Specyfika pracy nauczyciela wychowania fizycznego w rozwijaniu kompetencji kluczowych w przedszkolu i szkole.

Transkrypt

1 Wykład VIII Dr hab.halina Guła-Kubiszewska, prof. nadzw. Specyfika pracy nauczyciela wychowania fizycznego w rozwijaniu kompetencji kluczowych w przedszkolu i szkole. Pojęcie kompetencje kluczowe jest odpowiedzią na pytanie: Jakie kompetencje są najwaŝniejsze dla wszystkich młodych Europejczyków i do budowania wspólnej Europy? Zostało sformułowane na sympozjum Rady Europy w Berlinie w lutym 1996 roku. Parlament Europejski i Rada zalecają wszystkim państwom członkowskim rozwijanie oferty kompetencji kluczowych dla wszystkich w ramach strategii uczenia się przez całe źycie (w tym strategii osiągnięcia powszechnej alfabetyzacji. Kompetencje kluczowe to zestaw najwaŝniejszych kompetencji, bez których nie moŝna kształtować pozostałych (Furmanek, 2007). Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Europy na kompetencje kluczowe składają się: wiedza, umiejętności i postawy. W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego wyróŝnia się 8 kompetencji kluczowych: 1. porozumiewanie się w języku ojczystym 2. porozumiewanie się w językach obcych 3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo- techniczne 4. kompetencje informatyczne 5. umiejętność uczenia się 6. kompetencje społeczne i obywatelskie 7. inicjatywność i przedsiębiorczość 8. świadomość i ekspresja kulturalna. Kształtowanie rekomendowanych przez zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady kompetencji wymaga od szkoły wyjścia poza zadania wyuczone i sprawdzone. Praca z uczniem w szkole będzie polegała na stawianiu go w roŝnych sytuacjach problemowych, w których będzie on aktywizowany w zakresie: 1. budowania struktury wiedzy 2. doskonalenia umiejętności 3. kształtowania poŝądanych społecznie postaw. Mimo, iŝ Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych (2008) nie zawiera pojęcia kompetencji kluczowych, to moŝna odnaleźć sformułowania, które wiąŝą szkołę z Zaleceniami Parlamentu Europejskiego: czytanie- kompetencja porozumiewania się w języku ojczystym i obcym (treści związane z przepisami, budową ciała, funkcjami poszczególnych układów człowieka, struktury zrządzania aktywnością sportową i rekreacyjną ) myślenie matematyczne- element kompetencji matematycznej (uczeń ćwiczy myślenie matematyczne takŝe na innych zajęciach, np. dokonuje pomiarów sprawności fizycznej, liczy punkty w grach druŝynowych..) myślenie naukowe- składowe kompetencji naukowo- technicznych (monitoring zmian rozwojowych, opracowanie procedury treningu zdrowotnego do własnych moŝliwości, 1

2 modyfikowanie zachowań wolnoczasowych i organizowanie wybranych form aktywności zdrowotnej, rekreacyjnej, sportowej.) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych (w mowie i piśmie)- kompetencja porozumiewania się w języku ojczystym i obcym (na zawodach sportowych, standardowa aparatura pomiarowa zmian w organizmie, nietypowe zabawy rekreacyjne innych narodów.) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi- składowa kompetencji informatycznych (samodzielna diagnoza wysiłku fizycznego, monitoring treningu rekreacyjnego, zdrowotnego, sportowego z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury pomiarowej- dostępnej w telefonach komórkowych, Internecie ) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji element kompetencji uczenia się, porozumiewania się w języku ojczystym i obcym, informatycznych (umiejętność korzystania z literatury związanej z autoedukacją umiejętności ruchowych, pielęgnacji i upiększania ciała, zdrowego Ŝywienia się, stosowania suplementów i środków farmakologicznych w rozwijaniu sprawności fizycznej oraz pracy nad estetyką ciała.) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia sięskładowa kompetencji uczenia się ( autoedukacja do uczestnictwa w kulturze fizycznej, samosterowanie własnym rozwojem sprawności fizycznej, umiejętności rekreacyjnych, zachowań wolnoczasowych i zdrowotnych ) umiejętność pracy zespołowej- element kompetencji porozumiewania się w języku ojczystym i obcym oraz społecznych i obywatelskich (współpraca, współdziałanie w grach, zabawach, organizacji aktywności ruchowej, odpowiedzialność za bezpieczeństwo partnera podczas aktywności ruchowej,.). Inne zapisy w Podstawie Programowej zawierające kształtowanie umiejętności spójnych z kompetencjami kluczowymi: 1. cele kształcenia- wymagania ogólne- odnoszące się do poszczególnych przedmiotów 2. treści nauczania- wymagania podstawowe- dla tych przedmiotów 3. udział uczniów w testach mierzących ich kompetencje: - OBUT-Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów (badanie osiągnięć uczniów pop edukacji wczesnoszkolnej) - PIRLS testy osiągnięć edukacyjnych uczniów szkół polskich na tle wykształcenia dzieci w innych krajach w rozumieniu pisanego tekstu - TIMSS testy osiągnięć matematycznych i przyrodniczych. Efekty pracy szkoły nad rozwijaniem kompetencji kluczowych: pomoc uczniowi nad jego osobistym rozwojem budowanie u ucznia przekonania o swojej wartości w odniesieniu do tego, co umie i prezentuje w codziennym Ŝyciu praca nauczycieli nad poprawą kompetencji zawodowych (swojej wiedzy, umiejętności i postaw) rozwój edukacji zorientowanej w przyszłości na dostosowanie potrzeb ucznia do potrzeb europejskiego społeczeństwa wyposaŝenie młodych ludzi w narzędzia rozwijające kompetencje kluczowe na poziomie przygotowującym ich do dorosłego Ŝycia (podstawa wyboru ścieŝki zawodowej) 2

3 aktualizacja przez młodych ludzi zdobytych juŝ kompetencji poprzez korzystanie ze spójnej i kompleksowej oferty uczenia się przez cale Ŝycie. ROZWIJANIE KOMPETENCJI KLUCZOWYCH W PRZEDSZKOLU I SZKOLE. Kompetencja kluczowa: dbanie o zdrowie i sprawność fizyczną. Zgodnie z modelem biopsychospołecznym zdrowia- wynika ono z holistycznego sposobu postrzegania świata. Zakłada on współzaleŝność (Przybyła 2008): Model zdrowia= ciało+ psychika+ osobowość+ przynaleŝność do rodziny+ powiązanie ze środowiskiem Ŝycia+ oddziaływanie czynników natury psychospołecznej- ujęcie systemowe. Zdrowie jest doznawaniem dobrego samopoczucia, wynikającym z utrzymania przez organizm równowagi dynamicznej za pomocą adaptacji, regeneracji, samoodnawiania. Zdrowie jest procesem, moŝna je stopniować i doskonalić. Podejście salutogenetyczne- zdrowie i choroba jest to kontinuum. Nikt nie jest do końca zdrowy ani chory, ale znajduje się gdzieś na połączeniu między tymi ekstremami. O potencjale zdrowia decyduje wiele relacji pomiędzy człowiekiem, jego psychiką a środowiskiem. Kluczową rolę ogrywa poczucie koherencji (umiejętność wykorzystania swoich zasobów odpornościowych) (Antonovski 1995). Współczesne koncepcje związane z ideą promocji zdrowia i zdrowego stylu Ŝycia (w ramach spójnego systemu wychowania) podkreślają dominującą rolę strategii wychowania fizycznego. Obecnie realizowane reformy związane z wychowaniem fizycznym traktują je jako istotne ogniwo ochrony i promocji zdrowia. Jako wykładni zdrowia fizycznego przyjmuje się sprawność fizyczną. Aktywność ruchowa w Euro staje się podstawowym czynnikiem determinującym zdrowy styl Ŝycia (oraz prawidłowy rozwój biologiczny człowieka). W Polsce obowiązuje czwarta wersja Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) na lata Cel: poprawa i związanej z nim jakości Ŝycia ludności zmniejszenie nierówności w zdrowiu kształtowanie prozdrowotnego stylu Ŝycia społeczeństwa tworzenie środowiska pracy, Ŝycia i nauki sprzyjającego zdrowiu aktywizowanie samorządu i organizacji pozarządowych do działania na rzecz zdrowia. Bez aktywności fizycznej niemoŝliwa jest jakakolwiek strategia zdrowia, jego zachowanie i pomnaŝanie. Decydujące znaczenie w zapewnieniu wszystkim uczniom odpowiedniej dawki ruchu i ukierunkowanie ich na samodzielną aktywność ruchową powinny pełnić szkolne zajęcia wychowania fizycznego. Punktem wyjścia nowoczesnej dydaktyki jest załoŝenie, Ŝe 3

4 wytworzenie pozytywnych standardów zachowań w środowisku społecznym wymaga odejścia od biernego wykonywania przez ucznia poleceń nauczyciela i werbalne odwoływanie się do norm i zasad. Tworzenie tych standardów wymaga aktywnego udziału uczącego się w procesie dydaktycznym, zaangaŝowanie emocjonalne dziecka w proces uczenia się i wykorzystanie treści przekazu zgodnie z własnymi potrzebami- interaktywny sposób nauczania. Realizacja tego modelu na I-szym etapie nauczania oznacza: 1. aktywny udział dziecka w kształtowaniu sprawności fizycznej (umiem i wiem, jak to zrobić) 2. rozwijanie orientacji dziecka do własnego ciała i zdrowia (podstawowa znajomość budowy ciała, zmian rozwojowych w danym okresie Ŝycia, funkcjach poszczególnych układów, wartości estetycznych.. 3. łączenie przez dziecko aktywności fizycznej z jakością Ŝycia codziennego (powiązanie treści szkolnych z własnym Ŝyciem, z oczekiwaniami). TREŚCI WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO W PRZEDSZKOLU. Treści tej dziedziny obejmują wdraŝanie dzieci do: przestrzegania zasad bezpieczeństwa kształtowania nawyków i przyzwyczajeń higieniczno- kulturalnych rozwijanie sprawności fizycznej Treści dotyczące bezpieczeństwa: uświadomienie dzieciom groŝących niebezpieczeństw związanych z: zabawami zapałkami, lekarstwami, środkami chemicznymi, znalezionymi odpadkami oraz manipulowaniem urządzeniami elektrycznymi, zbieraniem nieznanych owoców i grzybów kształtowanie nawyku bezpiecznego poruszania się po budynku przedszkolnym i ogrodzie kształtowanie postaw przestrzegania zasad ruchu drogowego i znaków ostrzegawczych uświadomienie dzieciom konsekwencji bawienia się w miejscach niedozwolonych (tras komunikacyjnych, zamarznięte naturalne zbiorniki wodne, czepianie się sankami do przejeŝdŝających samochodów, kąpanie się w miejscach niestrzeŝonych.)bezpieczne posługiwanie się przyborami i narzędziami codziennego uŝytku oraz sprzętem gospodarstwa domowego. Postawy wobec nawyków i przyzwyczajeń higieniczno- kulturalnych: OdŜywianie Korzystanie ze świeŝego powietrza i słońca Czystość osobista, higiena narządów zmysłowych i układu nerwowego Zapobieganie infekcjom i chorobom Kształtowanie pozytywnego stosunku do lekarza Konieczność przestrzegania zasad higieny i kulturalnego zachowania się Pomoc dzieciom w przyswojeniu przeświadczenia o waŝnym znaczeniu nabywania odporności na choroby, niepowodzenia i trudności. 4

5 Rozwijanie sprawności fizycznej: Zachęcani i tworzenie dzieciom warunków do samorzutnych zabaw ruchowych (indywidualnych i zespołowych) z wykorzystaniem przyborów, przyrządów oraz warunków terenowych i klimatycznych Zabawy i ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę ciała Zabawy i ćwiczenia orientacyjno- porządkowe oraz zabawy z elementami równowagi, rzucania, celowania, toczenia, noszenia, wspinania się, skoku i podskoku, na czworakach, na śniegu, na lodzie, w wodzie Wzmocnienie organizmu dziecka, hartowanie Rozwijanie ogólnej sprawności fizycznej Nabycie umiejętności rekreacyjno- sportowych Rozwijanie inwencji twórczej. Piśmiennictwo; 1. Klim- Klimaszewska A. (2012) Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa, Instytut Wydawniczy ERICA, Warszawa. 2. Jarmoc- Uszyńska J., Dudel B., Głoskowska- Sołdatow M. (2013) Rozwijanie kompetencji kluczowych uczniów w procesie edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków. 3. Wiatrowska L., Dmochowska L. (2013) dziecko u progu szkoły. Dojrzałość szkolna dzieci a ich gotowość do nauki, Impuls, Kraków. 4. Skarbek K., Wrońska I. (2013) Diagnoza i wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku przedszkolnym, Centrum Edukacyjne BLIśEJ PRZEDSZKOLA, Kraków. 5