIX w., ewangelicki nr rej. 2183/A pozostałości dworu obronnego (nad jez. Małym), XIV XVIII w. nr rej. 1850/A dom mieszkalny 1poł. XIX w., Rynek 12 nr rej. 1179/A dom, pocz. XIX w., ul. Czerniejewska 4a nr rej. 1156/A dom, poł. XIX w., Rynek 13 nr rej. 1198/A dom, poł. XIX w., Rynek 4 nr rej. 1178/A dom, XVIII/XIX w., Rynek 7, szach. nr rej. 1182/A dom, XIX w., ul. Kostrzyńska 5, szach. nr rej. 1183/A willa, ok r., ul. Kazimierza Odnowiciela 22 nr rej. 116/Wlkp/A 2003 r. - willa z ogrodem, ul. Goślińska 2 nr rej. 565/A/ r. GOŁUŃ - zespół dworsko parkowy nr rej. 2127/A 1987 JERZYKOWO - kościół Niepokalanego Serca NMP, poewangelicki, 1895 r., styl neogotycki, nr rej. 2604/A

21 JERZYN - zespół dworski (dwór i park) 2 poł. XIX w. nr rej. 2126/A 1987 KOCIAŁKOWA GÓRKA - zespół dworski, 2 poł. XIX w.: - dwór nr rej. 2125/A park, 1 poł. XIX w., styl angielski nr rej. 2042/A 1986 KOWALSKIE - zespół dworski, poł. XIX w.: - dwór, XIX w. nr rej. 2314/A park, poł. XIX w. nr rej. 2080/A 1986 KRZEŚLICE - zespół pałacowo parkowy, pałac neogotycki, ok r., oficyna, park, nr rej. 1734/A 1975 LATALICE - obszar krajobrazu kulturowego otoczenie wyspy Ostrów Lednicki (Lednogóra, gm. Łubowo, powiat Gniezno) POMARZANOWICE - zespół pałacowy, k. XIX w.: - pałac, XIX w., neobarokowy w stylu baroku polskiego nr rej. 1532/A oficyna dworska nr rej. 2168/A park nr rej. 2024/A 1985 WĘGLEWO - kościół p.w. św. Katarzyny, 1818 r., drewniany nr rej. 2413/A 1933 WRONCZYN - kościół p.w. św. Stanisława, drewn. nr rej. 2480/A dzwonnica przy kościele, drewn., 1762 nr rej. 687/Wlkp/A cmentarz przy nieistniejącym kościele, XVIII-XX w. nr rej. 771/Wlkp/A zespół dworski XVIII XX w.: - dwór, nr rej. 2189/A 1990 oraz 199/Wlkp/A park podworski nr rej. 2238/A 1992 oraz 199/Wlkp/A ogrodzenie i 3 bramy wjazdowe, nr rej. j.w. - park krajobrazowy, nr rej. 2262/A 1993 oraz 199/Wlkp/A park krajobrazowy nr rej. 199/Wlkp/A 2005 ZŁOTNICZKI - dwór, XIX w. nr rej. 2176/A 1989 ZABYTKOWE PARKI UJĘTE W EWIDENCJI KONSERWATORSKIEJ: - BISKUPICE park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. 20

22 - JERZYKOWO - park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. - KOŁATKA - park krajobrazowy, k. XIX w. - POLSKA WIEŚ park krajobrazowy, k. XIX w. - STĘSZEWKO park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. - WĘGLEWO park krajobrazowy, poł. XIX w. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW: GŁÓWIENKA osada wczesnośredniowieczna nr rej. 1927/A 1983 GŁÓWNA osada kultury przeworskiej z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego oraz osada wczesnośredniowieczna nr rej. 1936/A 1983 GÓRA grodzisko wczesnośredniowieczne oraz osada przygrodowa nr rej. 1969/A 1984 JANKOWO cmentarzysko j nr rej. 1492/A 1973 NOWA GÓRKA grodzisko pierścieniowate nr rej. 95/A 1967 POBIEDZISKA osada XI XIII w., dwór XIV XVIII w. (obronne) nr rej. 1850/A 1981 PRUSZEWIEC grodzisko stoŝkowate nr rej. 96/A 1967 WĘGLEWO osada wczesnośredniowieczna nr rej. 1935/A 1983 WRONCZYN osada nr rej. 1491/A 1973 CMENTARZE I MIEJSCA POCMENTARNE ujęte w wykazie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków obejmują 20 pozycji. Znajdują się one w miejscowościach: Biskupice, Glinka Szlachecka, Gorzkie Pole, Jerzykowo, Jerzyn, Kołata, Latalice, Pobiedziska, Podarzewice, Polska Wieś, Promienko, Stara Górka, Stęszewko, Węglewo i Wronczyn Dobra kultury współczesnej. Na terenie miasta i gminy nie występują wartościowe dobra kultury współczesnej, które mogłyby być wskazane do objęcia ochroną. 4. WARUNKI I JAKOŚĆ śycia MIESZKAŃCÓW O warunkach i jakości Ŝycia mieszkańców gminy decyduje, poza warunkami mieszkaniowymi omówionymi w pkt. 1.5., takŝe poziom wyposaŝenia w usługi. Jak wynika z przeprowadzonych analiz jest on na terenie gminy wysoce zróŝnicowany. Wyraźnie dominuje miasto Pobiedziska, ośrodek administracyjno usługowy, gdzie zlokalizowane są wszystkie waŝniejsze usługi. Drugim ośrodkiem koncentracji usług, jednak o znacznie skromniejszym ich wachlarzu, jest zespół wsi Biskupice - Jerzykowo. W wielu wsiach jednak istniejące usługi ograniczają się do usług handlu. 21

23 4.1. Oświata i wychowanie. Na terenie miasta funkcjonuje przedszkole publiczne 4-oddziałowe z zerówką, do którego uczęszcza obecnie ok.270 dzieci. W Pobiedziskach istnieje teŝ przedszkole prywatne. Natomiast na terenie gminy jest przedszkole IV oddziałowe w Biskupicach, w zespole szkolno przedszkolnym (84 dzieci w roku 2008/2009). W innych miejscowościach oddziały 0 dla 6-latków mieszczą się w szkołach podstawowych. Szkolnictwo publiczne w gminie reprezentowane jest przez (dane na rok szkolny 2008/2009): zespół szkół w Pobiedziskach: - szkoła podstawowa i gimnazjum łącznie 1000 uczniów zespół szkół w Pobiedziskach Letnisko Leśne: - szkoła podstawowa i gimnazjum łącznie 176 uczniów - liceum ogólnokształcące 50 uczniów - liceum profilowane 52 uczniów zespół szkół w Jerzykowie - szkoła podstawowa i gimnazjum łącznie 375 uczniów zespół szkół we Wronczynie - szkoła podstawowa i gimnazjum łącznie 131 uczniów zespół szkolno przedszkolny w Biskupicach - szkoła podstawowa klasy I VI 124 uczniów szkoła podstawowa w Pomarzanowicach 71 uczniów szkoła podstawowa w Węglewie 77 uczniów. Ponadto w Pobiedziskach istnieje prywatne gimnazjum i liceum ogólnokształcące sióstr Sacre Coeur Usługi zdrowia. W zakresie podstawowej opieki zdrowotnej mieszkańcy Pobiedzisk korzystają z usług Ośrodków Lekarza Rodzinnego w Pobiedziskach i Biskupicach, a takŝe z szeregu poradni w kilku Niepublicznych Zakładach Opieki Zdrowotnej. Istnieje równieŝ szereg poradni i gabinetów prywatnych. Apteki 5 w Pobiedziskach oraz po jednej w Biskupicach i Jerzykowie, obsługują całą gminę Kultura i sport. Na terenie miasta i gminy działa Ośrodek Kultury i Sportu z siedzibą w Pobiedziskach, który słuŝy rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb kulturalnych mieszkańców miasta i gminy, upowszechnianiu wiedzy i rozwoju kultury oraz propagowaniu obrzędowości ludowej, obyczajów kulturalnych. Celem Ośrodka jest równieŝ upowszechnianie sportu, organizowanie rozrywki i wypoczynku dla miejscowego społeczeństwa oraz edukacja w zakresie nauki języków obcych i znajomości zagadnień informatycznych. Ośrodek uŝytkuje dom kultury, halę sportową z zespołem boisk i kortami tenisowymi oraz Mini Skansen, czyli park z makietami wielkopolskich obiektów historycznych i współczesnych w 22

24 skali 1:20. Oprócz Ośrodka Kultury i Sportu na terenie gminy działa Klub Wiejski Biskupice. Propagowaniem czytelnictwa zajmuje się biblioteka publiczna w Pobiedziskach z filiami w Biskupicach i Pomarzanowicach oraz filią dziecięcą w Pobiedziskach. Własnością gminy jest równieŝ Miejsko Gminny Stadion Sportowy Huragan w Pobiedziskach. W poszczególnych wsiach znajdują się jedynie place sportowe, nieurządzone. 4.4 Inne usługi. Sieć handlowa jest rozwinięta nierównomiernie. Zdecydowana większość placówek handlowych o zróŝnicowanym profilu zlokalizowana jest w Pobiedziskach (63 sklepy) i w Jerzykowie (14 sklepów); większość wsi posiada sklep wielobranŝowy ogólnospoŝywczy, natomiast w kilku wsiach o najmniejszej liczbie mieszkańców nie ma Ŝadnych obiektów handlowych. Obiekty gastronomiczne (restauracje, kawiarnie) znajdują się w Pobiedziskach, Biskupicach i Promnie. Placówki pocztowe dwie w Pobiedziskach i jedna w Biskupicach słuŝą mieszkańcom całej gminy Działalność gospodarcza. Na terenie gminy w połowie 2009 r. zarejestrowanych jest jako aktualnie działające 1761 podmiotów gospodarki narodowej. W porównaniu z danymi z czerwca 2008 liczba aktualnie działających podmiotów gospodarki narodowej wzrosła o 46. NajświeŜsze dane GUS, dotyczące końca 2008 r., przedstawiają liczbę podmiotów o nieco ponad 240 wyŝszą. Najczęściej spotykaną formą działalności są przedsiębiorstwa zarejestrowane jako wielobranŝowe lub produkcyjno usługowo handlowe bez sprecyzowanej specjalności. Jednak najpowszechniejsza jest działalność związana z handlem, budownictwem i przetwórstwem przemysłowym. Podmioty gospodarki narodowej* w rejestrze REGON stan w dniu r. Gmina Ogółem Sektor publiczny prywatny Z ogółem spółki handlowe fundacje, w tym z stowarzyszenia i udziałem spółdzielnie razem organizacje kapitału społeczne zagranicznego osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Pobiedziska w tym miasto * bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. Źródło: Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2009 r. 23

25 Podmioty gospodarki narodowej* w rejestrze REGON według wybranych sekcji stan w dniu r. Gmina Ogółem rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo przetwórstwo przemysłowe budownic two handel i napra wy W tym hotele i restaura cje transport, gospodarka magazynowa i łączność Pośred nictwo finanso we obsługa nieruchomo ści i firm Pobiedziska w tym miasto * bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. Źródło: Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2009 r. Osoby fizyczne* prowadzące działalność gospodarczą według wybranych sekcji stan w dniu r. Gmina Ogółem przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawy W tym hotele i restauracje transport, gospodarka magazynowa i łączność pośrednictwo finansowe obsługa nieruchomości i firm Pobiedziska w tym miasto * bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. Źródło: Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2008 r. Działalność usługowa często wspomaga lub towarzyszy rolnictwu. Jest ot m.in. naprawa, instalacja, konserwacja maszyn i urządzeń rolnych, dystrybucja paliw, handel, transport i gospodarka magazynowa zwierząt i płodów rolnych, działalność rachunkowo księgowa i ubezpieczeniowa dla rolników, opieka zdrowotna i pomoc społeczna, działalność weterynaryjna, działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, etc. Do największych zakładów w gminie naleŝą (wg danych Urzędu Gminy): w Pobiedziskach: - SYNTEZA Przedsiębiorstwo Farmaceutyczno Chemiczne, - VITROSILIKON (huta szkła), - PALMARK stacje benzynowe, - Firma TIP TOPOL - AMRO Sp. z o.o. - MINI STALB hurtownia stali, - Firma Szczepańscy, - Media Solutions Sp. z o.o. w Biskupicach: - PLASTIVAN Sp. z o.o., - SPEC TRANS, - Piekarnia UNIPOL, - Zakład Napraw Autobusów MODERN - TRANS, 24