Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza - Sukces

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja Publikacja podsumowująca realizację projektu pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza - Sukces

2 Publikacja finansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wydawca: Urząd Miejski w Jaworznie ul. Grunwaldzka Jaworzno jaworzno@um.jaworzno.pl tel fax Publikacja została opracowana przez Elżbietę Jazowską i Roberta Szafrana przy współpracy pracowników Urzędu Miejskiego w Jaworznie. Nakład: 400 egzemplarzy Jaworzno 2011 Publikacja powstała w ramach projektu pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza Sukces realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9. Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty, Poddziałanie 9. Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych. Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja bezpłatna. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tego opracowania nie może być kopiowana, powielana lub rozpowszechniana bez uprzedniej zgody Urzędu Miejskiego w Jaworznie. Treści zawarte w niniejszej publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska Komisji Europejskiej. Człowiek najlepsza inwestycja 2

3 Publikacja finansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Spis treści: Założenia projektu...4 Kurs Podstawy przedsiębiorczości dla prowadzących zajęcia Opis zajęć dla uczniów Wybrane scenariusze zajęć dostępne na stronie 5. Wybrane programy zajęć Jak pracowaliśmy podczas zajęć Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości? Konkurs dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych

4 Założenia projektu Obecna sytuacja społeczno gospodarcza na świecie zmusza do zmiany systemu edukowania młodych ludzi. Kluczowym zagadnieniem staje się przygotowanie ich do zetknięcia się z realiami rynku, ekonomią i rynkiem pracy. W wyniku reformy edukacyjnej tylko do szkół ponadgimnazjalnych został wprowadzony przedmiot: Podstawy przedsiębiorczości. W szkołach podstawowych oraz gimnazjalnych edukacja ekonomiczna prowadzona jest sporadycznie. Podobnie sytuacja ma się w Jaworznie. W wyniku przeprowadzonej analizy w jaworznickich szkołach podstawowych i gimnazjach, stwierdzono, że sporadycznie funkcjonują koła promujące przedsiębiorczość i realizujące edukację ekonomiczną. Nieliczni nauczyciele posiadają kwalifikacje do nauczania przedsiębiorczości. Zajęcia z przedsiębiorczości są prowadzone sporadycznie, mają charakter bierny, realizowane są bez multimedialnych pomocy dydaktycznych i bez pokazywania praktycznych aspektów przedsiębiorczości, nie aktywizują uczniów. Projekt pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia-WiedzaSukces był realizowany w Jaworznie od stycznia 2010 roku do października 2011 roku. Miasto Jaworzno leży we wschodniej części województwa śląskiego. Liczba mieszkańców wynosi około 96 tys., w tym dzieci i młodzież do 19 roku życia - około 19 tys. W Jaworznie istniało wiele zakładów pracy, część z nich upadła, pozostałe uległy przekształceniom starając się dostosować do warunków gospodarczych. W Jaworznie stopa bezrobocia na koniec grudnia 2008r. wyniosła 9,1% - jedna z najwyższych w województwie śląskim. W wyniku przeprowadzonej analizy w sferze lokalnej gospodarki Jaworzna zidentyfikowano następujące problemy: 4

5 niepokojący jest niski wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych w stosunku do 1000 ludności, stanowiący jeden z wyznaczników poziomu przedsiębiorczości; większe w porównaniu z regionem jest uzależnienie lokalnej gospodarki od sektora publicznego, co szczególnie dotyczy poziomu zatrudnienia, ale także relacji ilościowych w strukturze własnościowej podmiotów gospodarczych; udział zatrudnionych w sektorze publicznym w Jaworznie w 2006r. wyniósł 61,6%, natomiast udział podmiotów gospodarczych z sektora publicznego w ogóle firm 5,8%. Duże przedsiębiorstwa państwowe dają wciąż zatrudnienie przeważającej większości ludności miasta. W takiej sytuacji spadek rentowności przedsiębiorstw państwowych może bardzo negatywnie oddziaływać na sytuację na rynku pracy. Nie bez znaczenia jest fakt, że duże przedsiębiorstwa państwowe często reprezentują gałęzie gospodarki wymagające restrukturyzacji; w latach nastąpił spadek liczby podmiotów gospodarczych, przy czym najsilniej odnotowano go w liczbie osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W wyniku przeprowadzonej przedsiębiorczości nie diagnozy tylko wśród zasadnym uczniów jest propagowanie jaworznickich idei szkół ponadgimnazjalnych, ale również szkół podstawowych i gimnazjalnych. Problemem, bowiem jest mała ilość zajęć z przedsiębiorczości w szkołach podstawowych i gimnazjalnych, niewielka liczba nauczycieli posiadających kwalifikacje i wiedzę do nauczania przedsiębiorczości i ekonomii oraz niski wskaźnik poziomu przedsiębiorczości w mieście. 5

6 Postawa przedsiębiorcza jest motorem zmian w gospodarce i społeczeństwie. Przedsiębiorcze społeczeństwo ma aktywny stosunek do stojących przed nim wyzwań, potrafi przełamywać własne ograniczenia w dążeniu do celu we wszystkich dziedzinach życia, nie tylko w biznesie. Celem głównym projektu wynikającym z diagnozy jest wszechstronny rozwój uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych ukierunkowany na kształtowanie postaw przedsiębiorczych, pogłębianie wiedzy ekonomicznej przygotowującej do aktywnej obecności w życiu społeczno gospodarczym. Zakładano, iż wsparciem w ramach projektu zostanie objętych 420 uczniów. Natomiast rzeczywista liczba uczniów-uczestników wyniosła 496 osoby z 16 jaworznickich szkół podstawowych i 12 gimnazjów. Zdefiniowano następujące cele szczegółowe: stworzenie warunków do rozwijania kompetencji kluczowych, w tym postaw przedsiębiorczości, zwiększenie standardów zachowań przedsiębiorczych wśród uczniów, organizowanie w sposób twórczy i bezpieczny czasu wolnego, wykształcenie umiejętności wykorzystywania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków funkcjonowania gospodarki, podniesienie wiedzy 26 nauczycieli w zakresie ekonomii i przedsiębiorczości, przygotowanie pilotażowego systemu wsparcia dla szkół podstawowych i gimnazjalnych w obszarze nauczania przedsiębiorczości, opracowanie programów zajęć wspierających nauczanie przedsiębiorczości w jaworznickich szkołach podstawowych i gimnazjalnych. Cele niniejszego projektu przyczyniły się do osiągnięcia celu Działania 9. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki: Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie 6

7 oświaty: Wzmocnienia atrakcyjności i podniesienie jakości oferty edukacyjnej instytucji systemu oświaty realizujących kształcenie w formach szkolnych (z wyłączeniem kształcenia osób dorosłych) ukierunkowane na rozwój kluczowych kompetencji oraz wzmocnienia zdolności uczniów do przyszłego zatrudnienia. Projekt umożliwił 496 uczniom jaworznickich szkół podstawowych oraz gimnazjów uczestnictwo w zajęciach Przedsiębiorczości podstawowych, (SzKP). 11 pozalekcyjnych W ramach gimnazjach oraz w ramach projektu, w w Szkolnych każdej Specjalnym z Klubów 15 Ośrodku szkół Szkolno Wychowawczym wyjątkowo 2 - powstały SzKP. W zajęciach każdego z 27 SzKP wzięło udział minimum 15 uczniów. Każdym SzKP opiekował się jeden nauczyciel. Grupę docelową projektu stanowią również nauczyciele jaworznickich szkół (w sumie 26 pedagogów), którzy byli opiekunami SzKP. Wybór grupy docelowej to odpowiedź na realne potrzeby zdiagnozowane na etapie przygotowania projektu. Nauczyciele wspierają rodziców w realizacji ich zadań wychowawczych, tak, aby umożliwić uczniom przyjmowanie odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy. i gimnazjalnych Nauczyciele tworzyć powinni środowisko, już w które szkołach aktywnie podstawowych wspierać będzie przedsiębiorcze postawy uczniów i ich kreatywne inicjatywy. Zadaniem szkoły powinno być: dostarczanie elementarnej wiedzy ekonomicznej przez wykształconych w obszarze przedsiębiorczości nauczycieli, rozwijanie ducha przedsiębiorczości wśród uczniów, rozbudzanie ich wyobraźni, pomysłowości na temat przyszłej aktywności zawodowej, pomoc w świadomym kształtowaniu orientacji i kariery zawodowej. Grupa docelowa jest zgodna z wymogami określonymi dla Poddziałania 9. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dyrektorzy szkół wyznaczyli nauczycieli opiekunów SzKP. Opiekunowie SzKP przeprowadzili rekrutację wśród uczniów. Rekrutacja została przeprowadzona z zachowaniem zasad równości szans. Po wyłonieniu uczestników zajęć, w każdej szkole zorganizowano spotkanie z rodzicami uczniów - uczestników SzKP, którzy 7

8 zostali poinformowani o założeniach projektu, sposobach jego realizacji, a także zostali poproszeni o wyrażenie zgody na udział dzieci w zajęciach pozalekcyjnych. Działania podejmowane w projekcie: stworzenie w struktur Urzędzie odpowiedzialnych Miejskim w Jaworznie, za realizację potwierdzenie projektu przez szkoły deklaracji udziału w projekcie oraz rekrutacja nauczycieli, przeprowadzenie szkoleń z zakresu podstaw przedsiębiorczości i podstaw ekonomii dla nauczycieli opiekunów SzKP, zakup pomocy dydaktycznych: kalkulatory, gry, pendrive y, oraz materiały biurowe do realizacji zajęć pozalekcyjnych, zakup sprzętu laptopy, przeprowadzenie rekrutacji uczniów do SzKP, opracowanie przez nauczycieli opiekunów programu zajęć, realizacja zajęć pozalekcyjnych w szkołach w ramach SzKP, organizacja konferencji podsumowującej oraz wydanie publikacji, rozliczenie finansowe projektu, promocja projektu. Wartością dodaną są: przygotowanie pilotażowego systemu wsparcia dla szkół podstawowych i gimnazjalnych w obszarze przedsiębiorczości, opracowanie programów zajęć wspierających nauczanie przedsiębiorczości, które będą wykorzystywane w przyszłości oraz opracowanie strony internetowej promującej założenia projektu i rezultatów. Twardym rezultatem projektu jest liczba uczniów, którzy wzięli udział w zajęciach organizowanych w ramach SzKP oraz liczba nauczycieli opiekunów SzKP przeszkolonych w obszarze przedsiębiorczości i ekonomii. Projekt 8

9 realizowany był łącznie w 26 szkołach podstawowych i gimnazjalnych w Jaworznie. Nauczyciel opiekun prowadził dziennik zajęć. Rezultaty miękkie to: podniesienie wiedzy w zakresie przedsiębiorczości i ekonomii (uczniowie i nauczyciele), planowanie, organizowanie i ocenianie własnej nauki, odpowiedzialność za planowanie swojej drogi zawodowej, efektywne współdziałanie w zespole, odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki, posługiwanie się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, umiejętność wykorzystywania elastycznego przystosowania pojawiających się do się szans zmieniających i okazji się oraz warunków funkcjonowania gospodarki. Wiedza nauczycieli zdobyta podczas szkoleń organizowanych w ramach projektu została zweryfikowana poprzez testy. Dla uczniów uczestniczących w zajęciach SzKP nauczyciel opiekun organizował testy, konkursy, quizy pozwalające weryfikować nabyte umiejętności i wiedzę. Powyższe czynności pozwoliły na weryfikację rezultatów miękkich założonych w projekcie. Rezultaty przyczyniły się do osiągnięcia celów ukierunkowanych na wszechstronny rozwój uczniów, kształtowanie postaw przedsiębiorczości, pogłębianie wiedzy ekonomicznej, przygotowanie do aktywnej obecności w życiu społeczno gospodarczym. Zajęcia w ramach SzKP poprowadzili wykwalifikowani nauczyciele, zajęcia ukierunkowane przedsiębiorczości, były przy na rozwój wykorzystaniu kompetencji technologii kluczowych, w tym informacyjnych i komunikacyjnych oraz programu dostosowanego do percepcji i poziomu intelektualnego uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. 9

10 Zakładane w projekcie pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia-Wiedza-Sukces rezultaty zostały osiągnięte. Kurs Podstawy przedsiębiorczości dla prowadzących zajęcia Nauczyciele wyznaczeni do realizacji zajęć w ramach projektu, uczestniczyli w kursie Podstawy Przedsiębiorczości, zorganizowanym przez Centrum Edukacji Zawodowej Cargo w Jaworznie. Celem kursu było uzyskanie wiadomości i praktycznych umiejętności niezbędnych do realizacji zajęć pozalekcyjnych w ramach Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości. W trakcie zajęć edukacyjnych nauczyciele poznawali wiadomości oraz ćwiczyli umiejętności z zakresu: podstaw przedsiębiorczości, podstaw ekonomii podstawowe pojęcia ekonomiczne, mikro- i makroekonomia, historia ekonomii, podaż i popyt, państwo i gospodarka, pieniądz i jego funkcje i podaż, rodzaje, przyczyny i skutki inflacji, relacji międzyludzkich z zakresu postaw przedsiębiorczych, przygotowania do wejścia na rynek pracy, projektowania dydaktycznego elementy projektu, analiza i cele nauczania, właściwości ucznia, cele wykonawcze, test sprawdzający, strategia nauczania, materiały dydaktyczne, kontrole: kształtująca i zbierająca, metodyki nauczania podstaw przedsiębiorczości. W trakcie zajęć, które w większości miały charakter warsztatowy, nauczyciele zdobyli bezcenne wskazówki i materiały, które pozwoliły prowadzić zajęcia z uczniami w niekonwencjonalny i ciekawy sposób. Spotkania pozwoliły również na wymianę doświadczeń i materiałów pomiędzy samymi nauczycielami, co zaowocowało wypracowaniem planu pracy podczas realizacji projektu w trakcie zajęć pozalekcyjnych. 10

11 3. Opis zajęć dla uczniów Podczas zajęć Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości nauczyciele zadbali o to, by młodzież w ciekawy i atrakcyjny sposób uzyskała jak najwięcej informacji dotyczących przedsiębiorczości, ekonomii i komunikacji. Spotkania prowadzone były w taki sposób, by możliwie jak najbardziej aktywizować uczniów. Nauczyciele czerpali swoje pomysły z ogólnie dostępnych stron internetowych, pozycji książkowych, własnych pomysłów i doświadczenia. Swoje działania nie ograniczyli tylko i wyłącznie do zajęć w szkole, ale również organizowali wycieczki np. do banku, czy też zapraszali na swoje spotkania ekspertów w dziedzinie bankowości, przedsiębiorczości i ekonomii. Poniżej przedstawiamy wybrane ćwiczenia, opisy zajęć, relacje z wizyt w banku, a także wytwory pracy dzieci. Ćwiczenia do wykorzystania na zajęciach integrujących grupę: Ćwiczenie nr 1: LĄDOWANIE NA KSIĘŻYCU Przebieg: Prowadzący czyta następującą instrukcję: Wasz statek kosmiczny rozbił się na Księżycu. Mieliście się tam połączyć z macierzystym statkiem bazą, znajdującym się w tej chwili 300km od Was, po oświetlonej stronie Księżyca, a można się tam dostać przez pasmo gór. Przeżycie wyprawy kosmicznej zależy od tego, czy dotrzecie do oddalonego o 300km statku bazy. Waszym zadaniem jest uszeregować zaproponowane przedmioty według stopnia ich przydatności do zachowania życia. Cyfrą 1 11

12 oznaczcie przedmiot najniezbędniejszy, 2 następny, aż, do 14, która oznaczy najbardziej przydatny przedmiot. Prowadzący prosi uczniów, żeby teraz zastanowili się, czy udałoby im się przetrwać w warunkach panujących na Księżycu. 3. Prowadzący pyta, jak uczestnicy zaplanowaliby swoje życie w najbliższym czasie, gdyby mieli 90% pewności, że podobna sytuacja zdarzy im się w ciągu najbliższych pięciu lat. 4. Prowadzący zwraca szczególną uwagę na odpowiedzi wskazujące na konieczność wzbogacania własnej wiedzy i umiejętności np.: dowiem się więcej o Księżycu, pójdę do szkoły przetrwania, będę trenował, żeby uzyskać sprawność fizyczną. 5. Uczniowie zostają podzieleni na grupy, każda grupa otrzymuje listę przedmiotów. Zadaniem grup jest uszeregowanie ich według stopnia przydatności. Lista ułożona przez eksperta Przedmioty Prawidłowa kolejność CZĘŚĆ DLA NAUCZYCIELA Uzasadnienie specjalistów (uczniowie dowiadują się o nim po przygotowaniu własnej listy) Pudełko zapałek 14 Na Księżycu brak tlenu - warunek spalania; całkowicie bezużyteczne Puszka z koncentratem żywności 4 Wydajny środek zaopatrzenia się w potrzebną energię 12

13 3. 20 metrów nylonowego sznura 6 Rzecz przydatna podczas pokonywania skał oraz do transportu rannych 4. Jedwabny parasol spadochronu 8 Ochrona przed promieniami słonecznymi 5. Przenośny teleskop na baterie 12 Zbędny poza stroną oświetloną 6. Skrzynka mleka w proszku 11 Bardzo objętościowy substytut koncentratu spożywczego 7. Dwie butle z tlenem, każda o wadze 50 kilogramów 1 Najniezbędniejsze, warunkują utrzymanie się przy życiu 8. Mapa nieba widzianego z 3 Księżyca Podstawowy przyrząd nawigacyjny 9. Samoczynnie nadmuchująca się tratwa ratunkowa 9 Butlę z CO2, w jaką jest zaopatrzona, można wykorzystać jako napęd 10. Kompas 13 Pole magnetyczne na Księżycu nie jest spolaryzowane 1 25 litrów wody 2 Uzupełnienie znacznej straty wilgotności ciała po oświetlonej stronie Księżyca 1 Rakiety sygnałowe 10 Gdy pojazd będzie w zasięgu wzroku, sygnały będą zbędne 13. Zestaw pierwszej pomocy 7 Igły do wstrzykiwania witamin, leków itd. mogą się przydać do specjalnych urządzeń w kombinezonach kosmicznych 14. Nadajnik i odbiornik UKF zasilany energią słoneczną 5 Zakres UKF umożliwia łączność z pojazdem macierzystym tylko na niewielką odległość Ćwiczenie nr 2: BINGO Przebieg: 13

14 Prowadzący rozdaje uczestnikom zajęć kartki do gry w bingo i czyta instrukcję Proszę przeczytać poniższe zdania i znaleźć w grupie osoby, które odpowiadają opisom zamieszczonym w kratkach. Proszę następnie zapisać obok zdań imiona. Pamiętaj, że wolno Ci wymienić każdą osobę tylko jeden raz. Gdy wypełnisz wszystkie pola krzyknij BINGO. Znajdź osobę. Która ma na imię tak, jak ktoś z Twojej rodziny Która lubi tańczyć Która lubi filmy przyrodnicze Która chciałaby uczestniczyć w kursie kosmetycznym Która ma inną płeć niż Twoja Która potrafi zwinąć język w trąbkę Która planuje założyć własną firmę Która ma rozmiar buta większy niż 40 Która depiluje nogi Która nie pije coca coli Która uwielbia swoje zajęcia Która urodziła się w tym samym miesiącu, co Ty Która ma rodzeństwo Która chciałaby kiedyś zostać nauczycielem Która woli radio niż telewizję Która ma psa Która nie lubi wstawać przed 8 rano Która jeździ na desce snowboardowej Która lubi czytać biografie Która lubi ten sam typ muzyki, co Ty Która ma taki sam kolor oczu jak Twoje Która ma rękę tej samej długości, co Ty Która jest równa Tobie wzrostem Której imię zaczyna się na taką samą Która lubi jeść to samo, co Ty Która jest ubrana podobnie jak Ty Która ma miły uśmiech Która ma telefon komórkowy Która nigdy nie dostała oceny niedostatecznej Która potrafi podać pełną nazwę naszej szkoły 14

15 literę, co Twoje Ćwiczenie nr 3: LINIA ŻYCIA Przebieg: Uczniowie rysują linię życia, na której zaznaczają lata swojego życia. Np. 25 lat, 30 lat, 45 lat, 60 lat. Zadaniem uczniów jest napisanie, co chcą osiągnąć w podanych latach swojego życia. LINIA ŻYCIA 25 lat 30 lat 45 lat 60 lat 15

16 4. Wybrane scenariusze zajęć dostępne na stronie ELEMENTARNE POJĘCIA EKONOMICZNE Z ZAKRESU GOSPODARKI RYNKOWEJ (Leokadia Wróbel, Gimnazjum nr 1 w Jaśle) OPIS LEKCJI Podczas lekcji uczniowie powtarzają i utrwalają poznane pojęcia ekonomiczne metodą gry dydaktycznej - formą konkursu. CELE LEKCJI Po zakończeniu lekcji uczeń powinien: utrwalić wiedzę zdobytą w trakcie realizowania modułu Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym, ocenić, czy opanował podstawowe pojęcia ekonomiczne i mieć samodzielny stosunek do poznanych wiadomości, wiedzieć, jak ważną rolę odgrywa umiejętność koncentracji, mieć motywację do systematycznej nauki i pracy oraz rozumieć, że ta droga daje możliwość osiągnięcia sukcesu, rozumieć, że rywalizacja musi polegać na respektowaniu ściśle określonych reguł, a zdrowa rywalizacja daje wiele przyjemności i zadowolenia. Propozycje pytań mogą składać uczniowie przez cały okres zajmowania się problemami przedsiębiorczości u nauczyciela prowadzącego przedmiot. Tu należy zachęcić uczniów do systematycznej pracy, której efektem może być zwycięstwo w konkursie. Szczegółowy regulamin konkursu należy wywiesić w gablocie, tak by każdy uczeń mógł się z nim zapoznać. Ważnym jest także, by uczniowie wiedzieli, że nagrodą za udział w finale jest ocena celująca jako ocena cząstkowa, zaś zwycięzca otrzymuje ocenę o jeden stopień wyższą od przewidywanej na koniec semestru. 16

17 Do realizacji lekcji potrzebny jest zestaw pytań, które ostatecznie przygotowuje nauczyciel. Na małych kartkach tego samego formatu umieszcza się pytanie i odpowiedź (w tej sytuacji lekcję może prowadzić uczeń). Pytania przygotowane są tak, by odpowiedzi były krótkie i jednoznaczne, np. Jak nazywa się pierwszy posiadacz weksla? odp. remitent Musimy pamiętać, że należy przygotować dużo pytań. Na początku dajemy serię pytań łatwiejszych, tak by stworzyć możliwość poprawnej odpowiedzi wszystkim uczniom. W kolejnych turach stopień trudności rośnie. Do realizacji lekcji potrzebne są jeszcze zielone kółka wycięte z twardego papieru. Każdy uczeń otrzymuje 3 takie kółka jako szanse, które zachowuje, gdy odpowie poprawnie, bądź traci, gdy nie zna odpowiedzi albo odpowie błędnie. Przygotować należy także 3 zestawy numerów od 1 do 20 jako punktację dla finalistów. METODY REALIZACJI ZAJĘĆ zestaw pytań i odpowiedzi, zielone koła jako tzw. szanse ( 3 razy ilość uczniów), 3 zestawy numerów od 1 do 20 potrzebne do finału. PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ Nauczyciel przypomina uczniom regulamin konkursu i rozdaje każdemu po 3 zielone kółka. Prosi o przestrzeganie wszystkich zasad tak, by każdy uczeń miał możliwość skoncentrowania uwagi podczas odpowiedzi. Pytania czyta z kartek kolejno tak, jak uczniowie siedzą w ławkach. Po zadaniu pytania odlicza w myśli do 5 i jeżeli w tym czasie uczeń odpowiedział prawidłowo przechodzi do kolejnego i zadaje następne pytanie, jeśli uczeń nie odpowie, bądź udzieli odpowiedzi nieprawidłowej, traci zielone kółko (szansę), a pytanie przechodzi na następnego ucznia (w takich sytuacjach nie ma problemu podpowiadania). Gdy w klasie z szansami pozostanie kilku uczniów, np. 7-8, nauczyciel prosi ich o wstanie i wtedy zmienia sposób prowadzenia konkursu. Czyta głośno pytanie, a uczeń, który zna odpowiedź podnosi zielone koło do góry. Jeśli odpowie prawidłowo, wskazuje 17

18 do odpowiedzi wybranego kolegę, który zachował jeszcze szansę. Kiedy w klasie z szansami pozostanie tylko 3 uczniów, organizujemy finał. Uczniowie wychodzą z ławek i siadają przy specjalnie przygotowanym stoliku twarzą do klasy. Przed każdym z finalistów nauczyciel kładzie 3 nowe szanse i numerki od 1 do 20. Do finału uczniowie wchodzą z taką punktacją, jaką ilość szans zachowali w rozgrywkach klasowych. Za każdą dobra odpowiedź uczeń otrzymuje jeden punkt, za błędną lub brak odpowiedzi traci szansę. Nauczyciel rozpoczynając finał czyta pytanie, a uczeń, który zna odpowiedź uderza ręką w stół. Za poprawną odpowiedź otrzymuje jeden punkt i ma prawo wskazywać do odpowiedzi swoich kolegów, bądź prosić o pytanie dla siebie za 2 punkty. Wygrywa ten uczeń, który najdłużej zachowa szanse. Na koniec nauczyciel wpisuje finalistom oceny celujące jako oceny cząstkowe z przedmiotu i przypomina, że laureat otrzyma na koniec semestru ocenę o jeden stopień wyższą od przewidywanej. KOMENTARZ Prowadzone tą metodą lekcje powtórzeniowe dają ogromną aktywność uczniów przez cały czas nauki. Młodzież oczekuje na te lekcje z niecierpliwością, nie zaś z niechęcią czy strachem, jak to często bywa przy lekcjach powtórzeniowych. 18

19 MATERIAŁY DLA UCZNIÓW MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1 Przykłady pytań zadawanych na lekcji powtórzeniowej Sposób podnoszenia płac według przyjętego wskaźnika, np. wzrostu cen to...? - indeksacja Kto jest autorem powiedzenia Podstawą bogactwa narodów jest praca? - ekonomista angielski z XVIII wieku Adam Smith 3. Jak nazywa się papier wartościowy stwierdzający uczestnictwo w Programie Powszechnej Prywatyzacji i mający pokrycie w majątku przedsiębiorstw włączonych do tego programu? - Powszechne Świadectwo Udziałowe 4. Czy prywatyzacja bezpośrednia może być realizowana przez likwidację? - tak 5. Jak nazywa się dochód z akcji? - dywidenda 6. Proces przekształcania banków w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa to...? - komercjalizacja 7. Jak nazywa się osoba posiadająca akcje? - akcjonariusz 8. Jak nazywamy wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce danego kraju i spadek wartości pieniądza? - inflacja 9. Co oznacza skrót PPP? - Program Powszechnej Prywatyzacji 10. Jak nazywamy osobę wystawiającą papiery wartościowe i ogłaszającą ich sprzedaż? - emitent 19

20 1 Jak nazywa się wskaźnik procentowy inflacji obliczany zwykle w skali roku? - stopa inflacji 1 Papiery wartościowe nie przeznaczone do obiegu giełdowego to...? - weksle 13. Nabywca weksla to...? - indosariusz 14. Siedzibą NBP jest...? - Warszawa 15. Jak nazywa się opłata pobierana przez banki od dokonywanych czynności? - prowizja 16. Płacisz nim, gdy masz pieniądze na koncie? - czek 17. Gwałtowna zniżka cen na giełdzie to giełdowy...? - krach 18. Gdy zobowiązania przekraczają aktywa ogłasza się...? - upadłość 19. Ilość dóbr zaoferowana do sprzedaży w danym czasie i po określonej cenie to...? - podaż 20. Jak nazywa się wartość jakiegoś dobra lub usługi wyrażona w pieniądzu? - cena 2 Jak nazwiesz łącznie środki pracy i przedmioty pracy? - środki produkcji 2 Roczny plan finansowy państwa, obejmujący jego dochody i wydatki to...? - budżet 23. Jak nazywa się dokument stwierdzający, jaka część majątku danego przedsiębiorstwa należy do osoby będącej właścicielem tego dokumentu? 20

21 - akcja 24. Jak nazywa się miejsce, w którym spotykają się sprzedający i kupujący? - rynek 25. Ilość towarów i usług, którą chcą kupić nabywcy w danym czasie i po określonej cenie to...? - popyt 26. Jak nazywa się papier wartościowy, będący świadectwem udzielenia pożyczki, który wypuszcza na rynek Skarb Państwa? - obligacje 27. Jak nazywa się osoba, która zajmuje się zawodowo pośrednictwem między chcącymi kupić lub sprzedać papiery wartościowe.? - makler 28. Rynek, na którym realizowane są obroty towarami i papierami wartościowymi to...? - giełda 29. Jak nazywa się pierwszy posiadasz weksla? - remitent 30. Jak nazywa się bank zajmujący się kasową obsługą budżetu państwa? - bank centralny MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2 Regulamin lekcji powtórzeniowej z Wiedzy o społeczeństwie Moduł: Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym Temat: Elementarne pojęcie ekonomiczne z zakresu gospodarki rynkowejlekcja powtórzeniowa i utrwalająca Lekcja odbędzie się po zrealizowaniu materiału programowego dotyczącego wychowania do aktywnego udziału w życiu gospodarczym w klasie III gimnazjum. 21

22 Lekcje będzie prowadził nauczyciel uczący przedmiotu w danej klasie. 3. Pytania do konkursu piszą uczniowie przez cały czas realizowania wyżej wymienionego programu i składają je u nauczyciela uczącego. Pytania muszą być sformułowane tak, aby odpowiedzi na nie były jednoznaczne. 4. Każdy uczeń otrzyma po 3 szanse, które traci odpowiadając błędnie, bądź zatrzymuje odpowiadając poprawnie. 5. Na udzielenie odpowiedzi uczeń ma 5 sekund. 6. Podczas konkursu uczniowie nie mogą się porozumiewać pod karą utraty szansy. 7. Pytanie, na które nie udzielono odpowiedzi przechodzi na kolejnego ucznia. UWAGA! NIE WARTO PODPOWIADAĆ! 8. Do finału klasowego przechodzą trzej uczniowie, którzy zachowali szanse. FINAŁ 9. Każdy finalista otrzymuje ponownie 3 szanse. Do finału wchodzi z taką ilością punktów, jaką ilość szans zachował dotychczas. 10. Nauczyciel czyta głośno pytanie, a ten z finalistów, który zna odpowiedź uderza lekko ręką w stół. Za poprawną odpowiedź otrzymuje 1 punkt i prawo wskazania do odpowiedzi siebie za 2 punkty lub jednego z kolegów za 1 punkt. Jeśli wskaże siebie i odpowie błędnie, traci szansę, a odpowiedzi udziela nauczyciel, po czym prowadzący czyta kolejne pytanie. Jeśli zaś wskaże kolegę i ten odpowie błędnie traci szansę, jeśli odpowie poprawnie zdobywa punkt i wskazuje do odpowiedzi. Finał przebiega podobnie jak w telewizyjnym turnieju Jeden z dziesięciu. 1 Zwycięża ten, kto najdłużej zachowa szanse. 1 Laureaci otrzymują ocenę celującą, jako ocenę cząstkową z WOS, a zwycięzca ocenę o 1 stopień wyższą od przewidywanej na semestr. 13. Konkurs może obejmować dwie jednostki lekcyjne, zależnie od ilości uczniów i sytuacji w klasie. 22

23 5. Wybrane programy zajęć Jednym z działań projektu Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza Sukces było opracowanie programów zajęć. Nauczyciele opiekunowie przygotowali jeden wspólny program dla szkół podstawowych. Natomiast opiekunowie SzKP działających w gimnazjach, bazując na ogólnych zagadnieniach z przedsiębiorczości i ekonomii przygotowali indywidualne programy dla klubów działających w ich placówkach. Poniżej zostały zamieszczone przykładowe programy zajęć Jaworznickich Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości. PROGRAM ZAJĘĆ DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH Cele ogólne programu: wszechstronny rozwój uczniów ukierunkowany na kształtowanie postaw przedsiębiorczych, pogłębianie wiedzy ekonomicznej. Cele szczegółowe: Uczeń zna: zasady kulturalnej dyskusji, rodzaje podmiotów gospodarczych, nazwy popularnych zawodów i ich cechy, formy promocji i reklamy, różne formy oszczędzania, różnorodne formy płatności (karty płatnicze, debetowe, kredytowe), etapy rozwoju pieniądza, państwa Unii Europejskiej. Uczeń potrafi: 23

24 zorganizować swoje stanowisko pracy, scharakteryzować wybrany zawód, wymienić elementy majątku firmy, prywatnej własności, określić funkcje pieniądza, zareklamować wybrany produkt, wymienić cechy człowieka przedsiębiorczego, wyszukać potrzebne informacje z odpowiednich stron internetowych. 3. Uczeń rozumie: przyczyny i konsekwencje bezrobocia, funkcję Rzecznika Praw Konsumentów, znaczenie podstawowych pojęć związanych z działalnością banku: kredyt, pożyczka, lokata, wartość pieniądza jako jednostki płatniczej, znaczenie Unii Europejskiej dla rozwoju Europy. Treści nauczania: I. Komunikacja Jak reprezentuję siebie? Moje mocne i słabe strony. 3. Jak się komunikujemy? 4. Czy umiem odmawiać? 5. Czy jestem dobrym negocjatorem? II. Gospodarka rynkowa Jak planujemy budżety domowe? Czym charakteryzuje się człowiek przedsiębiorczy? 3. Sprzedający podaż, kupujący popyt. 4. Jakie mamy potrzeby? 5. Jak oszczędza młody człowiek? 6. Prezentujemy swoje firmy. 24

25 III. Rynek pracy Jakie są skutki braku pracy? Kto to jest pracodawca i pracownik. 3. Piszemy życiorys. 4. Jak zachować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej? 5. Zawody przyszłości kim chcę zostać? 6. Zapomniane zawody. IV. Działalność gospodarcza V. Od pomysłu do realizacji. Etyka w biznesie. Przedsiębiorstwo. 3. Jaki jest majątek firmy i co to jest własność prywatna? 4. Profil klienta. Rzecznik Praw Konsumenta. 5. Tworzymy reklamę. 6. Zagrożenia, jakie niosą reklamy. 7. Promujemy swój produkt. 8. Kiedy produkty są nielegalne na rynku? Bankowość i pieniądz Duża skarbonka jak działa bank? Od kamyka do euro. 3. Czym mogę płacić za zakupy? 4. Od kogo mogę pożyczyć pieniądze? VI. Unia Europejska Kilka słów o Unii Europejskiej. Polska a Unia Europejska. 3. Organizacje międzynarodowe. Skarbnica pomysłów przedsiębiorczych: prace manualne, zbieranie puszek itp. 25

26 PROGRAMY ZAJĘĆ DLA SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Program opracowany przez Beatę Górską, Gimnazjum nr 10 przy Zespole Szkół nr 1 w Jaworznie Informacje o programie: Program jest przeznaczony do realizowania w czasie zajęć pozalekcyjnych w gimnazjum na zajęciach organizowanych w ramach projektu Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza Sukces. Umożliwia realizowanie następujących zadań szkoły: dostarczanie elementarnej wiedzy ekonomicznej; rozwijanie ducha przedsiębiorczości; rozbudzanie wyobraźni, pomysłowości na temat przyszłej aktywności zawodowej i gospodarczej; pomoc w świadomym kształtowaniu orientacji i kariery zawodowej. Cele edukacyjne: Cel główny: Umożliwienie uczniom pozyskania i pogłębienia wiedzy ekonomicznej, promowanie postawy przedsiębiorczej i świadomego kształtowania przyszłej kariery zawodowej. Cele kształcenia: poznanie podstawowych pojęć i praw ekonomicznych, nabycie niezbędnych informacji potrzebnych do zaistnienia na rynku pracy, dostrzeganie rozmaitych aspektów, które muszą być brane pod uwagę przy wyborze zawodu, 26

27 określanie drogi kształcenia, uzyskania niezbędnych kwalifikacji niezbędnych do wykonywania określonego zawodu, poznanie zasad gospodarowania zasobami finansowymi, zrozumienie związków między ograniczonością zasobów a koniecznością dokonywania wyborów, przedstawienie korzyści i kosztów podejmowanych decyzji, poznanie metod planowania budżetu, znajomość różnych form oszczędzania i inwestowania pieniędzy, zrozumienie sensu oszczędzania, poznanie korzyści i ryzyka korzystania z różnych form inwestowania, poznanie praw konsumenta, dostrzeganie wpływu reklamy na decyzje dotyczące zakupów. Cele wychowania: kształtowanie umiejętności pracy w grupie, rozwijanie kreatywnej i przedsiębiorczej postawy uczniów, doskonalenie umiejętności negocjacyjnych i komunikacyjnych uczniów, kształcenie umiejętności autoprezentacji i prezentacji pracy grupy, poznawanie przez uczniów ich mocnych i słabych stron oraz predyspozycji, kształtowanie postawy odpowiedzialności za podejmowane decyzje, wdrażanie nawyku planowania swojego czasu, kształtowanie pozytywnej motywacji do podejmowania zadań i ich realizacji. Metody pracy: Założeniem programu jest aktywny i twórczy udział uczniów w zajęciach, dlatego dominować będą aktywizujące metody. Praca w grupach roboczych służyć ma również rozwijaniu kompetencji społeczno-komunikacyjnych uczniów potrzebnych w ich przyszłym życiu zawodowym. Treści nauczania: I. Przedsiębiorczość 27

28 Przedsiębiorczość jako postawa człowieka. Piramida potrzeb Maslowa. 3. Podejmowanie decyzji i negocjacje. 4. Test na przedsiębiorczość. II. Dlaczego ludzie wymyślili pieniądze? Historia pieniądza. Funkcje pieniądza. III. Rynek, czyli ekonomia wokół nas Rynek, popyt, podaż, cena. Co poza popytem i podażą może kształtować cenę? IV. Kariera zawodowa V. Rynek pracy. Predyspozycje zawodowe i zainteresowania. 3. Jaką szkołę wybrać? 4. Zasady rekrutacji, sposoby poszukiwania pracy. 5. Bezrobocie. 6. Młodociany pracownik. 7. Umowy. 8. Pracownik profesjonalista. Racjonalne gospodarowanie Czas jako wartość ekonomiczna. Konsumpcja, oszczędzanie, inwestowanie, koszt alternatywny. 3. Budżet, dochody, wydatki, zasady racjonalnego gospodarowania. VI. Budżet państwa - dlaczego należy płacić podatki? Rodzaje podatków. VII. Finanse osobiste zasady i formy inwestowania 28

29 VIII. Inwestowanie i ryzyko, dywersyfikacja. Działalność banków; lokaty, kredyty. 3. Obligacje. 4. Akcje i giełda. 5. Psychologiczne pułapki inwestowania. Marketing i reklama Marketing mix (produkt, cena, promocja, dystrybucja). Wpływ reklamy. 3. Prawa konsumenta. IX. Zakładanie firmy X. Procedury zakładania firmy. Biznesplan. 3. Źródła informacji. 4. Etyczne aspekty prowadzenia firmy. Wyzwania współczesnego świata Np. globalizacja; mobilność zawodowa; inflacja; euro; Unia Europejska zagadnienia zaproponowane przez uczniów. XI. Gry decyzyjne; zajęcia powtórzeniowe Zakładane osiągnięcia: Uczeń: Dostrzega znaczenie postawy przedsiębiorczej; Zna podstawowe pojęcia ekonomiczne; Dostrzega znaczenie planowania własnej kariery i konieczność nabywania różnych umiejętności; Rozumie pojęcie rynku pracy; Posiada podstawową wiedzę na temat sposobów znalezienia pracy, umów pomiędzy pracodawcą i pracownikiem; Zna zasady racjonalnego gospodarowania; 29

30 Dostrzega korzyści wynikające z oszczędzania i niebezpieczeństwa wynikające z nadmiernego zadłużenia; Dostrzega związek między inwestowaniem, ryzykiem i czasem trwania inwestycji, rozumie pojęcie dywersyfikacji; Zna różne formy inwestowania pieniędzy; Rozumie znaczenie marketingu i reklamy; Wie, gdzie szukać informacji na temat procedur zakładania firmy i możliwości finansowania; Zna podstawowe prawa konsumenta i potrafi znaleźć informacje na ten temat; Potrafi współpracować w grupie. Program opracowany przez Katarzynę Dubiel, Gimnazjum nr 8 w Jaworznie Cele edukacyjne: wspieranie motywacji uczniów do przyjmowania odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy, kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych, umiejętnego godzenia własnego dobra z dobrem innych, przygotowanie do poszukiwania, odkrywania i dążenia na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca na świecie, przygotowanie do świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu gospodarczym, kształtowanie postaw przedsiębiorczych, kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, kształtowanie umiejętności pracy w zespole i skutecznego komunikowania się, rozumienie roli etyki zawodowej w kształtowaniu postaw społecznych, 30

31 przekonanie o potrzebie rozwoju własnej przedsiębiorczości, a także uczestniczenia w rozwoju regionu czy Polski. Treści nauczania: I. Komunikacja interpersonalna Poznajmy się. Autoprezentacja. 3. Pojęcie osobowości. 4. Kreowanie własnego wizerunku. 5. Asertywność. 6. Zasady i metody skutecznej komunikacji w zespole. Kontrakt. Komunikacja werbalna i niewerbalna. II. System i funkcjonowanie gospodarki rynkowej Pojęcie rynku. Elementy rynku: podmiot, konkurencja, infrastruktura rynkowa, własność, gospodarka rynkowa. Mechanizm rynkowy. Popyt i prawo popytu. Podaż i prawo podaży. Cena. Poza cenowe czynniki wpływające na zmianę popytu i podaży. 3. Interpretacja popytu i podaży w prostokątnym układzie współrzędnych. 4. Rynek finansowy. Rynek pieniężny i kapitałowy. Jakie funkcje pełni bank centralny? Co to jest giełda papierów wartościowych? III. Gospodarstwo domowe Dochody i gospodarstw wydatki domowych. gospodarstw Źródła domowych. dochodu Budżet gospodarstw domowych. Lokaty pieniężne i rzeczowe. Czynniki określające ryzyko inwestycyjne. 31

32 3. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych w Polsce. 4. Instytucje zajmujące Podstawowe prawa się ochroną konsumenta. praw Co to konsumenta. jest rękojmia i gwarancja? IV. Wejście na rynek pracy Poznanie własnych predyspozycji zawodowych. Wybór odpowiedniego kierunku kształcenia. Rynek pracy. Popyt i podaż na rynku pracy. Instytucje działające na rynku pracy. 3. Aktywne poszukiwanie pracy. Oczekiwania pracodawców od kandydatów poszukujących pracy. 4. Nawiązanie kontaktu z pracodawcą. Sporządzenie dokumentów: życiorys, list motywacyjny. 5. Rozmowa kwalifikacyjna z pracodawcą. Zasady ich zawierania i rozwiązywania. Podstawowe prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 6. Status bezrobotnego absolwenta. Prawa i obowiązki bezrobotnego absolwenta. V. 7. Przyczyny i rodzaje bezrobocia. Sposoby redukcji bezrobocia. 8. Inflacja. Przyczyny i rodzaje inflacji. Skutki inflacji. Przedsiębiorstwo Przedsiębiorczość. Jakie cechy określamy jako przedsiębiorcze? Przedsiębiorstwo i przedsiębiorca. Działalność gospodarcza, cele przedsiębiorstwa. 3. Klasyfikacja przedsiębiorstw według form prawno organizacyjnych oraz według form własności. 32

33 4. Wymogi formalne związane z rejestracją działalności gospodarczej. 5. Podstawowe dokumenty rejestracyjne działalności gospodarczej osoby fizycznej. 6. Biznesplan. Założenia i sposoby konstruowania. 7. Etyka w biznesie. Postępowanie etyczne. 8. Motywy podejmowania działalności gospodarczej. Korzyści płynące z prowadzenia własnej firmy. Zasady zarządzania własną firmą. VI. Współpraca międzynarodowa Korzyści i zagrożenia wynikające z integracji Polski z Unią Europejską. Istota działania Unii Europejskiej. Program opracowany przez Donatę Dzimińską Bizub, Gimnazjum nr 5 w Jaworznie Cele edukacyjne: Przygotowanie do świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu gospodarczym, Poznanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej, Poznanie roli państwa w gospodarce rynkowej oraz procesów integracji i globalizacji gospodarki, Kształtowanie postaw przedsiębiorczych, Przekonanie o potrzebie rozwoju własnej przedsiębiorczości, a także uczestniczenia w rozwoju regionu czy Polski, Wspieranie motywacji uczniów do przyjmowania odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy, 33

34 Przygotowanie do poszukiwania, odkrywania i dążenia na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca na świecie, Kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, Kształtowanie umiejętności pracy w zespole i skutecznego komunikowania się, Przygotowanie uczniów do międzygimnazjalnego konkursu. Treści nauczania: I. Komunikacja interpersonalna Poznajmy się. Pojęcie osobowości. Autoprezentacja. Kreowanie własnego wizerunku. 3. Asertywność. 4. Zasady i metody skutecznej komunikacji w zespole. Kontrakt. Komunikacja werbalna i niewerbalna. II. System i funkcjonowanie gospodarki rynkowej Gospodarka rynkowa. Potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokajania. Koszt alternatywny. 3. Pojęcie rynku. Elementy rynku. 4. Podmiot, konkurencja, infrastruktura rynkowa, własność. 5. Mechanizm rynkowy. Popyt i prawo popytu. Podaż i prawo podaży. Skąd się biorą ceny. 6. Rynek finansowy. Rynek pieniężny i kapitałowy. 7. Funkcje banku centralnego. Giełda papierów wartościowych. III. Gospodarstwo domowe Dochody i wydatki gospodarstw domowych. Budżet gospodarstw domowych. Zarządzanie pieniędzmi w gospodarstwie domowym. 3. Inflacja. Przyczyny i rodzaje inflacji. Skutki inflacji. 34

35 4. Lokaty pieniężne i rzeczowe. Czynniki określające ryzyko inwestycyjne. 5. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych w Polsce. 6. Instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta. Podstawowe prawa konsumenta. 7. Co to jest rękojmia i gwarancja? 8. Reklama i jej wpływ na gospodarkę i człowieka. IV. Wejście na rynek pracy Praca w życiu człowieka. Poznanie własnych predyspozycji zawodowych. 3. Wybór odpowiedniego kierunku kształcenia. 4. Rynek pracy. Popyt i podaż na rynku pracy. Instytucje działające na rynku pracy. 5. Aktywne poszukiwanie pracy. Oczekiwania pracodawców od kandydatów poszukujących pracy. 6. Sporządzenie dokumentów: życiorys, list motywacyjny. 7. Rozmowa kwalifikacyjna z pracodawcą. Co jest ważne w rozmowie kwalifikacyjnej? 8. Rodzaje umów o pracę. Zasady ich zawierania i rozwiązywania. 9. Podstawowe prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 10. Status bezrobotnego. Prawa i obowiązki bezrobotnego. 1 V. Przyczyny i rodzaje bezrobocia. Sposoby redukcji bezrobocia. Przedsiębiorstwo Przedsiębiorczość cechy osoby przedsiębiorczej. Przedsiębiorstwo i przedsiębiorca. Działalność gospodarcza. Cele przedsiębiorstwa. 3. Klasyfikacja przedsiębiorstw wg form prawno organizacyjnych oraz wg form własności. 35

36 4. Wymogi formalne gospodarczej. związane z Podstawowe rejestracją dokumenty działalności rejestracyjne działalności gospodarczej osoby fizycznej. 5. Biznesplan. Założenia i sposoby konstruowania. 6. Korzyści płynące z prowadzenia własnej firmy. 7. Etyka w biznesie. Postępowanie etyczne. 8. Motywy podejmowania działalności gospodarczej. Zasady zarządzania małą firmą. 9. Być przedsiębiorcą. 10. Podatki w gospodarce rynkowej. VI. Współpraca międzynarodowa Gospodarka narodowa. Budżet państwa. 3. Korzyści i zagrożenia wynikające z integracji Polski z Unią Europejską. 4. Istota działania Unii Europejskiej. 5. Fundusze unijne. 6. Powtórzenie przygotowanie do międzygimnazjalnego konkursu. Program opracowany przez Szkół nr 3 w przedsiębiorczości Jaworznie dla Beatę Jelonek, Gimnazjum nr 7 przy Zespole w liceum oparciu o: Program ogólnokształcącego, nauczania liceum Podstawy profilowanego i technikum. Autor: Zbigniew Makieła i Tomasz Rachwał. Wstęp: Program napisałam na potrzeby realizacji projektu pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia Wiedza Sukces, finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Poddziałanie 9.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup 36

37 o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych. Zajęcia będą prowadzone w formie Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości. Grupę docelową mojego programu stanowią uczniowie obecnych klas pierwszych i drugich gimnazjum (19 osób). Uczniowie ci będą uczęszczać na zajęcia pozalekcyjne (koła zainteresowań) ukierunkowane na rozwój jednej z kluczowych kompetencji przedsiębiorczości. Celem programu wynikającym bezpośrednio z celów projektu jest wszechstronny rozwój uczniów ukierunkowany na kształtowanie postaw przedsiębiorczych, pogłębianie wiedzy ekonomicznej przygotowującej do aktywnej obecności w życiu społeczno gospodarczym. Okres realizacji programu: czerwiec 2010r. czerwiec 2011r. Ponieważ na zakończenie realizacji projektu przewiduje się konkurs dla uczestników klubów, dlatego mój program został opracowany w oparciu o ogólne zagadnienia określone przez wszystkich nauczycieli realizujących projekt w jaworznickich gimnazjach. Cele edukacyjne: Ogólne cele edukacyjne: Zrealizowanie programu Podstawy przedsiębiorczości umożliwi osiągnięcie następujących celów edukacyjnych: wszechstronny rozwój ucznia ukierunkowany na przygotowanie do aktywnej obecności w życiu społeczno gospodarczym kraju, rozumienie przez uczniów zjawisk i zmian zachodzących w kraju, zdolność uczniów do odnajdywania swojego miejsca w życiu gospodarczym w warunkach gospodarki rynkowej, wstępne przygotowanie uczniów do aktywności zawodowej i odnalezienia się na rynku pracy, przygotowanie do świadomego podejmowania decyzji i dokonywania wyborów, 37

38 wspieranie motywacji uczniów do przyjmowania odpowiedzialności za własne życie i rozwój osobowy, kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych, umiejętne godzenie własnego dobra z dobrem innych, kształtowanie postaw przedsiębiorczych, kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, kształtowanie umiejętności pracy w zespole i skutecznego komunikowania się, rozumienie roli etyki zawodowej w kształtowaniu postaw społecznych, przekonanie o potrzebie rozwoju własnej przedsiębiorczości, a także uczestniczenia w rozwoju regionu czy Polski. Szczegółowe cele edukacyjne: poznanie mocnych i słabych stron własnej osobowości, kształcenie postawy asertywnej, poznanie zasad pracy w grupie, kształcenie umiejętności skutecznego porozumiewania się, budowanie wzajemnego zaufania, kształcenie odpowiedzialności za siebie i innych, poznanie różnych systemów społeczno gospodarczych, poznanie działania mechanizmu rynkowego, wskazanie zależności pomiędzy popytem a ceną oraz pomiędzy podażą a ceną, interpretowanie zależności popytu i podaży od ceny w prostokątnym układzie współrzędnych, analizowanie wykresów popytu i podaży jako przykładu funkcji nieliniowych, analizowanie przyczyn i skutków zmian popytu i podaży, analizowanie zasady funkcjonowania rynku dóbr i usług, rynku pracy oraz rynku kapitałowego (na przykładzie giełdy papierów wartościowych), wykonywanie obliczeń z wykorzystaniem kalkulatora, 38

39 wykonywanie obliczeń procentowych (obniżka, podwyżka, rabat, zakupy na raty), poznanie sposobów inwestowania oszczędności, obliczanie oprocentowania kredytów i lokat, opisywanie zależności finansowych za pomocą wyrażeń algebraicznych, wskazywanie sposobów inwestowania oszczędności, obliczanie oprocentowania kredytów i lokat, ocenianie opłacalności różnych sposobów inwestowania oszczędności, planowanie spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami, planowanie budżetu gospodarstwa domowego, wskazywanie źródeł dochodów gospodarstw domowych, obliczanie podatku od dochodów osób fizycznych, poznanie własnych predyspozycji zawodowych, wybór odpowiedniego kierunku kształcenia, przygotowanie do aktywnego poszukiwania pracy, przygotowanie do prezentacji na rynku pracy, wskazywanie form pozyskiwania kapitału, analizowanie gdzie pożyczać, jak oszczędzać, poznanie form opodatkowania, obliczanie podatku dochodowego, wypisywanie rachunków, obliczanie podatku VAT, obliczanie ceny netto i ceny brutto, obliczanie wynagrodzenia i wypłaty, obliczanie wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Opis założonych osiągnięć uczniów: Komunikacja interpersonalna Uczeń: poznaje własną osobowość, 39

40 kształtuje umiejętności interpersonalne oraz postawy etyczne w kontaktach międzyludzkich, rozwija umiejętności komunikowania się, nabywa umiejętności pracy zespołowej, zna i stosuje zasady prowadzenia negocjacji i rozwiązywania konfliktów, kreuje etykę w biznesie. Istota funkcjonowania gospodarki rynkowej Uczeń: zna źródła informacji gospodarczej i potrafi posługiwać się nimi, zna mierniki makro i mikroekonomiczne oraz potrafi je interpretować, rozumie i opisuje przemiany gospodarcze w Polsce oraz ich skutki, charakteryzuje instytucje powstałe w okresie przemian gospodarczych w Polsce, zna podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej. Praca Uczeń: dostrzega sens inwestowania w siebie oraz rolę pracy w gospodarce, zna zasady zarządzania dochodami w gospodarstwie domowym, proponuje sposoby przeciwdziałania bezrobociu. Przedsiębiorstwo Uczeń: rozpoznaje cele i rodzaje działalności gospodarczej oraz formy prawne podmiotów gospodarczych, zna zasady zakładania własnej firmy, zna zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa, zna zasady budowania własnej firmy, 40

41 zna zasady organizowania pracy we własnej firmie, zna zasady zarządzania finansami własnej firmy, zna zasady marketingu, kreowania produktów i profesjonalnej obsługi klienta. Pieniądz i bankowość Uczeń: zna rolę pieniądza i zagadnienia bankowości, opisuje funkcje pieniądza, wpływ banku centralnego i Rady Polityki Pieniężnej na sytuację finansową kraju, rozumie znaczenie stabilizacji finansowej państwa dla funkcjonowania firm, a przez to na cały rozwój gospodarki, zna zasady współpracy z bankiem komercyjnym, m.in. otwieranie konta, korzystanie z kart płatniczych, czeków, zakładania lokaty terminowej, brania kredytu. Podatki i ubezpieczenia Uczeń: rozumie sens płacenia podatków, ich rolę i funkcje, zna rodzaje podatków i stawki podatkowe, zna ulgi podatkowe stymulujące działalność gospodarczą, dostrzega rolę uczestniczenia w systemie ubezpieczeń społecznych. Współpraca międzynarodowa Uczeń: zna pozytywne i negatywne skutki globalizacji, dostrzega znaczenie współpracy międzynarodowej w ramach organizacji gospodarczych, ocenia szanse i zagrożenia dla gospodarki i ludności Polski oraz dla własnej firmy wynikające ze współpracy międzynarodowej. Treści nauczania: I. Komunikacja interpersonalna 41

42 Autoprezentacja. Zasady skutecznej komunikacji. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Rodzaje zachowań. Zachowania agresywne, uległe, manipulacyjne, asertywne. 3. Co to znaczy być przedsiębiorczym? II. Istota funkcjonowania gospodarki rynkowej Od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej przemiany gospodarcze w Polsce. Człowiek przedsiębiorczy filarem gospodarki rynkowej. Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej. 3. Giełda Papierów Wartościowych. 4. Budżet gospodarstwa domowego. 5. Budżet państwa i samorządów. 6. Źródła informacji gospodarczej. III. Praca Praca jako wartość w życiu człowieka. Rola pracy w gospodarce. Etyka zawodowa. Radzenie sobie ze stresem. 3. Bezrobocie i sposoby przeciwdziałania. 4. Sens inwestowania w siebie. Poszukiwanie pracy. 5. Przygotowanie dokumentów osoby ubiegającej się o pracę. Rozmowa kwalifikacyjna. 6. Zatrudnienie. Podstawy prawne. Umowa o pracę. 7. Prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy. Bezpieczeństwo i higiena pracy. 8. Specyfika pracy osób niepełnosprawnych. 9. Praca i jej funkcje. IV. Przedsiębiorstwo Cele i rodzaje działalności gospodarczej. Formy prawno organizacyjne podmiotów gospodarczych. 42

43 V. 3. Zakładanie własnej firmy. Biznesplan firmy. 4. Marketing i obsługa klienta. 5. Zarządzanie personelem. 6. Rachunkowość i zarządzanie dokumentacją firmy. 7. Księgowość firmy. 8. Majątek przedsiębiorstwa. Likwidacja przedsiębiorstwa. Pieniądz i bankowość Pieniądz jako zjawisko historyczne. Funkcje pieniądza. Inflacja. Funkcje banku centralnego. 3. Funkcjonowanie banków komercyjnych. 4. Rachunek bankowy. 5. Czeki. 6. Karty płatnicze. 7. Kredyt bankowy. 8. Fundusze inwestycyjne. VI. Podatki i ubezpieczenia Rodzaje podatków i sens ich płacenia. Podatek od towarów i usług (VAT) oraz podatek akcyzowy. 3. Podatek dochodowy płacony przez firmy. 4. Podatek dochodowy od osób fizycznych. 5. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. System emerytalny. System ubezpieczeń gospodarczych. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. VII. Współpraca międzynarodowa Położenie Polski w Europie. Podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej. Budżet Unii Europejskiej. 43

44 3. Korzyści i koszty integracji Polski z Unią Europejska. Udział Polski w organizacjach międzynarodowych. Poziom życia w Polsce na tle innych krajów. 4. Współpraca gospodarcza Polski z zagranicą. Euroregiony. Procesy globalizacji. 44

45 6. Jak pracowaliśmy podczas zajęć Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości? Realizacja projektu miała bardzo ciekawe i atrakcyjne formy. Uczniowie, pod nadzorem opiekunów klubów, przygotowywali i realizowali zajęcia, które pozwalały rozwijać umiejętności i poszerzać wiedzę w aktywny i interesujący sposób. Od prostych gier i zabaw, poprzez przygotowywanie prac i prezentacji multimedialnych, po wycieczki i spotkania z ciekawymi ludźmi. Wykorzystując otrzymane materiały biurowe, gry planszowe oraz laptopy uczestnicy zajęć mieli ogromne pole do popisu. Oto kilka przykładów jak pracowaliśmy podczas zajęć. Ogromną popularnością wśród uczniów cieszyły się gry planszowe Eurobusiness i Gra w Życie. Choć wydają się najprostszą formą zabawy, to bez kalkulacji i umiejętności strategicznego myślenia trudno jest w nich stawić czoła rówieśnikom. Bardzo szybko można nauczyć się podczas gry, jak gospodarować własnymi funduszami, jak planować przyszłość, na co uważać, by nie ponosić finansowych konsekwencji. 45

46 Inną bardzo lubianą przez uczniów formą zajęć były kwizy, krzyżówki, wykreślanki i inne słowne łamigłówki oto kilka ich przykładów: GIMNAZJUM NR 7 OPIEKUN: BEATA JELONEK 46

47 GIMNAZJUM NR 7 OPIEKUN: BEATA JELONEK Bardzo ciekawe okazały się prezentacje multimedialne przygotowane i opracowane przez uczniów wraz z opiekunami. Przygotowanie prezentacji wymagało od uczestników wielorakiego wysiłku. Oprócz umiejętności gromadzenia wiedzy, musieli wykazać się umiejętnościami współpracy w grupie oraz obsługi programów komputerowych, pozwalających takie prezentacje tworzyć. Dzięki temu, że uczniowie mieli zapewniony dostęp do źródeł wiedzy i dysponowali odpowiednim sprzętem i oprogramowaniem, stworzyli naprawdę ciekawe dokumenty poniżej przykłady kilku z nich: 47

48 (Gimnazjum nr 5) 48

49 49

50 50

51 51

52 Inna przykładowa prezentacja z Gimnazjum nr 5 (fragment): 52

53 53

54 54

55 55

56 Przykład prezentacji z Gimnazjum nr 2 (fragment): 56

57 57

58 58

59 Sprawozdanie z jednej z wizyt w banku: 59

60 60

61 61

62 62

63 Prowadzenie zajęć urozmaicane było również dzięki możliwości korzystania z ofert edukacyjnych instytucji finansowych. Poniżej znajduje się scenariusz zajęć z zakresu przedsiębiorczości dostępny na portalu Narodowego Banku Polskiego: Temat: INSTYTUCJE FINANSOWE - BANKI Lekcja Instytucje finansowe - banki jest jedną z cyklu lekcji multimedialnych zatytułowanych Pieniądz w gospodarce rynkowej, który został przygotowany przez Fundację Małych i Średnich Przedsiębiorstw Komandor w ramach Programu Edukacji Ekonomicznej przy współfinansowaniu Narodowego Banku Polskiego. Każda z lekcji multimedialnych może być wykorzystana na lekcji wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum, podczas realizacji modułu pt. Wychowanie do aktywnego udziału z życiu gospodarczym oraz na pozostałych przedmiotach jako główny środek dydaktyczny lub środek pomocniczy. CELE LEKCJI Rozumienie podstawowych zjawisk i mechanizmów gospodarczych. Dostrzeganie wpływu gospodarki rynkowej na funkcjonowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Rozwijanie sprawności umysłowej. Kształcenie umiejętności porządkowania i wykorzystywania informacji. Cele operacyjne Uczeń wie co to jest bank, zna funkcje banku centralnego, umie wymienić rodzaje banków, zna zasady funkcjonowania banków w Polsce, wie co to jest: czek, kredyt, podaż pieniądza, depozyt bankowy, deficyt budżetowy, dług publiczny, obligacja, potrafi opisać podstawowe zasady funkcjonowania banków. 63

64 SŁOWA KLUCZOWE podaż pieniądza, czek, depozyt bankowy, deficyt budżetowy, dług publiczny, obligacja, kredyt. PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ Sformułowanie celu i tematu lekcji. Praca z lekcją multimedialną "Instytucje finansowe - banki". Uczniowie włączają komputery, wkładają płytę do napędu CD i po jej uruchomieniu klikają w temat lekcji. Po rozwiązaniu quizu wstępnego, zapoznaniu się z wypisanymi celami lekcji i instrukcją nawigacji po lekcji multimedialnej, przeglądają zawartość kolejnych stron. Z treści pierwszych trzech stron i kolejnych rysunków oraz animacji dowiadują się, jak wyglądały pierwsze banki i poznają znaczenie słowa DEPOZYT, CZEK I KREDYT. Po zapoznaniu się z pojęciem kredytu, nauczyciel pyta uczniów, czy mogą wymienić znane im rodzaje kredytów. Podane przez uczniów przykłady są związane z celami, na jakie wydawane są pieniądze z kredytu. Na stronie czwartej znajduje się zadanie związane z obliczaniem oprocentowania kredytu i ciekawostka, dostępna po kliknięciu w symbol żarówki. Prawidłowe rozwiązanie zadania premiowane jest dźwiękiem braw (zasada ta stosowana jest we wszystkich zadaniach w lekcji). Na kolejnych stronach (5, 6) uczniowie dowiadują się, jakie funkcje spełniają banki i jak wygląda system bankowy w Polsce. Nauczyciel powinien upewnić się, że uczniowie zrozumieli opisywane funkcje banków i poprosić ich 64

65 o rozszerzenie podanych definicji. Uczniowie zapoznają się także z organem nadzorującym pracę banków - Komisją Nadzoru Bankowego. Następnie uczniowie rozwiązują zadanie tekstowe, korzystając z poznanych do tej pory pojęć. W razie potrzeby uczeń może skorzystać ze słowniczka znajdującego się w lekcji. Kolejne strony zapoznają uczniów z działalnością banków specjalnych. Uczniowie rozwiązują zadania - dopasowują definicje do nazw banków, rozwiązują krzyżówkę, której rozwiązaniem jest hasło BANK. Podsumowaniem lekcji jest test sprawdzający, który każdy uczeń powinien rozwiązać samodzielnie. Na test wyboru składa się pięć pytań o pojęcia lub mechanizmy omawiane w czasie lekcji. W razie kłopotów z rozwiązaniem zadania, uczniowie powinni skorzystać ze słowniczka dostępnego w lekcji. Na ostatniej stronie lekcji multimedialnej znajduje się podsumowanie zajęć. 3. Podsumowanie lekcji - Nauczyciel podsumowuje zajęcia i pracę oraz aktywność uczniów na lekcji. Uczniowie powinni mieć czas na zapisanie najważniejszych informacji do zeszytów. Proponuję samodzielne zdefiniowanie najważniejszych, zdaniem Nauczyciela, pojęć. Ponadto uczniowie powinni poznać przykłady różnorodnych banków (np. bank specjalny - BOŚ). Proponujemy także, aby, w ramach zajęć, uczniowie zastanowili się, jakie banki znajdują się w ich miejscowości (gminie), jakie spełniają funkcje. Jak już wspomniano na początku, w ramach zajęć Jaworznickich Szkolnych Klubów Przedsiębiorczości, organizowane były również spotkania z ciekawymi ludźmi. Poniżej zdjęcia ze spotkania członków Klubu Przedsiębiorczości ze szkoły Podstawowej nr 18 w Jaworznie z zastępcą dyrektora Banku PKO SA - Oddział w Jaworznie - panią Danutą Hezner. 65

66 66

67 67

68 14 kwietnia 2011 roku w Szkole Podstawowej nr 18 Jaworznie odbyło się spotkanie członków Szkolnego Klubu Przedsiębiorczości z naczelnikiem banku PKO BP w Jaworznie - Panią Grażyną Klimczak. W trakcie spotkania uczniowie obejrzeli m. in. bardzo ciekawą prezentację multimedialną na temat "Produkty finansowe dla młodych". 68

69 69

70 70

71 7. Konkurs dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych W czerwcu 2011 roku przygotowany i zrealizowany został konkurs dla uczniów uczestniczących Przedsiębiorczości w realizacji Marzenia projektu Wiedza Jaworznickie Sukces. Szkolne Celem Kluby konkursu był wszechstronny rozwój uczniów ukierunkowany na kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz pogłębianie wiedzy ekonomicznej przygotowującej do aktywnej obecności w życiu społeczno-gospodarczym. Organizatorem konkursu był Urząd Miejski w Jaworznie przy współudziale Gimnazjum nr 4 w Jaworznie. Konkurs zrealizowany został w dwóch etapach. Etap I konkursu polegał na wyłonieniu trzech najlepszych uczniów z każdej grupy (szkoły) biorącej udział w realizacji projektu. We wszystkich szkołach był to konkurs pisemny w formie testowej, przygotowany i przeprowadzony przez nauczyciela prowadzącego zajęcia. Pierwszy etap przeprowadzony został we wszystkich grupach w dniach od 23 do 27 maja 2011 roku. Drugi etap konkursu odbył się dnia 17 czerwca 2011 r. w Gimnazjum nr 4 w Jaworznie. Konkurs miał również formę pisemną testu zawierającego 10 pytań jednokrotnego wyboru. Przygotowane zostały dwa zestawy pytań pierwszy dla uczniów szkół podstawowych, drugi dla gimnazjalistów. Uczestnicy konkursu mieli 20 minut na udzielenie odpowiedzi. Nagrody otrzymali uczniowie, którzy zdobyli najwyższą liczbę punktów (zgodnie z przyjętym regulaminem nagrody otrzymali trzej najlepsi uczniowie ze szkół podstawowych oraz trzej ze szkół gimnazjalnych). Regulamin konkursu przewidywał również, że w przypadku uzyskania przez kilku uczniów tej samej liczby punktów, zostanie przeprowadzona dodatkowa runda (w formie ustnej) w celu wyłonienia uczniów, którzy zajęli odpowiednio pierwsze, drugie i trzecie miejsce. Runda dodatkowa zadecydowała właśnie o końcowym wyniku konkursu tak dla uczniów szkół podstawowych, jak i gimnazjalnych. Testy i odpowiedzi ustne oceniała komisja złożona z pracowników Wydziału Rozwoju i Polityki Gospodarczej Urzędu Miejskiego 71

72 w Jaworznie i nauczycieli prowadzących zajęcia dodatkowe w ramach projektu, wyznaczonych przez Koordynatora Projektu. Uczniowie gimnazjum rozwiązywali poniższy test: Imię i nazwisko... Czas na udzielenie odpowiedzi: 20 minut Gimnazjum nr... Powodzenia!!! Organem Narodowego Banku Polskiego nie jest: a. Zarząd, b. Rada Polityki Pieniężnej, c. Rada Nadzorcza. Okres wypowiedzenia umowy o pracę wynosi: a. 3 tygodnie, gdy umowa o pracę została zawarta na okres próbny dłuższy niż 3 tygodnie, b. 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony w firmie na czas nieokreślony i pracował w firmie co najmniej 4 lata, c. 2 tygodnie, gdy umowę zawarto na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, o ile taki tryb rozwiązania strony przewidziały w umowie o pracę. 3. Podstawowy dokument sprawozdawczy w firmie, mówiący, co stanowi jej majątek to: a. Rachunek zysków i strat, b. Bilans, c. Faktura VAT. 4. Przedstawiciel handlowy jest zatrudniony w wydawnictwie na podstawie umowy agencyjnej. Otrzymuje wynagrodzenie w formie prowizji wynoszącej 1% wartości sprzedaży. W maju bieżącego roku sprzedał książki o wartości zł. W jakiej wysokości otrzyma wynagrodzenie za ten miesiąc? a zł, b. 150 zł, c. 75 zł, d. 750 zł. 5. Popyt na rynku pracy to: a. Zwiększone zapotrzebowanie pracodawców na pracowników, b. Zmniejszone zapotrzebowanie pracodawców na pracowników, c. Ustabilizowane zapotrzebowanie pracodawców na pracowników. 6. Zaznacz znane Ci przyczyny inflacji: a. Nadmierna emisja pieniądza nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, b. Niespodziewany i gwałtowny spadek kosztów produkcyjnych, c. Struktura gospodarki państwa działa prawidłowo, ludność źle zarządza swoimi pieniędzmi. 7. Skrót ZUS oznacza: a. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, b. Zakład Ubezpieczeń Socjalnych, c. Zakład Ubezpieczeń Specjalnych. 8. W gospodarce rynkowej: a. Zasady ekonomiczne są własnością państwa i nie istnieje konkurencja pomiędzy podmiotami, b. Zasady ekonomiczne są własnością prywatną i nie istnieje konkurencja pomiędzy podmiotami, c. Zasady ekonomiczne są własnością państwa i istnieje konkurencja między podmiotami. 9. Ubezpieczenia społeczne w Polsce są: a. Obowiązkowe i dotyczą wszystkich osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę oraz osób, które prowadzą samodzielnie działalność gospodarczą, b. Obowiązkowe tylko dla osób zatrudnionych w oparciu o umowę zlecenie, c. Obowiązkowe tylko dla osób prowadzących działalność gospodarczą. 10. Z ilu komisarzy składa się Komisja Europejska: a. 12, b. 27, c. 6, d

73 Natomiast test dla uczniów szkół podstawowych wyglądał następująco: Imię i nazwisko... Czas na udzielenie odpowiedzi: 20 minut Szkoła Podstawowa nr... Powodzenia!!! Które z państw skandynawskich nie należy do Unii Europejskiej? a) Norwegia, b) Dania, c) Szwecja. Popyt to: a) Ilość dóbr, jaką gotowi są nabyć konsumenci, b) Ilość dóbr oferowana do sprzedaży, c) Ilość towaru wadliwego. 3. Wybierz kolejność potrzeb wg Maslowa: a) Potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości i przynależności, szacunku i uznania, samorealizacji, b) Potrzeby: szacunku i uznania, bezpieczeństwa, miłości i przynależności, fizjologiczne, c) Potrzeby: samorealizacji, szacunku i uznania, bezpieczeństwa, miłości i przynależności, fizjologiczne. 4. Przedsiębiorczość to: a) To postawa charakteryzująca się innowacyjnym i twórczym podejściem do rozwiązywania problemów, b) To postawa charakteryzująca się starodawnym i nietwórczym podejściem do rozwiązywania problemów, c) Polega na umiejętności pokonywania trudności tylko w znanych warunkach. 5. Dobra substytucyjne to: a) samochód i benzyna, b) masło i margaryna, c) kuchenka gazowa i gaz, d) truskawki i bita śmietana. 6. Organem Narodowego Banku Polskiego jest: a) Walne Zgromadzenie, b) Rada Nadzorcza, c) Zarząd. 7. Obszar wydzielony z terytorium danego kraju do ewentualnego składowania i przechowywania towarów bez konieczności ponoszenia opłat celnych to: a) Strefa wolnocłowa, b) Strefa nadgraniczna, c) Strefa przemysłowa, d) Strefa walutowa. 8. Co to takiego inflacja? a) Spadek siły nabywczej pieniądza, b) Wzrost ilości pieniędzy w obiegu w stosunku do przyrostu ilości towarów i usług oferowanych do sprzedaży, c) Spadek cen. 9. Kto widnieje na banknocie 20 złotowym? a) Mieszko I, b) Bolesław Chrobry, c) Stanisław August Poniatowski, d) Bolesław Krzywousty. 10. Jurek wpłacił do kasy SKOK 850 zł na 12% w stosunku rocznym. Jaką kwotę będzie posiadał Jurek po roku oszczędzania? a) 84 zł, b) 516 zł, c) 952 zł, d) 75 zł.

74 Konkurs przebiegał według poniższego regulaminu: Regulamin konkursu realizowanego w ramach projektu pn. Jaworznickie Szkolne Kluby finansowanego Przedsiębiorczości z Unii Europejskiej Marzenia w ramach Wiedza Europejskiego Sukces Funduszu Społecznego Postanowienia ogólne: Organizatorem konkursu jest Urząd Miejski w Jaworznie przy współudziale Gimnazjum nr 4 w Jaworznie. Celem projektu jest wszechstronny rozwój uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych ukierunkowany na kształtowanie postaw przedsiębiorczych, pogłębianie wiedzy ekonomicznej przygotowującej do aktywnej obecności w życiu społeczno-gospodarczym. 3. Konkurs skierowany jest do uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, biorących udział Przedsiębiorczości w projekcie pn. Jaworznickie Marzenia-Wiedza-Sukces, Szkolne finansowanym Kluby z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4. W konkursie bierze udział trzech najlepszych uczniów z każdej szkoły, wyłonionych w konkursie szkolnym (wewnętrznym), przeprowadzonym przez nauczyciela prowadzącego zajęcia. 5. Uczestnictwo w konkursie będzie uważane za akceptację warunków Regulaminu. Zasady konkursu: Konkurs odbędzie się dnia 17 czerwca 2011 r. w Gimnazjum na 4 przy ul. Towarowej 61 w Jaworznie. Konkurs będzie miał formę pisemną, testową. Test będzie zawierał 10 pytań jednokrotnego wyboru. 3. Czas na udzielenie odpowiedzi to 20 minut.

75 4. Nagrodzeni zostaną uczniowie, którzy zdobędą najwyższą liczbę punktów. 5. W przypadku uzyskania przez kilku uczniów tej samej liczby punktów, zostanie przeprowadzona dodatkowa runda, która będzie miała formę ustnej, krótkiej odpowiedzi na pytanie zadane przez Komisję. 6. Oceniać testy i ewentualne odpowiedzi ustne będzie komisja złożona z pracowników Wydział Rozwoju i Polityki Gospodarczej Urzędu Miejskiego w Jaworznie i nauczycieli, prowadzących zajęcia dodatkowe w ramach projektu, wyznaczonych przez Koordynatora Projektu. Nagrody: Dla trzech najlepszych uczniów z każdego rodzaju szkół (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum) przewidziano nagrody rzeczowe w postaci urządzeń elektronicznych. Nagrody zostaną wręczone na konferencji podsumowującej projekt pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia-Wiedza-Sukces we wrześniu 2011 r. Ochrona danych osobowych: Dane osobowe uczestnika konkursu będą przetwarzane wyłącznie do celów związanych z organizowaniem Konkursu przy zachowaniu zasad określonych w ustawie o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.). Ograniczone dane (imię i nazwisko, szkoła) dotyczące wygranych uczniów zostaną opublikowane w materiałach informacyjnych dotyczących konkursu oraz na stronie internetowej projektu pn. Jaworznickie Szkolne Kluby Przedsiębiorczości Marzenia-Wiedza-Sukces. 3. Organizator konkursu zapewnia poufność danych osobowych uczestników konkursu z zastrzeżeniem postanowień punktu 2 Ochrona danych osobowych. Postanowienia końcowe:

76 Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany, rozszerzenia lub ograniczenia warunków konkursu. Ostateczna forma regulaminu zostanie przeczytana przed rozpoczęciem testu. 3. Organizator nie ponosi odpowiedzialności za zdarzenia losowe mogące wystąpić podczas realizacji konkursu. 4. Niniejszy konkurs nie jest grą losową w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach losowych i zasadach wzajemnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 z późn. zm.). 5. W kwestiach nie uregulowanych niniejszym regulaminem stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego. Laureatami konkursu zostali: W grupie Szkół Podstawowych: Warszawski Krystian (SP 1) Skoczeń Mateusz (SP 14) 3. Gniadek Kacper (SP 20) W grupie Gimnazjów: Adamska Kinga (G 7) Skóra Anna (G 8) 3. Kwarciński Kamil (G 3) W drugim etapie konkursu wzięło udział 71 uczniów 43 ze szkół podstawowych i 28 gimnazjalistów.

77 Ilość uczniów szkół podstawowych i gimnazjów biorących udział w konkursie W części testowej do zdobycia było maksymalnie 10 punktów tak w teście przeznaczonym dla uczniów szkół podstawowych, jak i w teście dla gimnazjalistów. Uczniowie osiągnęli następujące rezultaty: Liczba punktów Ilość uczniów 10 pkt 9 pkt 8 pkt pkt 11 6 pkt 5 pkt 4 pkt 3 pkt 2 pkt 1 pkt pkt 0

78 Wyniki osiągnięte przez wszystkich uczestników konkursu Uczniowie osiągnęli bardzo dobre wyniki, co świadczy o świetnym przygotowaniu do konkursu. Nikt z uczestników nie osiągnął rezultatu poniżej 3 punktów, a aż pięciu uczniów osiągnęło maksymalny wynik 10 punktów. Średni wynik dla wszystkich uczestników konkursu wyniósł 7.23 pkt. Uczniowie szkół podstawowych osiągnęli następujące wyniki:

79 Średnia ilość punktów uzyskanych przez uczniów szkół podstawowych wyniosła: 6.89 pkt. Troje spośród nich osiągnęło maksymalny wynik i to właśnie oni wzięli udział w rundzie dodatkowej, która wyłoniła zdobywcę pierwszego, drugiego i trzeciego miejsca. Wyniki uczniów szkół gimnazjalnych przedstawiają się następująco: Średnia ilość punktów uzyskanych przez uczniów szkół gimnazjalnych wyniosła: 7.89 pkt. Dwóch uczniów, którzy uzyskali maksymalną liczbę punktów wzięło udział w rundzie dodatkowej (zdobyli i miejsce), a aż ośmioro uczniów, którzy uzyskali po 9 punktów walczyło w rundzie dodatkowej o trzecie miejsce. Porównanie średnich wyników uzyskanych przez uczniów szkół podstawowych i uczniów gimnazjów:

80 Uczniowie szkół gimnazjalnych osiągnęli lepsze wyniki nie może to być jednak źródłem analiz, gdyż uczniowie poszczególnych grup wiekowych rozwiązywali inne zadania testowe. Ważne wydaje się jednak to, że żaden z uczniów gimnazjum nie osiągnął wyniku poniżej 5 pkt (połowa punktów do zdobycia!). Świadczy to o ich bardzo dobrym przygotowaniu do konkursu. W konkursie wzięło udział 43 uczniów szkół podstawowych: Dziewczęta i chłopcy szkół podstawowych osiągnęli następujące wyniki:

81 Dziewczęta i chłopcy szkół podstawowych osiągnęli następujące średnie wyniki: Chłopcy ze szkół podstawowych osiągnęli zdecydowanie lepszy rezultat od swoich rówieśniczek różnica wynosi ponad 1 punkt. Nie jest jednak regułą, że dziewczyny osiągają gorsze wyniki od chłopców gdyż w grupie gimnazjalistów sytuacja przedstawia się odwrotnie.

82 W konkursie wzięło udział 28 uczniów szkół gimnazjalnych: Dziewczęta i chłopcy szkół gimnazjalnych osiągnęli następujące wyniki: Dziewczęta i chłopcy szkół gimnazjalnych osiągnęli następujące średnie wyniki:

83 W grupie gimnazjalistów zdecydowanie lepsze okazały się dziewczęta, których średni wynik był lepszy o 0,66 pkt od średniego wyniku uzyskanego przez chłopców. Chłopcy uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów uzyskali bardzo podobne wyniki:

84 Natomiast wśród dziewcząt uczennic szkół podstawowych i gimnazjalnych różnica w osiągniętych wynikach była bardzo duża: