Wykład 10, Zmiany struktur rodzin i gospodarstw domowych. Społeczno-ekonomiczne konsekwencje nowej demografii Europy

Transkrypt

1 Wykład 10, Zmiany struktur rodzin i gospodarstw domowych Społeczno-ekonomiczne konsekwencje nowej demografii Europy

2 Prawidłowości procesu zmian liczby oraz struktur gospodarstw domowych szybszy wzrost liczby gospodarstw niż liczby ludności zmiany w strukturze gospodarstw według wielkości i spadek średniej liczby osób w gospodarstwie; wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw, przy czym znaczna ich część jest tworzona przez starsze kobiety; spadek liczby gospodarstw wielorodzinnych na rzecz wzrostu liczby gospodarstw jednorodzinnych z rodziną nuklearną; wzrost liczby gospodarstw tworzonych przez bezdzietne pary; zwiększenie się liczby gospodarstw tworzonych przez rodziny niepełne, przy czym większość z nich stanowią gospodarstwa, w których głową jest kobieta; wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw tworzonych przez osoby młode; wzrost liczby gospodarstw tworzonych przez osoby pozostające w związkach konsensualnych.

3 Gospodarstwa Ogółem Miasta Wieś Średnia wielkość gospodarstwa w latach ,47 3,12 3,87 3,39 3,03 3,87 3,11 2,85 3,55 3,10 2,86 3,56 2,84 2,60 3,33 Struktura gospodarstw według wielkości w latach Gospodarstwa Jednoosobowe Dwuosobowe Trzy- i czteroosobowe Pięcioosobowe i większe 16,2 18,5 38,8 26,5 16,1 18,8 41,2 23,9 17,4 21,7 44,0 16,9 18,3 22,3 42,3 17,1 24,8 23,2 37,9 14,1 2,82 2,54 3,40 24,0 25,7 36,4 13,9 Źródło: I.E.Kotowska, Analiza i prognozowanie gospodarstw domowych, w: Procesy demograficzne i metody ich analizy, red.j.kurkiewicz, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 2010; GUS 2013, Gospodarstwa domowe w 2011 roku wyniki spisu ludności i mieszkań 2011, Warszawa.

4 A.Abramowska-Kmon, 2014, Zmiany wielkości i składu gospodarstw domowych oraz struktury rodzin, w: I.E.Kotowska (red.), Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza Społeczna 2013, raport tematyczny, Warszawa, s.27, 28.

5 M.Mynarska, Zmiany zachowań dotyczących rodziny w Polsce na tle innych krajów Europy, w: I.E.Kotowska (red.), Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza Społeczna 2013, raport tematyczny, Warszawa, s.22

6 Starzenie się populacji struktura gospodarstw domowych według wieku członków Gospodarstwa, w których skład wchodzą osoby młode (0-29 lat), osoby w średnim wieku (30-59 lat) oraz osoby starsze (60 lat i więcej) udziału gospodarstw z dwoma i trzema pokoleniami. Struktura gospodarstw według składu pokoleniowego w latach (w %) Gospodarstwa z osobami Wyłącznie młodymi 8,4 6,9 Wyłącznie w średnim wieku 15,0 15,8 Wyłącznie starsze 18,9 19,3 Młodymi i w średnim wieku 40,9 35,7 Młodymi i starszymi 2,1 1,9 W średnim wieku i starszymi 7,6 9,8 17,2 Młodymi, w średnim wieku i starszymi 7,5 10,4 22,1 Źródło: tabela 8, GUS 2014, Gospodarstwa domowe i rodziny. Charakterystyka demograficzna, Warszawa. Łącznie gospodarstwa z osobą starszą jako członkiem stanowiły w 2011 roku 43,4%; wzrost udziału gospodarstw dwurodzinnych w latach znajduje obecnie odzwierciedlenie we wzroście

7 Zróżnicowanie struktur gospodarstw domowych w EU, EU-SILC (1/4) November, 2015

8 Zróżnicowanie struktur gospodarstw domowych w EU, EU-SILC (2/4) Udział gospodarstw osób 65+ wśród gospodarstw jednoosobowych November, 2015

9 Zróżnicowanie struktur gospodarstw domowych w EU, EU-SILC (3/4) Udział rodzin z samotnym rodzicem wśród ogółu rodzin z dziećmi najciemniejszy kolor - powyżej 20%

10 Zróżnicowanie struktur gospodarstw domowych w EU, EU-SILC (4/4) Udział małżeństw wśród ogółu rodzin Skala: poniżej 65% [65-70) [70-75) [75-80) 80% i więcej

11 Konsekwencje zmian struktury wieku ludności Powołana została specjalna grupa robocza przy Komisji Europejskiej (AWG Working Group on Ageing Populations and Sustainability), która co kilka lat przygotowuje projekcje ludności oraz projekcje wydatków publicznych na emerytury i renty, ochronę zdrowia, opiekę długoterminową, itd. Ageing Report 2009, Ageing Report 2012, Ageing Report 2015

12 Assumptions Makromodel AWG Projections Labour Productivity Unemployment benefits Population EUROPOP2010 Production function method Labour force Cohort method GDP Production function Health care Long-term care Total agerelated spending Unemployment Convergence to ECFIN estimate of NAIRU Education Pensions National models Real interest rate (constant) Źródło: The 2012 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 27 EU Member States ( ), European Economy

13 Wpływ zmian struktur wieku na zatrudnienie Faza 1 : wzrost zatrudnienia i gasnący wzrost WAP Faza 2: wzrost zatrudnienia i spadek WAP Faza 3: spadek zatrudnienia i WAP Źródło: The 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States ( ), European Economy , s. 3.

14 Przewidywane zmiany tempa wzrostu GDP wzrost produktywności głównym źródłem wzrostu GDP, ale nie rekompensuje wpływu spadku liczby pracujących Źródło: The 2015 Ageing Report

15 Źródło: The 2015 Ageing Report, Underlying Assumptions and Projection Methodologies, European Economy 8/2014, s.55,76. Zmiany aktywności zawodowej i stóp zatrudnienia, EU, Age profiles of employment rates by sex, EU

16 Zmiany wskaźników zatrudnienia osób w wieku lat, Źródło: J.Pescher, Structural drivers of activity and employment rates of older workers, Workshop of delivering longer working lives and higher retirement ages, Brussels, December 2014.

17 Zmiany zatrudnienia (20-64 lata), EU, (stopy roczne) Źródło: The 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States ( ), European Economy , s. 37.

18 Zmiany podaży pracy osób w wieku lata, EU, Źródło: The 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States ( ), European Economy , s. 34.

19 Dekompozycja wzrostu udziału wydatków na emerytury w PKB zmiana wskaźnika obciążeń demograficznych zmiana odsetka emerytów w populacji 65+ zmiana stopy zastąpienia (emerytura / płaca) Źródło: The 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States ( ), European Economy , s. 87.

20 Zmiana demograficzna a kapitał ludzki na poziomie indywidualnym i w skali makro M.Stonawski, Kapitał ludzki w warunkach starzenia się ludności a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2014 Pomiar kapitału na poziomie indywidualnym w przebiegu życia i na poziomie całej populacji uwzględniający: - formalne wykształcenie - zdobywanie wiedzy i umiejętności podczas kariery zawodowej - stan zdrowia jako czynnik wpływający na deprecjację wiedzy - starzenie się wiedzy i umiejętności - zapominanie nabytej wiedzy - interakcje między jednostkami (w skali populacji)

21 Szacunek kapitału ludzkiego w Polsce Kapitał ludzki w Polsce per capita w latach Źródło: M.Stonawski, s.114 Poprawa jakości zasobów ludzkich nie rekompensuje ubytku wielkości tych zasobów (spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym) i starzenia się ludności; mimo postępu w stanie zdrowia, wykształceniu, zwiększeniu aktywności zawodowej i płodności kapitał ludzki w Polsce będzie maleć Szczególna rola wykształcenia wyższego jako głównego stymulatora wzrostu kapitału ludzkiego

22 Szacunek kapitału ludzkiego na poziomie populacji Projekcje kapitału ludzkiego w Polsce w latach (populacja w wieku lata) Projekcje przygotowane przy różnych scenariuszach zmian płodności (P), poziomu wykształcenia (W) i aktywności zawodowej (A) Źródło: M.Stonawski, s.114

23 The 2015 Ageing Report. Economic and budgetary projections for the 28 EU Member States ( ), European Economy M.Stonawski, Kapitał ludzki w warunkach starzenia się ludności a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków Kotowska I.E, Chłoń-Domińczak A., 2012, Zarządzanie finansami publicznymi w kontekście zmiany demograficznej, Studia Ekonomiczne 1 (LXXII), 7-26.