dr Jadwiga Śliwka IHAR PIB, Oddział w Młochowie, ul. Platanowa 19, Młochów

Transkrypt

1 Ziemniak Polski 2012 nr 3 1 WYWIAD Z DOKTOREM DAVIDEM S. SHAWEM, DYREKTOREM DS. NAUKOWYCH SÁRVÁRI RESEARCH TRUST dr Jadwiga Śliwka IHAR PIB, Oddział w Młochowie, ul. Platanowa 19, Młochów j.sliwka@ihar.edu.pl S árvári Research Trust kontynuuje program hodowli ziemniaka rozpoczęty ponad 40 lat temu nad Balatonem na Węgrzech. Program był prowadzony przez dr. Sárváriego seniora w Instytucie Badawczym w Keszthely i wykorzystywał dzikie gatunki ziemniaka z rosyjskiej kolekcji Wawiłowa. Wniosły one do uzyskanych linii hodowlanych odporność na zarazę ziemniaka i najważniejsze wirusy (PVX, PVY i PLRV), ale także pewne niepożądane cechy. Z tego powodu proces otrzymywania odpornych odmian o bulwach wysokiej jakości był długotrwały i pracochłonny. Po trudnym okresie transformacji politycznej na Węgrzech hodowla była kontynuowana prywatnie przez dr. Sárváriego z rodziną, a później we współpracy ze szkockim biznesmenem Williamem Wedderspoonem oraz duńską firmą Danespo ( Sárvári Research Trust został zarejestrowany w Anglii i Walii w roku 2002 jako organizacja niekomercyjna (non-profit). Najbardziej obiecujące klony ziemniaka uzyskane przez rodzinę Sárvárich są przesyłane do siedziby Sárvári Research Trust w pobliżu Bangor w Północnej Walii i poddawane dalszej selekcji. Polowe testy odporności na zarazę ziemniaka prowadzi się w wielu miejscach na terenie Wielkiej Brytanii, a czasami nawet w Meksyku, gdzie choroba ta jest najgroźniejsza. Badania są uzupełniane laboratoryjnymi testami odporności na P. infestans. Najlepsze klony są oceniane pod względem odporności na inne choroby i szkodniki, wczesności i okresu spoczynku bulw, jak również pod względem licznych cech jakości bulw ( Do tej pory siedem z nich zostało zarejestrowanych jako odmiany w Wielkiej Brytanii (tab. 1, Odmiany Sárpo zasługują na uwagę polskich hodowców i rolników ze względu na ich wyróżniającą się odporność na ważne choroby. Dostęp do zagranicznych odmian ziemniaka w Polsce wkrótce się poprawi, gdy w roku 2014, po zakończeniu okresu przejściowego, można będzie rejestrować w naszym kraju wszystkie odmiany z list Unii Europejskiej, niezależnie od ich odporności na raka ziemniaka.

2 2 Ziemniak Polski 2012 nr 3 Jadwiga Śliwka (JŚ): Pierwsza z odmian Sárpo, Sárpo Mira, została zarejestrowana 10 lat temu. Była opisywana jako bardzo odporna na zarazę ziemniaka, prawdopodobnie była to najodporniejsza odmiana przeznaczona do bezpośredniego spożycia

3 Ziemniak Polski 2012 nr 3 3 na świecie (tab. 1). Jednak, jak wiemy, patogen powodujący zarazę ziemniaka potrafi szybko się zmieniać i dostosowywać, porażać nawet odporne odmiany. Czy Sárpo Mira nadal jest odporna? David S. Shaw (DSS): Zdecydowanie tak, podobnie jak i inne odmiany Sárpo, chociaż od początku były one mniej odporne na zarazę. Sárpo Mira zyskała nawet wyższą ocenę odporności (zmiana z 7 na 8 w skali 1-9, gdzie 9 oznacza najwyższą odporność) po tym, jak w 2005 roku w Anglii pojawił się nowy szczep Phytophthora infestans organizmu powodującego zarazę ziemniaka. Również Axona jest bardzo odporna, jej ocena zmieniła się z 6 na 7 przy infekcji nowym szczepem. Szczep ten został opisany przez Davida Cooke a z James Hutton Institute i nazwany Blue_13. Odróżnia się on od wcześniejszej brytyjskiej populacji P. infestans m.in. płcią, należy do wcześniej rzadko spotykanego typu kojarzeniowego A2. W kolejnych latach szerzył się, wypierając inne szczepy, do tego stopnia, że nawet 80% próbek chorych liści ziemniaka zebranych w Wielkiej Brytanii było porażonych szczepem Blue_13. W tym samym czasie odnotowano spadek odporności odmian w testach polowych. Następnie w James Hutton Institute wykazano, że szczep Blue_13 faktycznie jest bardziej wirulentny i agresywny niż inne. W laboratorium rozrastał się też nieco szybciej niż inne genotypy w 13 C, jednak do końca nie wiadomo, co jest przyczyną jego dominacji w populacji P. infestans. Ubiegłego lata ta dominacja nieco się zresztą zmniejszyła. Fot. 1. Dr David S. Shaw, dyrektor ds. naukowych Sárvári Research Trust na polu doświadczalnym JŚ: Odporność na zarazę ziemniaka jest cechą wielkiej wagi dla organicznej i ekologicznej produkcji ziemniaków. Czy Sárpo Mira lub inne odmiany Sárpo były reklamowane jako odpowiednie dla tego typu producentów? Czy są przez nich uprawiane? DSS: Tak, pisywaliśmy na temat ich przydatności w czasopismach poświęconych organicznej uprawie roślin. Jest wielu bardzo zadowolonych rolników, którzy co roku kupują do kilku ton sadzeniaków odmian Sárpo. Nie dysponujemy funduszami na zaangażowanie profesjonalnego dystrybutora sadzeniaków i nie prowadziliśmy kampanii reklamowej skierowanej do konwencjonalnych rolników. JŚ: Po wpisaniu Sárpo w przeglądarkę internetową zauważyłam, że ta nazwa pada wielokrotnie na rozmaitych ogrodniczych forach dyskusyjnych. Komentarze amatorów i działkowiczów są niezwykle entuzjastyczne. Bardzo dobra odporność na zarazę ziemniaka, plon i smak odmian Sárpo są często podkreślane. Czy mógłby nam Pan opowiedzieć, jak sadzeniaki Sárpo trafiają do ogródków przydomowych, bardzo popularnych w Wielkiej Brytanii? DSS: Sprzedaż sadzeniaków dla ogrodników i działkowiczów jest doskonale zorganizowana, ponieważ jest prowadzona przez firmę nasienną Thompson and Morgan Ltd., która prowadziła dobrą kampanię reklamową. Sárpo Mira jest obecnie ich najlepiej sprzedającą się odmianą ziemniaka. Można ją nabyć w opakowaniach po 10, 20, 40 i 60 bulw, w wersji podkiełkowanej (25 bulw), w wersji organicznej, a także w zestawach po 20 bulw razem z odmianą Axona w sklepach ogrodniczych oraz sklepie internetowym ( Nasze zyski z tej sprzedaży są jednak niezbyt duże, zważywszy na ilości sprzedawanych w ten sposób sadzeniaków. JŚ: Sárpo Mira jest odmianą podatną na raka ziemniaka. Czy jest to problem dla produkcji ziemniaków w Wielkiej Brytanii? DSS: Nie, nie mamy tutaj z tym problemu. Axona, Sárpo Shona, Blue Danube, Kifli i Sárpo Una są odporne na raka. JŚ: Wracając do zarazy ziemniaka: inne odmiany Sárpo są mniej odporne na tę chorobę (tab. 1). Czy odporność naci w stopniu 6 lub 7 jest wystarczająca, by uprawiać ziemniaki w Pana kraju, słynącym z pogody sprzyjającej P. infestans? Czy też rekomen-

4 4 Ziemniak Polski 2012 nr 3 dują Państwo w tym wypadku ochronę chemiczną? Może w jakiejś mierze zredukowaną? DSS: Stwierdziliśmy, że oceny 6 i 7 są wystarczające, by nać ziemniaka przetrwała, nawet gdy presja infekcyjna zarazy jest wysoka. Ocena 5 jest wystarczająca w latach z nieco mniejszą presją infekcyjną. Nawet odmiana Blue Danube (4) zwykle wytwarza bulwy przed przybyciem zarazy ziemniaka (jest to odmiana średnio wczesna) i wprawdzie 100% naci ulega porażeniu, jednak bulwy są zawsze zdrowe. Nie zgadzamy się z oficjalnymi ocenami odporności bulw. Opieramy nasze oceny na polowej infekcji naci, gdyż naszym zdaniem oddzielanie odporności naci i bulw nie jest użyteczne, choć wielu tej opinii nie podziela. Okazuje się jednak, że bulwy wszystkich odmian Sárpo są bardzo rzadko porażone zarazą ziemniaka w czasie zbiorów i po przechowaniu. W uprawie nieorganicznej zredukowane opryski fungicydami mogą zwiększyć plon, ale tylko wtedy, gdy zaraza uderzy wcześnie w sezonie. Nie zalecamy stosowania miedzi w uprawie organicznej jest to szalony pomysł, miedź niszczy wiele przypadkowych organizmów glebowych. Fot. 2. Odmiana Axona (Sárvári Research Trust) Fot. 3. Test polowy odporności na P. infestans, 18 dni po inokulacji; wyróżniają się wciąż zielone odmiany Sárpo (Sárvári Research Trust) JŚ: Jakie inne cechy odmian Sárpo są warte podkreślenia, poza odpornością? DSS: Lubimy podkreślać zalety bujnej, zagłuszającej chwasty naci nie ma potrzeby mechanicznego czy chemicznego zwalczania chwastów w uprawach naszych odmian. Ceniony jest także długi okres spoczynku bulw większości naszych odmian, dzięki któremu mogą one być przechowywane bez kontrolowanych warunków termicznych i można je sprzedawać do kwietnia i maja. Uważamy też, że głęboki system korzeniowy większości odmian Sárpo wspomaga skuteczny pobór składników odżywczych i wody. Wczesność Sárpo Una połączona z niezłą odpornością na zarazę ziemniaka jest bardzo przydatna, kiedy zaraza pojawia się wcześnie w sezonie lub kiedy odmiana ta jest posadzona na późny zbiór. Una jest elastyczną odmianą, którą sadziliśmy w polu i zbieraliśmy po 65 dniach, ale po pozostawieniu jej na następne 40 dni uzyskiwaliśmy obfity plon bardzo dużych bulw. Nać jest w tym przypadku mniej samokończąca niż u innych wczesnych odmian. Podwyższona zawartość suchej masy odmian Sárpo Mira, Axona i Blue Danube sprawia, że są dobre do pieczenia, na purée i frytki. Szefowie kuchni twierdzą, że Blue Danube jest najlepszym wyborem na pieczone ziemniaki. Una ma niższą zawartość suchej masy i nadaje się na sałatki, zapiekanki itp. Kifli (nazwa ta oznacza małe wę-

5 Ziemniak Polski 2012 nr 3 5 gierskie bułeczki), również o niższej zawartości suchej masy, ma doskonały smak jako młody ziemniak, ale również i jako dojrzały. Testy wykazały, że Axona i Blue Danube są szczególnie dobre do produkcji chipsów. JŚ: Jak popularna jest Sárpo Mira i inne odmiany w tej chwili w Wielkiej Brytanii i innych krajach? DSS: Mira jest najstarsza, najbardziej znana i sprzedaje się najlepiej ok. 70 ton sadzeniaków rocznie jest sprzedawane w Wielkiej Brytanii. Inne odmiany są mniej znane, ale ich popularność wzrasta w miarę, jak ludzie ich próbują. Do tej pory sprzedajemy niewielkie ilości sadzeniaków poza granicami Zjednoczonego Królestwa, chociaż otrzymujemy zapytania na temat naszych odmian z całego świata. Ogółem sprzedaż wynosi ok. 140 ton rocznie. JŚ: Jak polscy rolnicy mogą kupić sadzeniaki odmian Sárpo? DSS: W tej chwili nie mamy sprzedaży w Polsce, ale planujemy je eksportować, a w przyszłości może nawet prowadzić dystrybucję przez przedstawiciela w Polsce. JŚ: Dziękuję za rozmowę. * * * Badania dziedziczenia odporności odmiany Sárpo Mira na P. infestans, prowadzone w oddziale IHAR PIB w Młochowie, są finansowane w ramach projektu LIDER/06/82/L-1/09/NCBiR/ Fot. 4. Odmiana Blue Danube (Sárvári Research Trust) Literatura 1. Sárvári Research Trust sarvari-trust.org/; 2. Europejska baza danych o odmianach ziemniaka 3. Thomson & Morgan gan.com/