Nowa regulacja rękojmi przy sprzedaży w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami zmiany kodeksu cywilnego wprowadzone ustawą o prawach konsumenta

Transkrypt

1 Jacek Krauss N Nowa regulacja rękojmi przy sprzedaży w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami zmiany kodeksu cywilnego wprowadzone ustawą o prawach konsumenta Do r. instytucja rękojmi za wady przy sprzedaży, uregulowana w kodeksie cywilnym 1, wydawała się mieć utrwaloną naturę, nierodzącą poważniejszych sporów doktrynalnych i objaśnianą przez ugruntowaną linię orzeczniczą. Regulacja ta odnosiła się w istocie wyłącznie do stosunków obrotu profesjonalnego (i stosunków pomiędzy osobami fizycznymi, nieprofesjonalistami). Cechą rękojmi był daleko idący rygoryzm, który równoważył zwiększone ryzyko sprzedawcy silnym ograniczeniem czasowym jego odpowiedzialności (terminy zawite), co zapewniało właściwe wyważenie interesów stron i służyło bezpieczeństwu obrotu. Nowelizacja kodeksu cywilnego ustawą z r. o prawach konsumenta 2 wprowadziła radykalne zmiany instytucji rękojmi przez implementację do norm regulujących rękojmię przepisów regulujących odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jako próbę ujednolicenia rękojmi dla sprzedaży konsumenckiej i w obrocie profesjonalnym. Doszło do daleko idących zmian w zakresie pojęcia wady, ukształtowania uprawnień kupującego, eliminacji terminów zawitych na rzecz terminów przedawnienia. Powstaje jednak wątpliwość, czy dotychczasowa natura rękojmi została utrzymana i czy w szczególności to ujednolicenie było możliwe bez naruszenia bezpieczeństwa obrotu profesjonalnego. Niniejszy artykuł nie tylko prezentuje dokonane zmiany, lecz także poddaje je wysoce krytycznej ocenie. 1. Uwagi wstępne Ustawą o prawach konsumenta dokonano kompleksowej regulacji praw konsumenta, implementując wymogi dyrektywy 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów 3. Niejako przy okazji ustawodawca wprowadził wiele zmian w kodeksie cywilnym, modyfikując niektóre istniejące regulacje poprzez kwalifikowanie podmiotowe strony stosunku, którym jest konsument (art. 44 u.p.k.). W ich ramach zmianie uległy normy odnoszące się do rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (art. 556 i n. k.c.) oraz gwarancji przy sprzedaży (art. 577 i n. k.c.). Zmiany te nie polegają wyłącznie na dodaniu norm adresowanych do konsumenta, ale również na zmianie wielu elementów konstrukcyjnych rękojmi przy sprzedaży i gwarancji, mających zastosowanie w obrocie profesjonalnym. Ze względu na uchylenie ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego 4 odpowiedzialność 1 Ustawa z r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), dalej jako k.c. 2 Ustawa z r. o prawach konsumenta (Dz. U. poz. 827), dalej jako u.p.k. Ustawa, a tym samym zmiany kodeksu cywilnego w omawianym zakresie, weszła w życie r. 3 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 304 z 2011 r., s. 64), dalej jako dyrektywa 2011/83/UE. 4 Ustawa z r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz ze zm.), dalej jako u.s.w.s.k. 4 sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową została włączona do kodeksu cywilnego w ramach jednolitej instytucji rękojmi. Należy jednak zauważyć, że włączenie uchylonych przepisów o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej do kodeksu cywilnego nie jest wynikiem nakazu dyrektyw (ani dyrektywy 1999/44/WE 5, która została już uprzednio implementowana do prawa polskiego, ani dyrektywy 2011/83/UE), lecz samodzielną inicjatywą ustawodawcy zmierzającą do utrzymania jednolitej konstrukcji odpowiedzialności za wady w ramach kodeksu cywilnego (przy okazji niejako dążono do poprawy ochrony konsumenta, która w świetle ustawy o sprzedaży konsumenckiej wydawała się słabsza w pewnych aspektach niż oferowana przez tradycyjną rękojmię). Ustawodawca dokonał zmiany instytucji rękojmi niekonsekwentnie i zapewne bez szerszego namysłu aksjologicznego. Trzon regulacji odnosi się do obrotu zarówno profesjonalnego, jak i konsumenckiego. Jednak ta wspólna regulacja została nasycona normami ochronnymi wobec konsumenta, co powoduje, że dochodzi do naruszenia dotychczasowej równowagi stron w obrocie pomiędzy profesjonalistami. Niezależnie od tej zmiany, ustawodawca wyodrębnił wiele norm odnoszących się wyłącznie do stosunków z konsumentami. Prowadzi to po prostu do konfuzji regulacyjnej dwóch sfer obrotu. 5 Dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz. Urz. WE L 171 z 1999 r., s. 12), dalej jako dyrektywa 1999/44/WE.

2 Nie ulega wątpliwości, że w prawie prywatnym zachodzi proces coraz silniejszej ochrony konsumenta, czy szerzej przypisywania prawu prywatnemu funkcji socjalnych, słusznościowych, a nawet upublicznienia, konstytucjonalizacji tego prawa 6. Nie można jednak tracić z pola widzenia odmienności sfer obrotu profesjonalnego i konsumenckiego, a tym samym konieczności stosownego rozłożenia akcentów. Dokonana regulacja rękojmi za wady prowadzi do osłabienia pozycji profesjonalisty. Prawo cywilne nie może być instrumentem sprawiedliwości dystrybutywnej. Ustawodawca zamiast utrzymania odrębności regulacji rękojmi w obrocie profesjonalnym i konsumenckim, zbędnie i niewłaściwie połączył jedną regulacją obie sfery obrotu. Zatem tylko pozornie znika dwoistość normatywna odpowiedzialności za wady, a pojawiają się problemy wykładni nowych norm i nadal koniecznego oddzielenia dwóch sfer regulacji odpowiedzialności: wobec konsumenta i wobec kupującego profesjonalisty. Niniejszy artykuł ma na celu wyłącznie prezentację i ocenę rękojmi w obrocie profesjonalnym. Zostanie tu pominięta sfera obrotu konsumenckiego; odwołania do niektórych przepisów regulujących tę sferę obrotu służą jedynie wykładni systemowej instytucji rękojmi. Należy jednak zauważyć, że wiele norm ma zastosowanie do obu sfer, co rodzi problem dystynkcji hipotez tych norm i wykładni przepisów. Zostanie również pominięta nowa regulacja gwarancji przy sprzedaży, która wymaga odrębnej prezentacji. Niniejszy artykuł służy przedstawieniu jedynie założeń konstrukcyjnych rękojmi przy sprzedaży, stąd pominięcie wielu szczegółowych regulacji, także w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami. 2. Natura rękojmi za wady rzeczy sprzedanej W celu przedstawienia zmian i analizy regulacji rękojmi za wady należy scharakteryzować utrwalone cechy tej instytucji w prawie polskim. Rękojmia zachodzi wówczas, gdy umowa sprzedaży i zobowiązania z niej zostały wykonane, tzn. świadczenie rzeczowe zostało spełnione (gdyż rzecz została kupującemu wydana). W takim bowiem wypadku ogólne przepisy o wykonaniu zobowiązań nie mogą już zabezpieczyć interesów kupującego. Po odebraniu rzeczy (wadliwej) kupujący nie ma zarzutu niedopełnienia umowy i prawa powstrzymania się ze spełnieniem swojego świadczenia wzajemnego. Kupującemu przysługiwałoby jedynie roszczenie odszkodowawcze na zasadach ogólnych, z licznymi niedogodnościami tej instytucji (dowód szkody, łatwość ekskulpacji sprzedawcy). Nie ulega wątpliwości, że wydanie rzeczy wadliwej jest rodzajem nienależytego wykonania zobowiązania. Jednak rękojmia opiera się na odmiennych przesłankach niż wynikające z ogólnych zasad odpowiedzialności. Przede wszystkim przesłanką jest wada fizyczna (lub prawna), a nie szkoda. W razie wystąpienia wady konstrukcja rękojmi przyjmuje odpowiedzialność sprzedawcy niezależną od winy, a także wiedzy sprzedawcy, zatem odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka ( bezwzględna, obiektywna ). Tym samym odpowiedzialność sprzedawcy oceniana jest jako surowa, rygorystyczna. Już z tego punktu widzenia można ocenić rękojmię jako pełniącą funkcje ochronne wobec kupującego. Rękojmia ma służyć przywróceniu ekwiwalentności świadczeń (z których jedno świadczenie jest świadczeniem rzeczowym). Kupujący zostaje wyposażony w specyficzny zespół uprawnień (roszczeń), ściśle wyliczonych, których wzajemne relacje ulegały modyfikacjom, począwszy od wejścia w życie kodeksu cywilnego. Ochrona kupującego nie może być jednak nieograniczona w czasie; tworzyłoby to drastyczny stan niepewności po stronie sprzedawcy. Dlatego też ustawodawca równoważy surową odpowiedzialność sprzedawcy nie tylko krótkimi terminami wykonywania uprawnień przez kupującego, odmiennymi od terminów przedawnienia, ale stosuje terminy zawite, których upływ powoduje wygaśnięcie uprawnień (art. 568 k.c.), co oznacza niemożność ich dochodzenia ani zaspokojenia (kodeks zobowiązań 7 ujmował te terminy wprost jako prekluzyjne: roszczeń z tytułu rękojmi za wady fizyczne nie można dochodzić sądownie art k.z.). Sprzedawca zatem był równoważnie chroniony po upływie stosownego czasu przed rozliczeniami z tytułu wad. Tę myśl niezwykle trafnie oddaje teza wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach, stwierdzająca, że termin ten jako zawity charakteryzuje się znacznym rygoryzmem, a jego celem jest niewątpliwie ograniczenie czasowe rękojmi za wady fizyczne jako instytucji w istocie niesprzyjającej pewności obrotu i nakładającej na sprzedawcę odpowiedzialność za wady sprzedanych rzeczy według bardzo surowych reguł. Nie może zatem budzić wątpliwości, że po upływie terminu z art k.c. uprawnienia z rękojmi wygasają i nie mogą być tym samym skutecznie dochodzone przed sądem 8. Z uwagi jednak na okoliczność, że wada rzeczy stanowi zawsze nienależyte wykonanie zobowiązania, ustawodawca nie mógł pozbawić kupującego uprawnień przysługujących mu na zasadach ogólnych, czyli odszkodowawczych. Część roszczeń przysługuje mu w ramach rękojmi, na zasadzie ryzyka naprawienie szkody poniesionej przez to, że kupujący zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady (art zd. ostatnie k.c.). Natomiast naprawienie szkody w pełnym rozmiarze jest poddane całkowicie zasadom ogólnym, w oderwaniu od rękojmi. W tym względzie art zd. 1 k.c. uznawany jest za normę kolizyjną. prawo cywilne 6 Szerzej w tej kwestii H. Micklitz, w: Constitutionalization of European Private Law, Oksford 2014, s. 1 25; M. Safjan, O różnych metodach oddziaływania horyzontalnego praw podstawowych na prawo prywatne, Państwo i Prawo 2014/ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 ze zm.), dalej jako k.z. 8 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z r. (I ACa 1947/05), LEX nr

3 3. Podstawowe elementy zmian wprowadzone ustawą zmieniającą 3.1. Pojęcie wady Ustawodawca w miejsce dotychczasowego brzmienia art. 556 k.c. wprowadził zwięzłą definicję rękojmi ( sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia) ). Dodając jednak nowe przepisy art k.c., ustawodawca inaczej niż dotychczas ustala pojęcie wady fizycznej. Przede wszystkim stwierdza, że polega ona na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową (art k.c.). Redefiniowanie wady fizycznej przez zrównanie jej z niezgodnością rzeczy sprzedanej z umową należy ocenić krytycznie. Niezgodność rzeczy z umową ma genezę w common law (ang. breach of the contract), następnie jako próba ujednolicenia sprzedaży transgranicznej została wyrażona w konwencji wiedeńskiej 9, a ostatecznie została wprowadzona dyrektywą 2011/83/UE. Należy mieć jednak na uwadze, że wada fizyczna jest tylko jednym z możliwych przypadków niezgodności rzeczy z umową (do nich mogą należeć wady prawne, braki ilościowe, spełnienie innej rzeczy niż sprzedana), a które nie mogą być objęte reżimem rękojmi, z wyjątkiem wad prawnych. Ustawodawca, dokonując zmiany, usiłował utrzymać rękojmię przez ograniczenie jej do wad prawnych i fizycznych, a zarazem utrzymać siatkę pojęciową dyrektywy 2011/83/UE (art k.c.), co wydaje się niewłaściwe. Wystarczyło bowiem zachowanie dotychczasowych kryteriów wady, bez konieczności odwołania się do niezgodności rzeczy sprzedanej umową. Genezą takiego ujęcia werbalnego (niezgodność z umową) są postanowienia zarówno konwencji wiedeńskiej, jak i kolejnych dyrektyw unijnych, które pojęciem niezgodności z umową harmonizowały czy to w ogóle sprzedaż transgraniczną, czy to narzucały implementację dyrektyw w zakresie ochrony konsumenta do ustawodawstw krajowych. W rezultacie pojęcie to miało abstrahować od regulacji krajowych opartych właśnie na rękojmi, które jednak różniły się od siebie znacząco. W wypadku omawianej zmiany kodeksu cywilnego wyjaśnienie rękojmi poprzez uznanie wady fizycznej za niezgodność z umową odwołuje się jednak do kryteriów tej niezgodności (pozwalających na stwierdzenie wady fizycznej). Ustawodawca przez sformułowanie w szczególności przedstawia typowe przypadki wadliwości, a nie ich katalog zamknięty (kodeks cywilny de lege lata posługuje się zamkniętym katalogiem kryteriów wadliwości art k.c.). Należy to ocenić wysoce krytycznie, bowiem właśnie zamknięty katalog kryteriów wadliwości służył utrzymaniu równowagi stron, wobec surowej odpowiedzialności sprzedawcy. Jako pierwsze kryterium (art pkt 1 k.c.) przyjęty jest brak właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel umownie oznaczony, albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia. Łatwo zauważyć, że ustawodawca rezygnuje tu z charakterystyki wady jako zmniejszającej wartość lub użyteczność rzeczy, lecz ujmuje ją jako brak właściwości, co wydaje się ujęciem korzystnym i elastycznym. Pozostałe elementy dookreślające (cel oznaczony przez umowę, okoliczności, przeznaczenie) pozostają, co w mojej ocenie nie stanowi zmiany dotychczasowego kryterium ustalenia wady. Natomiast wada polegająca na braku właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego (art pkt 2 k.c.), zawiera to samo kryterium co art k.c., przy czym dodanie, że zapewnieniem takim są próbka lub wzór, nie zmienia istoty kryterium wadliwości, a doprecyzowuje je dla uniknięcia wątpliwości. O ile kryterium braku właściwości ze względu na cel w umowie oznaczony wynikający z okoliczności lub przeznaczenia może być uznane za odwołujące się do typowego celu, o tyle ustawodawca postanowił przyjąć kryterium uznania za wadliwą rzecz o szczególnym celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia (art pkt 3 k.c.). Jak się wydaje, takie ujęcie wady jako nieodpowiedniość rzeczy do celu szczególnego, subiektywnego znajduje swoje oparcie w propozycji wspólnego systemu odniesienia 10 (Rozdział 2: Obowiązki sprzedawcy): rzecz musi być zgodna ze szczególnym celem wiadomym sprzedawcy w chwili zawarcia umowy 11. Można mieć wątpliwość co do zasadności kazuistycznego wyodrębnienia kryterium szczególnego celu przeznaczenia rzeczy jako kryterium wady, gdyż informacja o takim celu oraz brak zastrzeżenia sprzedawcy powodują, że ten szczególny cel przeznaczenia rzeczy staje się treścią umowy sprzedaży, co w konsekwencji powinno prowadzić do objęcia owego szczególnego przeznaczenia hipotezą art pkt 1 k.c. i ów cel stanie się celem wynikającym z przeznaczenia. Ujmując kwestię zwięźle, wyrażone w umowie szczególny cel/przeznaczenie rzeczy stanowią taką samą treść umowy sprzedaży jak cel w umowie oznaczony zgodnie z art pkt 1 k.c. To dodatkowe kryterium wydaje się zatem zbędne. Uznanie za wadę fizyczną wydania rzeczy w stanie niezupełnym (art pkt 4 k.c.) jest oczywiste i stanowi powtórzenie art in fine k.c. Natomiast co stanowi novum ustawodawca uznaje za wadę fizyczną przypadek, w którym dochodzi do nieprawidłowego zamontowania rzeczy i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy (art k.c.). Ta zasada została już wyrażona we wspólnym 9 Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 286), dalej jako konwencja wiedeńska; zob. M. Pazdan (red.), Konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów. Komentarz, Kraków Study Group on a European Civil Code, Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law. Draft Common Frame of Reference (DCFR), Monachium 2009, por. dalej jako DCFR. 11 Por. DCFR, Section 3, IV A 2:302, s. 281.

4 systemie odniesienia (zob. IV.A. 2:304 DCFR Nieprawidłowa instalacja w ramach umowy sprzedaży konsumenckiej ) 12, co oznacza brak zgodności towaru z umową i pełni wybitnie funkcję ochronną wobec konsumenta, którą oceniam jako nadmierną. Należy zauważyć, że sprzedawca w takim wypadku odpowiada na zasadzie ryzyka za osoby trzecie (art. 474 k.c.) i stanowi to wystarczającą ochronę kupującego. Należy jednak zwrócić uwagę, że przepis jest błędny, bowiem nie powinno chodzić przecież o nieudolność montażu konsumenckiego, lecz przede wszystkim o wadę instrukcji (IV.A. 2:304b DCFR: dobra były przeznaczone do zamontowania (montażu), a niepoprawna instalacja (montaż) wynikały z defektu instrukcji montażu 13 ). W konsekwencji przepis art k.c. powinien być co najwyżej adresowany do stosunków z udziałem konsumenta (jeśli uchylono by wadliwą redakcję tego przepisu). W przypadku błędnego montażu przez konsumenta na podstawie właściwej instrukcji, brak jakichkolwiek postaw do kwalifikowania tego stanu jako wady. Jednak nie ma potrzeby tego rodzaju ochrony w obrocie profesjonalnym. Nie ma bowiem wątpliwości, że sprzedawca montujący rzecz jest sprzedawcą rzeczy jako całości (a nie producentem na podstawie umowy o dzieło), wystarczającą ochronę zapewnia tu art. 474 k.c., nie ma również potrzeby ochrony profesjonalisty, gdy sam montuje rzecz według instrukcji sprzedawcy Wada fizyczna jako przesłanka odpowiedzialności sprzedawcy Przesłanką odpowiedzialności sprzedawcy jest wystąpienie wady fizycznej (zdefiniowanej jak wyżej). Odpowiedzialność ta powstaje ex lege (chyba że strony odpowiedzialność tę wyłączą bądź ograniczą, co w odniesieniu do sprzedaży konsumentowi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych art k.c. w nowym brzmieniu). Wiedza kupującego o wadzie w chwili zawarcia umowy zwalnia sprzedawcę z odpowiedzialności z tytułu rękojmi (art k.c.). Utrzymana jest zatem zasada pozytywnej wiedzy kupującego o wadzie jako okoliczności wyłączającej odpowiedzialność sprzedawcy. Na marginesie jedynie można zauważyć, że została utrzymana zasada zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności, gdy kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku lub mających powstać w przyszłości (art k.c.), z tym że wyłączono stosowanie tego przepisu w odniesieniu do konsumenta. Jak się wydaje jednak, w stosunku do konsumenta zachowano zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności, gdy kupujący konsument wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (dotyczy to w istocie rzeczy oznaczonych co do tożsamości), skoro ustawodawca wyłączył zwolnienie od odpowiedzialności sprzedawcy wobec konsumenta jedynie w przypadku rzeczy mających powstać w przyszłości bądź oznaczonych co do gatunku (art k.c.). Konsument nie może jednak wiedzieć o wadzie rzeczy przyszłych bądź oznaczonych co do gatunku w chwili zawarcia umowy, a dopiero w chwili ich wydania. Nie jest zatem zrozumiały motyw ochrony konsumenta i braku zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności w chwili wydawania rzeczy, gdy konsument w tej chwili o wadzie wiedział. Prowadzi to do wniosku, że wiedza konsumenta o wadzie rzeczy oznaczonych co do gatunku lub przyszłych nigdy nie zwolni sprzedawcy od odpowiedzialności. Przesłanką odpowiedzialności były tzw. akty staranności kupującego, których niedopełnienie prowadziło do utraty uprawnienia z tytułu rękojmi. Akty staranności o charakterze powszechnym dotyczyły zawiadomienia o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia (art k.c.). W przypadku sprzedaży konsumenckiej taki akt staranności ciążył również na konsumencie w myśl art. 9 ust. 1 u.s.w.s.k. (brak zawiadomienia sprzedawcy przed upływem 2 miesięcy od wykrycia wady). W noweli kodeksu cywilnego ustawodawca zrezygnował w ogóle z wymogu (przesłanki) aktu staranności kupującego konsumenta polegającego na obowiązku zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, co oznacza, że kupujący konsument może od razu podnosić roszczenia z rękojmi, byle uczynił to w okresie rękojmi. Innymi słowy, od stwierdzenia wady do wystąpienia z roszczeniami może upłynąć dowolny okres, bez ryzyka utraty uprawnień dla konsumenta. Natomiast ustawodawca zachował wymóg aktów staranności jako przesłanki odpowiedzialności sprzedawcy w obrocie między przedsiębiorcami. Nowa treść art k.c. (dawny art k.c.) statuuje utratę uprawnień z tytułu rękojmi, gdy kupujący przedsiębiorca nie zbadał rzeczy w czasie i sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, w przypadku ujawnienia wady później gdy nie zawiadomił niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Termin niezwłocznie należy traktować jako termin zawity, którego upływ powoduje wygaśnięcie uprawnień z tytułu rękojmi ( kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi verba legis). Zostało zachowane zniesienie skutków braku aktu staranności przez kupującego profesjonalistę w przypadku, gdy sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją (art. 564 k.c.). Należy tu zwrócić jednak uwagę na zmianę powołanego przepisu poprzez zastąpienie stwierdzenia jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił nowym brzmieniem jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie. Dotychczasowe brzmienie wskazywało na umyślne działanie sprzedawcy (wiedzącego o wadzie) w celu ukrycia tej wady przed kupującym. Należy jednak przyjąć, że ustawodawca przyjmował kwalifikowaną postać nagannego zachowania sprzedawcy poprzez odwołanie do podstępu, a nie samej wiedzy o wadzie. prawo cywilne 12 Por. DCFR, Section 3, IV A 2:304, s Where goods supplied under a consumer contract for sale are incorrectly installed, any lack of conformity resulting from the incorrect installation is regarded as a lack of conformity of the goods if:(a) the goods were installed by the seller or under the seller s responsibility; or (b) the goods were intended to be installed by the consumer and the incorrect installation was due to a shortcoming in the installation instructions (IV.A. 2:304 DCFR). 7 Tak też tę ocenę formułował Sąd Najwyższy (dalej jako SN): Do przyjęcia podstępnego zatajenia wady nie wystarcza wiedza sprzedawcy o wadzie i niepoinformowanie o tym kupującego. Podstępne zatajenie wymaga umyślności, działania sprzedawcy, które może przejawiać

5 się w maskowaniu wady lub udzielaniu kupującemu zapewnienia 14. Należy jednak zwrócić uwagę, że być może w ogóle było zbędne odwoływanie się do podstępnego zatajenia wady, skoro wiedza sprzedawcy o wadzie i niepoinformowanie o niej kupującego stanowiło zawsze zatajenie wady, co powinno negatywnie obciążać sprzedawcę, bez konieczności kwalifikowania szczególną nagannością motywów ( podstęp ). Ustawodawca (trudno tu dopatrzyć się spójnego zamysłu) w nowym brzmieniu art k.c. odwołuje się do stanu jeśli sprzedawca wadę podstępnie zataił co do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi po upływie terminu. Trudno dociec, czy ta stopniowalność wiedzy o wadzie jest wynikiem celowego różnicowania, czy też niestety daleko idącej przypadkowości dokonywanych zmian? Dokonaną zamianę art. 564 k.c. oceniam jednak pozytywnie i tym bardziej krytycznie utrzymanie podstępnego zatajenia wady w art k.c. Sprzedawca odpowiada za wadę fizyczną ex lege, na zasadzie ryzyka, jeśli wada fizyczna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art. 559 k.c. w nowym brzmieniu). Należy zwrócić uwagę na zmianę redakcyjną, która nie zmienia moim zdaniem istoty odpowiedzialności sprzedawcy. W miejsce negatywnego określenia odpowiedzialności ustawodawca wprowadził pozytywne. W uchylonej wersji sprzedawca nie jest odpowiedzialny za wady powstałe po przejściu niebezpieczeństwa obecnie: jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili. W literaturze podnoszono, że rękojmia obejmuje wady powstałe jedynie przed przejściem niebezpieczeństwa 15 ; ta myśl wydaje się aktualna. Dodanie, że wady muszą istnieć także w samej chwili przejścia niebezpieczeństwa, wydaje się jednak zbędne, bo gdyby wówczas przestały istnieć, nie aktualizowałaby się odpowiedzialność sprzedawcy. Unormowanie to podtrzymuje zarazem zasadę, że wady powstające (istniejące) po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego nie obciążają już sprzedawcy. Nie ulega wątpliwości, że istnienie wady musi udowodnić kupujący. Dokonana zmiana ma jednak dalej idące konsekwencje. Kwestią sporną był do tej pory kluczowy, jak się wydaje, problem ciężaru dowodu co do przyczyny powstania wady tkwiącej w rzeczy sprzedanej. Pogląd, że to sprzedawca powinien udowodnić, iż wada powstała z przyczyn zaistniałych po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego, czyli nietkwiących w rzeczy sprzedanej, wydawał się poglądem pozostającym w mniejszości. Przeważało zapatrywanie, że z uwagi na literalne brzmienie przepisu art. 559 k.c. i brak podstaw do wykładni funkcjonalnej prokonsumenckiej, w obrocie profesjonalnym kupujący powinien udowodnić nie tylko wadę, ale i to, że przyczyna jej powstania tkwiła w rzeczy sprzedanej, wskazując tę przyczynę 16. Powinien był zatem udowodnić przyczynę wady. 14 Wyrok SN z r. (V CSK 579/12), LEX nr Por. art. 559 k.c.; tak A. Brzozowski, w: Kodeks cywilny, t. 2: Komentarz do art , K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2011, s Por. A. Brzozowski, w: Kodeks, t. 2, s. 307, komentarz do art Nowelizacja art. 559 k.c. zmienia rozkład ciężaru dowodu. Nie ulega wątpliwości, że obecnie ciężar dowodu co do przyczyny powstania wady, a dokładniej, że przyczyna ta nie tkwiła w rzeczy sprzedanej w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, obciąża sprzedawcę. W konsekwencji, jak się wydaje, ustawodawca odchodzi od równoważenia surowej odpowiedzialności sprzedawcy na zasadzie ryzyka metodami znoszenia ograniczeń tej odpowiedzialności poprzez zmianę rozkładu ciężaru dowodu i czasu jej trwania (o czym niżej). Ustawodawca mógł odrębnie uregulować rozkład ciężaru dowodu dla nabywców będących konsumentami (trudno przecież oczekiwać od konsumenta nieprofesjonalisty możliwości wykazywania przyczyn wad), uwzględniając także wobec nich funkcję ochronną, czego nie wymaga sprzedaż pomiędzy profesjonalistami. Nie można przecież przyjąć, że ten sam przepis statuuje dwie zasady rozkładu ciężaru dowodu. Stanowi to istotny argument na rzecz rozróżnienia normatywnego rękojmi w obrocie konsumenckim i obrocie profesjonalnym Uprawnienia kupującego w razie stwierdzenia wady fizycznej rzeczy sprzedanej W stosunku do dotychczasowego stanu prawnego katalog uprawnień kupującego nie uległ zmianie. Kupującemu przysługuje uprawnienie do obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy, może też żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady (art. 560 i art. 561 k.c. w nowym brzmieniu). Uprawnienia do odstąpienia od umowy i obniżenia ceny pozostały niezmienione, tzn. są to podstawowe uprawnienia kupującego (art k.c. w dotychczasowym brzmieniu i art k.c. w nowym brzmieniu). Jednak zmiany redakcyjne mogą budzić wątpliwości. W miejsce dotychczasowego brzmienia kupujący może od umowy odstąpić ustawodawca użył sformułowania może złożyć oświadczenie o ( ) odstąpieniu od umowy (podobne sformułowanie występuje w art. 49 konwencji wiedeńskiej). Z punktu widzenia techniki przyznania uprawnienia do odstąpienia od umowy (jednostronnego uprawnienia o charakterze prawokształtującym) język kodeksu cywilnego konsekwentnie posługuje się sformułowaniem odstąpienie od umowy, które jest jednoznaczne i niebudzące kontrowersji w orzecznictwie i doktrynie. Można zatem w tym dość sztucznym sformułowaniu próbować odnaleźć zamysł dalej idący złożenie oświadczenia przez kupującego dotyczy także obniżenia ceny: nie może żądać obniżenia ceny (jak w dotychczasowym brzmieniu), lecz może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Oznacza to, że wolą ustawodawcy mogło być ujęcie obniżenia ceny jako uprawnienia prawokształtującego, a nie jako roszczenia, jak dotychczas przyjmowała doktryna i orzecznictwo. Ten zabieg językowy jest sztuczny, albowiem gdyby taki był zamysł ustawodawcy wyrażony językiem utrwalonych konstrukcji prawnych, powinien stanowić: odstąpić od umowy albo obniżyć cenę. W konsekwencji można zauważyć próbę zmiany przez usytuowanie uprawnienia w zakresie obniżenia ceny w kategorii uprawnień kształtujących (prawokształtujących).

6 Należy wyrazić jednak wątpliwość, czy obniżenie ceny swoim charakterem może wypełniać cechy uprawnienia kształtującego, czemu ustawodawca stara się zarazem zaprzeczyć (o czym niżej). Może to świadczyć o daleko idącym braku racjonalności, przypadkowości i swoistej chaotyczności wprowadzanych zmian. W przypadku bowiem uznania oświadczenia o obniżeniu ceny za uprawnienie kształtujące dojście jednostronnego oświadczenia woli do adresata (sprzedawcy) powinno ukształtować stosunek prawny sprzedaży o nowej treści, czyli świadczenie ceny uległoby zmianie (o obniżoną kwotę), a kupujący dysponowałby wówczas roszczeniem o zwrot wartości obniżenia. Jednak w dalszych normach, odnoszących się do konsumenta (art k.c.), ustawodawca stwierdza, że gdy konsument złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania (wszystkie wyróżn. J.K.) w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione. Tym samym stosując reguły wykładni językowej, należałoby przyjąć, że oświadczenie o obniżeniu ceny nie jest uprawnieniem prawokształtującym, bowiem skutek zależy od oświadczenia sprzedawcy, a ustawodawca posługuje się sformułowaniem żądanie konsumenta. Należałoby wobec tego oświadczeniu o obniżeniu ceny przypisać cechę roszczenia. Dodatkowo wypada wskazać, że powołany przepis wskazuje na możliwość żądania wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny. Można próbować zatem dokonać wykładni, że ustosunkowanie się sprzedawcy może dotyczyć jedynie wysokości obniżonej ceny, a nie samego obniżenia (skutek następowałby już w chwili dojścia oświadczenia do adresata) ani pozostałych roszczeń kupującego (konsumenta). Bezskuteczny upływ terminu stwarza domniemanie uznania żądania za uzasadnione. Skoro jednak ustawodawca wskazuje termin na ustosunkowanie się do żądania kupującego co do obniżenia ceny, to z całą pewnością traktuje obniżenie ceny jako żądanie, czyli roszczenie o obniżenie ceny. Redakcja przepisu nie pozwala na jednoznaczną ocenę, czy okres wyczekiwania na ustosunkowanie się sprzedawcy dotyczy wszystkich żądań, czy tylko żądania obniżenia ceny. Gdyby miał dotyczyć jedynie obniżenia ceny, wówczas zbędne byłoby wskazanie w tym przepisie również roszczeń o wymianę rzeczy lub o usunięcie wady. Ustawodawca prezentuje tu sprzeczność w stosunku do dokonanej zmiany art k.c., sugerującej uznanie obniżenia ceny jako uprawnienia, a nie roszczenia. W dodatku niezrozumiała jest ratio legis takiej zmiany, gdyż status obniżenia ceny jako roszczenia nie pogarszał sytuacji prawnej kupującego. Zważywszy na nietransparentny cel dokonanej zmiany językowej, należy utrzymać wykładnię oświadczenia o obniżeniu ceny jako roszczenia (oświadczenie o żądaniu obniżenia ceny). W odniesieniu do odstąpienia od umowy ustawodawca utrzymał je (jako uprawnienie prawokształtujące) w katalogu podstawowych uprawnień kupującego, przy czym usytuował je alternatywnie obok żądania obniżenia ceny. 9 Natomiast zrezygnował z odwołania do art. 494 k.c. (obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej uchylony art k.c.). Zmiana ta nie wydaje się znacząca, gdyż skutki odstąpienia od umowy wzajemnej poddane są dyspozycji art. 494 k.c., w nowym brzmieniu statuującego także obowiązek przyjęcia zwracanego przez odstępującego świadczenia. Od umowy odstąpić nie można, gdy wada jest nieistotna (art k.c.). Zwraca tu uwagę odstąpienie od wysoce zwięzłej i klarownej redakcji art k.c., który kwestię tę ujmował w trzech jednostkach zdaniowych. Sprzedawca nadal jest wyposażony w kontruprawnienia vel uprawnienia hamujące. Jednak obecna regulacja art k.c. stała się nieracjonalna. Uprawnienia hamujące służyły sprzedawcy wobec prawa odstąpienia od umowy stwarzającego skutek jej unicestwienia, drastyczny dla sprzedawcy. Obecnie sprzedawcy przysługują uprawnienia hamujące na wypadek obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy. Trudno dopatrzeć się celu zapobiegania przez sprzedawcę obniżeniu ceny poprzez naprawę bądź wymianę rzeczy wadliwej. Sprzedawcy w razie odstąpienia od umowy bądź żądania obniżenia ceny przysługuje prawo zapobieżenia tym uprawnieniom przez niezwłoczne i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego dokonanie według wyboru sprzedawcy wymiany rzeczy bądź usunięcia wady. Gdy rzecz już była naprawiona (wymieniona) bądź gdy sprzedawca niezwłocznie nie dokonał naprawy (wymiany), uprawnienie hamujące sprzedawcy nie może mieć miejsca i powraca pierwotne uprawnienie wykonane przez kupującego. W wyborze pomiędzy żądaniem usunięcia wady a wymianą na rzecz wolną od wad ustawodawca zrezygnował z kryterium podziału rzeczy na oznaczone tylko co do gatunku i rzeczy oznaczone co do tożsamości. Tylko kategoria rzeczy oznaczonych co do gatunku uprawniała do żądania wymiany i tylko kategoria rzeczy oznaczonych co do tożsamości uprawniała do żądania usunięcia wady (naprawy), i to przy kwalifikacji podmiotowej sprzedawcy jako wytwórcy rzeczy. Rozróżnienie normatywne pomiędzy rzeczami oznaczonymi co do gatunku i co do tożsamości (art i 2 k.c.) miało charakter zobiektywizowany, choć nie wolny od wątpliwości. W literaturze zwracano uwagę, że współczesne warunki obrotu raczej pozwalają przyjąć, iż decydującym kryterium powinna być zastępowalność rzeczy, a nie ich oznaczenie co do tożsamości, z reguły in solutione. Udział w obrocie rzeczy oznaczonych co do tożsamości (zarówno in obligatione, jak i in solutione) nie jest znaczny w stosunku do masowego obrotu, w którym występują rzeczy zamienne. Z kolei łączenie prawa do usunięcia wady z wymogiem statusu sprzedawcy jako producenta jawiło się jako zbędne ograniczenie, skoro sprzedawca niebędący wytwórcą posługiwał się osobą trzecią (zespołem serwisowym, także producenta) dla wykonywania napraw i mógł taką osobą się posłużyć. Również znamienną ewolucję w tym zakresie przeszło orzecznictwo. Pierwotnie pojazdy samochodowe były uznawane za rzeczy oznaczone co do tożsamości (poprzez wiele niepowtarzalnych cech takich, jak numery identyfikacyjne, prawo cywilne

7 kolor, wyposażenie) 17, aby w końcu uzyskać aprobatę ich zastępowalności pozwalającą na wymianę wadliwych pojazdów na wolne od wad 18. Niemniej jednak istnieje oczywista kategoria rzeczy, których natura nie pozwala na zastępowalność i stanowią typowe rzeczy oznaczone co do tożsamości. Są nimi budynki (szerzej budowle, jak i rzeczy wykonywane na indywidualne zamówienie, choć to ostatnie zastrzeżenie dotyczy umowy o dzieło i umowy o roboty budowane, których to umów zmiana regulacji rękojmi za wady fizyczne również dotyka). W konsekwencji wybór pomiędzy żądaniem wymiany rzeczy na wolną od wad a żądaniem usunięcia wady nie zawsze należy do swobodnego uznania kupującego. Rzecz oznaczona co do tożsamości to taka, która nie da się zastąpić inną rzeczą. Skoro tak, to oczywiste jest, że w razie jej wadliwości kupujący nie może żądać wymiany takiej rzeczy na inną wolną od wad 19. Obecnie sprzedawca zostaje wyposażony w jedyne remedium wobec wyboru kupującego żądania wymiany rzeczy na wolną od wad, gdy rzecz jest z natury swej niezastępowalna i z reguły oznaczona co do tożsamości, tzn. prawem odmowy zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe (art zd. 1 k.c.). Wypada zwrócić uwagę, że obecna redakcja przepisu art k.c. jest wynikiem nie waham się użyć tego sformułowania wklejenia art. 8 ust. 1 u.s.w.s.k. do ogólnych (a więc także do relacji pomiędzy przedsiębiorcami) norm regulujących rękojmię. Zabieg ten nie jest zrozumiały, bo eliminuje dotychczasowe kryteria rozróżniania (wystarczyło przecież, rezygnując z przypisania naprawy do statusu wytwórcy rzeczy, pozostawić dotychczasową dystynkcję, dostatecznie dobrze funkcjonującą w praktyce obrotu). Ustawodawca do kategorii rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku odwołuje się przecież w art k.c. w nowej redakcji, czym daje wyraz doniosłości używanego pojęcia. Powinno to być rozstrzygane równoznacznie z dotychczasowym uznawaniem danej rzeczy za oznaczoną co do tożsamości, czyli z natury swej za niezastępowalną. Zmiana redakcji w tym zakresie zmienia mechanizm relacji stron: do tej pory, gdy rzecz była oznaczona co do tożsamości, kupujący był pozbawiony roszczenia o wymianę na wolną od wad obecnie roszczenie mu przysługuje, choć nie może być zaspokojone i sprzedawca musi wykazać, że to zaspokojenie jest niemożliwe. Zachodzi tu swoista pierwotna niemożliwość świadczenia (o skutkach oczywiście odmiennych niż przewidziane w art k.c.). Niemożliwość doprowadzenia do zgodności z umową będzie powodowała spory pomiędzy stronami (kategoria rzeczy oznaczonej co do tożsamości jako zobiektywizowana mogła znajdować oparcie w ocenie powszechnej, a niemożliwość świadczenia może być poczytywana jako przejaw subiektywnej oceny sprzedawcy). W konsekwencji dokonaną zmianę oceniam krytycznie. Ustawodawca nie tylko nie jest w stanie określić, jaki charakter ma roszczenie o obniżenie ceny. Także nie jest w stanie poprawnie zdefiniować charakteru wszystkich uprawnień, w tym żądania usunięcia wady albo naprawy rzeczy. Kwestia ta była sporna w doktrynie, ale miała mniejsze konsekwencje dla praktyki. W literaturze opowiadano się za jednolitym charakterem uprawnień z tytułu rękojmi jako prawokształtujących bądź za uznawaniem za takie tylko prawa odstąpienia od umowy przy uznaniu, że pozostałe mają charakter roszczeń. Według J. Skąpskiego wszystkie uprawnienia kupującego należy traktować jednolicie jako uprawnienia kształtujące prawo, według innych (W. Wasiak, W.J. Katner) jedynie uprawnienie do odstąpienia od umowy ma charakter kształtujący prawo, pozostałe zaś są roszczeniami 20. Mniejsze znaczenie praktyczne charakteru uprawnień brało się stąd, że wszystkie jednolicie wygasały w myśl art k.c. (przed obecną nowelizacją), co jest także dopuszczalne w stosunku do roszczeń (gdy ustawodawca wyłączy ich przedawnienie). Natomiast obecne brzmienie art. 568 k.c. nazywa uprawnienia co do usunięcia wady lub wymiany rzeczy roszczeniami (art k.c.), ustalając, że ulegają one przedawnieniu. Następnie przyznaje kupującemu prawo odstąpienia od umowy albo obniżenia ceny w terminach przedawnienia, co zdaje się świadczyć, że uprawnienie przynajmniej odstąpienia od umowy jako prawokształtujące też jest poddane przedawnieniu (art k.c.). Co więcej, w art k.c. ustawodawca stwierdza: w razie dochodzenia przed sądem ( ) jednego z uprawnień z tytułu rękojmi termin do wykonania innych uprawnień (...). Wskazuje to na stosowanie terminologii (żądanie, uprawnienie) bez przemyślenia treści instytucji i bez nawiązywania do utrwalonych pojęć prawa cywilnego. Ponieważ ustawodawca (rezygnując z terminów zawitych wygaśnięcia uprawnień) nie wskazuje hierarchii wykonywania uprawnień (a przecież wykonanie prawa odstąpienia niweczy umowę sprzedaży ex tunc i tym samym pozostałe uprawnienia vel roszczenia), nie można wykluczyć sporu i dochodzenia przed sądem stwierdzenia skuteczności odstąpienia od umowy, co może oznaczać, że inne uprawnienia nadal będą przysługiwać kupującemu, a jedynie termin do ich wykonania ulegnie zawieszeniu (zgodnie z art k.c.). W takim wypadku zachodzi ryzyko uznania, że nawet prawo odstąpienia od umowy sprzedaży nie jest prawem kształtującym, a jedynie przyjmuje postać roszczenia (poddanego przedawnieniu), a tym samym nie niweczy umowy. W konsekwencji można wyrazić już nie tylko krytykę przyjętych rozwiązań (jeśli można je opatrzyć mianem przyjętych rozwiązań ), lecz wręcz stwierdzić niemal nieusuwalne trudności stosowania nowych przepisów. Przyjęta regulacja może prowadzić do naruszenia bezpieczeństwa obrotu i jego pewności, a także osłabia ochronę praw podmiotowych. 17 Por. wyroki SN: z r. (IV CR 581/76), OSP 1977/10, poz. 167; z r. (IV CR 55/78), LEX nr Por. także A. Brzozowski, w: Kodeks, t. 2, s. 309; J. Krauss, Odpowiedzialność 18 Np. wyrok SN z r. (I CKN 122/00), LEX nr sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy, w: Prawo handlowe, J. Okolski (red.), 19 Wyrok SN z r. (III CSK 24/12), LEX nr M. Modrzejewska (red.), Warszawa 2012, s. 670 i powołana tam literatura. 10

8 Należy też odnotować w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami szczególną regulację roszczeń regresowych sprzedawcy, który poniósł koszty w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy przez konsumenta (art k.c.). Regulacja ta stanowi przeniesienie implementacji dyrektywy 1999/44/WE dokonanej w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej (art. 12 ust. 1 u.s.w.s.k.). Ta szczególna regulacja znajduje swoje miejsce w nowym dziale II 1 k.c. Roszczenie sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej. Unormowaniu nadano charakter przepisu ius cogens (art k.c.). Odpowiedzialność na podstawie art i n. k.c. ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej, przy czym poszkodowany sprzedawca (przedsiębiorca) może dochodzić naprawienia szkody od tego z poprzednich sprzedawców, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa (art in fine k.c.). Oznacza to zarazem, że w łańcuchu poprzedników odpowiedzialność może ponosić ten, którego ze sprzedawcą nie łączył stosunek umowny. Przyjmując, że od producenta po konsumenta występuje wiele ogniw pośrednich ( wszyscy pozostali sprzedawcy w myśl art k.c.), nie są oni odpowiedzialni solidarnie wobec sprzedawcy zbywającego rzecz konsumentowi, lecz poszukiwania zwrotne sprzedawcy mogą dotyczyć każdego poprzednika oddzielnie, aż do stwierdzenia odpowiedzialności za szkodę jednego z nich. O ile ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej odsyłała wprost do stosowania przepisów kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań (art. 12 ust. 1 zd. ostatnie u.s.w.s.k.), o tyle obecnie brak takiego odesłania. Trudno tu doszukiwać się uzasadnienia odpowiedzialności ex delicto, zatem należałoby się opowiedzieć za odpowiedzialnością ex contractu, przyjmując rozszerzoną skuteczność zobowiązań umownych. Ustawodawca wprowadza tu konstrukcję poszukiwania zwrotnego (regresowego), którą można wytłumaczyć fikcją roszczenia ad rem. W takim przypadku pojawia się kategoria zobowiązania realnego, w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej poprzednika sprzedawcy. Należy także zwrócić uwagę, że wśród przesłanek tej odpowiedzialności pomiędzy przedsiębiorcami ustawodawca odwołuje się do publicznych zapewnień w rozumieniu art k.c., wydania rzeczy w stanie niezupełnym oraz do braku właściwości, które rzecz powinna mieć zgodnie ze swoim przeznaczeniem (art k.c.). Ustawodawca nie odwołał się do pojęcia wada fizyczna, którą zdefiniował w art k.c., lecz do wybranych kryteriów wady, co jednak zapewnia elastyczność i jest dostatecznie szerokie. Wypada jedynie zauważyć, że ta szczególna odpowiedzialność regresowa poprzedników nie dotyczy wad prawnych Odpowiedzialność odszkodowawcza sprzedawcy Kontrowersyjny art. 566 k.c. według dominującego poglądu literatury był uznawany za normę kolizyjną pozwalającą na dochodzenie odszkodowania w pełnym zakresie (naprawienia szkody) wobec istnienia wady 11 na zasadach ogólnych (art. 471 i n. k.c.), niezależnie od podniesienia któregokolwiek z uprawnień z tytułu rękojmi ( chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności ). Natomiast w granicach ujemnego interesu umownego sprzedawca odpowiadał na zasadzie ryzyka, jednak przesłanką jego odpowiedzialności było wykonanie przez kupującego któregokolwiek uprawnienia z tytułu rękojmi i w terminach rękojmi. Nowelizacja art. 566 k.c. nie zmienia dotychczasowej wykładni przepisu, co najwyżej usuwa wątpliwości. Utrzymuje odpowiedzialność odszkodowawczą sprzedawcy na zasadach ryzyka, w granicach ujemnego interesu umownego ( choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności ), powiązaną z wykonaniem któregokolwiek z uprawnień z tytułu rękojmi i w terminach rękojmi. Natomiast stwierdzenie w art zd. ostatnie k.c. nie uchybia to przepisom o obowiązku naprawienia szkody na zasadach ogólnych wskazuje na dopuszczalność roszczeń odszkodowawczych wskutek istnienia wady, poddanych ogólnym zasadom art. 471 i n. k.c. i niezależnych od wykonania uprawnień z tytułu rękojmi. Zmianę redakcyjną art. 566 k.c. należy ocenić pozytywnie (choć ugruntowana już wykładnia art. 566 k.c. jako normy kolizyjnej była uwolniona od wcześniejszych wątpliwości i dotychczasowe brzmienie mogło pozostać jako wyraz stabilności prawa), choć w imię stabilności prawa zasadne byłoby zachowanie dotychczasowego ujęcia odpowiedzialności odszkodowawczej Odpowiedzialność za wady prawne Definicja i usytuowanie odpowiedzialności za wady prawne uległy niewielkiej modyfikacji. W miejsce łącznego zdefiniowania wady fizycznej (art k.c. obecnie art k.c.) oraz wady prawnej (dawny art k.c.), co wydawało się systemowo spójne, obecnie ustawodawca umieścił definicję wady prawnej w odrębnym przepisie (art k.c.). Zabieg takiego rozszczepienia definicyjnego nie jest niczym uzasadniony i wprowadza istotną niejasność systemową. Definicja ta została rozszerzona przez dodanie, że wadą prawną rzeczy jest ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą, gdy wynika ono z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Wskazuje to jedynie na źródła ograniczeń w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą inne niż czynności prawne, a którymi są decyzje administracyjne i orzeczenia sądowe. Dokonana modyfikacja jest w pełni uzasadniona. Należy też wskazać, że wadą prawną jest również wada prawa, czyli przy sprzedaży prawa brak tego prawa (sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie prawa) Dochodzenie uprawnień z tytułu rękojmi terminy Ustawodawca całkowicie zmienił treść art. 568 k.c., odrzucając koncepcję wygaśnięcia uprawnień z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej i rezygnując całkowicie z terminów zawitych (prekluzyjnych) dochodzenia tych uprawnień. prawo cywilne

9 W miejsce wygaśnięcia uprawnień ustawodawca wprowadził okres odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi, której przesłanką obecnie jest stwierdzenie wady przed upływem 2 lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości przed upływem 5 lat od dnia wydania rzeczy kupującemu (art zd. 1 k.c.). Należy tę zmianę opatrzyć wieloma komentarzami. Przepis art zd. 1 k.c. ma charakter uniwersalny, jest adresowany do wszystkich uczestników obrotu, w tym profesjonalistów w stosunkach pomiędzy nimi. Komentowana norma jest przepisaniem koncepcji mającej charakter ochronny wobec konsumenta, a wyrażonej w art. 10 ust. 1 u.s.w.s.k. Już to wskazuje, że ustawodawca przenosi szczególne mechanizmy ochronne wobec konsumenta (motywowane aksjologią ochrony strony słabszej) do relacji także pomiędzy przedsiębiorcami, gdzie ta aksjologia jest całkowicie zbędna i doprowadza do drastycznego naruszenia równowagi stron. Należy jednak stwierdzić, że ustalone w komentowanym przepisie terminy nie są terminami zawitymi, lecz wyznaczają termin stwierdzenia wady, a więc jedynie przesłankę powstania odpowiedzialności z tytułu rękojmi 21. Terminy zawite dotyczą okresu wygaśnięcia uprawnień, a nie przesłanek ich powstania, tak jak terminy przedawnienia dotyczą okresu dochodzenia roszczeń. Należy odwołać się do ugruntowanego poglądu, że ustawodawca przewiduje niejednokrotnie bardziej rygorystyczne skutki niż tylko przedawnienie, polegające na wygaśnięciu prawa lub roszczenia, że terminy do wykonywania uprawnień określa się zbiorczą nazwą terminów zawitych lub prekluzyjnych, ( ) charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny przejawiający się głównie w tym, że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego uprawnienia 22. Trafnie przyjmuje się w literaturze, że w prawie cywilnym występują różne typy terminów zawitych (np. dochodzenia prawa art k.c., skutkujące wygaśnięciem roszczenia; dokonywania czynności pozasądowych w tym wykonywania praw kształtujących art k.c.; wygaśnięcia praw podmiotowych art. 293 k.c.) 23. W literaturze trafnie zwraca się uwagę, że instytucja terminów zawitych znajduje zastosowanie jedynie w sytuacjach wyraźnie w przepisach szczególnych przewidzianych 24. Należy zatem stwierdzić, że ustalenie terminu zawitego nie może nastąpić przez wykładnię przepisów, lecz musi nastąpić przez wyraźne nazwanie terminu zawitego, przez określenie roszczenie (uprawnienie, prawo) wygasa, przez stwierdzenie prawa nie można dochodzić bądź przez stwierdzenie traci prawo. Z punktu widzenia systematyki terminów prawa cywilnego ustawodawca jest konsekwentny: ustala terminy 21 W tym względzie moim zdaniem nietrafnie, bez pogłębionej analizy M. Pecyna, Ustawa o sprzedaży konsumenckiej. Komentarz, Kraków 2004, s. 169, uznająca termin z art. 10 ust. 1 u.s.w.s.k. za termin zawity; także moim zdaniem nietrafnie kwalifikuje terminy z art k.c. w nowym brzmieniu jako terminy zawite J. Jezioro, w: Kodeks cywilny. Komentarz, E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Warszawa 2014, s Z. Radwański, Prawo cywilne część ogólna, Warszawa 2005, s Z. Radwański, Prawo cywilne, s Z. Radwański, Prawo cywilne, s przedawnienia (roszczenie przedawnia się) albo ustala terminy zawite (prawo, roszczenie wygasa). Istotne jest jednak, aby uprawnionemu przysługiwało prawo, w tym roszczenie, którego niewykonywanie mogło zostać opatrzone sankcją wygaśnięcia. Tymczasem w art k.c. (po nowelizacji) ustawodawca nie wyposaża kupującego w uprawnienie, lecz ustanawia przesłankę powstania uprawnienia, w związku z czym nie zachodzi jakiekolwiek uprawnienie, które mogłoby wygasnąć. Ponadto, ustawodawca nie wprowadza wprost rygoryzmu wygaśnięcia (nie wiadomo czego, skoro terminy nie dotyczą uprawnień; przyjmijmy wystąpienia przesłanki), w związku z czym terminy określone w art k.c. nie są terminami zawitymi. Należy tu porównawczo odwołać się do art. 39 ust. 1 konwencji wiedeńskiej, który stwierdza, że kupujący traci prawo do powoływania się na brak zgodności. Nie ulega wątpliwości, że kupujący jest wyposażony w uprawnienie, co do którego wykonania traci prawo w oznaczonych terminach (najpóźniej w ciągu 2 lat od daty wydania towaru). Trafnie zatem przyjmuje się, że termin przewidziany w art. 39 konwencji wiedeńskiej jest terminem zawitym 25. Z uwagi na to, że redakcja art k.c. jest skopiowaniem redakcji art. 10 ust. 1 u.s.w.s.k., poglądy przypisane terminom wskazanym w tym przepisie uważam za błędne. Z całą zatem pewnością można stwierdzić, że terminy z art k.c. nie są terminami zawitymi ani terminami przedawnienia. Gdyby terminy te uznać za instrukcyjne, wówczas możliwy okres powstania odpowiedzialności sprzedawcy byłby nieograniczony w czasie. Stan taki jest niemożliwy do zaakceptowania. Można próbować termin ten uznać za samoistny typ terminu, niebędący terminem zawitym, wywołującym skutki podobne do skutków terminu zawitego, a termin na stwierdzenie wady stanowiłby termin ekspektatywy uprawnienia z tytułu rękojmi. Zachodzą jednak wątpliwości, czy takie ujęcie przesłanki powstania uprawnienia (okres na stwierdzenie wady) nie będzie prowadzić do możliwości powstania uprawnienia po upływie wskazanego okresu. Można zatem uznać, że w obrocie profesjonalnym terminy do stwierdzenia wady przewidziane w art zd. 1 k.c. mogą być skracane bądź przedłużane przez czynność prawną. Trudny do akceptacji jest tym samym stan, że ten sam przepis oznacza różne skutki dla obrotu profesjonalnego i obrotu z udziałem konsumentów. Ustawodawca wprowadza roczny termin przedawnienia roszczeń o usunięcie wady lub wymianę rzeczy na wolną od wad liczony od dnia stwierdzenia wady. Przy czym, jak wskazano powyżej, skoro terminy na stwierdzenie wady w obrocie profesjonalnym mogą być skracane bądź przedłużane przez czynność prawną, bieg terminów przedawnienia (dokładniej: początek biegu terminu przedawnienia) może ulegać daleko idącemu zróżnicowaniu. Wypada także dodać, że jeżeli przynajmniej uprawnienie do odstąpienia od umowy ma charakter uprawnienia 25 M. Jagielska, Konwencja wiedeńska, w: Konwencja wiedeńska o umowach w międzynarodowej sprzedaży towarów, M. Pazdan (red.), Kraków 2001, s. 421, komentarz do art. 38.

10 prawokształtującego, to takie uprawnienie nie może ulegać przedawnieniu (co najwyżej: wygaśnięciu), gdyż przedawniają się jedynie roszczenia (majątkowe). Jak wskazano wcześniej, w rocznym okresie przedawnienia roszczeń o usunięcie wady lub wymianę rzeczy na wolną od wad (art k.c.), zwanych też niekiedy uprawnieniami, kupujący może odstąpić od umowy lub obniżyć cenę, co oznacza poddanie tych roszczeń również rocznemu okresowi przedawnienia (art k.c.). Jednak jeśli kupujący wykonał roszczenie o wymianę (naprawę), to bieg terminu przedawnienia roszczeń o odstąpienie (obniżenie ceny) rozpoczyna się po upływie terminu wymiany (naprawy). Istnieje obawa, że w takich okolicznościach uprawnienia (roszczenia) dotyczące obniżenia ceny (odstąpienia od umowy) przedawnią się później niż w ciągu roku od stwierdzenia wady. Tym bardziej zasadne byłoby posługiwanie się terminami zawitymi; ustawodawca niewłaściwie używa terminów przedawnienia, co może prowadzić do absurdu, że dane uprawnienie nigdy nie wygaśnie. Z uwagi na to, że terminy roczne z art i 3 k.c. są terminami przedawnienia, powinno się w pełni stosować do nich przepisy o przedawnieniu, w tym także przepis art. 123 k.c. dotyczący przerwania biegu przedawnienia. Tymczasem w stosunku do sporów co do dochodzenia uprawnień oraz postępowania mediacyjnego ustawodawca w art i 5 k.c. zastosował instytucję zawieszenia terminu wykonania pozostałych uprawnień do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, odmowy zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, bezskutecznego zakończenia mediacji w zakresie danego, dochodzonego uprawnienia. Skoro ustawodawca określił terminy do dochodzenia uprawnień jako terminy przedawniania, to do tych terminów stosuje się wszystkie przepisy o przedawnieniu roszczeń. Z jednej strony, chcąc uniknąć wydłużenia terminów dochodzenia innych uprawnień w przypadku dochodzenia jednego z uprawnień (art k.c.), ustawodawca jedynie zawiesza termin do wykonania innych uprawnień. Z drugiej strony, nie można nie zastosować art pkt 1 k.c., czyli przerwania biegu przedawnienia względem dotychczasowego właśnie jednego z uprawień. W konsekwencji może następować swoista odnawialność terminów przedawnienia. To rozwiązanie jest nie do zaakceptowania w obrocie profesjonalnym i wysoce dyskusyjne w obrocie z udziałem konsumentów. W ten sposób ustawodawca doprowadza do możliwości rozliczania stron umowy sprzedaży w ciągu wieloletnich okresów. Gdyby tylko dokonać ich symulacji w odniesieniu do rzeczy niebędącej nieruchomością okres 2 lat na stwierdzenie wady, roczny termin przedawnienia, zawieszenie tego terminu co do niektórych roszczeń wskutek sporu sądowego co do jednego roszczenia (okres ok. 2 lat), ewentualność dochodzenia kolejnego roszczenia (ok. 2 lat) to rozliczenie roszczeń z tytułu rękojmi może w skrajnym przypadku trwać ok. 6 7 lat! W przypadku analogicznej symulacji dotyczącej nieruchomości okres ten zostałby powiększony o 5 lat i mógłby, w skrajnych wypadkach, trwać lat. Tego rodzaju rozwiązanie jest nieracjonalne, pozbawiające sprzedawcę jakiejkolwiek ochrony i naruszające pewność obrotu. 13 Należy także zwrócić uwagę na zmianę przedmiotu świadczenia, do którego mają zastosowanie terminy wskazane w art k.c. W miejsce wad budynków ustawodawca wprowadził wadę nieruchomości. Zmiana może budzić wątpliwości. Ustawodawca zmierzał (trafnie) do wydłużenia okresów rękojmi dla nieruchomości ponad 3 lata. Tym samym odpowiedzialność z tytułu rękojmi będzie dotyczyła zarówno nieruchomości gruntowych w rozumieniu art k.c. (grunty) i art k.c.(grunty rolne), które mogą być wadliwe (np. skażenie środowiskowe, mniejsza powierzchnia), jak i nieruchomości budynkowych w rozumieniu art k.c. (gdy stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności). Natomiast budynki i inne urządzenia stanowiące części składowe nieruchomości nie są nieruchomościami, stąd ustalenie ich wadliwości będzie następowało przez stwierdzenie wadliwości (wady) nieruchomości, a nie budynku, choć wada może wystąpić jedynie w budynku. Problem powstaje przy umowie o roboty budowlane (art k.c.), która odwołuje się do obiektu, wad obiektu (art k.c.). W takim wypadku ustawodawca odsyłał do odpowiedniego stosowania przepisów o umowie o dzieło (art k.c.). Regulacja rękojmi za wady dzieła zawierała swoistą regulację art. 637 k.c., która została przez ustawę zmieniającą uchylona. W rezultacie do rękojmi za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży (art. 638 k.c.). Tym samym wada budynku może być rozpatrywana w kategorii wady nieruchomości. W celu uniknięcia niejasności, a zwłaszcza uznania, że wykonawca robót, wykonując je wadliwie, pozbawia określonych właściwości nie budynek, lecz całą nieruchomość, należy przyjąć, iż funkcjonalnie, na tle umowy o roboty budowlane, wada nieruchomości to wyłącznie wada obiektu budowlanego. 4. Wnioski końcowe Przyjętą nowelizację kodeksu cywilnego należy ocenić wysoce krytycznie; demonstruje ona zupełny chaos legislacyjny. Można zauważyć, że nowelizacja ta dokonuje całkowitej destrukcji instytucji rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej, burząc jej naturę. Przede wszystkim nadal surowa (oparta bowiem na zasadzie ryzyka) odpowiedzialność sprzedawcy traci swoje równoważne ograniczenie poprzez instytucję wygaśnięcia roszczeń (uprawnień). Prowadzi to do drastycznego zaburzenia pewności obrotu, którą rękojmia zapewniała. W konsekwencji sprzedawca w obrocie profesjonalnym zostaje narażony na roszczenia w nieograniczonych w praktyce ramach czasowych (7 12 lat), częstokroć dłuższych niż gospodarcza zużywalność rzeczy. Należy także podnieść brak precyzji językowej dokonanych zmian, w szczególności posługiwanie się pojęciami prawnymi bez baczenia na ich utrwaloną treść jako instytucji prawa cywilnego. Należy także zarzucić otwarcie kryteriów wadliwości poprzez sformułowanie w szczególności. prawo cywilne

11 O ile regulacja konsumencka (której miejsce powinno znajdować się w kodeksie cywilnym, choć dyrektywy unijne nie stawiają takiego wymogu) jest wynikiem koniecznej implementacji do prawa polskiego, o tyle naruszenie przez nią utrwalonej instytucji rękojmi doprowadziło do zaburzenia bezpieczeństwa obrotu w relacjach pomiędzy osobami fizycznymi i w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami. W praktyce obrotu w relacjach pomiędzy osobami fizycznymi (niebędącymi przedsiębiorcami) odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne bywa z reguły wyłączana, stąd błędy obecnej regulacji mogą nie być znaczące dla praktyki tej sfery obrotu. Również w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami rękojmia jest często wyłączana bądź ograniczana (np. przy zbyciu przedsiębiorstwa, zbywaniu praw majątkowych). Negatywne konsekwencje znowelizowanej rękojmi za wady jednak silnie ingerują w tę sferę obrotu. Natomiast z reguły odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest zachowywana, czyli wiąże ex lege w umowach o roboty budowlane, co prowadzi do stosowania przepisów o rękojmi przy sprzedaży. W takim wypadku drastycznie rozszerzona odpowiedzialność wykonawcy robót będzie stanowiła istotny problem. Ustawodawca miał istotnie niełatwe zadanie implementacji rękojmi konsumenckiej do kodeksu cywilnego. Dostosowanie tej rękojmi do istniejącej instytucji rękojmi nie było możliwe ze względu na wymogi implementacji specyficznej regulacji konsumenckiej. Z kolei jak pokazuje to wysoce nieudana próba legislacyjna nie jest możliwe utrzymanie istniejącej instytucji rękojmi w ramach regulacji konsumenckiej przy zachowaniu natury rękojmi służącej pewności obrotu. Jednak ustawodawca nie podjął próby systemowej separacji dwóch typów odpowiedzialności za wady w ramach kodeksu cywilnego. Przeprowadzona regulacja rękojmi jest przejawem zjawiska konstytucjonalizacji czy upublicznienia prawa prywatnego. Z jednej strony, jest to bardzo wyraźne w odniesieniu do przeregulowywania i wzmacniania środków ochronnych w obrocie konsumenckim. Stanowi to wyraz tendencji zapobiegania deficytowi społecznemu przez interwencje ustawodawcze m.in. w prawie konsumenckim 26. Z drugiej strony, zachodzi potrzeba obrony fundamentów prawa prywatnego wówczas, gdy nie zachodzą podstawy do przenikania do niego korektorów w postaci słuszności, sprawiedliwości, elementów społecznych. Obrót profesjonalny stanowi tę sferę, która powinna być wolna od socjalizacji. W literaturze trafnie zwraca się uwagę, że nie można tracić z pola widzenia faktu, że nawet przy zacieraniu się granic między prawem prywatnym a prawem publicznym, co jest wyraźnie dostrzegalnym zjawiskiem w prawie unijnym, poszczególne dziedziny prawa mają do odegrania swoje własne i niezastępowalne role. Zbyt daleko posunięta ingerencja praw podstawowych w sferze prywatnoprawnej może doprowadzić do deformacji przypisanych prawu cywilnemu funkcji H. Micklitz, Constitutionalization of European, s M. Safjan, O różnych metodach oddziaływania..., s Omówiona w niniejszym artykule zmiana kodeksu cywilnego, oceniana jako zmiana źle przygotowana, stwarza zagrożenie dla spójności systemu prawa cywilnego i deformacji przypisywanych mu funkcji. Obecny kształt instytucji rękojmi, wprowadzony analizowaną nowelizacją, jako nienadający się do utrzymania wymaga uchylenia i ponownej regulacji. Możliwe jest przecież w ramach działu II Rękojmia za wady stworzenie przepisów wspólnych (definicja rękojmi, pojęcie wady, zakres modyfikacji), a następnie przepisów adresowanych do stosunków pomiędzy osobami fizycznymi i pomiędzy przedsiębiorcami jako działów odrębnych, w ramach których powinny pozostać unormowania obecnie uchylanej rękojmi, także z utrzymaniem norm odnoszących się do roszczeń regresowych sprzedawcy w związku ze sprzedażą konsumencką, a wreszcie kolejnego działu zawierającego rękojmię konsumencką, która siłą rzeczy będzie musiała zawierać całkowicie odrębne unormowania (co do stwierdzenia wady, ewentualnego przedawnienia, a nie wygaśnięcia roszczeń). Nawet przy opracowaniu rękojmi konsumenckiej ustawodawca musiałby konsekwentnie uwzględniać precyzyjne pojęcie prawa cywilnego, umożliwiające właściwą wykładnię norm i ich stosowanie w praktyce. Summary Jacek Krauss New regulation on warranty for defects when selling, in relations between companies amendments to the Civil Code introduced by the Act on Consumer Rights Until 25 December 2014, the institution of warranty for defects when selling, regulated in the Civil Code, seemed to be well-rooted, not giving rise to significant doctrinal disputes and being explained in a well-established line of case law. This regulation basically referred to relations in professional trading (and relations between natural persons, non-professionals). Warranty was characterized by significant rigour, which counterbalanced the increased risk for the seller with a considerable limitation in time of the seller s liability (preclusive terms of expiry of the rights), guaranteeing a proper balance of interests of the parties and serving to increase security in trading. The amendment of the Civil Code by the Act on Consumer Rights introduced radical changes to the institution of warranty by implementing, into the standards regulating warranties, rules regulating liability for the inconsistency of consumer goods with agreement, as an attempt to standardise warranties in consumer sale and in professional trading. Far-reaching changes were made to the concept of a defect, the buyer s rights and preclusive terms were replaced by limitation terms. However, there are doubts as to whether the previous nature of warranty has been preserved, and whether, in particular, such standardisation was possible without compromising security of professional trading. This article not only presents the changes made, but also subjects them to a highly critical assessment. dr Jacek Krauss Autor jest profesorem Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Ostrołęce oraz wykładowcą w Katedrze Prawa Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.