Rzym bez Granic Przewodnik po Wiecznym Mieście Fundacji Podróże bez Granic

Transkrypt

1 Rzym bez Granic Przewodnik po Wiecznym Mieście Fundacji Podróże bez Granic

2 S t r o n a 2 Chcesz podróżowad? Obawiasz się, że nie sprostasz barierom? Nie wiesz, od jakiego miejsca w Europie zacząd? Polecam Rzym! Zakochasz się w tym mieście obiecuję! Pierwszym krokiem jest przełamanie barier mentalnych i uwierzenie, że marzenia naprawdę się spełniają! Poddaję wątpliwośd istnienie w Europie, a nawet na całej kuli ziemskiej miejsca, które urzekłoby mnie bardziej i dostarczyło więcej bodźców pozytywnych, niż wieczne miasto Rzym. Śmiało mogę stwierdzid, że owe 5 dni to najaktywniej, najciekawiej, najlepiej spędzone dni podczas moich dotychczasowych wycieczek. Moje marzenie zostało spełnione. Ty także przekrocz granice WŁASNYCH możliwości uwierz, że granic nie ma gwarantuję, że osiągniesz swój cel. (Kasia)

3 S t r o n a 3 SPIS TREŚCI RELACJA Z PODRÓŻY Akcja Przylot Watykan Audiencja, place i fontanny Rzymu Dzieo relaksu: Stadio Olimpico i Lido di Ostia Starożytny Rzym...14 RZYM DOSTOSOWANY...16 WATYKAN...17 Muzea:...18 Plac i Bazylika Św. Piotra...19 AUDIENCJA GENERALNA...20 ULICE RZYMU...21 PANTEON...22 FONTANNA DI TREVI...22 SCHODY HISZPAOSKIE...22 KOLOSEUM...23 FORUM ROMANUM i PALATYN...24 KAPITOL Wzgórze Kapitolioskie...25 BAZYLIKA ŚW. MARII WIĘKSZEJ...25 BAZYLIKA ŚW. JANA NA LATERANIE...26 SCALA SANTA - święte schody przywiezionymi z Jerozolimy STADION OLIMPIJSKI...27 DOM PIELGRZYMA im. Jana Pawła II w Rzymie...28 LOTNISKA...31 PODZIĘKOWANIA...34 CZY BYŁO WARTO?...36 Fundacja Podróże bez Granic...40

4 S t r o n a 4 O PRZEWODNIKU Pierwsza wyprawa Podróży bez Granic do Rzymu odbyła się w dniach listopada Podczas wyjazdu zobaczyliśmy wszystkie najważniejsze zabytki Wiecznego Miasta, a także obserwowaliśmy je pod kątem dostosowania do potrzeb grupy osób o różnym rodzaju i stopniu niepełnosprawności. W tej publikacji znajdziecie relację z naszego wyjazdu pisaną z perspektywy różnych uczestników, a także opis odwiedzonych miejsc z uwzględnieniem informacji ważnych dla osób z niepełnosprawnością takich jak opisy wejśd, szczegółów dostosowania czy podpowiedzi gdzie szukad informacji na temat rezerwacji darmowych biletów. Mamy nadzieję, iż przewodnik ten zainspiruje kolejne osoby do działania i pomoże następnym zwiedzajacym w organizacji podobnej wyprawy, tak aby jak najwięcej z nas przeżyło podobną przygodą. Bo naprawdę była to fantastyczna przygoda i życzymy wam tego samego. Rzymska Ekipa Podróży bez Granic Marta, Kuba, Agnieszka, Marysia, Ania, Marzena, Paweł, Jola, Ela, Ania, Kasia, Ewelina, Ula, Renata, Ania, Jadwiga, Paula, Basia Ps. W naszym wyjeździe "na krzywy ryj" wzięła udział świnka Alivia w ramach akcji Świnka Pozdrawia" Fundacji Onkologicznej Osób Młodych: Mamy nadzieję, że pomogliśmy akcji chod troszkę, a świnka była z wyjazdu zadowolona równie bardzo jak i my! Najdroższe podziekowania od całej ekipy, która spełniła też moje jako organizatora marzenia! Dziękuję!

5 S t r o n a 5 RELACJA Z PODRÓŻY Trochę to może pokręcone, ale wielki ładunek pozytywnych emocji związany z naszą Rzymską podróżą bez Granic każe zacząd relację właściwie od kooca. Dlaczego? Ano dlatego, że stoję znów na Warszawskim lotnisku, z walizką u boku i gdzie się nie obrócę wszyscy płaczą?! Przekonuje ich, że dzięki temu, że zebrała się tak fantastyczna ekipa ludzi, ten wyjazd to dopiero początek. Mi samej wcale nie chce się płakad, wręcz przeciwnie, bardzo pozytywnie nastraja mnie fakt, że są na świecie ludzie, którzy poprzez pracę, zaangażowanie, a przede wszystkim entuzjazm i autentyczną radośd zorganizowali wyjazd, który dla kilkunastoosobowej grupy osób z niepełnosprawnością, zamienił Rzym w Nibylandię. (Ania) Rzym był dla mnie miejscem magicznym od zawsze, miejscem które chciałam zobaczyd, moim marzeniem - a uważam, że jeżeli się czegoś tak naprawdę pragnie marzenia naprawdę się spełniają. I myślę, że nie przez przypadek ten wyjazd pojawił się na mojej drodze, tak samo jak nie przez przypadek znalazłam stronę internetową Podróże bez Granic. Postanowiłam, ze napiszę do prowadzącej stronę i zapytam o jakieś bliższe informacje dotyczące pobytu osób niepełnosprawnych w Domu Pielgrzyma, który był tam opisany. Od razu spotkałam się z ogromną życzliwością Marty, zachwyciła mnie swoją otwartością, stosunkiem do osób niepełnosprawnych i chęcią pomocy. Zaczęłyśmy do siebie pisad i któregoś dnia dostałam maila, który bardzo mnie wzruszył Jest szansa wyjazdu do Rzymu. Zaniemówiłam, nie wierzyłam Byłam taka szczęśliwa, ale też pojawiła się obawa Czy ja sobie poradzę, czy moja choroba nie będzie przeszkodą? Tak więc rozpoczęła się cudowna przygoda i wielomiesięczne przygotowania do wyjazdu (Marzena) W czerwcu 2011 roku byłam na objazdowej wycieczce po Włoszech. Między innymi zwiedzaliśmy Rzym i Watykan, w bardzo szybkim tempie W wielu miejscach było dużo ludzi i ogromne kolejki. Te ograniczenia zachęciły mnie do ponownego zwiedzenia Rzymu. Po powrocie jednak znów rozpoczęłam poszukiwania miejsca mającego ofertę wycieczki zwiedzania Rzymu i tak trafiłam na Podróże bez Granic (Renata)

6 S t r o n a Akcja Przylot Dziś moje marzenie spełniło się. Jestem w miejscu, o którym marzyłam od lat. Dzięki ludziom o cudownych sercach, Marcie organizatorce i Pawłowi mojemu przyjacielowi, który jest moją siłą, sen stał się rzeczywistością (Marzena) Nasza pierwsza grupa Podróży bez Granic składała się z 18 osób w tym 12 uczestników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz 6 asystentów. Były wśród nas osoby chorujące na dziecięce porażenie mózgowe, rdzeniowy zanik mięśni, stwardnienie rozsiane, osoba niewidoma, głuchoniewidoma, dwie osoby niedowidzące, a także osoba starsza po ciężkich operacjach, w sumie 5 osób poruszających się na wózkach. Najmłodsza uczestniczka miała lat 22, najstarsza 70. Na 18 osób było wśród nas, 16 kobiet Początkowo zaskoczyła mnie grupa osób z różnymi dysfunkcjami. Jak zobaczyłam kilka osób na wózkach, to pomyślałam, że trudno nam będzie zwiedzad razem miejsca zabytkowe, w których jest wiele barier architektonicznych. W Rzymie szybko przekonałam się, że moje myślenie osadzone jest w polskich realiach, w których pełno barier, nawet w miejscach przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych. W Rzymie bowiem w wielu zabytkowych miejscach windy i podjazdy są czymś naturalnym, niedostrzegalnie prawie wkomponowanym w starożytną architekturę. (Renata) Po raz pierwszy spotkaliśmy się wszyscy razem na lotnisku w Warszawie, z niecierpliwością oczekując przelotu i pierwszych momentów w Rzymie. Już podczas zbiórki okazało się, że grupa jest bardzo zmotywowana - na pięd minut przed wyznaczoną godziną spotkania, zdecydowana większośd była już na miejscu, przywitana i wyposażona w zestawy podróżne: przywieszki do bagaży, identyfikatory, koszulki, a przede wszystkim notesy z długopisami, które służyd miały do spisywania naszych relacji i obserwacji podczas zwiedzania Rzymu. Gdy zebrali się wszyscy udaliśmy się do odprawy. Czuło się sporo emocji i lekkie podenerwowanie. Chyba wszystkim nam udzieliło się napięcie związane z formalnościami odprawy lotniskowej. Niektórzy byli szczególnie ciekawi pierwszego w ich życiu lotu samolotem. Najbardziej stalowe nerwy musiała zachowad Marta, która podpisywała mnóstwo dokumentów związanych z przelotem grupy. (Ania) Na szczęście, pomimo wielu problemów, które piętrzyły przed nami linie lotnicze na etapie rezerwacji biletów dla takiej grupy, okazało się, iż w praktyce zarówno lotnisko, jak i Alitalia stanęły na wysokości zadania mieliśmy oddzielne okienko do odprawy biletowo-bagażowej, oddzielną kolejkę do odprawy osobistej, a potem imponującą obstawę podczas wejścia do samolotu. W każdym momencie wszystko poszło bardzo sprawnie i miło. Nie czuliśmy się problemem czy obciążeniem. Dzięki uśmiechom, żartom i cierpliwości, czuliśmy się wyjątkowo. Takie uczucie miało pozostad w nas do kooca wyjazdu.

7 S t r o n a 7 Samolot wybrany środek transportu, do pokonania tak odległego dystansu jaki dzieli Polskę i Włochy, okazał się idealnym rozwiązaniem. Komfort lotu był wysoki, a czas trwania podróży został ograniczony do 2 godzin lotu (alternatywa dla 30 godzin jazdy autokarem), każdy z uczestników dobrze zniósł podróż, nie odczuwając przy tym żadnych problemów zdrowotnych, zawrotów głowy, zmiany ciśnienia, nudności itp., a oślepiające wzrok słooce pozwalało w cudowny sposób zapomnied o chłodnej, szarej jesieni w Polsce. (Kasia) Dwu i półgodzinny lot był czasem niekooczących się rozmów i poznawania najbliżej siedzących osób. Już wtedy dało się zauważyd że ekipa jest świetna, a nastroje bardzo dobre, z pełną gotowością do dobrej zabawy, więc były duże szanse na udany wyjazd. (Ania) Po udanej integracji na pokładzie samolotu, o 15 wylądowaliśmy w Rzymie. Na miejscu, podczas opuszczania samolotu szybko przekonaliśmy się, iż włoska obsługa lotniska, chod niemniej sympatyczna niż polska asysta, pracuje już z typowo włoskim luzem, tak więc wyjście z samolotu i odbiór bagaży zajął nam sporo czasu, a lotnisko opuściliśmy dopiero po ponad 2 godzinach. Autokar, który był naszym środkiem transportu przez cały czas trwania wycieczki, był przystosowany i wyposażony w specjalną platformę windę, która umożliwiła dostanie się do niego osobom, które nie mogły wejśd po schodach. W autokarze, podczas podróży, z opcji siedzenia na wózku mogły skorzystad dwie osoby. Wózki pozostałych osób (które były w stanie przesiąśd się) były umieszczane w luku bagażowym. (Kasia) Naszym pierwszym celem podróży był oczywiście Dom Pielgrzyma. Jak się szybko okazało, jest to fantastyczne miejsce, pozbawione barier architektonicznych, z niezmiernie sympatyczną i elastyczną obsługą. Od razu uzgodniliśmy godzinę naszej pierwszej kolacji, a po niej, mimo pewnego zmęczenia zdecydowaliśmy się na spacer i pierwszy prawdziwie włoski akcent czyli wieczorny wypad do baru na pyszną włoską kawę i herbatę. Począwszy od tego wieczoru odwiedzona kawiarenka zyskała miano naszej, bo ta pierwsza wizyta nie była bynajmniej ostatnią

8 S t r o n a Watykan Wtorek był pierwszym dniem intensywnego zwiedzania. Piękna, słoneczna pogoda zapowiadała bardzo udany dzieo. Od rana czekały nas same niespodzianki, a pierwszą z nich było tak zwane śniadanie, we włoskim stylu, które mnie już do kooca pobytu w Rzymie doprowadzało do łez jednocześnie z rozpaczy i rozbawienia. Nie lubię dżemu, więc kiedy na talerzu zobaczyłam jedynie sucharek i porcję dżemu, a do tego rogalik z czymże innym jeśli nie z dżemem, miałam ochotę powiedzied: O, przekąseczka, a gdzie śniadanie? Tym samym słodko zaczęliśmy dzieo, a potem było jeszcze lepiej (Ania) Celem pierwszego dnia zwiedzania był Watykan: Muzea Watykaoskie, Bazylika i Plac Św. Piotra, a także Zamek Św. Anioła. Po dojechaniu pod samo wejście, spotkaliśmy się z Panią Barbarą, która okazała się cudowną osobą i jednym z niewielu chyba przewodników, których naprawdę chce się słuchad i dzięki którym zwiedzanie okazuje się prawdziwą lekcją historii. Nigdy nie przepadałam za intensywnym zwiedzaniem i muzeami, ale od dnia który niemal do wieczora spędziliśmy w Watykanie, wiem że jeśli towarzyszy mi osoba z ogromną wiedzą, obdarzona niezwykłym talentem do opowiadania i dzielenia się wiadomościami, jak Pani Basia, można zwiedzad nieprzerwanie długimi godzinami. Ani na chwilę się nie wyłączyłam i byłam zachwycona ogromem informacji przekazanych w bardzo przystępny sposób. Moje zdanie podzielała reszta grupy, więc coś w tym musiało byd. (Ania) Podczas zwiedzania Watykanu mogliśmy przekonad się, że to najmniejsze miasto-paostwo europejskie jest włoską perełką, która mieści w sobie największe, najbardziej monumentalne i niezwykłe, architektoniczne i malarskie skarby świata. Każde kolejne odwiedzone w Stolicy Apostolskiej miejsce wywierało na nas ogromne wrażenie: Biblioteka, Pinakoteka, Kaplica Sykstyoska (Kasia) Podczas zwiedzania zachwyceni byliśmy także dostosowaniem Muzeów Watykaoskich, które wyposażone są w liczne windy, podjazdy, płaskorzeźby obrazów. Dodatkowo do pomocy każdej grupie osób z niepełnosprawnością oddelegowani są pracownicy muzeum, którzy kierują do wind i odpowiednich przejśd. Pomoc ta jest nieoceniona przede wszystkim podczas wejścia do Kaplicy Sykstyoskiej, gdzie osoby poruszające się na wózkach muszą iśd "pod prąd" i wstrzymany jest dla nich ruch pozostałych zwiedzających. Niemniej tłum i ogromna liczba zwiedzających pozostaje największym i jedynym chyba mankamentem utrudniającym osobom z niepełnosprawnością podziwianie w pełni tego magicznego miejsca. Punktem kulminacyjnym naszego pobytu w Muzeach Watykaoskich było zwiedzanie Kaplicy Sykstyoskiej - miejsca wielu w historii wyborów papieży, tzw. Konklawe. Urzekła mnie!!! Jest cudowna, unosi się w niej niesamowita historia. Freski Michała Anioła zachwycają. (Marzena) Żałuję jedynie, że z powodu tłumów zwiedzających Kaplicę Sykstyoską, nie dało się prawdziwie zanurzyd się w klimacie tego miejsca. Mam wrażenie, że aby ogarnąd wzrokiem wszystkie piękne freski Sądu Ostatecznego i Stworzenia Świata potrzebowałabym co najmniej kilku dni. Szkoda, że ze względu na kolejki oczekujących mieliśmy do dyspozycji tylko kilka minut. Rozumiem jednak jak wiele osób chce zobaczyd tak niepowtarzalne miejsce. Takiego widoku nie oddadzą żadne zdjęcia czy materiały umieszczone w Internecie. (Ania)

9 S t r o n a 9 Po obejrzeniu Kaplicy oraz Biblioteki, zdecydowaliśmy się na chwilę przerwy i na jednym z dostępnych placyków zrobiliśmy mały piknik w pięknym, włoskim słoocu. Gdy nabraliśmy siły ruszyliśmy dalej chłonąd historię - kolejnym naszym celem była Pinakoteka. Mnie, jako osobie słabowidzącej, brakowało opisów tytułów obrazów i ich twórców w powiększonym druku czy piśmie Braila. Mieliśmy jednak doskonałą przewodniczkę, która wspaniale opowiadała o tych dziełach, więc miałam wrażenie jakbym słuchała audiodeskrypcji i nie było problemu z tematyką obrazów. Na przyszłośd jednak warto pamiętad o zabranie ze sobą lornetki, aby zobaczyd wszystko dokładnie. (Basia) W Pinakotece ogromne wrażenie zrobiła na mnie kopia Piety Michała Anioła, a także sala z grupą aniołów i apostołów, wykonana przez Melozzo da Forlì kocham motywy aniołów Zachwyciła mnie również sala Raffaello Sanzio, a moment gdy Pani Jola, osoba niewidząca, miała możliwośd poprzez dotyk płaskorzeźby zachwycid się obrazem Złożenie do Grobu Caravaggia był bardzo wzruszający (Marzena) Po obejrzeniu Pinakoteki, udaliśmy się do Bazyliki Św. Piotra, a stamtąd, już o zmierzchu, przez plac Św. Piotra i Via Conciliazione do Zamku Św. Anioła. Podczas zwiedzenia Bazyliki wysunęłam dośd śmiały i odważny wniosek: nigdy nie powstanie obiekt bardziej monumentalny, gdzie wszystkie elementy będą stanowiły tak harmonijnie współgrającą całośd. Tylko bezpośrednie doświadczenie jej artyzmu pozwoli poprzed innym to stwierdzenie - nie uwierzysz dopóki nie zobaczysz. Ja będąc w niej osobiście poczułam, że ograniczenia nie istnieją, a nasze możliwości są znacznie szersze niż sobie wyobrażamy, bo to człowiek sam zawęża sobie granice - poczułam ogromną wewnętrzną wolnośd i szczęście. (Kasia) W bazylice zatrzymaliśmy się na wspólnej modlitwie przy grobie błogosławionego Papieża Jana Pawła II. Był to dla mnie ogromne przeżycie i najbardziej wzruszający moment z całego wyjazdu, którego nigdy nie zapomnę (Marzena) Nasz pierwszy pełen wrażeo dzieo miał się ku koocowi. Słooce zachodziło na Placu św. Piotra, a my zdecydowaliśmy się na krótką przerwę w zwiedzaniu w celu spróbowania słynnych włoskich lodów. Następnie skierowaliśmy się w stronę czekającego na nas autokaru. Podczas spaceru Pani Basia nie tylko dzieliła się nami swoją wiedzą, ale także z energią "przejęła" prowadzenie wózka Agnieszki, która już do kooca wyjazdu nie mogła odżałowad, że był to jedyny dzieo spędzony pod jej opieką. Najbardziej urokliwą chwilą był dla mnie wieczorny spacer do Zamku Świętego Anioła. Widok podświetlonej budowli był naprawdę rewelacyjny, a do tego piękny ciepły wieczór pozwoliły nam odczud pierwiastek romantyzmu ukryty w pięknej stolicy Włoch. (Ania) Opuszczając Watykan byliśmy bardzo zadowoleni i z cudownym uczuciem spełnienia podziwialiśmy widoki z autokaru Byłam zachwycona i oczarowana Rzymem wieczorową porą (Kasia) Intensywny dzieo sprawił, że wróciliśmy na kolacje zmęczeni, ale szczęśliwi, a dzieo zakooczyliśmy tradycyjnym już wypadem do naszego baru na wspólną kawę. To była długa kawa, bo bardzo chcieliśmy podzielid się ze sobą wrażeniami z całego dnia. Było ciepło, cudownie i aż trudno było uwierzyd, że spotkaliśmy się po raz pierwszy zaledwie poprzedniego dnia

10 S t r o n a Audiencja, place i fontanny Rzymu Drugi dzieo naszego pobytu w Rzymie zaczęliśmy od Audiencji Generalnej u Ojca Świętego Benedykta XVI. Jak się szybko okazało, nasza grupa i tym razem nie musiała stad w kolejce - wejściówki w kolorze czerwonym pozwoliły nam na wejście z boku, a wózki gwarantowały usadzenie w głównym przejściu, czyli najbliżej podwyższenia i najbardziej po środku sali. Ze względu na mieszany charakter naszej grupy nie obyło się jednak bez zamieszania i zostaliśmy na czas audiencji rozdzieleni, co poskutkowało burzliwą dyskusją z ochroniarzem gwardii szwajcarskiej, a po audiencji przeprosinami ze strony jego szefa. Jak się okazało, nie byłam jedyną osobą lubiącą robid problemy także Basia przeprowadziła akcję zaczepną wobec biskupa związując nierozerwalnie jego pas ze swoim plecakiem, co wywołało pewne poruszenie i dośd komiczne zajście, z racji zaistniałej szamotaniny. Audiencja trwała półtorej godziny. Po otrzymaniu papieskiego błogosławieostwa, które oficjalnie zakooczyło audiencję, jeszcze godzinę spędziliśmy na Placu Św. Piotra kontemplując widoki, uspokajając emocje i napawając się listopadowym słoocem oraz temperaturą ok. 26 stopni! Audiencja była dla mnie ogromnym przeżyciem - pełnym wzruszeo i bardzo silnych emocji Nie da się tego opisad Ten dzieo na zawsze pozostanie w moim sercu. (Marzena) Następnie udaliśmy się na zwiedzanie placów i fontann Rzymu, tym razem z Panią Marzaną. Razem "zdobyliśmy" Campo di Fiori, Piazza Navona, Panteon, Schody Hiszpaoskie i Fontannę di Trevi, czyli wszystkie najbardziej znane perełki Rzymu, jednak spacer po kocich łbach, mimo obniżonych praktycznie wszędzie krawężników, ale wśród tłumów ludzi i samochodów, nie należał do najłatwiejszych i okazał się dla wszystkich bardzo męczący. Przyznaję, że czułam się mocno przytłoczona wszechobecnym tłumem i zgiełkiem. Niestety w panującym ścisku bardzo ciężko było mi napawad się urokiem miasta. Są to jednak miejsca, które będąc w Rzymie koniecznie trzeba zobaczyd i moja cierpliwośd w przedzieraniu się przez tłumy została nagrodzona, bo są to miejsca niepowtarzalne, których nie można przegapid! (Ania) Warto dodad, że na czas zwiedzania zostaliśmy wyposażeni w bezprzewodowe zestawy słuchawkowe, które bardzo ułatwiały komunikację z grupą. Mogliśmy słuchad i jednocześnie robid zdjęcia oraz byd w kontakcie z przewodnikiem, co zapewniało dobrą organizacje i sprawnośd podczas zwiedzania. Dla mnie, jako osobie z niedosłuchem, słuchawki były szczególne ważne - dzięki nim miałam lepszy komfort słuchania, nie musiałam martwid się, że czegoś nie usłyszę, czy źle zinterpretuję. (Basia)

11 S t r o n a 11 Jednym z najbardziej zabawnych momentów tego dnia było przejście przez zatarasowaną ze względu na wcześniejszą manifestację dwoma opancerzonymi wozami policyjnymi ulicę - policjanci okazali się jednak bardzo wyrozumiali i przepuścili nas przez szpaler. Znów czuliśmy się bardzo wyjątkowo - najwyraźniej nie doszły do nich jeszcze wieści o naszym zachowaniu podczas audiencji i nie uznali nas za realne zagrożenie... Podczas zwiedzania zachwyciła mnie słynna na cały świat Fontanna di Trevi. Zgodnie z tradycją chciałam wrzucid do fontanny polski grosik z nadzieją, że kiedyś jeszcze do Rzymu wrócę. Troszkę nie wyszło, bo uderzyłam pieniążkiem jakiegoś turystę w głowę i nie doleciał. Mam jednak nadzieję, że mimo wszystko uda mi się jeszcze Rzym zobaczyd (Marzena) Na palcu Hiszpaoskim po raz pierwszy spróbowaliśmy pieczonych kasztanów. Były pyszne. (Marzena i Paweł) Fundacja Podróże bez Granic podroze@podrozebezgranic.pl ul. Warszawska 43/ Gdynia KRS: REGON: NIP:

12 S t r o n a Dzieo relaksu: Stadio Olimpico i Lido di Ostia Po poprzednim ciężkim dniu zwiedzania, zaplanowany był dzieo odpoczynku - był czas na wyspanie się, spokojne śniadanie i zakupy, a następnie udaliśmy się na Stadion Olimpijski, na którym swoje mecze rozgrywają dwie rzymskie drużyny: S.S. Lazio oraz AS Roma. Był to dzieo na który z racji swoich pasji, mam tu na myśli zamiłowanie do sportu i kibicowania oraz doświadczeo zawodowych szczególnie czekałam. (Ania) Stadion normalnie nie jest dostępny dla zwiedzających i można wchodzid na niego jedynie podczas meczów. Jednakże dzięki staraniom Marysi, jednej z uczestniczek wyjazdu, udało się przekonad władze stadionu do takiej wizyty i po przyjeździe zostaliśmy przywitani z najwyższymi honorami zarówno przez przedstawicieli klubu piłkarskiego AS Roma jak i CONI - Włoskiego Związku Olimpijskiego. Dzięki ich uprzejmości mieliśmy okazje poznad dostępnośd obiektu pod kątem dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnością, pobyd na boisku gdzie rozgrywają się mecze, a także zobaczyd wszystkie najbardziej niedostępne dla osób z zewnątrz zakamarki, w tym szatnie obu drużyn. Otrzymaliśmy też pakiet powitalnych prezentów w postaci gadżetów czapek i szalików w barwach drużyny AS Roma i byliśmy pierwszymi osobami w historii, które tak ucharakteryzowane mogły wejśd do szatni przeciwników czyli drużyny Lazio! Towarzyszyły nam ogromne emocje, zdjęciom nie było kooca, a najbardziej zaskakujące było dla nas to, że absolutnie całe zaplecze zostało przygotowane z myślą o zawodnikach z niepełnosprawnością. Zrobiło to na mnie ogromne wrażenie, absolutnie się tego nie spodziewałam. Tak zachwyciliśmy się ciepłym przyjęciem i otwartością gospodarzy, a także pięknem stadionu, że wizyta zaplanowana na niecałą godzinkę przeciągnęła się do dwóch i pół (Ania) Naprawdę szkoda nam było odjeżdżad, pomimo iż przed nami był kolejny przepyszny punkt programu, czyli uczta w postaci prawdziwej włoskiej pizzy, która była specjalną niespodzianką Podróży bez Granic dla całej grupy. Każdy miał możliwośd spróbowania sześciu rodzajów neapolitaoskiej pizzy, wśród salw śmiechu i głośnych rozmów. Mogliśmy też delektowad się pysznym winem, nie zabrakło również deseru To było prawdziwe szaleostwo! Delikatnie powiedziawszy troszkę się przejedliśmy, ale żal było nie spróbowad wszystkich pyszności. (Ania i Marzena) Po pizzy, udaliśmy się na plażę. Było cudownie: niesamowite widoki, szum morza, pełen relaks Poczułam ogromne szczęście Tak, życie naprawdę jest piękne (Marzena)

13 S t r o n a 13 Pomimo braku dostosowanego zjazdu na plażę, co odnotowaliśmy z pewnym rozczarowaniem, dzięki wzajemnej pomocy każdy z grupy miał szansę zamoczyd nogi w wodzie i poczud zapach morskiej bryzy. Renata profesjonalnie zaopatrzona w strój kąpielowy uskuteczniła prawdziwy podbój Rzymskich fal, a Ania mimo braku ekwipunku, wskoczyła do wody w ubraniu, w koocu była to jedyna w swoim rodzaju okazja zażycia kąpieli w Morzu Śródziemnym! Czas mijał jednak nieubłagalnie i należało już wracad. Aby dzieo nie upłynął wyłącznie na lenistwie, zdecydowaliśmy się jeszcze na zwiedzenie Bazyliki Św. Pawła za Murami, jednej z czterech bazylik rzymskich, która okazała się naprawdę pięknym zakooczeniem tego relaksującego dnia. Na miejsce dotarliśmy na około 15 minut przed zamknięciem dla zwiedzających. Było zupełnie cicho i spokojnie, co dla Rzymu, który widziałam było absolutnie niespotykane. Kiedy przeszłam przez bramy bazyliki na widok dziedzioca oświetlonego jedynie światłem lamp oraz ogromnego posągu św. Pawła dosłownie zaparło mi dech w piersiach właśnie to wspomnienie mam nadzieję zachowad na zawsze! (Ania) Imponująca była znajdująca się wewnątrz bazyliki liczba (80!) kolumn oraz poprzedzająca ją granitowa kolumnada. Jest to obiekt, który rodzi wrażenie nieskooczoności, w którym człowiek może przekonad się czym jest prawdziwa sztuka. (Kasia) Bazylika urzekła mnie swoim niesamowitym wnętrzem, bogatą ilością rzeźb, cudownych malowideł Szczególną moją uwagę zwrócił pas medalionów z portretami papieży biegnący wzdłuż górnej krawędzi ścian Legenda mówi, że gdy skooczą się miejsca na nowe portrety nastąpi koniec świata teraz miejsc zostało już tylko sześd (Marzena)

14 S t r o n a Starożytny Rzym Piątek, nasz ostatni dzieo w Rzymie, upłynął znów na intensywnym zwiedzaniu, tym razem starożytnego Rzymu. Zaczęliśmy od Koloseum. Nie będę ukrywała, że tego miejsca obawiałam się najbardziej pod kątem przystosowania dla osób niepełnosprawnych szczególnie poruszających się na wózkach. Bardzo miło się rozczarowałam ponieważ Koloseum jest przygotowane na wizyty osób z niepełnosprawnością: bilety są bezpłatne, do wejścia prowadzi oddzielne przejście, bez kolejki, a w środku znajdują się podjazdy, winda i przystosowana toaleta. Szerokie płyty ułatwiają poruszanie się, a w miejscach widokowych wbudowane są kratki, które pozwalają osobie na wózku podziwiad niesamowite widoki. (Marzena) Koloseum zrobiło na nas ogromne wrażenie. Żałujcie, że Was tam nie było! Żżadna klatka filmowa, żaden plakat, czy zdjęcie nie oddają atmosfery tego miejsca - to tylko płaskie obrazy pokazujące kamienne pozostałości monumentalnej budowli, jej wierzchnią skorupę. Kiedy weszłam do środka, aż ciarki przebiegły mi po plecach kiedy pomyślałam, ilu ludzi zginęło w tym miejscu dla uciechy innych?! Zupełnie niewiarygodne jest też dla mnie to, jak to możliwe by tyle wieków temu ludzie byli w stanie wznieśd tak niewyobrażalną konstrukcję? Od razu przypomniałam sobie sceny z Gladiatora. Słowa są kiepskim środkiem wyrazu. Muszę koniecznie jeszcze kiedyś tam wrócid Wrażenie było nie zapomniane trzeba to zobaczyd na własne oczy! (Ania) Po zwiedzeniu Koloseum, skierowaliśmy się do Forum Romanum, które jednak nie było dla nas już takie łaskawe. Droga prowadząca do Forum, a dalej na Palatyn była najcięższą przebytą do tej pory trasą: spadzisty zjazd, wyboiste drogi, pełne nierówności i kamieni, tak że wózek niemalże podskakiwał. Jednogłośnie stwierdziliśmy, iż dalszy spacer byłby najzwyklejszą męczarnią, a tym samym, Forum okazało się pierwszym i ostatnim miejscem, z którego zwiedzania zrezygnowaliśmy. Przed wyjściem udało nam się jednak zatrzymad w uroczym miejscu, na głównym placyku, gdzie w cudownym włoskim słoocu zrobiliśmy przerwę na lunch, słuchając opowieści o historii tego miejsca przekazywane przez panią Marzannę i chłonąc atmosferę tego niezwykłego miejsca... Z Forum Romanum udaliśmy się na Kapitol obejrzed słynną wilczycę i pomnik Marka Aureliusza. Chod na Kapitol także prowadzi stroma droga pod górę, tę jednakże udało nam się pokonad. Następnie udaliśmy się na Piazza Venezia pod Pomnik Ojczyzny, a na zakooczenie dnia zwiedziliśmy jeszcze Bazylikę Świętej Mari Większej i Św. Jana na Lateranie. Dwie kolejne niesamowite perełki Rzymu Ostatnim punktem w programie naszego zwiedzania były Święte Schody przywiezione z Jerozolimy, znajdujących się nieopodal bazyliki Świętego Jana. Tu weszłam z pomocą Pawła, ale o własnych siłach. Chod przyklękłam tylko na pierwszym schodku, poczułam wyjątkową siłę i ogromną wdzięcznośd za całe piękno które mogłam zobaczyd w Rzymie (Marzena)

15 S t r o n a 15 W ten sposób zakooczyliśmy nasz program zwiedzania. Z pewnym smutkiem i nostalgią wracaliśmy do Domu Pielgrzyma, zdawaliśmy sobie bowiem sprawę, że to już ostatnie chwile obcowania z pięknem tego niezwykłego miasta. Z ambitnego planu przygotowanego przed wyjazdem nie udało nam się zobaczyd jedynie Ust Prawdy, co jest naprawdę dużym osiągnięciem, gdyż program był bardzo intensywny, mimo z oczywistych względów wolniejszego tempa i dużej liczby postojów, opóźnieo, do których jednak podeszliśmy, wraz z naszym wyrozumiałym kierowcą i obsługą Domu Pielgrzyma z typowo włoskim luzem. Wielokrotnie podczas wyjazdu widad było zmęczenie na twarzach, w nogach i rękach, chcąc jednak pokazad grupie jak najwięcej, nie potrafiłam odpuścid, bo jak można byd w Rzymie i nie zobaczyd... Nie odpuszczała też cała grupa. Każdy chciał zobaczyd jak najwięcej i każdy jak tylko mógł pomagał drugiej osobie - podał ramię, pchał wózek, wziął plecak, podzielił się kanapką, zażartował, poprawił słuchawki, organizował przerwę czy szukał miejsca gdzie można na czas słuchania przysiąśd. I to było właśnie w tym wyjeździe najpiękniejsze... Podczas zwiedzania nie było między nami podziału na osoby z niepełnosprawnością i asystentów - asystentami były dla siebie nawzajem często osoby z niepełnosprawnością, a tym samym wszyscy byliśmy równi, mieliśmy takie same role i takie same oczekiwania. Cel całej osiemnastki był taki sam: zdobycie Rzymu! Granice zostały przekroczone. Ograniczenia przezwyciężone. Stereotypy przełamane. Założenia zrealizowane! (Kasia) W ten sposób ten wyjazd był prawdziwą wyprawą i prawdziwą przygodą, która w wielu wiele zmieniła i którą wszyscy zapamiętamy na długo. Podczas wyjazdu, zgodnie z założeniami, obserwowaliśmy i notowaliśmy nasze uwagi na temat dostępności miasta i poszczególnych zabytków, pod kątem ich dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnością, które zebrane znajdziecie w dalszej części tego przewodnika. 17 listopada o 12 byliśmy z powrotem na lotnisku w Warszawie. Minęło zaledwie 5 dni od naszego pierwszego spotkania i aż 5 dni odbieramy bagaże - czas niestety się pożegnad Serce pęka z żalu, łzy płyną po policzkach Dziękuję Kochani, że stworzyliśmy tak wspaniałą grupę Jesteście Wspaniali (Marta i Marzena)

16 S t r o n a 16 RZYM DOSTOSOWANY

17 S t r o n a 17 WATYKAN Adres: Viale Vaticano (Prati) Telefon: ; Strona internetowa: Godziny otwarcia: uzależnione od świąt i wydarzeo watykaoskich, aktualne godziny informacje należy sprawdzad na stronie. Wejście: Do bezpłatnego wejścia są uprawnione osoby o stopniu niepełnosprawności powyżej 74%, czyli stopniu umiarkowanym lub znacznym i ich opiekunowie. Należy mied ze sobą orzeczenie o niepełnosprawności lub przesład je podczas rezerwacji mailem. Dojazd i poruszanie się: Grupy osób z niepełnosprawnością mają możliwośd podjechania autokarem pod same wejście do Muzeów Watykaoskich, a także pod sam plac św. Piotra od strony via Della Conciliazione, na podstawie odpowiedniego pozwolenia. Bliski parking ułatwia poruszanie się i oszczędza energię, mimo to, dzieo w Watykanie należy zaplanowad na spokojnie ze względu na ogrom wrażeo, ale także duże odległości do przejścia jakie dzielą Muzea Watykaoskie i Bazylikę Św. Piotra. Wejście do Muzeów Watykaoskich: W muzeach watykaoskich grupy osób z niepełnosprawnością, mają obowiązek zarezerwowania biletów przez Internet muzea są wówczas przygotowane na przyjęcie zwiedzających i delegują do pomocy przy zwiedzaniu specjalną asystę. Rezerwacji można dokonad pisząc na adres: accoglienza.musei@scv.va. Na stronie internetowej muzeów dostępne są bieżące informacje na temat organizowanych wydarzeo, w tym specjalnych grup i tras dla osób niewidomych lub niesłyszących. W soboty organizowane są specjalne dotykowe trasy dla osób niewidomych, które pozwalają na lepsze zwiedzenie obiektu i znajdujących się w nim dzieł. Aby dołączyd do takiej grupy wystarczy zgłosid taką chęd mailowo przy rezerwacji biletów. Wejście dla grup osób z niepełnosprawnością znajduje się od strony głównego wejścia. Jest tam wyznaczony oddzielny tor, który pozwala na wejście bez kolejki. Cała grupa przechodzi następnie przez bramki wykrywające metale, ale sprawdzanie wózków nie jest bardzo wnikliwe - podczas gdy inni zwiedzający muszą oddad plecaki i duże torby do przechowalni, osoby poruszające się na wózkach, mogą mied większy bagaż zawieszony z tyłu wózka. Do muzeum można wejśd z psem przewodnikiem, należy to jednak również zgłosid z wyprzedzeniem, przy rezerwacji biletów.

18 S t r o n a 18 Muzea: Podczas zwiedzania, grupie w Muzeum towarzyszy asysta z muzeum. Obsługa jest niezmiernie miła i wyrozumiała wskazuje drogę do wind, dostosowanych toalet czy pomaga w przejściach i w wąskich korytarzach, dzięki czemu grupa nie powoduje dodatkowego korka i zastoju w kolejce. Wejście do Kaplicy Sykstyoskiej umożliwione jest dzięki platformie przychodowej - platforma jest bardzo sprawnie obsługiwana przez pracowników muzeów. Jednakże, przy dużej grupie osób poruszających się na wózkach, przetransportowanie wszystkich jest czasochłonne i należy to uwzględnid w programie. Na dostępnych dla osób z niepełnosprawnością poziomach, nie ma barier architektonicznych wszędzie są podjazdy niwelujące krawężniki, a pomieszczenia są bardzo przestronne i ułatwiają przemieszczanie się. Niestety nie wszystkie poziomy można dojechad na wózku - drugie piętro biblioteki nie jest niedostępne dla turystów z niepełnosprawnością. Elementem utrudniającym zwiedzanie mogą byd tłumy zwiedzających, które powodują, że osoby na wózkach siedząc nisko mają bardzo ograniczone pole widzenia i miejscami prawie nic nie widzą. W samym Muzeum brak jest miejsc siedzących do odpoczynku można usiąśd jedynie na dwóch placykach zewnętrznych, a także w Pinakotece galerii obrazów, gdzie w każdej Sali znajdują się krzesła z których może skorzystad osoba, która ma problemy z poruszaniem lub po prostu poczuła zmęczenie. Pinakoteka jest przestronna i bez problemu można poruszad się w niej na wózku, szerokie przejścia umożliwiają podjazd blisko eksponatów, co ułatwia zwiedzanie. Równa powierzchnia umożliwia osobą na wózkach łatwe przemieszczanie się nawet samodzielnie. W Pinakotece dostępne są płaskorzeźby niektórych obrazów, które osoby z osłabioną percepcją wzroku mogą dotknąd.

19 S t r o n a 19 Plac i Bazylika Św. Piotra Aby dotrzed do Bazyliki Św. Piotra od strony Muzeów Watykaoskich, należy wyjśd głównym wejsciem i obejsd mury miasta. Jest to niestety droga dłuższa tradycyjna droga wyjścia prowadzi powiem przez Kaplicę Sykstyoską, przejściem bezposrednio na plac św. Piotra, ale przejście to nie jest dostępne dla osób poruszajacych się na wózkach. Wejście do bazyliki jest bezpłatne dla wszystkich. Bazylika jest otwarta w godzinach , Groby Papieskie, od 9.00 do 17.00, a Skarbiec od Wejscie do Grobów dostosowane jest dzięki windzie prowadzącej do podziemi. Plac św. Piotra jest całkowicie dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Na całym placu ustawione są tory porządkujące kolejkę, wyposażone w podjazdy. W przypadku gdy nie widad właściwej drogi wystarczy podjeśd do wszechobecnej gwardii szwajcarskiej i wyjaśnid, że jest się z grupą osób z niepełnosprawnością, a natychmiast każdy wskaże odpowiednią trasę lub utoruje przejście. Plac pokryty jest kostką brukowaną, która jednak w porównaniu do innych części miasta jest dośd łagodna i nie utrudnia poruszania się. Do Bazyliki św. Piotra można dotrzed windą znajdującą się po prawej stronie (przy windzie na kopułę), a następnie wjechad korzystając z podjazdu, który znajduje się przy pierwszych z lewej strony drzwiach, tzw. Drzwiach Śmierci. Na kopułę prowadzą zarówno schody jak i winda - osoby na wózkach mogą jednak zwiedzad wyłącznie pierwszy poziom - dalsza droga wiedzie schodami i wąskimi korytarzami. Bazylika wewnątrz jest przestronna, co ułatwia poruszanie się i obejrzenie z bliska wszystkich dzieł. Wewnątrz nie ma żadnych stopni, powierzchnia jest równa i można podjechad pod sam ołtarz. Obok windy prowadzącej do Bazyliki osoby na wózkach mogą skorzystad z przystosowanych toalet. Inna dostosowana toaleta znajduje się po lewej stronie Bazyliki, przed wejściem do poczty watykaoskiej. Poczta watykaoska jest także dostosowana dla osób z niepełnosprawnością. Dysponuje podjazdem, a w środku znajdują się obniżone stoliki, z których można skorzystad siedząc na wózku i bez problemu wypisad pocztówki.

20 S t r o n a 20 AUDIENCJA GENERALNA Aby wziąd udział w audiencji generalnej należy zwrócid się z prośbą o zarezerwowanie odpowiedniej liczby biletów do władz stolicy apostolskiej wskazując datę, liczbę osób i charakter grupy. Prośbę należy przesład faksem pod numer: w formie pisma lub formularza dostępnego na stronie: Odpowiedź przyjdzie po kilu dniach, najprawdopodobniej w języku polskim. Osoby z niepełnosprawnością dostają wejściówki w kolorze czerwonym, na miejsca najbliżej Ojca Świętego. Audiencje, o ile Papież nie jest nieobecny, odbywają się w środy, w auli lub na placu Św. Piotra. Bilety należy odebrad w przeddzieo audiencji w godzinach 15-19, lub tego samego dnia od godziny Audiencja rozpoczyna się o godzinie należy jednak przybyd z odpowiednim wyprzedzeniem, aby spokojnie zająd miejsca. Osoby poruszające się na wózkach wchodzą do auli głównym wejściem i wraz z jednym asystentem na osobę mają przygotowane miejsce w przejściu na samym środku sali. Jeśli grupa osób z niepełnosprawnością jest mieszana, musi się rozdzielid i pozostałe osoby powinny skierowad się do dalszego wejścia bliżej podestu i zająd miejsca w odpowiedniej strefie. Ze względu na ogromną liczbę pielgrzymów przybywających na audiencję, jest to jedyne miejsce w całym Rzymie gdzie można spotkad się z niecierpliwością ochrony gwardii szwajcarskiej, dlatego należy przybyd odpowiednio wcześnie, aby móc zająd na spokojnie najlepsze miejsca i nie zostad na koocu sali. Nie ma możliwości, aby osoby niebędące na wózkach, a będące niepełnosprawne usiadły w przejściu na środku sali, nawet jeśli jedna grupa ma zostad rozdzielona. Warto się na taka sytuację przygotowad i przed wejściem ustalid punkt spotkania po audiencji (np. na placu przed wejściem do auli), aby cała grupa z powrotem się odnalazła podczas wychodzenia. Audiencja trwa od 40 minut do ok. 1,5 godziny w zależności od zdrowia o samopoczucia papieża. Do auli prowadzi podjazd, a w środku dostępne są dostosowane toalety.

21 S t r o n a 21 ULICE RZYMU Rzym jest miastem otwartym i przyjaznym dla osób niepełnosprawnych. Wiele barów, kafejek, sklepów z pamiątkami znajduje się na poziomie zerowym, lub posiada tylko delikatny stopieo. Większośd chodników wyposażona jest w delikatne, chod często wykonane najprostszą metodą, podjazdy pod krawężniki, które ułatwiają przemieszczanie się. W niektórych miejscach gdzie ruch dla samochodów jest zamknięty (okolice zamku Św. Anioła) na bruku wmontowane są specjalne pasy, które ułatwiają poruszanie się osobom na wózkach, jak i osobom niewidomym. W innych częściach miasta największe wyzwanie stanowią jednak brukowane, kamienne jezdnie i chodniki, przez które odległości między poszczególnymi atrakcjami turystycznymi stają się trudne do pokonania. Drugim utrudnieniem nękającym wszystkich przyjeżdżających do Rzymu turystów, są tłumy na ulicach, których obecnośd niewątpliwie utrudniają przemieszczanie się. Nawet poza sezonem, w listopadzie, Rzymskie ulice pełne są ludzi i samochodów, często zaparkowanych na wąskich chodnikach czy na przejściach dla pieszych, co znacznie utrudnia komunikację, zwłaszcza osobom poruszającym się na wózkach. Podczas zwiedzania nie spotkaliśmy niestety udźwiękowionych przejśd dla pieszych. Brak jest także dotykowych modeli zabytków, które ułatwiłyby podziwianie miasta osobom niewidomym i niedowidzącym. Na mieście są jednak dostępne toalety publiczne dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością.

22 S t r o n a 22 PANTEON Adres: Piazza della Rotonda (Centro Storico) Telefon: Godziny otwarcia: Pn Sob: / Nd: 9.00 do Wstęp: Wstep do Panteonu jest bezpłatny dla wszystkich. Panteon jest obiektem dostępnym dla osób z niepełnosprawnością, wejście wyposażone jest w delikatny podjazd po lewej stronie wejścia. Wewnątrz znajduje się równa powierzchnia oraz przestronne szerokie przejścia, które umożliwiają osobą na wózkach swobodne przemieszczanie się i dojście do wszystkich zakątków świątyni. Brak jest urządzeo do audiodeskrypcji lub dotykowej makiety koscioła. FONTANNA DI TREVI Adres: Piazza di Trevi (Centro Storico) Okolice fontanny są zawsze bardzo zatłoczone i ciasne, niemniej jednak można podejśd blisko i wrzucid do fontanny tradycyjną monetę na szczęście, chod nie ma możliwości dojechania na wózku do samej tafli wody ze względu na obecnośd schodów. Plac wokoło fontanny wyłożony kostką brukową. SCHODY HISZPAOSKIE Adres: Piazza di Spagna (Centro Storico) Chod plac Hiszpaoski podobnie jak okolice fontanny jest zawsze bardzo zatłoczony, większa ilośd miejsca pozwala na swobodniejsze podziwianie słynnych Schodów Hiszpaoskich. Osoby poruszajace się na wózkach nie mogą niestety wejśd od frontu na górę schodów ze względu na brak windy/ platfomy przyschodowej, jest jednak dostępna winda oraz platforma przyschodowa prowadząca na Piazza di Trinita dei Monti od strony Vicolo del Bottino (przystanek Metra Spagna, Linia A). Dostosowane toalety znajdują się na ulicy Via della Croce.

23 S t r o n a 23 KOLOSEUM Adres: Piazza del Colosseo (Centro Storico) Telefon: Godziny otwarcia: 9.00 na godzinę przed zmierzchem. Wejście: Bilety dla osób z niepełnosprawnością są darmowe, grupy muszą jednak zarezerwowad dzieo i godzinę wejścia z wyprzedzeniem. Aby zasięgnąd szczegółowych informacji na temat rezerwacji wejścia dla grup osób z niepełnosprawnością należy dzwonid po numer infolinii lub wejśd na stronę internetową: Bilety i wejściówki dla grup można kupid na stronie: Godziny otwarcia Koloseum różnią się w zależności od pory roku informacja o dokładnych godzinach otwarcia znajduje się na stronie. Wejście pochylnia dla grup zorganizowanych, a także osób z niepełnosprawnością znajduje się z lewej strony wyznaczonego toru. Przejście tą drogą umożliwia ominięcie długiej zazwyczaj kolejki do kas. Po wejściu do środka należy trzymad się wyznaczonego toru dla osób z niepełnosprawnością, który prowadzi do windy na wyższy poziom. Na górnym poziomie brakuje dalszych wskazówek co do trasy zwiedzania, jednakże jedyna możliwa droga prowadzi dookoła całego Koloseum, więc nie da się tam pogubid. Na terenie Koloseum znajdują się podjazdy, windy dostępne dla osób poruszających się na wózkach oraz przystosowane toalety. Szerokie płyty ułatwiają przejazd, a w miejscach widokowych wbudowane są kratki, które pozwalają osobie na wózku podziwiad niesamowite widoki, chod same kratki nieco zasłaniają widok i dużo wygodniejsze byłoby zastosowanie ograniczników ze szkła. Niedostępny dla osób poruszających się na wózkach jest jedynie mały punkt widokowy na najniższej kondygnacji. Brak jest niestety urządzeo do audiodeskrypcji, a także dotykowej makiety obiektu, które ułatwiłyby zwiedzanie osobom niewidomym lub słabo widzącym.

24 S t r o n a 24 FORUM ROMANUM i PALATYN Adres: Via dei Fori Imperiali (Centro Storico) Telefon: Strona internetowa: Godziny otwarcia: 9.00 na godzinę przed zmierzchem dokładne informacje dostępne są na stronie. Wejście: w ramach biletu do Koloseum od strony Via della Salara Vecchia 5/6 lub Via di San Gregorio (wejście także na Palatyn). Forum Romanum to jedyny obiekt w Rzymie, którego nie udało nam się zwiedzid dogłębnie. Ze względu na spadzisty zjazd i bardzo wyboiste drogi, pełne nierówności i kamieni poruszanie się na wózkach jest bardzo trudne. Po wejściu jednak jest możliwośd zatrzymania się na placu głównym Forum Romanum skąd można spokojnie podziwiad piękny widok na ruiny Starożytnego Rzymu i odpocząd. Piękna pespektywa i widoki warte są stromego podejścia jakie czeka przy wyjeździe z obiektu, tym bardziej, iż w Forum Romanum obowiązuje ten sam bilet, który otrzymuje się w Koloseum. Palatyn czyli królewskie wzgórze, z którego rozciąga się piękna panorama, nie jest niestety w ogóle dostępne dla osób poruszających się na wózkach ze względu na stromą kamienną trasę która na nie prowadzi. Istnieje jednak możliwośd skorzystania z 2 meleksów, które pomagają dostad się na wzgórze osobom o ograniczonej mobilności. Meleksy należy rezerwowad z co najmniej 7 dniowym wyprzedzeniem, najlepiej w tygodniu, dzwoniąc pod numer

25 S t r o n a 25 KAPITOL Wzgórze Kapitolioskie Osoba poruszająca się na wózku, pomimo kostki brukowej i dośd ostrych podjazdów może dostad się na wzgórze od tyłu czyli od strony Forum Romanum. Po drodze można podziwiad piękną panoramę starożytnego miasta. Na Kapitolu znajduje się posąg słynnej wilczycy i pomnik Marka Aureliusza. Na wzgórze, od frontu prowadzą schody, które jednak da się przy pomocy drugiej osoby pokonad, tak aby móc podziwiad widoki z obu stron wzgórza. BAZYLIKA ŚW. MARII WIĘKSZEJ Adres: Piazza Santa Maria Maggiore (Esquilino) Telefon: Godziny otwarcia: Wejście: bezpłatne dla wszystkich zwiedzających. Bazylika Św. Marii Większej zwnej też Bazyliką Św. Marii od Śniegu jest dostępna w całej okazałości wyposażona jest w rampy i delikatne podjazdy nawet na niewielkich progach. Równa powierzchnia umożliwia osobom na wózkach bezproblemowy wjazd. Wnętrze jest przestronne, a dzięki podjazdowi znajdującemu się po prawej stronie, można podjechad pod sam ołtarz, a także zwiedzid boczne nawy. Jedynym utrudnieniem są ciężkie drzwi wejściowe, niemożliwe jednak do wyeliminowania ze względu na walory historyczne i architektoniczne. W środku nie ma także miejsc siedzących do odpoczynku, makiet dotykowych czy urządzeo do audiodekrypcji, które ułatwiłyby zwiedzanie osobom niewidomym lub słabowidzącym. Ze względu na na małą ilośd miejsca, nie ma możliwości dojazdu na wózkach do miejsca gdzie umieszczony jest relikwiaż z fragmentami najświętrzego żłóbka.

26 S t r o n a 26 BAZYLIKA ŚW. PAWŁA ZA MURAMI Adres: Viale di San Paolo, 1 (Ostiense) Telefon: Strona internetowa: Godziny otwarcia: Wejście: bezpłatne dla wszystkich zwiedzających. Bazylika Św. Pawła za Murami jest dostępna do zwiedzania w całej okazałości wyposażona jest w rampy i podjazdy nawet na niewielkich progach. Dzięki pochylniom możliwe jest nawet zejście do ogrodu znajdującego wewnątrz dziedzioca, chod niestety ze względu na małą ilośd miejsca, nie ma możliwości dojazdu na wózkach do samego grobu Św. Pawła. Nie ma także miejsc siedzących do odpoczynku, makiet dotykowych, ani urządzeo do audiodeskrypcji, które ułatwiłyby zwiedzanie osobom niewidomym lub słabowidzącym. BAZYLIKA ŚW. JANA NA LATERANIE Adres: Piazza di San Giovanni in Laterano Telefon: Godziny otwarcia: Wejście: bezpłatne dla wszystkich zwiedzających. Bazylika Św. Jana na Lateranie jest dostępna w całej okazałości wyposażona jest w rampy i delikatne podjazdy nawet na niewielkich progach. Równa powierzchnia umożliwia osobom na wózkach bezproblemowy wjazd. Wnętrze jest przestronne, a dzięki podjazdowi znajdującemu się po prawej stronie, można podjechad pod sam ołtarz, a także zwiedzid boczne nawy. Po prawej stronie za ołtarzem znajduje się mały sklepik z pamiątkami. Pewnym utrudnieniem jest stromy podjazd pod samym wejściem bazyliki, a także ciężkie drzwi wejściowe, niemożliwe jednak do wyeliminowania ze względu na walory historyczne i architektoniczne. Brakuje także miejsc siedzących do odpoczynku, makiet dotykowych i urządzeo do audiodeskrypcji, które ułatwiłyby zwiedzanie, osobom niewidomym lub słabowidzącym.

27 S t r o n a 27 SCALA SANTA - święte schody przywiezionymi z Jerozolimy. Znajdują się one w pochodzącym z XVI w. budynku, położonym lewej stronie Bazyliki Św. Jana na Lateranie, po drugiej stronie ulicy. Do wejście prowadzą trzy schody, w środku znajduje się jeszcze jeden stopieo, ale warto z pomocą opiekuna pokonad te bariery, aby poczud atmosferę panującą w środku STADION OLIMPIJSKI Stadion Olimpijski nie jest normalnie udostępniony dla zwiedzajacych i jest otwierany dla publiczności wyłącznie w dni meczowe. Jednakże dzięki uprzejmości MyRoma, klubu piłkarskiego AS Roma, a także Włoskiego Związku Olimpijskiego CONI udało nam się obejrzed także i ten obiekt. Byliśmy, i nadal jesteśmy, bardzo wdzięczni za taką szansę! PLUSY, minusów nie zarejestrowaliśmy Miejsca dedykowane kibicom niepełnosprawnym i ich asystentom (w ramach jednego biletu) z dobrym widokiem na murawę. Wjazd na trybuny na tym samym poziomie co parking. Miejsce parkingowe dostępne w ramach biletu na mecz. Dojście do miejsc dedykowanych kibicom na wózkach bez barier architektonicznych - brak krawężników czy schodków - wszędzie znajdują się delikatne podjazdy. W pobliżu trybuny - dostosowane toalety. Na całym stadionie dobrze widoczne oznaczenia dla osób z zaburzoną percepcją wzroku. Możliwośd przyjścia na mecz z psem asystującym. Całe zaplecze przystosowane dla zawodników z niepełnosprawnością, w tym szatnie dla zawodników i trenerów.

28 S t r o n a 28 DOM PIELGRZYMA im. Jana Pawła II w Rzymie Dom Pielgrzyma został założony w 2000 roku z inicjatywy Jana Pawła II dla niepełnosprawnych pielgrzymów i turystów. Jest to ośrodek prowadzony przez Braci Orionistów, wybudowany i wyposażony z myślą osobach z niepełnosprawnością. Dom Pielgrzyma gości grupy osób z niepełnosprawnością za darmo. Warunkiem jest jednak aby na jednego asystenta przypadało dwóch uczestników z niepełnosprawnością w stopniu co najmniej umiarkowanym lub znacznym. Pobyt dla osób indywidualnych jest płatny zgodnie z cennikiem umieszczonym na stronie. Dom Pielgrzyma oferuje także bezpłatne wyżywienie: śniadania (na słodko), obiady i kolacje. Obiady można zastąpid zestawami lunchowymi, które można zabrad ze sobą na czas zwiedzania (2 kanapki, sok, woda). Kolacje składają się z dwóch dao: makaronu/ risotto oraz mięsnego dania drugiego. Osoby cierpiące na nietolerancje żywieniowe lub wegetarianie mogą zgłosid ten fakt przed przyjazdem i zostaną dla nich przygotowane specjalne posiłki. Aby zarezerwowad pobyt w Domu Pielgrzyma należy wysład pismo do Dyrekcji z opisem swojej organizacji (fundacji, stowarzyszenia lub parafii). W odpowiedzi Dom Pielgrzyma wyznacza termin wyjazdu. Terminy wyjazdu są wyznaczane z około 9-12 miesięcznym wyprzedzeniem w zależności od wielkości grupy. Darmowy pobyt w Domu Pielgrzyma dostępny jest wyłącznie poza sezonem, a więc między wrześniem, a czerwcem. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis dostosowania wejścia i wnętrza Domu. PLUSY MINUSY Obsługa Sympatyczna, elastyczna i dokładająca wszelkich starao dla zapewnienia komfortu gości. Możliwośd ustalania godzin posiłku na bierząco w zależności od programu zwiedzania. Niestety tylko pojedyncze osoby mówią po angielsku. Budynek Główne wejście widoczne i charakterystyczne. Brak możliwości goszczenia z psem asystującym. Brak poręczy przy podjazdach dla wózków przed wejściem do budynku. Klatka schodowa mogłaby byd nieco szersza i bardziej przestronna,