Depresyjność a poczucie koherencji u osób z rozpoznaniem typu 2 cukrzycy
|
|
- Amalia Sosnowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2009;6(1):1-7 artykuł oryginalny orginal article Depresyjność a poczucie koherencji u osób z rozpoznaniem typu 2 cukrzycy Depression and the sense of coherence in patients with type 2 diabetes Krystyna Kurowska, Elżbieta Strzesak, Mariola Głowacka, Mirosława Felsmann, Danuta Ponczek Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Wydział Nauk o Zdrowiu UMK CM w Bydgoszczy Słowa kluczowe: cukrzyca typu 2, poczucie koherencji (SOC), depresyjność Key words: type 2 diabetes, sense of coherence, depression Streszczenie Wstęp. Cukrzyca, pomimo właściwej terapii, prowadzi często do pogorszenia i skrócenia życia człowieka. Stwierdzono, że chorzy, u których występuje jednocześnie depresja i cukrzyca, gorzej funkcjonują w życiu codziennym, trudniej dostosowują się do wymogów choroby, wykazują gorszą kontrolę metaboliczną. Znamienne jest to, że nie u wszystkich chorych z cukrzycą typu 2 depresja występuje w równym nasileniu. Tłumaczyć można to, za A. Antonowskym, silnym poczuciem koherencji (SOC), rozumianym jako czynnik prozdrowotny, sprzyjający zachowaniu zdrowia i ułatwiający adaptację życiową. Celem badań była ocena poziomu (SOC) u chorych z rozpoznanym typem 2 cukrzycy oraz ustalenie związku pomiędzy poziomem SOC i jego składowymi a poziomem depresji. Materiał i metoda badawcza. Badanie przeprowadzono na Oddziale Chorób Wewnętrznych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu na grupie 87 chorych hospitalizowanych z powodu cukrzycy typu 2, w wieku od 34 do 84 lat. Poczucie koherencji ocenione było za pomocą polskiej adaptacji kwestionariusza A. Antonovsky ego SOC-29, a pomiar poziomu depresji przeprowadzono Skalą Depresji Becka (BDI). Wyniki. Poziom depresyjności globalnie był związany bardzo silnie z SOC, tzn. gdy SOC (i wszystkie jej składowe) jest słabsze, wówczas badani prezentują wyższy poziom depresyjności. W sytuacji, gdy SOC jest wysokie, obserwujemy zależności odwrotne. Wnioski. Osoby stosujące dietę miały wyższy poziom sensowności niż badani, którzy jej nie stosują. Poziom depresyjności był istotnie związany ze źródłem utrzymania (najwyższy u bezrobotnych i osób otrzymujących świadczenia rentowe, najniższy u pracujących). Dieta, jako jedna z metod terapeutycznych, wpływała zarówno na poziom SOC, jak i na poziom depresyjności. Badani stosujący dietę mieli wyższy poziom SOC i niższy poziom depresyjności. PGP 109 Adres do korespondencji: dr med. Krystyna Kurowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Wydział Nauk o Zdrowiu UMK CM w Bydgoszczy Bydgoszcz; ul Techników 3 tel mail: krystyna_kurowska@op.pl Copyright 2009 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
2 2 Summary Introduction. Despite the appropriate therapy, the condition of patients with diabetes often worsens which leads to death. It has been observed that patients who suffer from both the diabetes and depression do not function well in every day life, have problems with adapting to the disease regime and have poor metabolic control. It is interesting that not all patients with type 2 diabetes suffer from deep depression. As Antonovsky says, it might result from the sense of coherence (SOC), which is a factor conducive to health and adaptation to life. The aim of the study was to assess the SOC level in patients with type 2 diabetes and find a relationship between the level of SOC and its components and the level of depression. Material and method. The study was conducted in the internal diseases ward in the provincial hospital, Toruń and included 87 patients, aged 34-84, with type 2 diabetes. SOC level was assessed using Polish adaptation of Antonovsky s questionnaire SOC-29. The level of depression was measured using BDI. Results. The depression level was generally strongly related to the SOC level: the lower level of SOC (and its components), the higher level of depression. When the SOC level was high, the depression level was low. Conclusions. Patients who applied diet principles had higher level of meaningfulness than these who did not. The level of depression was significantly related to the source of income (the highest in unemployed patients and pensioners and the lowest in working patients). Diet, as one of the therapeutic methods influenced both the SOC level and the level of depression. Patients who applied diet principles had higher SOC level and lower level of depression. Wstęp Przewlekły charakter cukrzycy typu 2 ma ogromny wpływ na funkcjonowanie psychospołeczne człowieka [1, 2, 3]. Współwystępowanie depresji i cukrzycy komplikuje leczenie obydwu tych schorzeń, ponieważ depresja prowadzi do pogorszenia kontroli metabolicznej, a hiperglikemia powoduje nasilenie objawów depresji [4, 5, 6]. Edukacja na temat cukrzycy, stosowanie diety, aktywność fizyczna i dobra kontrola glikemii stają się integralnymi elementami leczenia depresji, natomiast skuteczne leczenie depresji zyskuje na znaczeniu w ramach dążenia do poprawy przebiegu i wyniku leczenia cukrzycy [7]. Nie u wszystkich diabetyków typu 2 depresja występuje w równym nasileniu. Tłumaczyć można to, za Antonowskym, silnym poczuciem koherencji (SOC), rozumianym jako czynnik prozdrowotny, sprzyjający zachowaniu zdrowia i ułatwiający adaptację życiową. Silnie rozwinięte SOC mobilizuje człowieka do aktywności (prawdopodobnie dzięki poczuciu sensowności). W toku tej aktywności zostają uruchomione zasoby lub schematy poznawcze i kompetencje, dzięki którym można zmniejszyć działanie stresorów lub oceniać je jako bodźce pozytywne, ale i jako obciążające mechanizm regulacji, lecz o treści wyzwania. Gdy w ocenie stresorów dominuje wyzwanie, człowiek mobilizuje swoje umiejętności, dzięki którym potrafi radzić sobie z wymaganiami życia w sposób skuteczny. Dzięki temu napięcie nie przeradza się w chroniczny stres i negatywne konsekwencje zdrowotne, ale poczucie sukcesu wpływa zwrotnie na urealnienie i rozwój zasobów i umocnienie SOC [8]. Celem niniejszych badań była ocena poziomu SOC u chorych z rozpoznanym typem 2 cukrzycy oraz ustalenie związku pomiędzy poziomem SOC i jego składowymi a poziomem depresji. Materiał i metoda badawcza Badania przeprowadzono na Oddziale Chorób Wewnętrznych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu na grupie 87 chorych hospitalizowanych z powodu cukrzycy typu 2, w wieku od 34 do 84 lat, po uzyskaniu zgody z Komisji Bioetycznej przy Collegium Medicum w Bydgoszczy [KB/617/2005 z dnia r.]. Poczucie koherencji ocenione było za pomocą polskiej adaptacji kwestionariusza
3 3 A. Antonovsky ego SOC-29, pomiar poziomu depresji przeprowadzono Skalą Depresji Becka (BDI). Wykorzystano również ankietę konstrukcji własnej, która obok danych demograficznych zawierała pytania dotyczące dotychczasowego przebiegu choroby, schorzeń współistniejących oraz stosowanego leczenia. Do opisu zmiennych zastosowano statystyki opisowe, do badania różnic między grupami zastosowano testy istotności różnic (t-studenta, F-Fischera), wykorzystano korelacje nieparametryczne R-Spearmana (współczynnik korelacji rangowej). Za istotne statystycznie uznano wskaźniki spełniające warunek p<0,05. Wyniki badań Charakteryzując badaną grupę wzięto pod uwagę: płeć, wiek, poziom wykształcenia, źródła utrzymania, ocenę sytuacji materialnej, stan cywilny, pochodzenie terytorialne (miejsce zamieszkania). Badaniem objęto 87 chorych (44 kobiety a 43 mężczyźni). Na podstawie analizy uzyskanych danych stwierdzono, że populacja badanych składała się głównie z osób znajdujących się w przedziale wiekowym: lat (23 osoby) oraz lat (27 osób). W przedziale do 35. roku życia znajdowała się tylko jedna osoba. Nieznaczny odsetek stanowiły osoby poniżej 45 lat. Wśród ankietowanych niewiele było także osób będących w wieku powyżej 76 lat. Średnia wieku wszystkich badanych wynosiła 69 lat. Z przedstawionej powyżej charakterystyki wiekowej wynika, że osoby badane znajdowały się w różnych przedziałach wiekowych. Zdecydowana większość znajdowała się w przedziale wiekowym oraz Największa liczba respondentów legitymowała się wykształceniem średnim 35 osób (40%) ogółu badanych. Porównywalne grupy tworzyli badani posiadający wykształcenie zasadnicze 23 osoby (26%), a z wykształceniem podstawowym 19 osób (22%). Najmniej liczną grupę stanowili badani mający wyższe wykształcenie (12%). Głównym źródłem utrzymania respondentów była emerytura. Korzystało z niej 46 osób (53%) ogółu grupy badawczej. Znaczną grupę stanowiły osoby otrzymujące świadczenia rentowe (24%). Badani deklarujący otrzymywanie renty i wykonujący dodatkową pracę zarobkową stanowili grupę 11% wszystkich respondentów. Najmniej liczne grupy to osoby pracujące i bezrobotne, do pierwszej należało 6 (7%) osób do drugiej 4 (5%). 46 osób (53%), deklarowało złą sytuację materialną, 27 badanych (31%) stwierdziło, że ich sytuacja materialna była bardzo zła. Tylko nieliczne osoby oceniły swoje dochody na dobrym i bardzo dobrym poziomie. Większość badanych przebywała w związku formalnym. Grupa ta liczyła 62 osoby (71%). Pozostałe osoby to respondenci nietworzący związku partnerskiego, przeważnie stanu wolnego lub wdowcy, rzadziej rozwiedzieni. Badaną zbiorowość tworzyli głównie mieszkańcy miejscowości powyżej 100 tys. (z Torunia). Respondentów tej kategorii było 50 (57%). Pozostały układ tworzyli mieszkańcy wsi 18 (21%), małych miast 10 (12%) i miasteczek 9 (10%) ogółu. Związek pomiędzy biologicznymi, psychologicznymi i środowiskowymi determinantami zdrowia i choroby a zapadalnością na cukrzycę typu 2 znany jest od lat. W celu potwierdzenia takiej zależności przeprowadzono badanie oceniające poziom depresyjności oraz poczucia SOC u tych chorych ze względu na wpływ takich czynników jak: czynniki socjodemograficzne, sposób leczenia, stopień wyrównania cukrzycy oraz choroby współistniejące. Badano również związek między SOC a depresyjnością u ww. chorych. Na podstawie przeprowadzonego badania można stwierdzić, że zgodnie z normą ustanowioną przez A. Antonovsky ego, badani mają przeciętny poziom poczucia koherencji Należy dodać, że grupa była wewnętrznie zróżnicowana (tab. 1). Porównując średnią badanych osób ze skalą depresji Becka należy stwierdzić, że badani znajdowali się w przedziale: pkt, co przemawia za łagodną depresją. Osoby stosujące dietę mają wyższe poczucie zrozumiałości, zaradności, sensowności oraz wyższe poczucie SOC globalne. W przypadku zrozumiałości (p<0.0066) oraz SOC globalnego (p<0.0471), różnice te były istotne statystycznie. Nie stwierdzono istotnej różnicy w poziomie SOC ze względu na stosowanie doustnych środków hypoglikemizujących. U niektórych badanych stosujących leki doustne stwierdzono niższy poziom SOC. Osoby przyjmujące insulinę posiadały wyższe poczucie zaradności, zrozumiałości, wyższe SOC globalne. U osób tych stwierdzono jednak niższy poziom sensowności. W żadnym przypadku różnice te nie były istotne statystycznie. Osoby stosujące dietę posiadały zdecydowanie niższy poziom depresyjności, różnica ta była istotna statystycznie (p<0.0278). Nie stwierdzono różnicy istotnej statystycznie w poziomie depresyjności ze względu na stosowanie doustnych środków hypoglikemizujących. Przyjmowanie przez pacjentów insuliny nie różnicowało istotnie ich poziomu depresyjności. Stwierdzono, że średnia kobiet była wyższa w niewielkim stopniu w zakresie zrozumienia, w zaradności, w sensowności i SOC globalnym, ale różnice te w żadnym przypadku nie były istotne statystycznie.
4 4 Tab. 1. Statystyki opisowe poczucia koherencji u chorych z cukrzycą typu 2 Table 1. Descriptive statistics of the sense of coherence in patients with type 2 diabetes N ważnych N important Średnia Mean Minimum Minimum Maksimum Minimum Odch. Std. Standard aberration Zrozumiałość Comprehensibility Zaradność Manageability Sensowność Meaningfulness SOC globalny Global SOC Osoby będące w związkach wykazywały niższy poziom zrozumiałości, zaradności, sensowności, SOC globalnego, jednak nie są to różnice istotne statystycznie. Badani, u których stwierdzono niższe wartości hemoglobiny glikozylowanej, mają wyższe poziomy poszczególnych elementów poczucia koherencji, ale nie są to różnice istotne statystycznie. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że zrozumiałość istotnie różnicuje badanych ze względu na ich wiek (p<0.0016). Podobna właściwość zachodzi w przypadku SOC globalnego (p<0.0139). Analizując dane dotyczące poziomu SOC u badanych ze względu na współmieszkańców lub ich brak, nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie. Nie zaobserwowano związku między poziomem SOC a poziomem wykształcenia badanych. Otrzymane różnice nie były istotne statystycznie. W badaniu nie znaleziono zależności pomiędzy poziomem SOC a BMI. Oceniając poziom SOC ze względu na źródło utrzymania nie stwierdzono istotnych różnic. Analizując związek poczucia SOC z aktywnością fizyczną stwierdzono brak różnicy w zakresie zrozumiałości oraz zaradności. Natomiast różnica istotna statystycznie występuje w przypadku sensowności (p<0.0245). Rozpatrując średnie sensowności można wnioskować, że pojawiła się tu zaskakująca zależność. Brak aktywności fizycznej u badanych wskazuje sensowność na minimalnym poziomie, natomiast osoby, które ćwiczą stosunkowo rzadko, mają wyższy poziom sensowności niż te, które ćwiczą 1-2 razy w tygodniu i więcej. Poziom SOC ze względu na stosowanie diety nie był istotny statystycznie w zakresie zrozumiałości i zaradności. Zależność ta istotna była natomiast w zakresie sensowności (p<0.0225). Porównując średnie sensowności ze względu na stosowanie diety stwierdzono, że osoby stosujące dietę posiadały zdecydowanie wyższy poziom sensowności. Analizując poziom SOC ze względu na liczbę chorób można stwierdzić, że statystycznie istotnie zróżnicowana była zrozumiałość (p<0.0412). Średnie zrozumiałości zróżnicowane były w zaskakujący sposób. Osoby, u których nie stwierdzono innych chorób poza podstawową, wykazały niski poziom zrozumiałości, następnie wzrastała ona przy jednej chorobie, po czym obniża się przy drugiej i trzeciej, by ponownie wzrosnąć przy czwartej chorobie. Należy również zauważyć, że poziom poczucia zrozumiałości był bardzo podobny w przypadku braku chorób współistniejących i gdy występowały trzy schorzenia. W tym przypadku nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie. Porównując poziom depresyjności ze względu na płeć, zauważono nieco wyższy poziom depresyjności u kobiet niż u mężczyzn. Nie była to jednak różnica istotna statystycznie. Stwierdzono, że stan cywilny nie różnicował poziomu depresyjności. Zauważono jednak, że średnia depresyjności była wyższa u osób będących w związkach partnerskich. Porównując poziom depresyjności ze względu na wartości hemoglobiny glikozylowanej, stwierdzono, że u badanych, u których wartość HbA 1c była niższa - poziom depresyjności był niższy. Badając poziom depresyjności ze względu na wiek nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic. Analizując związek depresyjności z poziomem wykształcenia (podstawowe, zasadnicze, średnie, wyższe), nie stwierdzono takiej korelacji. Wartość BMI nie różnicowała poziomu depresyjności. Analiza poziomu depresyjności ze względu na źródło utrzymania wskazała istotną statystycznie zależność (p<0.0305). Poziom depresyjności był zdecydowanie wyższy u badanych bezrobotnych oraz u osób będących na zasiłku rentowym. Rozpatrując wyniki średnich poziomu depresyjności ze względu na źródło utrzymania, stwierdzono brak depresji u osób pracujących (wg Skali Becka bez depresji). Poziom depresji u osób przebywających na emeryturze był porównywalny ze średnią depresji dla wszystkich badanych grup. Badani niemający pracy lub będący na rencie posiadali najwyższe poziomy
5 5 depresyjności. Przeprowadzona analiza wykazała, że aktywność fizyczna nie różnicowała statystycznie poziomu depresyjności. Badanie wpływu diety na poziom depresyjności wykazała, że osoby, które ją stosowały, posiadały niższy poziom depresyjności. Różnica ta była na pograniczu istotności statystycznej. W przeprowadzonym badaniu nie zaobserwowano związku pomiędzy poziomem depresyjności a liczbą chorób współistniejących. Nie występowały też istotne różnice w analizie badań różnicujących poziom depresyjności ze względu na czas trwania cukrzycy. Wykazano w badaniach związek między SOC a depresyjnością u chorych z typem 2 cukrzycy (tab. 2). Im wyższa była zrozumiałość, tym obniżał się poziom depresyjności. Siła tego związku pomiędzy zmiennymi była siłą przeciętną. Im wyższa zaradność, tym niższy poziom depresyjności. Ten związek miał silny charakter. Im wyższa sensowność, tym niższy poziom depresyjności. Związek ten wykazał się przeciętną siłą. Natomiast związek między SOC globalnym a poziomem depresyjności wykazał silny charakter. Wszystkie te związki wykazały właściwy, czyli zakładany i opisywany w teorii kierunek, tzn. wysoki poziom SOC wpływał znacząco na obniżenie depresyjności u badanych chorych. Tab. 2. Macierz korelacji poczucia koherencji i depresyjności u chorych z 2 typem cukrzycy Table 2. Correlation between the sense of coherence and depression in patients with type 2 diabetes Poczucie koherencji (SOC) Sense of coherence (SOC) Zrozumiałość Comprehensibility Zaradność Meaningfulness Sensowność Manageability SOC globalny Global SOC Depresyjność Depression -0.50* -0.58* -0.46* -0.59* *p<0,05 Dyskusja Przeprowadzone badania potwierdziły, że istnieje związek między SOC i depresyjnością u chorych z cukrzycą typu 2, tzn. im silniejsze SOC, tym niższy poziom depresyjności. Wyniki badań pokrywają się z założeniami teorii A. Antonovsky ego, która głosi, że ludzie o silnym SOC lepiej radzą sobie w sytuacjach trudnych, lepiej mobilizują i wykorzystują posiadane zasoby, ale przede wszystkim wierzą w sens swoich działań [9]. Tezę tą potwierdzają wyniki badań własnych, w których analiza zróżnicowania poziomu SOC ze względu na dietę oraz wysiłek fizyczny wykazała, że osoby stosujące dietę mają zdecydowanie wyższy poziom sensowności. Podobna zależność wystąpiła w przypadku aktywności fizycznej, z tym, że najwyższy poziom sensowności stwierdzono u osób ćwiczących nie częściej niż raz w tygodniu. Miało to zapewne związek z wiekiem badanych. Prezentowane wyniki są również zgodne z badaniami innych autorów, gdzie stwierdzono, że osoby o najwyższym poziomie depresji miały najniższy poziom SOC [10]. Ponadto w badaniu tym nie było istotnych korelacji między SOC a wiekiem, nie stwierdzono również różnic poziomu SOC ze względu na płeć. W badaniach własnych stwierdzono, że zróżnicowanie poziomu koherencji ze względu na wiek było istotne statystycznie. Różnica ta dotyczyła głównie zrozumiałości i SOC globalnego. Badając poziom SOC ze względu na płeć, zauważono, że średnie poziomu SOC u kobiet są w niewielkim stopniu wyższe niż u mężczyzn, nie potwierdzono natomiast, opisywanego w literaturze, silnego związku między wysokim poziomem SOC a niskimi wartościami hemoglobiny glikozylowanej [11]. Otrzymano, natomiast zadziwiające wyniki, nieistotne statystycznie, wskazujące na wyższy poziom SOC u osób z wyższymi wartościami HbA 1c. Być może zadecydował o tym czas trwania choroby. Równie zaskakujący okazał się związek między SOC a liczbą chorób współistniejących, traktowanych tu jako powikłania cukrzycy. Przeprowadzone badania wykazały zróżnicowanie istotne statystycznie w podskali zrozumiałości. Średnie podskali kształtowały się następująco: najniższy, porównywalny poziom zrozumiałości, zaobserwowano u badanych nie-
6 6 mających powikłań lub, u których występują trzy choroby współistniejące, w sytuacji pojawienia się jednej choroby poczucie zaradności wzrastało, po czym obniżało się przy drugiej chorobie, by osiągnąć najwyższe wyniki przy czwartej. A. Antonowsky zrozumienie określa jako poczucie, iż napływające wydarzenia są jasne, przewidywalne, wytłumaczalne [8]. Otrzymane wyniki badań można tłumaczyć wpływem edukacji oraz wiekiem pacjentów. Pojawienie się jednej choroby współistniejącej może być,,swoistą normą dla chorego. Spadek poczucia zrozumiałości w chwili pojawienia się kolejnych dwóch powikłań łączy się zapewne z czasem trwania cukrzycy oraz ciężkością chorób współistniejących. Jest to przypuszczenie, gdyż w pracy nie przeprowadzono badań w zakresie ciężkości powikłań. Związek między najwyższą ilością powikłań a stwierdzonym najwyższym poziomem zrozumiałości tłumaczyłybyśmy akceptacją choroby. Tezę tą potwierdzają badania opisywane w literaturze, przeprowadzone przez Richardsona [12] na grupie chorych z cukrzycą insulinozależną potwierdziły istnienie związku pomiędzy wysokim poziomem SOC a wyższym wskaźnikiem akceptacji choroby. Osoby należące do tej grupy przejawiały znaczną zdolność radzenia sobie z chorobą, prezentowały zadowalający poziom wiedzy i lepszą kontrolę metaboliczną. Opisywane w literaturze związki między cukrzycą typu 2 a depresyjnością w dużej mierze dotyczą wpływu depresji na wystąpienie cukrzycy. Badani chorzy tylko w niewielkim procencie jako chorobę współistniejącą podawali depresję, pozostali nigdy nie byli badani pod tym kątem. W badaniach własnych zaobserwowano natomiast, że maksymalna liczba punktów uzyskana po przeprowadzeniu Skali Depresji Becka wynosiła 43. Świadczy to o tym, że badana osoba znajdowała się w przedziale przemawiającym za umiarkowanie ciężką depresją. Opisywane w literaturze, najnowsze badania epidemiologiczne wskazują na ponad dwukrotny wzrost ryzyka rozwoju cukrzycy w różnych podgrupach pacjentów z dużą depresją i innymi łagodniejszymi formami zaburzeń depresyjnych [13]. Niestety, nie możemy stwierdzić, czy u badanej osoby depresja była czynnikiem predykcyjnym, czy następstwem cukrzycy. Badania własne, dotyczące występowania depresji u chorych z cukrzycą typu 2 wykazały także związek między poziomem depresji a stosowaną dietą, a mianowicie chorzy, którzy stosowali zalecaną dietę, mieli niższy poziom depresji. Wynik tego badania częściowo pokrywa się z danymi przedstawionymi przez Lustmana, który opisał związek między nasileniem depresji a nieprzestrzeganiem zalecanej diety, nie uczestniczeniem w programach edukacyjnych i niewykonywaniem ćwiczeń fizycznych a ponadto odnotował korelację między objawami depresji a poziomem hemoglobiny A 1c [7]. W badaniach własnych zaobserwowano jedynie obniżenie poziomu depresyjności u chorych, którzy mają niższe wartości hemoglobiny glikozylowanej. Nie są to jednak wartości istotne statystycznie. Nie stwierdzono natomiast zależności między aktywnością fizyczną, czasem trwania cukrzycy, sposobem leczenia, wykształceniem, wiekiem chorych a poziomem depresyjności. Junik w przeprowadzonych badaniach ustalił zakres oraz ocenę związków między depresją a powikłaniami cukrzycy [14]. W ocenianych badaniach potwierdzono związek między większym nasileniem objawów depresji a zwiększeniem ciężkości lub liczby powikłań cukrzycy. Powiązania te dotyczą szczególnie retinopatii, neuropatii, nefropatii i zaburzeń seksualnych. Wyniki tych badań nie korelują z wnioskami uzyskanymi w badaniach własnych. Zmienną istotnie różnicującą depresyjność było natomiast źródło utrzymania. Wysoki poziomu depresji zaobserwowano u osób bezrobotnych oraz otrzymujących świadczenia rentowe. Miało to na pewno związek z oceną sytuacji materialnej przedstawionej przez badanych. Aż 53% respondentów deklarowało złą sytuację materialną, kolejne 31% stwierdzało, że ich sytuacja materialna była bardzo zła. Tylko nieliczne osoby oceniły swoje dochody na dobrym i bardzo dobrym poziomie. Są to prawdopodobnie osoby pracujące, które stanowią niewielki procent badanych. Wnioski 1. Poziom SOC różni się ze względu na wiek badanych, ich aktywność fizyczną oraz na stosowanie diety i liczbę chorób współistniejących. Badając związek SOC z aktywnością fizyczną, nie stwierdzono różnicy w zakresie zrozumiałości i zaradności natomiast zaobserwowano wyższy poziom sensowności u osób stosunkowo rzadko ćwiczących. Podobną zależność zaobserwowano w przypadku diety. Osoby stosujące dietę posiadały wyższy poziom sensowności. Analizując związek SOC z liczbą chorób, stwierdzono zróżnicowanie w zakresie zrozumiałości. Średnie zrozumiałości były najwyższe w przypadku współistnienia jednej lub czterech chorób.
7 7 2. Poziom depresyjności u badanych był istotnie związany ze źródłem utrzymania. Najwyższy u osób bezrobotnych i osób otrzymujących świadczenia rentowe. Dieta, jako jedna z metod terapeutycznych, wpływała zarówno na poziom SOC, jak i na poziom depresyjności. Badani stosujący dietę posiadali wyższy SOC i niższy poziom depresyjności. 3. Nie stwierdzono istotnych zależności pomiędzy nasileniem depresji a czasem trwania cukrzycy, metodami leczenia, aktywnością fizyczną, liczbą chorób współistniejących oraz czynnikami społeczno-demograficznymi, jak wiek badanych, wykształcenie, posiadanie partnera i zamieszkanie samotne. 4. Poziom depresyjności globalnie był związany bardzo silnie z SOC, tzn. gdy SOC (i wszystkie jej składowe) były słabsze, wówczas badani prezentowali wyższy poziom depresyjności. W sytuacji, gdy SOC było wysokie, obserwujemy zależności odwrotne. Piśmiennictwo [1] Chomka M. Depresja a cukrzyca. Centrum Informacji Novo Nordisk. 2005; s [2] Kenneth M. Hipoglikemia w cukrzycy. Medycyna po dyplomie. 2005; 14 (5): s [3] Sobel R, Markov D. Wpływ lęku i zaburzeń nastroju na choroby somatyczne, czyli niedobrze się martwić, Medycyna po dyplomie. 2007; 16 (5): s [4] Koniarek J, Dudek B, Makowska Z. Kwestionariusz Orientacji Życiowej. W: Przegląd Psychologiczny. 1996; 4: s [5] Pacyk G, Grzeszczak W. Wpływ edukacji grupowej na stan psychoemocjonalny chorych na cukrzycę typu 2 leczonych w poradni rejonowej i diabetologicznej. Diabetologia Polska. 2001; 8 (2): s [6] Baldwin D, Hirschfeld D. Depresja. Via Medica, Gdańsk. 2001; s [7] Lustman P. Depresja potencjalnie możliwy do modyfikacji czynnik ryzyka cukrzycy i jej powikłań. Diabetologia po dyplomie. 2004; 1(4): s [8] Łuszczyńska-Cieślak A. Czym jest dla psychologa poczucie koherencji? Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna. 2001; 8 (20): s [9] Motyka M. Koncepcja salutogenetyczna A. Antonovsky ego z perspektywy psychologii zdrowia. Pielęgniarstwo XXI Wieku. 2005; 3 (12): s [10] Mroziak B, Czabała J, Wójtowicz S. Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne. Psychiatria Polska, 1997; 31(3): s [11] Sanden-Eriksson B. Coping with type-2 diabetes: the role of sense of coherence compared with active management. Journal of Advanced Nursing, 2000; (1): s [12] Richardson A, Adner N, Nordstrom G. Persons with insulin dependent diabetes mellitus. Journal of Advanced Nursing, 2001; (33): s [13] Sobel R, Markov D. Wpływ lęku i zaburzeń nastroju na choroby somatyczne, czyli niedobrze się martwić. Medycyna po dyplomie. 2007; 16 (5): s [14] Junik R. Związek między depresją a cukrzycą. Diabetologia Praktyczna. 2004; 5 (3): s Zrecenzowano/Reviewed Zatwierdzono do druku/accepted
8 8 KOMUNIKAT REDAKCJI Call for Manuscripts The editors welcome original full-length research articles or short communications within the scope of the journal, not previously published or submitted to another publisher, for consideration for publication in the Psychogeriatria Polska (Polish Journal of Geriatric Psychiatry) All submissions will be independently refereed. Editorial office Psychogeriatria Polska Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego Wrocław, ul. Nożownicza 4/8
DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U OSÓB CHORYCH Z 1 TYPEM CUKRZYCY DEPRESSION AND SENSE OF COHERENCE IN PEOPLE SUFFERING FROM TYPE 1 DIABETES
Nowiny Lekarskie 2007, 76, 5, 406-413 KRYSTYNA KUROWSKA, BEATA BRZYSKA-WILUSZ, MIROSŁAWA FELSMANN, MARIOLA GŁOWACKA DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U OSÓB CHORYCH Z 1 TYPEM CUKRZYCY DEPRESSION AND SENSE
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic disease
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):91-98 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji a depresyjność u osób z chorobą nowotworową Sense of coherence and depression in patients with neoplastic
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POCZUCIA POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI ŻYLNEJ
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 30 34 KRYSTYNA KUROWSKA, JUSTYNA JOŃCZYK POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POCZUCIA POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI ŻYLNEJ THE
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A ZACHOWANIA ZDROWOTNE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, 197 205 KRYSTYNA KUROWSKA, OLGA FIGIEL POCZUCIE KOHERENCJI A ZACHOWANIA ZDROWOTNE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ CUKRZYCĄ TYPU 2 SENSE OF COHERENCE AND HEALTH BEHAVIORS IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoOrientacja życiowa a style radzenia sobie ze stresem w rodzinach pacjentów. w terminalnej fazie choroby nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 6 (283 289) Śmierć bliskiej osoby stanowi traumatyczne przeżycie, a świadomość zbliżającej się śmierci jest związana z odczuwaniem silnego stresu zarówno przez osobę
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym zespole wieńcowym
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2012, tom 7, nr 2, 78 83 Copyright 2012 Via Medica ISSN 1896 2475 Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u pacjentów po przebytym ostrym
Bardziej szczegółowoOrientacja życiowa i poziom wsparcia wyznacznikiem zapotrzebowania rodzin na domową opieką hospicyjną
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 10 (455 460) Celem badań było określenie poziomu poczucia koherencji (ang. sense of coherence SOC) oraz zakresu otrzymywanego wsparcia przez rodziny pacjentów będących
Bardziej szczegółowooczucie koherencji a radzenie sobie z chorobą u osób z rozpoznaniem raka płuca
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Katarzyna Weilandt Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A PREFEROWANE STYLE RADZENIA SOBIE Z CHOROBĄ U OSÓB Z ROZPOZNANIEM CUKRZYCY TYPU 1
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3 4, 191 196 KRYSTYNA KUROWSKA, TERESA ŚWIĄTKOWSKA POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A PREFEROWANE STYLE RADZENIA SOBIE Z CHOROBĄ U OSÓB Z ROZPOZNANIEM CUKRZYCY TYPU 1 SENSE OF COHERENCE
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a wsparcie społeczne otrzymywane przez rodziny pacjentów w terminalnej fazie choroby. nowotworowej.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 8 (388 394) Pojawienie się choroby nowotworowej jest trudną sytuacją dla wszystkich członków rodziny, zarówno dla chorego, jak i jego opiekunów. Celem badań było określenie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 252 SECTIO D 2003 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM w Lublinie Kierownik:
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A WSPARCIE SPOŁECZNE OKAZYWANE MATKOM HOSPITALIZOWANYCH DZIECI
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 2, 84 90 KRYSTYNA KUROWSKA, DANUTA ŻUREK POCZUCIE KOHERENCJI A WSPARCIE SPOŁECZNE OKAZYWANE MATKOM HOSPITALIZOWANYCH DZIECI SENSE OF COHERENCE AND SOCIAL SUPPORT IN MOTHERS OF
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym
Krystyna Kurowska, Anna Dąbrowska PRACA ORYGINALNA I Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Poczucie koherencji
Bardziej szczegółowoDEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA
Nowiny Lekarskie 2011, 80, 6, 441 446 KRYSTYNA KUROWSKA, ALICJA ŻBIKOWSKA DEPRESYJNOŚĆ A POCZUCIE KOHERENCJI U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI KRĘGOSŁUPA DEPRESSION AND SENSE OF COHERENCE IN PATIENTS
Bardziej szczegółowooczucie koherencji a otrzymywane wsparcie wśród niepełnosprawnych pracowników zatrudnionych w zakładach pracy chronionej
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Iwona Szumacher Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoNawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii
Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A POZIOM POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ TĘTNICZĄ KOŃCZYN DOLNYCH
Nowiny Lekarskie 2008, 77, 3, 204 208 KRYSTYNA KUROWSKA, ALICJA GAWRON POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A POZIOM POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANĄ PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ TĘTNICZĄ KOŃCZYN DOLNYCH
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowooczucie koherencji (SOC) a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Mirosława Jaworska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowolat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.
I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono
Bardziej szczegółowoPSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(2):37-44. Krystyna Kurowska, Iwona Bąk. Streszczenie. artykuł oryginalny orginal article PGP 132
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(2):37-44 artykuł oryginalny orginal article Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie w codziennym życiu mieszkańców domów pomocy społecznej dla przewlekle i somatycznie
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM JAKO WYZNACZNIKI W UTRZYMANIU OPTYMALNEGO STANU ZDROWIA U KOBIET PO MASTEKTOMII
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 5 6, 307 311 KRYSTYNA KUROWSKA, JOANNA CZAPLICKA POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM JAKO WYZNACZNIKI W UTRZYMANIU OPTYMALNEGO STANU ZDROWIA U KOBIET
Bardziej szczegółowooczucie koherencji (SOC) a wsparcie społeczne u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Edyta Kowalczyk Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE BIANKA MISIAK. Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego
BIANKA MISIAK Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego STRESZCZENIE Pielęgnowanie jest tym rodzajem działalności, który przez swój szeroki zakres
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoSkuteczność samokontroli a poziom lęku i depresji u młodzieży chorej na cukrzycę insulinozależną
Post-print of: Basińska B. Skuteczność samokontroli a poziom lęku i depresji u młodzieży chorej na cukrzycę insulinozależną. Zdrowie Psychiczne, Volume 3-4, 1997, pp. 157-163 Skuteczność samokontroli a
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o chorobie u osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Krystyna Kurowska, Katarzyna Nowakowska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIESKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 200 Katedra i Klinika Endokrynologii Akademii Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie Kierownik Kliniki:
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2009;6(3):141-146 artykuł oryginalny orginal article koherencji a występowanie stanów depresyjnych u słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku Sense of coherence (SOC) and depression
Bardziej szczegółowoRola wsparcia a poziom poczucia koherencji w zmaganiu się z cukrzycą typu 2
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Krystyna Kurowska, Dorota Rusińska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Rola
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoSALUTOGENEZA co to takiego?
SALUTOGENEZA co to takiego? Jak powstawała salutogeneza? W okresie po II wojnie światowej Aaron Antonovsky, prowadził badania osób, które przeżyły horror nazistowskich obozów koncentracyjnych. Obserwacje
Bardziej szczegółowoWpływ poczucia koherencji na jakość życia chorych hemodializowanych
Forum Nefrologiczne 2013, tom 6, nr 2, 116 123 Copyright 2013 Via Medica ISSN 1899 3338 AKTUALNOŚCI W PIELĘGNIARSTWIE NEFROLOGICZNYM www.fn.viamedica.pl Krystyna Kurowska, Natalia Molas Zakład Teorii Pielęgniarstwa
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie u osób z wyłonioną kolostomią z powodu raka jelita grubego
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 9 (429 435) Czynnikiem wpływającym na umiejętność radzenia sobie ze stresem jest poczucie koherencji (ang. sense of coherence SOC). Celem pracy było zbadanie poziomu
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU
URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU Opracowania sygnalne Białystok, marzec 2013 r. Kontakt: e-mail: SekretariatUSBST@stat.gov.pl tel. 85 749 77 00, fax 85 749 77 79 Internet: www.stat.gov.pl/urzedy/bialystok
Bardziej szczegółowoCukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011. STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia
Cukrzyca - problem medyczny XXI wieku - Seminarium Innowacje w Diabetologii 2.12.2011 STRUKTURA KOSZTÓW CUKRZYCY Renata Furman, Służba Zdrowia Cukrzyca pochłania około 15% wydatków na ochronę zdrowia w
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoPSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):108-114. Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska. Streszczenie. artykuł oryginalny original article PGP 140
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):108-114 artykuł oryginalny original article Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie w życiu codziennym pensjonariuszy Domu Dziennego Pobytu Sense of coherence (SOC)
Bardziej szczegółowoWsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego
Krystyna Kurowska, Monika Kuźba PRACA ORYGINALNA Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń Wsparcie a radzenie sobie
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POSIADANEJ WIEDZY U MATEK Z ZAKRESU PIELĘGNACJI MAŁEGO DZIECKA
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 2, 123 128 KRYSTYNA KUROWSKA, BOŻENA JOŃCZYK POCZUCIE KOHERENCJI (SOC) A STAN POSIADANEJ WIEDZY U MATEK Z ZAKRESU PIELĘGNACJI MAŁEGO DZIECKA SENSE OF COHERENCE (SOC) AND MOTHERS
Bardziej szczegółowoRAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA
RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA Rzeszów, sierpień 2016 r. Spis treści 1 PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA ORAZ CEL BADAŃ... 3 2 METODOLOGIA... 5
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u osób dializowanych
Poczucie koherencji a stan posiadanej wiedzy o schorzeniu u osób dializowanych Wstęp: Poczucie koherencji (SOC), wprowadzone przez Antonovsky ego, wyjaśnia związek ze zdrowiem. Wysokie daje wiarę w sens
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE KOHERENCJI A STAN POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM ŁUSZCZYCY
Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 445 450 KRYSTYNA KUROWSKA, ELŻBIETA PŁACHECKA POCZUCIE KOHERENCJI A STAN POSIADANEJ WIEDZY O CHOROBIE U OSÓB Z ROZPOZNANIEM ŁUSZCZYCY THE COHERENCE FEELING AND THE STATE OF
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoSTOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem u osób niedosłyszących
42 Otorynolaryngologia 2011, 10(1): 42-48 Poczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem u osób niedosłyszących Sense of coherence and styles of coping with stress in people with hearing impairment
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Abstract
15 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.09.2015 Zaakceptowano/Accepted: 11.01.2016 Poczucie koherencji a radzenie sobie z chorobą u osób po przebytym niedokrwiennym
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji u pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2009;6(1):9-14 artykuł oryginalny orginal article Poczucie koherencji u pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi Sense of coherence in patients with rheumatic disorders Krystyna Kurowska,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 243 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 243 SECTIO D 2005 Samodzielna Pracownia Wirusologii 1 Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych Akademii Medycznej w Lublinie
Bardziej szczegółowoZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI
ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI UBEZPIECZENI PO UPŁYWIE DWÓCH LAT OD ZAKOŃCZENIA REHABILITACJI LECZNICZEJ, KTÓREJ ZOSTALI PODDANI W 2003 ROKU W RAMACH PREWENCJI RENTOWEJ ZUS Warszawa
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*
Bardziej szczegółowoDostępność innowacyjnych metod ciągłego monitorowania glukozy
Dostępność innowacyjnych metod ciągłego monitorowania glukozy Dr hab.n.med. Tomasz Klupa Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Konflikt interesów Wykłady i seminaria dla firmy
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005 1 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni 2 Zakład Psychopatologii Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytet
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoPostępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Bardziej szczegółowoUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Wydział Nauk o Zdrowiu CM UMK Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Leczenia
Bardziej szczegółowoRecenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo
Dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. nadzw. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wrocław, 04.11.2018r. Recenzja Rozprawy Doktorskiej
Bardziej szczegółowoKOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY
KOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu zostały zaczerpnięte z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), z rejestrów bezrobotnych prowadzonych
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2015 roku. Warszawa 2015 Opracowała: Ewa Karczewicz
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ PROFESJONALIZM I EMPATIA PIELĘGNIAREK A SATYSFAKCJA PACJENTÓW Z OPIEKI W ODDZIAŁACH NEUROCHIRURGICZNYCH Streszczenie rozprawy na stopień
Bardziej szczegółowoGSMONLINE.PL. UKE: Polacy o rynku telekomunikacyjnym w roku
GSMONLINE.PL UKE: Polacy o rynku telekomunikacyjnym w roku 2013 2013-12-13 UKE opublikowało raporty z badań w zakresie korzystania z usług telekomunikacyjnych. Uzyskane rezultaty zawierają opinie konsumentów
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: intensywna terapia, umiejscowienie kontroli zdrowia, wpływ wizji śmierci na rodzinę
289 Anestezjologia i Ratownictwo 2013; 7: 289-296 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.03.2013 Poprawiono/Corrected: 20.06.2013 Zaakceptowano/Accepted:22.06.2013 Akademia Medycyny
Bardziej szczegółowoWarszawa, r.
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.
Bardziej szczegółowoStreszczenie Wstęp: Cel pracy:
Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie
Bardziej szczegółowoPoczucie koherencji a wsparcie społeczne u osób ze schorzeniami wieku starczego
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2008;5(4):165-172 artykuł oryginalny orginal article Poczucie koherencji a wsparcie społeczne u osób ze schorzeniami wieku starczego Sense of coherence and social support in patients
Bardziej szczegółowoW spisie ludności 2002 ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania dla poszczególnych osób oraz
Źródło: www.stat.gov.pl (GUS) Rozdział V. CHARAKTERYSTYKA EKONOMICZNA LUDNOŚ CI 16. Źródła utrzymania W spisie ludności 2002 ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania dla poszczególnych osób oraz odrębnie
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu 1. Adres jednostki: Adres: Szpital im. Fr. Raszei, ul. Mickiewicza
Bardziej szczegółowoSposób leczenia, czas trwania choroby oraz powikłania cukrzycy typu 2 a jakość życia osób chorych
Borgis Med Rodz 2017; 20(1): 9-16 Katarzyna Kocka 1, Agnieszka Bartoszek 1, Barbara Ślusarska 1, Irena Curyła 2 Sposób leczenia, czas trwania choroby oraz powikłania cukrzycy typu 2 a jakość życia osób
Bardziej szczegółowoOCENA STANU PSYCHICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK (PNN) I ICH ADAPTACJI DO STRESU SPOWODOWANEGO CHOROBĄ
Nowiny Lekarskie 2012, 81, 6, 636 640 MONIKA STACHOWIAK-ANDRYSIAK 1, BOGUSŁAW STELCER 2, ADAM MIKSTACKI 1, DARIUSZ KULIŃSKI 1, BARBARA TAMOWICZ 1 OCENA STANU PSYCHICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Styl jazdy polskich kierowców NR 86/2017 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 86/2017 ISSN 2353-5822 Styl jazdy polskich kierowców Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Bardziej szczegółowoSUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN
RAPORT Z BADAŃ SUBIEKTYWNEJ JAKOŚCI ŻYCIA TOM II SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ WEDŁUG DZIEDZIN Lider projektu: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Partner projektu: Uniwersytet Techniczny w Dreźnie Projekt:
Bardziej szczegółowoUmiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych
Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC - The Programme for the International Assessment of Adult Competencies) Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoNajważniejsze wyniki badań socjodemograficznych dla województwa pomorskiego Lata 2003-2009
Najważniejsze wyniki badań socjodemograficznych dla województwa pomorskiego Lata 3-9 1. Bezdomność w Województwie pomorskim to podobnie jak w całym województwie pomorskim problem typowo męski w roku 9
Bardziej szczegółowopływ wybranych czynników socjodemograficznych na występowanie zaburzeń depresyjnych wśród kobiet
P R A C A O R Y G I N A L N A Robert Ślusarz 1, 2, Agnieszka Borzyszkowska 2, Justyna Szrajda 3, Wiesław Fidecki 4, Beata Haor 5 1 Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego, Collegium
Bardziej szczegółowo1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r.
1 UWAGI ANALITYCZNE 1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. w województwie łódzkim było 209,4 tys. gospodarstw
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY TYPU 2
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 11, 2007 Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii UŁ IWONA KOCEMBA WSPARCIE SPOŁECZNE A KONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI W CUKRZYCY
Bardziej szczegółowoDepresja u osób chorych na cukrzycę insulinozależną w aspekcie poziomu satysfakcji z opieki pielęgniarskiej
Ann. Acad. Med. Gedan., 2009, 39, 23 31 Waldemar Budziński 1, Marzanna Mziray 2, Maciej Walkiewicz 1, Małgorzata Tartas 1 Depresja u osób chorych na cukrzycę insulinozależną w aspekcie poziomu satysfakcji
Bardziej szczegółowoMałgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowopływ samokontroli w cukrzycy na czas powstawania nefropatii cukrzycowej
P R A C A O R Y G I N A L N A Ewelina Bąk, Monika Kadłubowska, Małgorzata Fraś Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej W pływ samokontroli w cukrzycy
Bardziej szczegółowoAgnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoT. XXXVII Zeszyty Naukowe WSHE 2013 r.
T. XXXVII Zeszyty Naukowe WSHE 2013 r. Dorota Kochman (Wydział Nauk o Zdrowiu, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku Instytut Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku) Barbara
Bardziej szczegółowoMarcin Skrok, Alicja Nowicka, Tomasz Miklusz
Marcin Skrok, Alicja Nowicka, Tomasz Miklusz Realizacja zajęć z zakresu pierwszej pomocy podczas kursów prawa jazdy, wśród osób egzaminowanych w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w Bydgoszczy Przegląd
Bardziej szczegółowo