Ćwiczenia Arkusz kalkulacyjny (cz. I)

Transkrypt

1 Ćwiczenia Arkusz kalkulacyjny (cz. I) Przed uruchomieniem programu Microsoft Excel załóŝ w folderze Moje dokumenty folder Excelćwiczenia. W folderze tym naleŝy zapisywać wszystkie pliki ćwiczeniowe. Uruchom Excel za pomocą odpowiedniej ikony program Microsoft. Po uruchomieniu ikony programu standardowo otwiera się plik składający się z trzech zakładek arkuszy noszących domyślnie nazwy Arkusz1, Arkusz2, Arkusz3, menu oraz paski narzędzi. Menu i paski narzędzi wykazują duŝe podobieństwo do menu i pasków narzędzi w edytorze Microsoft Word. Liczbę arkuszy moŝna zwiększyć za pomocą menu Wstaw, Arkusz lub poprzez ustawienie Ŝądanej liczby arkuszy w menu Narzędzia Opcje, Ogólne. 1. Arkusze i komórki Arkusz KaŜdy arkusz zbudowany jest z wierszy oznaczonych cyframi od 1 do (2^16) i 256 kolumn oznaczonych literami od A do IV (2^8). KaŜdy arkusz zawiera komórek. Komórka Komórka będąca przecięciem kolumny i wiersza stanowi podstawowe pole pracy w Excelu. W kaŝdej komórce moŝna zapisać do 256 znaków. Adres komórki jest pochodną nazw kolumny (oznaczenia literowe) i wiersza (numery), w których się znajduje np. A6, AC45, EF1595. W menu Narzędzia, Opcje, Ogólne opcjonalnie moŝna wybrać inny sposób oznaczenia kolumn i wierszy, ustawiając styl odwołania W1K1; wówczas po zmianie ustawień pierwsza komórka będzie miała adres W1K1 (zamiast A1). Adres komórki jest widoczny w tzw. Polu nazwy. Pole nazwy znajduje się w Pasku formuły wyświetlanym nad arkuszem. MoŜna go włączyć/wyłączyć za pomocą menu Widok. Paski narzędziowe moŝna włączyć i wyłączyć za pomocą menu Widok, Paski Narzędzi. Komórki zaznaczone są w arkuszu za pomocą szarych linii siatki. Linie te naleŝą do tzw. białych znaków i nie drukują się. Ustawienia wyświetlanego arkusza moŝna zmodyfikować za pomocą menu Narzędzia, Opcje, Widok. UŜytkownik ma moŝliwość m. in. wyłączyć/włączyć wyświetlanie linii siatki, zmienić kolor siatki, włączyć i wyłączyć paski przewijania, ustawić wyświetlanie wartości zerowych w arkuszu itp. Zmiany nazw arkuszy moŝna dokonywać za pomocą menu podręcznego po najechaniu myszką na nazwę arkusza (lewy klawisz myszy szybkie trzy kliknięcia lub prawy klawisz myszy - wybrać opcję Zmień Nazwę). Krój i wielkość wykorzystanej czcionki, miejsca zapisu plików moŝna ustawić w menu Opcje, Ustawienia, Ogólne. Ćwiczenie 1 Wstaw do pliku nowy arkusz (Wstaw, Arkusz) i nazwij go Test2. Zmień nazwę Arkusza1 na Test1. Zmień nazwy kolejnych arkusz na Test3 itd. Przenieś arkusz Test2 na koniec i zmień jego nazwę na Ostatni. Włącz pasek narzędzi Wykres. (Widok, paski narzędzi), wyłącz go. Zmień kolor linii siatki wyświetlonych w arkuszu na kolor czerwony (Narzędzia, Opcje, Widok). Usuń arkusz Ostatni. (menu: Edycja, Usuń Arkusz lub po ustawieniu strzałki na zakładce z menu podręcznego wybierz Usuń. Zapisz plik pod nazwą komórki.xls. 2. Wprowadzanie danych do arkusza Arkusz kalkulacyjny Microsoft Excel stwarza moŝliwość stosowania róŝnych formatów danych: liczbowych, tekstowych, daty, godziny, walutowych, księgowych. Formatowania komórek moŝna dokonać (niektóre opcje) za pomocą pasków narzędzi, wszystkie opcje formatowania komórek zawarte są w menu Format Komórki: Liczbowe moŝna określić liczbę widocznych miejsc po przecinku, a przy duŝych liczbach zastosować separator 1000 (co skutkuje zapisem zamiast 12500). Wpisz liczbę ,21 i uŝyj separatora (Format, Komórki, Liczbowe) oraz zmniejsz liczbę wyświetlanych miejsc po przecinku do 1.

2 Liczby W zaleŝności od ustawień komputera (Ustawienia regionalne) symbol dziesiętny moŝe być ustawiony jako przecinek (standard europejski) lub kropka (USA). Wprowadzanie liczb z części podstawowej klawiatury niesie za sobą ryzyko błędnego wyboru separatora 1. Wprowadzanie cyfr z części cyfrowej klawiatury (po prawej stronie) powoduje prawidłowe wprowadzanie licz dziesiętnych niezaleŝnie od Ustawień regionalnych. Walutowe moŝna wybrać liczbę miejsc dziesiętnych i rodzaj waluty. Ikona Zapis walutowy w pasku Formatowanie zmienia zapis komórki na zł z dwoma miejscami po przecinku np. 23,45 zł. Tekstowe do jednej komórki moŝna zapisać do 256 znaków. W formacie tekstowym liczby takŝe są traktowane przez program jako tekst. Daty system komputerowy daje moŝliwość zapisu daty w róŝnych formatach. Typy formatów dat moŝna wybrać w menu Format, Komórki, Data, Typ. Czasu system komputerowy daje moŝliwość zapisu czasu w róŝnych formatach. Typ Sposób zapisu moŝna wybrać w menu Format, Komórki, Czas, Typ. Procentowe wartość komórki jest mnoŝona przez 100 i zapisywana w z symbolem %. Podobną rolę pełnia ikona Zapis procentowy znajdująca się w pasku Formatowanie. W opcji Format komórki moŝna takŝe wybrać zapis komórki w postaci Formatów specjalnych, jak kod pocztowy, numer telefonu ( 6 i 7 cyfrowy), numer NIP, numer PESEL. W pasku narzędziowym Formatowanie oprócz Zapisu walutowego czy procentowego moŝna zwiększyć (ikona Dodaj pozycję dziesiętną) lub zmniejszyć (ikona Zmniejsz miejsce dziesiętne) liczbę widocznych miejsc po przecinku (w zaznaczonych komórkach). Ikona Zapis dziesiętny przywraca zapis dziesiętny komórkom sformatowanych wcześniej w postaci zapisu walutowego czy procentowego. Ćwiczenie 2. Format komórek Utwórz arkusz Test2. Do komórek B2:B4 wpisz za pomocą podstawowej części klawiatury liczby 21,7 i Następnie wpisz za pomocą cyfrowej części klawiatury liczbę Który z zapisów jest prawidłowy? Do komórek D2:D6 w arkuszu Test2 wstaw dzisiejszą datę w postaci rr-mm-dd, gdzie rr oznacza dwie końcowe cyfry oznaczenia roku, mm miesiąc, dd dzień np Następnie kaŝdą z dat przedstaw w innym typie zapisu daty. Do komórek F2:F6 wpisz aktualną godzinę w postaci gg:mm, gdzie gg oznacza godzinę zaś mm minuty np. 14:33. Następnie za pomocą opcji formatowania czasu ustaw kaŝdą z dat w innej formie zapisu czasu. Do komórek H2:H5 wprowadź do trzech komórek wartość 145,25 i następnie zapisz kaŝdą z komórek w innej walucie (zł, funty, euro, franki szwajcarskie). Do komórek J2:J4 wprowadź wartości 0,50, 1, 1,5. Zmień format zapisu tych liczb na zapis procentowy, a następnie za pomocą ikony Zapis dziesiętny zmień format komórki. W komórce O2 wpisz wartość 1, w komórce O3 wartość 2. Przeciągnij zaznaczony obszar (dwie komórki) za pomocą czarnego kwadratu. Co uzyskałeś? W komórce R2 wpisz wartość 1, w komórce R2 wartość 3. Przeciągnij zaznaczony obszar za pomocą czarnego kwadratu. Co uzyskałeś? Do komórek L2:L3 wpisz daty i Zaznacz ten obszar, a następnie uchwyć czarny kwadracik w prawym dolnym rogu zaznaczonego obszaru i rozciągnij obszar na kilkanaście komórek w dół. Co się dzieje? Do komórki M2 wpisz datę , poniŝej tej daty wpisz datę Zaznacz te dwie daty, pociągnij za mały czarny kwadracik w prawym dolnym rogu zaznaczonego obszaru i zaznacz kilkanaście komórek poniŝej w tej samej kolumnie. Co uzyskałeś w ten sposób? Zapisz plik. 3. Działania arytmetyczne Arkusz kalkulacyjny pozwala za pomocą wpisania prostych formuł w odpowiednie komórki arkusza dokonać obliczeń. Z zasadami wykonywania obliczeń najłatwiej zapoznać się na przykładzie. 2

3 Ćwiczenie 3 Wprowadź do arkusza Test 3 (, zaczynając od komórki B2) dane zamieszczone w tabeli 1. Przeprowadź na tych wartościach proste działania matematyczne: w kolumnie D oblicz sumę liczb, w kolumnie E róŝnicę liczb, w kolumnie F iloczyn liczb, w kolumnie G iloraz liczb. W tym celu wpisz odpowiednie formuły. Formuła musi być poprzedzona znakiem =. Po znaku równości naleŝy wpisać w następującej kolejności: adres pierwszej komórki, znak działania arytmetycznego, adres drugiej komórki. Obliczenia następują po wciśnięciu klawisza Enter. W komórce, w której została umieszczona formuła wyświetla się wynik działania arytmetycznego, nie zaś wpisane adresy i operatory. Wpisaną formułę moŝna podejrzeć i ewentualnie zmienić w pasku formuły. Ustaw dokładność wyświetlania 2 miejsca po przecinku. W arkuszu kalkulacyjnym istnieje takŝe moŝliwość obliczeń bezpośrednio na liczbach. W dowolnej pustej komórce arkusza wpisz następujące wyraŝenie =5*6 i potwierdź klawisze Enter. Zapisz plik. Tabela 1. Działania arytmetyczne A B C D E F G =b2+c2 =b2-c2 =b2*c2 =b2/c =b3+c3 itd Formatowanie wyglądu komórek Formatowanie komórek polega na przypisaniu pojedynczej komórce lub grupie komórek wielkości i koloru tekstu, rodzaju czcionki, koloru i deseni tła, wyrównania czy orientacji zawartości komórek. Formatowanie moŝe być dokonane nawet dla pustej komórki. Wiele z elementów formatowania, podobnie jak w edytorze Microsoft Word, moŝna wykonać za pomocą ikon znajdujących się w pasku narzędziowym Formatowanie, np. wybrać rodzaj czcionki, rozmiar czcionki, pogrubienie, pochylenie, podkreślenie, wyrównanie do lewej, prawej, wyśrodkowanie. Wszystkie opcje formatowania komórki są zestawione w menu w zakładkach opcji Format komórki: Czcionka moŝna ustawić wielkość, rodzaj koloru czcionki, w tym indeks górny i dolny funkcje standardowo niedostępne w pasku narzędziowym arkusza kalkulacyjnego. Wyrównanie moŝna wybrać wyrównanie poziome (m.in. Lewe, Prawe, Środek, Wyjustuj) i pionowe (Górne, Środek, Dolne, Wyjustuj). Orientacja moŝna wybrać orientację pionową tekstu lub pod określonym kątem. Sterowanie tekstem często stosowanym elementem jest opcja Zawijaj Tekst. Pozwala ona zapisać w dwóch i więcej liniach tekstu długie opisy danych (nagłówki) bez zwiększania szerokości kolumny. Desenie dla dowolnej komórki moŝna ustalić sposób cieniowania z palety kilkudziesięciu kolorów i kilkunastu deseni. Obramowanie dla kaŝdej komórki lub komórek moŝna ustalić rodzaj koloru i stylu krawędzi. Opcja ta jest podobna do opcji obramowania i cieniowania krawędzi w w edytorze Word. Aby sformatować komórki, naleŝy je zaznaczyć myszką, po czym z menu wybrać odpowiednie opcje. Ćwiczenie 4. Formatowanie komórek, dodawanie tekstu Sformatuj komórki, zawierające liczby z poprzedniego ćwiczenia. Komórki mają zostać sformatowane zgodnie ze wzorem z tabeli 2. Wstaw nad danymi dwa puste wiersze (menu Wstaw, Wiersz) i wpisz w nich tekst zgodnie ze wzorem zamieszczonym w tabeli 2. KaŜdą kolumnę danych i obliczeń sformatuj za pomocą róŝnych kolorów, róŝnej wielkości czcionki, róŝnego wyrównania pionowego i poziomego, róŝnej orientacji. Zapisz i zamknij plik. 3

4 Tabela 2. Formatowanie tabeli Działania arytmetyczne w arkuszu kalkulacyjnym Seria 1 Seria 2 Dodawanie Odejmowanie MnoŜenie Dzielenie , , , , ,33 5. Kopiowanie formuł Ogromną zaletą arkusza kalkulacyjnego jest moŝliwość automatyzacji obliczeń poprzez kopiowanie formuł. W przypadku obliczeń na danych zgromadzonych w kilku wierszach, moŝna jeszcze dokonać obliczeń krok po kroku, komórka po komórce. W przypadku obliczeń z wykorzystaniem większej liczby danych kopiowanie formuł staje się koniecznością. Jeśli taka sama formuła ma się powtarzać w wielu wierszach lub kolumnach, to po jej wpisaniu do pierwszej komórki moŝna ją skopiować do pozostałych. Ćwiczenie 5. Do arkusza Test 3 wpisz dane z tabeli 3. Zmień nazwę arkusza na Dane. Tabela 3. Kopiowanie formuł 1 2 A B C D E F G H I Miasta Ludność Liczba męŝczyzn Liczba kobiet Liczba urodzeń Ŝywych Liczba Przyrost Odsetek zgonów naturalny męŝczyzn 3 Kraków Łódź Poznań Warszawa Wrocław Odsetek kobiet W kolumnie C oblicz liczbę mieszkańców pięciu największych miast w Polsce 2. W komórce C3 wpisz formułę dodawania dwóch komórek =D3+E3 (czyli dodaj liczbę kobiet i męŝczyzn w Krakowie). W analogiczny sposób oblicz liczbę ludności w pozostałych miastach. PowyŜsza czynność została powtórzona klika razy. Zamiast za kaŝdym razem wpisywać od nowa formułę moŝna ją przekopiować do odpowiednich komórek. W kolumnie H oblicz przyrost naturalny. Przyrost naturalny jest to róŝnica miedzy urodzeniami Ŝywymi a zgonami. Za pomocą odpowiedniej formuły oblicz przyrost naturalny w Krakowie czyli do komórki H3 wpisz formułę =F3-G3 i potwierdź formułę klawiszem Enter. Następnie skopiuj (Edycja, Kopiuj/Wklej) uzyskaną formułę do kolejnych komórek w kolumnie H. W wyniku kopiowania formuły zostanie obliczony przyrost naturalny w pozostałych miastach. Wykorzystując technikę kopiowania formuł oblicz w kolumnach I i J procentowy udział kobiet i męŝczyzn w ogólnej liczbie mieszkańców danego miasta. W komórce I3 wpisz formułę =D3/C3, a w komórce J3 wpisz formułę =E3/C3. Zamień uzyskane wyniki na zapis procentowy i skopiuj uzyskane formuły do odpowiednich komórek dla pozostałych 4 miast. Innym sposobem jest wprowadzenie mnoŝenia przez 100 od razu w zapisie formuły, tj. =(d3/c3)*100 i = (e3/c3)*100 nie zmieniamy wówczas zapisu na procentowy. 2 Dane przedstawiają stan na 2001 rok. Źródło danych: strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego ( 4

5 6. Funkcje Arkusz kalkulacyjny zawiera liczne funkcje, które pozwalają przyspieszyć wykonanie wielu obliczeń. Funkcje są zaprogramowanymi formułami wykonującymi obliczenia z wykorzystaniem określonych wartości nazywanych argumentami. Formuły zawierające funkcje moŝna wpisać ręcznie lub zaczerpnąć je z listy formuł dostępnej w menu (Wstaw, Funkcja) lub poprzez ikonę Wklej funkcję. Funkcje są pogrupowane w kilka kategorii, np. Matematyczne, Statystyczne, Daty i czasu, a przy częstym powtarzaniu pewnych funkcji w obliczeniach warto korzystać z kategorii Ostatnio uŝywane, zawierającej listę ostatnio uŝywanych formuł. Nadrzędną zasadą jest kliknięcie w komórce, w której chcemy uzyskać obliczenia, a następnie wybranie z listy odpowiedniej funkcji. Formuły zawierające funkcje składają się ze: znaku równości = nazwy funkcji np. MIN, MAX, SUMA, LOG, WSP.KORELACJI argumentów w większości przypadków argumenty zawierają zakres komórek wybranych do obliczeń np. C3:C7, co oznacza, Ŝe obliczenia zostaną wykonane z wykorzystaniem danych z komórek C3, C4, C5, C6, C7. Przykłady: W komórce C8 wpisz =SUMA(C3:C7). Zamiast wpisywać adresy ręcznie, lepiej jest zaznaczyć je myszką po wpisaniu części formuły = suma(... Wypróbuj. W komórce B8 napisz: Suma mieszkańców w 5 miastach. W komórce C10 wklej z menu Wstaw, Funkcja funkcję, Statystyczne =MAX(C3:C7), zaznacz zakres komórek w nawiasach. Uzyskasz największą wartość ze wskazanych argumentów. Oprócz opisanej techniki obliczania sumy, w pasku narzędziowym Standardowym umieszczono ikonę Autosumowanie Σ, która powoduje automatyczne obliczenie sumy komórek znajdujących się nad lub obok komórki docelowej. Przydatne mogą okazać się równieŝ funkcje pozwalające obliczyć ile przypadków spełnia Ŝądane kryterium (funkcja Licz.jeŜeli) lub uzaleŝnić wypełnianie wybranych komórek zaleŝnie od spełnienia określanego warunku (funkcja JeŜeli). Ćwiczenie 6 W arkuszu Dane zaznacz dane dotyczące 5 największych miast w Polsce i skopiuj je do nowego arkusza. Nowo powstały arkusz nazwij Funkcje. Za pomocą funkcji Autosumowanie oblicz ile osób mieszka w pięciu największych miastach w Polsce. Wykorzystując funkcje z kategorii Statystyczne oblicz minimalną, maksymalną i średnią liczbę ludności zgodnie z wpisanymi w tabeli 4 podpowiedziami. Tam, gdzie to ma sens, oblicz te same statystyki dla pozostałych danych podanych w tabeli. Oblicz w ilu miastach wojewódzkich liczba ludności przekracza 700 tys. osób. Wstaw kursor w odpowiedniej komórce, wybierz funkcję LICZ.JEśELI, podaj zakres komórek (liczba ludności poszczególnych miast), w okienku Kryteria wpisz: > Wynikiem jest liczba miast spełniających kryterium. Na podstawie liczb urodzeń i zgonów w kaŝdym mieście sprawdź, czy przyrost jest dodatni czy ujemny. Wstaw w arkuszu pustą kolumnę po kolumnie Przyrost naturalny i nazwij ją Przyrost naturalny - kategorie. Następnie wybierz funkcję JEśELI (kategoria Logiczne), w polu Test_logiczny wpisz: adres komórki zawierający Liczba urodzeń w pierwszym z miast, następnie znak >, następnie adres komórki zawierający liczbę zgonów w pierwszym z miast. W polu Wartość_jeŜeli_prawda wpisz Dodatni, w polu Wartość jeŝeli_ fałsz wpisz Inny (czyli ujemny lub równowaŝny). Skopiuj wyraŝenie do odpowiednich komórek dla pozostałych miast. W ten sposób zwrócona zostanie wartość Dodatni dla miast z dodatnim przyrostem naturalnym, wartość Inny dla miast z ujemnym lub zerowym przyrostem naturalnym. Wstaw kolejną pustą kolumnę. Stosując funkcję JEśELI wygeneruj informację, w którym mieście jest więcej kobiet. (Test logiczny: adres komórki zawierający liczbę kobiet, znak >, adres komórki 5

6 zawierający liczbę męŝczyzn). W polu Wartość jeśli prawda wpisz WIĘCEJ KOBIET, w polu Wartość jeśli fałsz: Mniej lub równowaga). Po wykonaniu ćwiczenia zapisz plik. Tabela 4. Wykorzystanie funkcji w obliczeniach Miasta Ludność MęŜczyźni Kobiety Urodzen ia Ŝywe Zgony Przyrost naturalny Odsetek Odsetek męŝczyzn kobiet Kraków % 53% Łódź % 54% Poznań % 53% Warszawa % 54% Wrocław % 53% Suma =SUMA(C3:C7) Min Max =MIN(C3:C7) =MAX(C3:C7) średnia =ŚREDNIA(C3:C7) - Liczba miast z ponad 700 tys. = LICZ.JEśELI (C3:C7) mieszkańców Uwaga! nie wykonuj obliczeń w komórkach, w których są kreski. 7. Wykonanie prostych wykresów Wykresy słuŝą do graficznego przedstawienia danych. Prawidłowo wykonany wykres powinien być czytelny tzn.: osie powinny być jednoznacznie opisane z podaniem jednostek, styl wykresu powinien być dobrany odpowiednio do rodzaju danych 3. Wykres powinien zawierać czytelną legendę. Wykres moŝna skonstruować na kilka sposobów: 1) wybieramy typ wykresu, później wybieramy zakres danych lub 2) wybieramy zakres danych i krok po kroku konstruujemy wykres (korzystamy z kreatora wykresów). Ze względu na większą przystępność dla uŝytkownika wykorzystamy drugi sposób. NajwaŜniejszym etapem konstrukcji wykresu jest prawidłowe zaznaczenie zakresu danych. NaleŜy pamiętać, Ŝe zaznaczenie samych wartości liczbowych (bez etykiet czyli opisu, czym są) skutkuje utworzeniem wykresu bez etykiet przy osi, co najczęściej sprawia, Ŝe wykres staje się niezrozumiały. Dlatego zaznaczając dane naleŝy, oprócz wartości liczbowych, zaznaczać etykiety oraz nagłówki kolumn i wierszy. Odpowiednie komórki najlepiej wybierać za pomocą myszy. Nieprzylegające do siebie bloki danych moŝna zaznaczyć przytrzymując klawisz Ctrl. Po prawidłowym oznaczeniu danych uruchamiamy kreator wykresu i krok po kroku opracowujemy wykres. Kreator wykresu składa się z 4 etapów. Uruchamiamy go za pomocą ikony Kreator wykresów lub z menu za pomocą komendy Wstaw. 1. Typ wykresu. Wybór Typu wykresu. Do wyboru (wśród standardowych) mamy typy: słupkowy, kolumnowy, kołowy, pierścieniowy, liniowy, warstwowy. 2. Źródło danych. W ty miejscu moŝemy zmienić zaznaczenie danych, które chcemy przedstawić na wykresie (np. dodać lub usunąć serię danych, uzupełnić lub zmienić nazwę serii danych, uzupełnić lub zmienić zakres Etykiet osi kategorii (x). Prawidłowe wybranie zakresu danych przed uruchomieniem Kreatora wykresu pozwala na niedokonywanie zmian w tym kroku (przejdź Dalej) 3. Opcje wykresu dają moŝliwość ingerencji uŝytkownika w ustawienia następujących elementów: Tytuły wykresu i osi Wygląd osi Linie siatki są to pomocnicze linie na wykresie ułatwiające odczytywanie danych Legenda wyłączenie lub połoŝenie legendy 3 Styl wykresu nie powinien utrudniać odczytania wartości danych, skala osi powinna być umiejętnie dobrana. 6

7 Etykiety danych na wykresie moŝna umieścić dodatkowo Ŝywe dane lub opisy osi. Tabela danych moŝna umieścić pod wykresem tabelę z danymi PołoŜenie wykresu pozwala umieścić wykonywany wykres jako: okno aktualnego arkusza, wówczas wykres jest wstawiany w postaci obiektu osadzonego w arkuszu z którego pobieramy dane, opcja ta zaznaczona jest automatycznie. nowy arkusz wówczas wykres umieszczony jest jako nowy arkusz wśród innych arkuszy danego pliku. Ćwiczenie 7 W arkuszu Dane zaznacz myszką komórki B2:B7. Komórka B2 powinna zawierać nagłówek etykiet danych ( Miasta ), komórki B3:B7 powinny zawierać etykiety - w naszym przypadku są to nazwy miast. Nazwy te posłuŝą do utworzenia i opisania osi X. Następnie przytrzymaj wciśnięty klawisz CTRL i zaznacz komórki D2:D7 i E2:E7, przedstawiające liczby kobiet i męŝczyzn w poszczególnych miastach, wraz z nagłówkami. Zaznaczone liczby to serie danych, nagłówki nazwy serii. Wybierz kreator wykresu. W pierwszym kroku wybierz wykres kolumnowy, podtyp grupowany (zaznaczony przez komputer automatycznie), wciśnij przycisk Dalej; W drugim kroku nic nie zmieniaj, pozostaw zaznaczony zakres danych i przejdź dalej; W trzecim kroku wpisz: tytuł wykresu: Liczba kobiet i męŝczyzn w pięciu największych miastach Polski w 2001 roku, Nazwa osi oś X Miasto, Nazwa osi Y Liczba osób, PołoŜenie legendy z prawej strony. W czwartym kroku wybierz opcję połoŝenia (lokalizacji) wykresu Jako nowy arkusz, nazwij nowy arkusz jako Struktura płci. Zakończ tworzenie wykresu. Jeśli po utworzeniu wykresu chcemy wprowadzić zmiany - do danego kroku kreatora moŝemy powrócić przez menu główne (Wykres.) lub menu podręczne (prawy klawisz myszy). Formatowanie elementów wykresu. Klikając myszką na wybranym elemencie wykresie moŝna otworzyć okno formatowania i wprowadzić nowe ustawienia. Formatowanie osi. Kliknij na osi Y (ukaŝe się okno Formatuj oś) i w nowootwartym oknie wybierz czcionkę o wielkości 14 punktów i zmień maksimum na skali osi Y z na ; Formatowanie osi. Kliknij na osi X (ukaŝe się okno Formatuj oś) i zmień wielkość czcionki etykiet na 14 punktów, a wyrównanie etykiet na 90 stopni; Formatowanie obszaru kreślenia 4. Zmień tło wykresu z szarego na biały lub wybierz opcję brak (kliknij dwa razy tło wykresu ukaŝe się okno Formatuj obszar kreślenia); Formatowanie linii siatki. Sformatuj linie siatki zmieniając ich styl z ciągłego na przerywany (kliknij i otwórz okno Formatuj linie siatki); Formatowanie serii danych. Zmień kolor słupków przedstawiających liczbę kobiet na kolor jasnoszary, a słupków przedstawiających liczbę męŝczyzn na kolor ciemnoszary (kliknij na jednym ze słupków dwa razy, otworzy się okno Formatuj serię danych); WyróŜnij słupki z danymi dla Warszawy za pomocą czerwonej krawędzi (kliknij raz na wybranym słupku, poczekaj i kliknij drugi raz, otworzy się okno formatowania tylko jednego słupka (Formatuj punkt danych). Zmień wielkość czcionki w legendzie (kliknij 2 razy, otwórz okno Formatuj tytuły osi). Przesuń legendę i wyrównaj ją do dolnej lub górnej krawędzi wykresu. MoŜna ją takŝe umieścić w obrębie wykresu, jeśli jest na to miejsce (np. górnym lewym rogu). Nazwy osi takŝe moŝesz przesuwać. Wyświetl etykiety dla danych o Warszawie (wywołaj okno Formatuj punkt danych, wybierz kartę Etykiety danych, zaznacz Pokazuj wartość). 4 NaleŜy rozróŝnić obszar wykresu od obszaru kreślenia. Obszar kreślenia jest to obszar w którym mieści się wykres bez legendy i opisów osi. Obszar wykresu to obszar całego arkusza, na którym mieści się wykres. Obszar wykresu takŝe moŝemy formatować - klikamy dwa razy na zewnętrznych obszarach wykresu. 7

8 Liczba kobiet i męŝczyzn w pięciu największych miastach Polski w 2001 roku MęŜczyźni Kobiety Liczba osób Kraków Łódź Poznań Nazwa miasta Warszawa Wrocław Rys.1 Liczba kobiet i męŝczyzn w pięciu największych miastach Polski w 2001 roku. Korzystając z kreatora wykresów wykonaj wykres kołowy przedstawiający udział ludności z poszczególnych miast w ogólnej liczbie ludności zamieszkujących 5 największych miast w Polsce. Wykres zapamiętaj jako nowy arkusz, nazwij go Wykres kołowy. Przedstaw wyniki w postaci udziałów procentowych (Opcje wykresu, Pokazuj procenty). Wysuń jeden z elementów wykresu (przytrzymaj myszką i przesuń). Zapisz plik. 8. Adresy względne i bezwzględne Adresowanie względne Adresowanie względne uwzględnia relatywne połoŝenie komórek względem siebie. Przy kopiowaniu formuł z adresami komórek, program pamięta relację adresów względem siebie w formule oraz względem komórki, do której wprowadzamy formułę. Dlatego przy kopiowaniu działania =A1-B1 z komórki C1 do komórki C2, komputer przeniesie tam tę formułę w postaci =A2-B2. Kopiowanie formuł z adresami względnymi ogromnie przyspiesza obliczenia. Adresowanie bezwzględne W adresowaniu bezwzględnym istotny staje się konkretny adres komórki. Chcą utworzyć adres bezwzględny, przed literą kolumny i numerem wiersza wpisujemy znak $, np. $D$8. W wyniku zastosowania znaku $ następuje całkowite blokowanie (ustalanie na stałe) adresu komórki w kopiach formuły. Adres bezwzględny stosujemy wtedy, gdy kopia formuły musi odwoływać się do wartości umieszczonej w określonej komórce arkusza. Adresowanie mieszane Połączenie adresowania względnego i bezwzględnego. Znajduje zastosowanie, gdy kopiowana formuła ma zawierać odwołanie do konkretnej kolumny (np. $A1) lub do konkretnego wiersza (np. A$1), a nie jednej komórki. Ćwiczenie 8. Adresowanie względne i bezwzględne Otwórz w arkuszu kalkulacyjnym Excel plik Dane do adresowania. Wykonaj zadania umieszczone w czterech arkuszach. Zadanie, przygotowane w wariantach dotyczy zastosowania róŝnych sposobów adresowania w obliczaniu poprawki sum opadów. 8