Plan udrażniania północnego i karpackiego korytarza ekologicznego w czterech wybranych miejscach

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Plan udrażniania północnego i karpackiego korytarza ekologicznego w czterech wybranych miejscach"

Transkrypt

1 Plan udrażniania północnego i karpackiego korytarza ekologicznego w czterech wybranych miejscach OPRACOWANIE WYKONANE W RAMACH REALIZACJI PROJEKTU OCHRONA GATUNKOWA RYSIA, WILKA I NIEDŹWIEDZIA W POLSCE Białowieża Warszawa, 2011

2 2 Efektywność ochrony korytarzy ekologicznych. Koncepcja zmian legislacyjnych Redakcja: Stefan Jakimiuk Opracowanie wykonane przez: Instytut Biologii Ssaków PAN Fundacja WWF Polska Publikacja powstała w ramach projektu Ochrona gatunkowa rysia, wilka i niedźwiedzia w Polsce realizowanego przez WWF Polska przy do inansowaniu z środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG. Skład zespołu: Stefan Jakimiuk (WWF Polska) Koordynacja projektu Marcin Górny (IBS PAN) Realizacja projektu Za treść publikacji odpowiada WWF Polska WWF Polska realizacja: Agencja Wydawnicza EkoPress , poskrobko@ekopress.pl wydrukowano na papierze ekologicznym Paweł Struś (IBS PAN) Realizacja projektu Anita Bernatek (UJ) Opracowanie materiałów dla odcinka karpackiego Marcin Dojlida (PTOP) Opracowanie materiałów dla odcinka północnego

3 Spis treści 1. Wprowadzenie Uzasadnienie podjęcia tematu Korytarze ekologiczne Koncepcje korytarzy ekologicznych Integralność korytarzy ekologicznych Bariery wynikające z przerwania ciągłości obszarów leśnych Bariery związane z rozwojem infrastruktury transportowej i zabudowy Idea projektu Opis opracowania Cele raportu Obszary wytypowane do projektu Korytarz północny Korytarz karpacki Gatunki wskaźnikowe Przebieg prac Plany działań poprawiających łączność ekologiczną Identy ikacja zagrożeń dla ciągłości ekologicznej i sposoby jej minimalizacji Plany działań odtwarzających łączność ekologiczną Odcinek północny Odcinek południowy (karpacki) Rekomendacje do planów zagospodarowania przestrzennego Wnioski i rekomendacje Proponowany schemat postępowania przy projektowaniu planu działania Możliwości prawne proponowanych działań Minimalizacja wpływu dróg i innych inwestycji wymagających wydania decyzji środowiskowej Zwiększenie lesistości korytarzy i minimalizacja wpływu zabudowy na zwierzęta Możliwości inansowe prowadzonych działań Dalsze działania LITERATURA... 57

4 Załączniki DOSTĘPNE NA PŁYCIE CD Załącznik 1. Mapy zbiorcze i szczegółowe z zaproponowanymi działaniami odtwarzającymi ciągłość ekologiczną korytarzy Załącznik 2. Raport z przebiegu prac na analizowanym odcinku Korytarza Północnego Załącznik 3. Raport z przebiegu prac na analizowanym odcinku Korytarza Karpackiego Załącznik 4. Zalecenia na temat zagęszczenia i parametrów przejść dla zwierząt Załącznik 5. Poradniki ochrony zwierząt Natura 2000 (niedźwiedź, ryś, wilk) Załącznik 6. Lista projektów drogowych i kolejowych na lata wraz z oceną oddziaływania na środowisko Załącznik 7. Ustawa o lasach Załącznik 8. Program rozwoju obszarów wiejskich

5 1 Wprowadzenie Skuteczna ochrona wielu gatunków zwierząt wymaga nie tylko ochrony gatunkowej czy obszarowej. Niezbędne jest również zachowanie, łączności ekologicznej pomiędzy płatami siedlisk dostępnych dla tych zwierząt. Jest to szczególnie ważne w przypadków gatunków o znacznych wymaganiach przestrzennych, jak np. duże drapieżniki. Zbyt małe i dodatkowo izolowane populacje zagrożone są wyginięciem ze względu na ich niewielką zmienność genetyczną i silny wpływ czynników losowych. Dla zachowania stabilnych populacji wilków, rysi lub niedźwiedzie konieczne są zatem rozległe, odpowiednie siedliska o powierzchni wielu tysięcy km 2. Zapewnienie tak dużych, niepofragmentowanych obszarów jest w większej części Europy praktycznie niemożliwe. Wyręby lasów, rozszerzanie się użytkowania rolniczego gruntów, rozbudowa miast i wsi, a także ekspansja infrastruktury komunikacyjnej przyczyniły się do bardzo dużej fragmentacji środowiska przyrodniczego. W konsekwencji doprowadziło to do podziału zamieszkujących je populacji zwierząt. Dlatego też jednym z najważniejszym wyzwań stojącym obecnie przed ochroną przyrody jest zachowanie lub odtwarzanie ciągłości ekologicznej, zarówno w skali lokalnej jak i dla całych kontynentów. W Europie najbardziej rozległe obszary przyrodniczo cenne zachowały się w jej północnej i wschodniej części oraz na obszarach górskich w części południowo- -wschodniej, (przede wszystkim w Karpatach). Stanowią one najważniejsze w skali kontynentu ostoje wielu gatunków zwierząt. Środkowa, a szczególnie Zachodnia Europa, od wieków jest pod bardzo silna presja gospodarczą człowieka. Tym niemniej są tam nadal względnie rozległe obszary leśne pozwalające na bytowanie dużych gatunków ssaków. Obecny zasięg występowania dużych ssaków drapieżnych (a także wielu innych gatunków leśnych) charakteryzuje się ciągłością ich populacji głównie na wschód od Polski oraz w Karpatach, także nielicznym, wyspowym ich występowaniem na zachód od Polski. Głównym powodem tej sytuacji jest brak ciągłości szlaków migracyjnych. Jest to najważniejsza przyczyna zahamowania rekolonizacji zachodniej części kontynentu przez duże ssaki drapieżne. Dlatego też na Polsce spoczywa szczególna odpowiedzialność za umożliwienie rozprzestrzeniania się tych zwierząt nie tylko skali lokalnej, czy krajowej, ale również międzynarodowej. Autorzy niniejszego opracowania mają nadzieje, że jest ono, choćby niewielkim stopniu przyczyni się do poprawy sytuacji w tym zakresie.

6 2 Uzasadnienie podjęcia tematu 2.1 Korytarze ekologiczne Koncepcje korytarzy ekologicznych powstały jako odpowiedź na fragmentację środowiska przyrodniczego w Europie, a utrzymanie i poprawa łączności ekologicznej stały się jednym z największych wyzwań współczesnej ochrony przyrody. Polskie prawodawstwo ochrony przyrody definiuje korytarz ekologiczny (migracyjny) jako obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004, Dz. U Nr 92, poz. 880). W praktyce, jako korytarze ekologiczne określane są obszary o względnie dobrze zachowanym środowisku, łączące większe dobrze zachowane obszary siedliskowe zwierząt. Szerokość korytarzy wynika przede wszystkim z wymagań konkretnego gatunku, największe wymagania mają oczywiście duże gatunki ssaków takie jak np. ryś, wilk, niedźwiedź, łoś czy żubr. Do najważniejszych funkcji korytarzy zalicza się (Richling & Solon 2003, Jędrzejewski et. al. 2006): zmniejszenie stopnia izolacji poszczególnych płatów siedlisk i ułatwienie przemieszczania się organizmów pomiędzy nimi, a co za tym idzie, zwiększenie prawdopodobieństwa kolonizacji izolowanych płatów; zwiększenie przepływu genów pomiędzy płatami siedlisk zapobiegające utracie różnorodności genetycznej oraz przeciwdziałające depresji wsobnej; obniżenie śmiertelności, szczególnie wśród osobników młodych, wypartych z płatów dogodnych siedlisk, wskutek zachowań terytorialnych. Obecnie doceniona została rola korytarzy ekologicznych oraz szeroko pojęta idea łączności ekologicznej w ochronie dzikich gatunków zwierząt. Właściwie zaprojektowana sieć obszarów chronionych powinna uwzględniać także korytarze ekologiczne łączące ze sobą obszary przyrodniczo cenne. 6

7 2.2 Koncepcje korytarzy ekologicznych Do chwili obecnej powstały 3 propozycje koncepcji sieci ekologicznych: program ECONET-POLSKA (Liro, 1995, 1998); koncepcja korytarzy ekologicznych łączących obszary Natura 2000 (Kiczyńska & Weigle, 2003); projekt korytarzy ekologicznych łączących europejską sieć Natura 2000 (Jędrzejewski et. al. 2005). Podstawą niniejszego opracowania jest projekt korytarzy ekologicznych łączących europejską sieć Natura 2000, autorstwa zespołu pod kierunkiem W. Jędrzejewskiego 1. Głównym jego założeniem było zapewnienie spójności ekologicznej sieci Natura 2000 oraz innych obszarów prawnie chronionych na terenie kraju. W latach przeprowadzono aktualizację i uszczegółowienie tego projektu, nowa, uaktualniona sieć korytarzy będzie dostępna do końca 2011 roku. W ramach projektu wyznaczono spójną sieć, obejmującą zarówno wszystkie ważne obszary przyrodnicze (obszary węzłowe) jak i korytarze łączące je w jedną ekologiczną całość. Wyznaczoną w ten sposób sieć nazwano siecią korytarzy ekologicznych (Ryc. 1). Za obszary węzłowe uznano zarówno tereny prawnie chronione parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, oraz wybrane rezerwaty przyrody i obszary chronionego krajobrazu, a także ze względu na ważne funkcje ekologiczne duże kompleksy leśne, doliny rzeczne oraz inne tereny dobrze zachowane pod względem przyrodniczym. Jako punkty docelowe sieci korytarzy, znajdujące się w strefie przygranicznej, wytypowano ważne obszary przyrodnicze, mające łączność ekologiczną z innymi cennymi pod względem przyrodniczym terenami w krajach sąsiednich. Podstawą do połączenia obszarów węzłowych oraz punktów docelowych były przeprowadzone analizy środowiskowe. Przy wyznaczaniu przebiegu korytarzy ekologicznych brano pod uwagę istniejącą ciągłość obszarów o wyższym stopniu naturalności (przede wszystkim lesistości) oraz jak najmniejszą gęstości zabudowy. Opierano się również na wynikach badań wybranych gatunków wskaźnikowych głównie wilka, ale także rysia, łosia i jelenia. Uwzględniono m.in. lokalizację zrekonstruowanych szlaków migracji wilka i rysia na podstawie udokumentowanych przebiegów rekolonizacji dzisiejszego obszaru Polski po kilkukrotnym wytępieniu tych gatunków w XIX i XX wieku (Kurek 2001, Jędrzejewski et al. 2002) oraz analizy wybiórczości środowiskowej wilka (Jędrzejewski et al., 2008). Wykorzystano także wyniki badań genetycznych nad wilkiem. W pracach nad siecią uwzględniono też wyniki programu ECONET-POLSKA oraz inne wcześniejsze projekty korytarzy ekologicznych oparte na odmiennych gatunkach wskaźnikowych. 1 Projekt ten został wykonany w 2005 roku na zlecenie Ministerstwa Środowiska Przygotowano go w Zakładzie Badania Ssaków PAN w Białowieży we współpracy ze Stowarzyszeniem dla Natury Wilk oraz Muzeum i Instytutem Zoologii PAN. 7

8 Ryc. 1 MAPA KORYTARZY EKOLOGICZNYCH OPRACOWANYCH W ZAKŁADZIE BADANIA SSAKÓW PAN W 2005 ROKU (Jędrzejewski et al. 2005) W zaprojektowanej sieci korytarzy ekologicznych wyróżniono 7 korytarzy głównych, których rolą jest zachowanie łączności siedlisk w skali międzynarodowej. Korytarze międzynarodowe otrzymały następujące nazwy: Korytarz Północny (KPn) Korytarz Północno-Centralny (KPnC) Korytarz Południowo-Centralny (KPdC) Korytarz Zachodni (KZ) Korytarz Wschodni (KW) Korytarz Południowy (KPd) Korytarz Karpacki (KK) 8

9 Przebieg korytarzy głównych i podział na strefy korytarzy przedstawiony jest na rycinie 2. Ryc. 2 PRZEBIEG KORYTARZY GŁÓWNYCH I PODZIAŁ SIECI NA STREFY (Jędrzejewski et al. 2005) 9

10 2.3 Integralność korytarzy ekologicznych Korytarze ekologiczne spełniają swoją funkcję jedynie wówczas, gdy są drożne na całej swojej długości. Oznacza to, że na obszarze korytarza ekologicznego musi być zachowany, korzystny z punktu widzenia możliwości przemieszczania określonych gatunków, układ siedlisk, a istniejące bariery migracyjne nie powinny znacząco wpływać na możliwości ich migracji. W praktyce szereg czynników, zarówno o charakterze naturalnym, jak i przede wszystkim antropogenicznym, powoduje zakłócenie, a nawet przerwanie ich ciągłości i wynikającą z niej fragmentację i izolację siedlisk. W konsekwencji utrudnia to lub uniemożliwia migrację i wymianę osobników pomiędzy populacjami (Kurek 2008). Czynniki powodujące przerwanie łączności ekologicznej określane są mianem barier ekologicznych. Większość gatunków ssaków żyjących w Polsce związana jest z lasami lub terenami zadrzewionymi i zakrzaczeniami. Bariery ekologiczne dla tych gatunków można zatem podzielić na dwie grupy: (1) bariery wynikające z przerwania ciągłości obszarów leśnych oraz (2) bariery związane z rozwojem infrastruktury transportowej i rozwojem obszarów zabudowanych (Kurek 2008, Jędrzejewski et al. 2006) Bariery wynikające z przerwania ciągłości obszarów leśnych Do tego typu barier zaliczamy: obecność obszarów nieleśnych w zasięgu korytarzy migracyjnych oraz obszarów o niskiej lesistości; obecność obszarów nieleśnych o szerokości przekraczającej 1 km, położonych w zasięgu korytarzy ekologicznych; obecność połączeń obszarów siedliskowych o zbyt małej szerokości (zależnej od gatunku któremu ma służyć korytarz). Dla gatunków związanych z obszarami leśnymi takich jak np. ryś, wilk, czy niedźwiedź, utratę drożności korytarzy ekologicznych powodują zmiany w rozmieszczeniu i charakterze powierzchni leśnych (Jędrzejewski et al. 2005). Lesistość korytarzy ekologicznych nie zawsze jest wysoka. Niektóre ich odcinki, szczególnie te położone w środkowej Polsce, wymagają zwiększenia powierzchni leśnej, tak aby skutecznie mogły pełnić swoją funkcję. Rycina 5 przedstawia lesistość korytarzy ekologicznych Bariery związane z rozwojem infrastruktury transportowej i zabudowy Do barier tego typu można zaliczyć: infrastruktura komunikacyjna przede wszystkim drogi o dużym natężeniu ruchu, ogrodzone drogi ekspresowe i autostrady oraz linie szybkich kolei (załączniki 6 i 7); 10

11 tereny zabudowane przede wszystkim rozwój zabudowy wzdłuż dróg, terenów przemysłowych oraz składowisk i innych rozległych obszarów zurbanizowanych; infrastruktura związana z energetyką, w tym farmy wiatrowe (zagrożenie dla ptaków podczas ich migracji) oraz elektrownie wodnych (bariery dla ssaków związanych ze środowiskiem wodnym i innych zwierząt wodnych). Fot. 1 INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA STANOWI OBECNIE NAJWAŻNIEJSZY CZYNNIK POWODUJĄCY FRAGMENTACJĘ ŚRODOWISKA. NOWOCZESNE AUTOSTRADY I DROGI EKSPRESOWE JEŻELI NIE SĄ ODPOWIEDNIO ZABEZPIECZONE CAŁKOWICIE UNIEMOŻLIWIAJĄ PRZEMIESZCZANIE SIĘ ZWIERZĄT. AUTOSTRADA A2 NIEDALEKO ŁODZI (Fot. M.Górny) Budowa tras szybkiego ruchu, jakkolwiek ich powierzchnia jest względnie nieduża, powoduje najbardziej negatywny wpływ na ciągłość korytarzy ekologicznych. Zmienia to diametralnie właściwości przestrzenne krajobrazu; powoduje fragmentację naturalnych siedlisk populacji różnych gatunków zwierząt, a w konsekwencji izolację podzielonych części populacji. Efekty ekologiczne dróg rozciągają się znacznie poza obręb pasa drogowego. Z reguły są one bardzo znaczące i mają długotrwały charakter (Forman & Alexander 1998; Trombulak & Frissell 2000; Bennet 1999). Od 2000 roku w Polsce realizowany jest program rozwoju sieci transportowej. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2009 (Dz. U. z dnia 9 listopada 2009 r.) docelowa sieć autostrad i dróg ekspresowych w Polsce ma mieć długość około 7300 km, w tym około 2000 km autostrad. W najbliższych latach zaplanowana jest 11

12 budowa około 600 km autostrad i 800 km dróg ekspresowych. (Program Budowy Dróg Krajowych, ). Drogi te będą stopniowo przejmować rolę głównych tras komunikacyjnych. Będzie wiązało się to ze wzrostem natężeniem ruchu na tych drogach. Dodatkowo zastosowane przy ich budowie rozwiązania techniczne (nasypy, wkopy, ogrodzenia ochronne) doprowadzą do silnej fragmentacji środowiska. Bardzo ważne jest zatem wytypowanie potencjalnych miejsc konfliktowych planowanej sieci drogowej z korytarzami ekologicznymi. Ryc. 3 KONFLIKTY PLANOWANYCH DRÓG Z SIECIĄ EKOLOGICZNĄ Na spójność ekologiczną kraju w istotny sposób wpływa również infrastruktura kolejowa. Jej wpływ prawdopodobnie jeszcze zwiększy się wraz z jej modernizacją. Chodzi tu przede wszystkim o planowaną budowę Kolei Dużych Prędkości (KDP). Projekt ten przewiduje (rys. 4) wybudowanie tzw. linii Y do 2020 roku (Program budowy i uruchomienia przewozów Kolejami Dużych Prędkości w Polsce, PKP PLK S.A.). Dodatkowo planowana jest modernizacja kilku magistralnych linii kolejowych do prędkości 160(200) km/h. Inwestycje te, będą z pewnością miały znaczący wpływ na ciągłość korytarzy ekologicznych. 12

13 Ryc. 4 KONFLIKTY PLANOWANEJ SIECI KDP ORAZ INNYCH LINII KOLEJOWYCH PRZEWIDZIANYCH DO MODERNIZACJI Z SIECIĄ EKOLOGICZNĄ W ostatnich latach opracowano prognozę oddziaływania na środowisko dla czterech najważniejszych programów rozwoju sektora transportowego (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata (POIiŚ), Indykatywny wykaz dużych projektów dla POIiŚ, Master Plan dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 r. i Program Budowy Dróg Krajowych na lata ). Podstawą oceny wpływu planowanych dróg na zachowanie różnorodności biologicznej kraju była ocena skutków, jakie będą miały te przedsięwzięcia dla funkcjonowania i zachowania cennych obszarów oraz łączących je korytarzy ekologicznych. Analizie poddano koncepcję korytarzy ekologicznych łączących europejską sieć Natura 2000 w Polsce (opracowanie wykonane przez Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży w 2005 r.). Szczegółowo analizowano korytarze główne, korytarze uzupełniające oraz punkty krytyczne tzw. hot-spots tj. fragmenty korytarzy, których funkcjonalność jest poważnie zagrożona. Prognoza oddziaływania wykazała, że najsilniejsze kolizje dotyczą wschodnich i zachodnich granic kraju, głównie w przypadku dróg 13

14 o przebiegu południkowym. Dwadzieścia spośród analizowanych odcinków dróg wkracza w korytarze ekologiczne na długości powyżej 20km. Analiza planowanych przebiegów wszystkich odcinków przewidzianych do realizacji w programie budowy dróg pozwala stwierdzić, że przestrzenne kolizje z korytarzami ekologicznymi generowane będą przez 69 spośród 111 zadań, na długości przebiegu planowanych dróg w obrębie korytarzy około 1150 km 2.4 Idea projektu Przygotowane do tej pory koncepcje ochrony łączności ekologicznej, w tym również Projekt korytarzy ekologicznych łączących europejską sieć Natura 2000 w Polsce, zostały opracowane w dużej skali przestrzennej. Z konieczności mają więc charakter ogólny. W bardzo ograniczonym zakresie odnoszą się do konkretnych problemów związanych z łącznością korytarzy ekologicznych na poziomie lokalnym, a więc w skali w której te problemy powinny być rozwiązywane. Brak w nich np. szczegółowej analizy istniejących form użytkowania gruntów w obrębie korytarzy ekologicznych. Ryc. 5 LESISTOŚĆ KORYTARZY EKOLOGICZNYCH W POLSCE (Jędrzejewski et al. 2005) 14

15 Niewystarczający jest również zakres badań terenowych związanych z migracjami zwierząt. Zaproponowana w krajowej i międzynarodowej skali przestrzennej koncepcja nie może więc mieć bezpośredniego zastosowania przy pracach nad np. gminnymi planami zagospodarowania przestrzennego. Tak więc korytarze ekologiczne funkcjonują w ochronie przyrody w Polsce, głównie w sferze koncepcji i deklaracji potrzeby ich ochrony. Jakkolwiek w ustawie o ochronie przyrody znajdują na ten temat odpowiednie zapisy, to jednak brak jest delegacji wykonawczych. W związku z tym, trudno znaleźć narzędzia do praktycznej i skutecznej ich realizacji. Poza przykładami lokalizacji przejść dla zwierząt przy nowych lub modernizowanych obiektach liniowej infrastruktury komunikacyjnej, brak jest dobrych przykładów bardziej kompleksowych działań skierowanych na poprawę łączności ekologicznej. Nie wiadomo jak praktycznie może wyglądać poprawa drożności np. leśnych korytarzy ekologicznych na odcinku kilkudziesięciu, kilkunastu, czy nawet kilku kilometrów. Jakie są np. w związku z tym wyzwania natury formalnej, prawnej, organizacyjnej i w końcu finansowej. Niniejsze opracowanie jest próbą zapełnienia luki pomiędzy zwartą koncepcja korytarzy ekologicznych, a potrzebą konkretnych działań poprawiających ich drożność. Zanim takie działania nastąpią, muszą powstać plany, w których na zidentyfikowane na gruncie problemy zaproponowane będą adekwatne działania. Próbę przygotowanie takich planów podjęto również w ramach tego opracowania. 15

16 3 Opis opracowania 3.1 Cele Niniejszy projekt ma charakter pilotażowy. Jego głównym celem jest rozpoznanie praktycznych możliwości poprawy łączności ekologicznej poprzez przygotowanie planów działań dla wytypowanych miejsc w wybranych korytarzach ekologicznych. Do projektu wybrano 2 korytarze tj. Korytarz Północny (KPn) oraz Korytarz Karpacki (KK), reprezentujące zupełnie odmienne uwarunkowania środowiskowe (geograficzne, przyrodnicze) oraz inną specyfikę problemów związanych z występowaniem barier ekologicznych. Przy wyborze korytarzy bardzo ważnym kryterium było ich znaczenie dla utrzymania wysokiej bioróżnorodności na terenie kraju oraz stosunkowo wysoki stopień zachowania łączności ekologicznej. Przyjęto założenie, iż podjęcie zaplanowanych działań w wytypowanych miejscach, nawet w niedużej skali przestrzennej, powinno przekładać się na realną poprawę łączności ekologicznej w wybranych odcinkach korytarzy. W ramach opracowania podjęto próbę oceny możliwości prawnych i finansowych realizacji zaplanowanych działań. Niniejsze opracowanie powinno również dostarczyć zestawu rozwiązań, których realizacja przyczyni się do odtworzenia funkcjonalności wybranych odcinków korytarzy. Może więc stanowić przykładowe rozwiązania dla podobnych działań na innych obszarach. Plany odtwarzania łączności ekologicznej powinny zawierać: 1) propozycje kierunków zagospodarowania przestrzennego wytypowanego odcinka korytarza skierowane na poprawe łączności ekologicznej; 2) propozycje działań na rzecz odtwarzania ciągłości korytarzy (np. zalesienia); 3) propozycje lokalizacji przejść dla zwierząt oraz dodatkowych rozwiązań towarzyszących budowie takich przejść; 4) określenie możliwości prawnych i finansowych implementacji zaproponowanych działań. Aby osiągnąć założone cele zaplanowano przeprowadzenie następujących działań: 1) analizę form zagospodarowania gruntów w obrębie tras migracyjnych dużych ssaków; 2) opracowanie w technice GIS map korytarzy ekologicznych na poziomie lokalnym; 3) identyfikację barier w przemieszczaniu się dużych ssaków m.in. analiza konfliktów istniejących i projektowanych dróg z wybranymi odcinkami Korytarza Północnego i Korytarza Karpackiego; 16

17 4) określenie w lokalnej skali przestrzennej optymalnych tras migracji dużych ssaków drapieżnych; 5) określenie bezpośrednich działań (na poziomie lokalnym) utrzymujących, poprawiających i odtwarzających ciągłość korytarzy ekologicznych; 6) analizę kosztów działań (na poziomie lokalnym) utrzymujących, poprawiających i odtwarzających ciągłość korytarzy ekologicznych. W dalszej części opracowania zostały przedstawione: (1) identyfikacja głównych problemów w zachowaniu drożności korytarzy, (2) opracowanie rozwiązań mających na celu odtworzenie utraconej lub ograniczonej funkcjonalności korytarzy (3) wskazania do planów zagospodarowania przestrzennego oraz (4) kosztorys działań. 3.2 Obszary wytypowane do projektu Do analiz w ramach niniejszego projektu wytypowano 2 korytarze Korytarz Północny (KPn) i Korytarz Karpacki (KK). W stosunku do innych korytarzy cechują się one najlepiej w skali kraju zachowaną ciągłością populacji dużych ssaków drapieżnych, choć ich siedliska uległy częściowej fragmentacji. Dlatego zachowanie drożności wybranych korytarzy ma bardzo duże znaczenie dla ochrony w/w gatunków zarówno w skali Polski jak i Europy. Największe zagrożenie dla ciągłości tych dwóch kluczowych w skali Polski szlaków migracyjnych niesie rozwój infrastruktury drogowej. Niektóre odcinki wybranych korytarzy charakteryzują się również niedostateczną lesistością utrudniającą przemieszczanie się większości zwierząt leśnych. W ramach projektu wytypowane zostały odcinki korytarzy najważniejsze z punktu widzenia ochrony łączności ekologicznej oraz obszary, gdzie konieczne jest odtworzenie połączeń między poszczególnymi siedliskami. Wyboru dokonano opierając się na mapie lesistości korytarzy ekologicznych, odcinków wymagających zwiększenia lesistości oraz na mapach lokalizacji punktów newralgicznych (hot-spots) przygotowanych w ramach projektu korytarzy ekologicznych w Zakładzie Badania Ssaków PAN. Ze względu na rozległość Korytarza Północnego analizie poddano jedynie jego wschodnią części, gdzie zidentyfikowano największe zagrożenia wybierając do szczegółowych analiz najbardziej problemowe odcinki. 17

18 3.2.1 Korytarz północny Na terenie korytarza północnego szczegółowej analizie poddano odcinki GKPn-1A (Puszcza Piska Dolina Biebrzy Północny) oraz KPn-3D (Dolina Biebrzy Puszcza Knyszyńska środkowo-wschodni). (1) Odcinek GKPn-1A jest najważniejszym połączeniem Bagien Biebrzańskich z Puszczą Piską (ryc. 6) stanowiąc zarazem fragment międzynarodowego korytarza ekologicznego łączącego Europę Wschodnią z Zachodnią. Korytarz ten jest jednym z kluczowych połączeń dla utrzymania populacji wilków i odtworzenia populacji rysia na obszarze lasów mazurskich (Puszcza Piska, Puszcza Napiwodzko-Ramucka, Lasy Iławskie). Drożność tego korytarza jest również niezbędna dla rekolonizacji przez w/w gatunki zachodniej Polski (Kurek 2001). Podstawowym problemem w umożliwieniu migracji zwierząt leśnych na tym terenie jest niedostateczna lesistość korytarza. Drugim istotnym czynnikiem powodującym fragmentację środowiska na przedmiotowym odcinku korytarza jest droga krajowa nr 61 z Warszawy przez Łomżę do Augustowa. W najbliższych latach planowana jest tu również realizacja bardzo dużej inwestycji drogowej tj. droga ekspresowa S61 (Via-Baltica). Braku skutecznych działań minimalizujących jej wpływ na środowisko przyrodnicze spowodować może całkowitą utratę łączności ekologicznej pomiędzy Polską wschodnią, a obszarami położonymi dalej na zachód. Analizowana część korytarza znajdować się będzie również w strefie silnego oddziaływania planowanej sieci dróg ekspresowych w otoczeniu Białegostoku w tym w szczególności S19 (tzw. Obwodnica Puszczy Knyszyńskiej) oraz DK8 i DK19 przebiegające przez Puszczę Knyszyńską. (2) Korytarz ekologiczny KPn-3D łączy Puszczę Knyszyńską z Puszczą Augustowską poprzez dolinę górnej Biebrzy. Połączenie to, wobec niekorzystnych zmian w innym korytarzu łączącym Bagna Biebrzańskie z Puszczą Knyszyńską GKPn-1C (Puszcza Knyszyńska Puszcza Piska południowy, rozwój strefy podmiejskiej Białegostoku) może być niedługo jedynym funkcjonalnym korytarzem umożliwiającym kontakt pomiędzy subpopulacjami wilków i rysi żyjącymi na tym obszarze. Głównym czynnikiem powodującym fragmentację na tym odcinku jest rozproszona zabudowa oraz kilkukilometrowy odcinek pozbawiony lasów w północnej części korytarza (w pobliżu Dąbrowy Białostockiej). Droga przecinająca ten korytarz (DW670) łącząca Goniądz z Dąbrową Białostocką nie wpływa jednak istotnie na jego funkcjonalność ze względu małe natężenie ruchu szczególnie w godzinach nocnych (średnie dobowe natężenie ruchu w 2005 roku to około 1,2 tys. pojazdów, Opoczyński, 2006). Pośrednio wpływa natomiast na ten odcinek planowana droga S19 odcinająca korytarz od obszarów siedliskowych w Puszczy Knyszyńskiej. 18

19 Ryc. 6 KORYTARZ GKPN-1A (PUSZCZA PISKA DOLINA BIEBRZY PÓŁNOCNY) Ryc. 7 KORYTARZ KPN-3D (DOLINA BIEBRZY PUSZCZA KNYSZYŃSKA ŚRODKOWO-WSCHODNI) 19

20 3.2.2 Korytarz karpacki W Karpatach analizie poddano odcinki korytarza GKPd-6 (Gorce) oraz korytarza GKPd-6 (Gorce) GKK-8 (Beskid Sądecki Zachód) GKK-7 (Beskid Sądecki Środek). Na tym obszarze skoncentrowano się na kilku punktach stanowiących największy problem w łączności ekologicznej w skali całych Karpat. Korytarz ekologiczny GKPd-6 łączy Masyw Babiej Góry w Beskidzie Żywieckim ze zwartymi obszarami leśnymi w Gorcach. Połączenie to umożliwia utrzymanie łączności populacji karpackich takich zwierząt jak ryś, wilk czy niedźwiedź brunatny. Głównym problemem jest duża gęstość zaludnienia, a zatem i duże zagęszczenie zabudowy. Ponadto w dwóch miejscach korytarz przecinają drogi krajowe: DK7 z Gdańska przez Kraków do przejścia granicznego w Chyżnem oraz DK47 czyli popularna Zakopianka. Czynniki te, wraz z niedostateczną lesistością niektórych fragmentów korytarza, wpływają na ograniczoną funkcjonalność tego połączenia. Ryc. 8 KORYTARZE KARPACKIE: GKPD-6 (GORCE) I GKPD-6 GKK-8 (BESKID SĄDECKI ZACHÓD) GKK-7 (BESKID SĄDECKI ŚRODEK) 20

21 Korytarz ekologiczny GKPd-6 GKK-7 i GKK-8 jest połączeniem Gorców poprzez Beskid Sądecki z Beskidem Niskim i dalej z Karpatami Wschodnimi. Połączenie to umożliwia migrację zwierząt między Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi, w tym dużych ssaków np. niedźwiedzia z jego ostoi w Bieszczadach i Karpatach Ukraińskich. Na tym odcinku głównym problemem jest duża gęstość zaludnienia i zwarta zabudowa w przebiegających południkowo dolinach Popradu i Dunajca. Wiąże się to również z dużym wylesieniem tych obszarów. Ponadto wpływ na migrację zwierząt mają niektóre rozwiązania techniczne zastosowane przy drogach poprowadzonych w dolinach, zwłaszcza DW969 z Nowego Sącza do Nowego Targu (betonowe umocnienia brzegów rzeki). Dodatkowo, istotnym zagrożeniem może być planowana droga S19 (Via Carpatia), której przebieg przez Beskid Niski może mieć wpływ na izolację zachodnio-karpackich populacji dużych ssaków od ich największych ostoi w Karpatach Wschodnich. 3.3 Gatunki wskaźnikowe Jako gatunki wskaźnikowe zaproponowano w niniejszym opracowaniu: wilka, rysia i niedźwiedzia brunatnego, ponieważ są to gatunki o wysokich wymaganiach przestrzennych i w związku z tym silnie zagrożone fragmentacją środowiska. Terytorium jednej wilczej watahy w warunkach nizinnej Polski wynosi około 250 km 2, terytorium jednego rysia od 100 do 200 km 2 (Jędrzejewska 2001), a niedźwiedzia średnio ponad 400 ha (Jakubiec, 2001). Dodatkowo, są to gatunki rzadkie, umieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunki niższego ryzyka NT, ale bliskie zagrożenia (według definicji są to gatunki bliskie zaliczenia do gatunków narażonych, czyli gatunków, które mogą wyginąć stosunkowo niedługo, choć nie tak szybko jak zagrożone). Żeby tak się nie stało, konieczne jest podjęcie działań mających na celu ochronę ciągłości ich populacji poprzez zahamowanie fragmentacji, a także przywracanie ciągłości ich siedlisk. Ryś, wilk i niedźwiedź spełniają również kryteria gatunków osłonowych (umbrella species) tj. gatunków obecnych w świadomości społecznej oraz priorytetowych z jakiegokolwiek punktu widzenia, których ochrona pociąga za sobą ochronę wielu innych, zazwyczaj mniej efektownych i mniej charyzmatycznych, współwystępujących gatunków zwierząt i roślin (Pawlaczyk, Jermaczek 2004). Bardziej szczegółowe opisy wybranych gatunków wskaźnikowych znajdują się m.in. w poradnikach ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 ( 21

22 4 Przebieg prac W ramach realizacji projektu w odniesieniu do wybranych 2 korytarzy ekologicznych (Korytarz Północny i Karpacki) przyjęto jednorodną procedurę postępowania tj. te same etapy i działania. Niżej zamieszczono jedynie ich skrócony opis. Szczegółowy opis działań dla Korytarza Północnego z zamieszczono w załączniku 3A, a dla Korytarza Karpackiego w załączniku 3B niniejszego opracowania. Etap 1 Wybór odcinków wymagających podjęcia działań na rzecz ochrony łączności ekologicznej. Wyboru dokonano na podstawie opracowania Projekt korytarzy ekologicznych łączących sieć Natura 2000 w Polsce oraz szczegółowej analizy map topograficznych oraz zdjęć lotniczych i satelitarnych. W wyniku tych prac wytypowano odcinki korytarzy przewidziane do dalszych prac; Etap 2 Analiza struktury krajobrazu oraz użytkowania terenu wybranych odcinków korytarzy. Analiza taka pozwoliła na identyfikację głównych barier ekologicznych oraz fragmentów wybranych odcinków, na których konieczne są określone działania restytucyjne. Wstępne mapy z odcinkami wymagającymi uwagi przygotowane w Zakładzie Badania Ssaków PAN posłużyły następnie jako podstawowy materiał w trakcie weryfikacji terenowych; Etap 3 Weryfikacja terenowa. Po opracowaniu roboczych map obszarów wymagających podjęcia działań restytucyjnych przeprowadzone zostały wyjazdy terenowe. Ich celem było, oprócz weryfikacji wyznaczonych obszarów, także wstępne wytypowanie działek ewidencyjnych przeznaczonych do zalesień, identyfikacja innych barier nierozpoznawalnych na mapach lub zdjęciach satelitarnych (np. ogrodzenia) oraz pozyskanie z właściwych urzędów samorządu planów zagospodarowania przestrzennego; 22

23 Etap 4 Opracowanie planu działań niezbędnych do odtworzenia ciągłości ekologicznej wybranych odcinków korytarza. Efektem tego etapu prac było przygotowanie map z wyznaczonymi działkami ewidencyjnymi przeznaczonymi do zalesień oraz działaniami ograniczającymi negatywny wpływ dróg możliwości migracji dużych ssaków; Etap 5 Przygotowanie wskazań do planów zagospodarowania przestrzennego gmin oraz kosztorysu działań związanych z realizacją projektu. 23

24 5 Plany działań poprawiających łączność ekologiczną 5.1 Identyfikacja zagrożeń dla ciągłości ekologicznej i sposoby jej minimalizacji Fragmentacja środowiska może być spowodowana różnymi czynnikami. Ich wpływ ma również różne natężenie. Niezwykle istotna jest zatem prawidłowa identyfikacja oraz ocena wpływu barier ekologicznych na możliwości migracji wybranych gatunków zwierząt. Do głównych czynników powodujących utratę łączności ekologicznej pomiędzy poszczególnymi obszarami należą: infrastruktura transportowa (1), niedostateczna lesistość (2) i nadmierna urbanizacja (3). Każdy z tych elementów wymaga innych rozwiązań zmniejszających ich negatywny wpływ. 1. Infrastruktura transportowa. Wpływ infrastruktury transportowej na środowisko przyrodnicze jest w ostatnich latach szeroko dyskutowany. Istnieje szereg publikacji proponujących rozwiązania minimalizujące negatywne oddziaływanie dróg i kolei na środowisko (patrz: literatura) Schemat negatywnych oddziaływań przedstawiony został na ryc. 9. Ryc. 9 SCHEMATYCZNE PRZEDSTAWIENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ DRÓG NA ŚRODOWISKO (Iuell et al. 2003) 24

25 Do głównych efektów budowy dróg można zaliczyć: efekt bariery, utrata części środowisk, zakłócenie równowagi ekologicznej ekosystemu, powodowanie śmiertelności zwierząt i działanie jako korytarz dla gatunków inwazyjnych i synantropijnych. Z powyższych czynników najbardziej negatywnie wpływają na zwierzęta: fragmentacja i degradacja środowiska, śmiertelność na drogach i przede wszystkim efekt barierowy drogi. Oddziaływanie dróg jako bariery ekologicznej związane jest m.in. z fragmentacją i izolacją zarówno zbiorowisk roślinnych jak i populacji zwierząt, ograniczaniem lub całkowitą blokadą przemieszczania się zwierząt. Negatywny wspływ dróg może oddziaływać lokalnie na dyspersje osobników, jak i w szerszej skali, na migracje dalekiego zasięgu. W konsekwencji może to powodować ograniczenie przepływu genów i obniżenie zmienności genetycznej danej populacji. Efekt barierowy drogi zależy m.in. od struktury ruchu i od jej konstrukcji. Drogi tranzytowe o dużym natężeniu ruchu, szczególnie w godzinach nocnych, mają silniejsze negatywne oddziaływanie na populacje zwierząt. W przypadku dróg ekspresowych i autostrad bardzo istotny wpływ ma konstrukcja dróg. Drogi te budowane są często w wykopach lub na nasypach, dodatkowo towarzyszą im ogrodzenia ochronne. Są one w oczywisty sposób dużo większą barierą niż tradycyjne drogi poprowadzone po powierzchni terenu. Ochrona populacji dzikich zwierząt przed negatywnymi skutkami infrastruktury drogowej jest zatem niezwykle istotna dla zachowania żywotnych populacji wielu gatunków. Na przestrzeni ostatnich lat ukazała się spora liczba publikacji prezentujących rozwiązania, które służą minimalizacji wpływu infrastruktury transportowej na środowisko (m.in.: Iuell et al. 2003, Jędrzejewski et al. 2006, Kurek 2008, 2010, EuroNatur 2010). Podstawowym kryterium wyboru sposobu ograniczenia negatywnego wspływu drogi na możliwości migracji zwierząt jest natężenie ruchu. W związku z tym drogi można podzielić na dwie grupy (Jędrzejewski et al. 2006). 1. Drogi o docelowym natężeniu ruchu nie przekraczającym 5 tys. pojazdów na dobę; droga taka powinna zostać skonstruowana tak, aby w miejscach konfliktowych jej niweleta znajdowała się na poziomie otaczającego terenu (dopuszczalne są niewielkie odchylenia od niego). Na takim odcinku nie stosuje się ogrodzeń ochronnych umożliwiając zwierzętom swobodne przekraczanie drogi; 2. Drogi o docelowym natężeniu ruchu przekraczającym 5 tys. pojazdów na dobę; konstrukcja takich dróg powinna uniemożliwiać swobodne ich przekraczanie przez zwierzęta. Należy wówczas zaprojektować odpowiednią liczbę przejść dla wszystkich typów zwierząt, a przy wyższych natężeniach ruchu, także wprowadzić ogrodzenia ochronne. Przejścia dla zwierząt są skutecznym rozwiązaniem przywracającym łączność ekologiczną pomiędzy siedliskami rozciętymi drogą. Mają one dwie podstawowe funkcje (Jędrzejewski et al. 2006, Kurek 2008) tj (1) umożliwienie bytowania zwierząt na obszarze przeciętym drogą poprzez połączenie rozciętych siedlisk w obrębie areału populacji, (2) umożliwienie migracji i dyspersji osobnikom przemieszczającym się na większe dystanse, w celu poszukiwania nowych siedlisk do życia. Wg kryteriów wielkości przejścia 25

26 dla zwierząt można podzielić na: duże, średnie i małe. Wg typu konstrukcji na: przejścia górne i dolne, estakady, mosty poszerzone i przepusty poszerzone. Wg funkcji na przejścia samodzielne i zespolone. Szczegółowe dane dotyczące wymaganych parametrów przejść np. ich wielkości oraz liczby przejść przypadających na odcinek drogi zawiera załącznik 4 do niniejszego opracowania. Ryc. 10 SCHEMATYCZNA RYCINA PRZEJŚCIA GÓRNEGO DLA ZWIERZĄT (za COST 341, Iuell et al. 2003) Oprócz właściwych parametrów, zagęszczenia i lokalizacji przejść dla zwierząt, równie ważne są odpowiednie działania towarzyszące, obejmujące przede wszystkim ogrodzenia naprowadzające (na tych odcinkach drogi które nie są w całości ogrodzone), zadrzewienia osłonowe wzdłuż ogrodzeń oraz zadrzewienia naprowadzające. Przykład działań towarzyszących przedstawia ryc. 11 (Jędrzejewski, 2006). 26

27 Ryc. 11 DZIAŁANIA TOWARZYSZĄCE ZWIĘKSZAJĄCE SKUTECZNOŚĆ DZIAŁANIA PRZEJŚCIA DLA ZWIERZĄT 2. Niedostateczna lesistość. Obszary nieleśne są jedną z głównych przyczyn fragmentacji populacji zwierząt leśnych. Utrata środowisk oraz izolacja spowodowana przez wylesienia była pierwszą z przyczyn zmniejszania się zasięgów historycznych i liczebności wielu gatunków zwierząt. W wielu miejscach korytarze wymagają podjęcia zabiegów ochronnych i restytucyjnych, w tym w szczególności zalesień pozwalających na odtworzenie ich funkcjonalności. Jakkolwiek najkorzystniejszym z punktu widzenia ciągłości ekologicznej rozwiązaniem jest połączenie w jedną sieć wszystkich obszarów siedliskowych ciągłymi korytarzami leśnymi, to w praktyce jest to raczej niemożliwe, ale też nie jest absolutnie konieczne. Korytarze ekologiczne dla dużych ssaków leśnych nie muszą być na całej swojej długości jednolicie zalesione. Ich struktura może być mozaikowa. Płaty lasu wchodzące w ich skład nie mogą być jednak zbyt od siebie oddalone (przyjmuje się że odległość pomiędzy płatami nie powinna być większa niż m), jak również nie mogą być przedzielone innymi barierami. Nie należy też zalesiać cennych przyrodniczo obszarów otwartych, takich jak turzycowiska, bogate zespoły łąkowe i wydmowe, a także obszarów podmokłych. Mozaikowość i różnorodność środowisk w obrębie korytarzy zwiększy liczbę gatunków, którym te korytarze będą służyć (Jędrzejewski et al. 2005). 27

28 3. Nadmierna urbanizacja. Chaotyczny rozwój terenów zabudowanych w Polsce spowodował, że często zabudowa ta ma charakter liniowy, rozciągnięty na odcinku wielu kilometrów, wzdłuż dróg lub cieków wodnych. Dotyczy to w szczególności południowej części kraju. Taki rozwój zabudowy powoduje zlewanie się miejscowości w jedną całość i zanik terenów wolnych od zabudowy, a w konsekwencji utratę funkcjonalności na danym odcinku korytarzy ekologicznych. W związku z powyższym nadmiernie zurbanizowane odcinki korytarzy ekologicznych powinny być przedmiotem szczególnej troski, a zaplanowane w tych miejscach działania poprawiające łączność ekologiczna powinny znaleźć się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin. Należy tam bezwzględnie unikać planowania ciągłej zabudowy, dążąc do jej koncentracji wokół centralnej części miejscowości. W sytuacji gdy istniejąca zabudowa zagraża drożności korytarza, konieczne jest zaplanowanie dolesień na obszarach pomiędzy zabudową, lub przylegających do korytarza tak by zminimalizować efekt barierowy (Jędrzejewski et al. 2005). 5.2 Plany działań odtwarzających łączność ekologiczną Odcinek północny Korytarz ekologiczny GKPn-1A Korytarz ekologiczny GKPn-1A przebiega przez tereny polno-leśne pomiędzy Bagnami Biebrzańskimi i Puszczą Piską. Obszar ten jest dość intensywnie użytkowany rolniczo, lesistość powiatów, na terenie których przebiega ten korytarz wynosi odpowiednio w powiecie grajewskim ok. 22% i kolneńskim ok. 21%. Obszary leśne leżące w obrębie korytarza są pofragmentowane tj. podzielone, nawet kilkukilometrowymi, strefami pól, łąk, czy pastwisk. Dlatego też kluczowym działaniem dla poprawy łączności ekologicznej na tym odcinku, jest zwiększenie lesistości korytarza. Ponieważ przez obszar analizowanego odcinka korytarza przebiega droga krajowa DK61, a także planowana jest nowa droga ekspresowa S61, działania na rzecz restytucji należało rozpocząć od opracowania rozwiązań minimalizujących wpływ w/w infrastruktury na ciągłość ekologiczną. Droga krajowa DK61 jest trasą prowadzącą z Warszawy przez Ostrołękę, Łomżę, Grajewo do Augustowa. Jest ona jedną z dwóch (obok DK8) głównych dróg łączących Warszawę z Krajami Bałtyckimi. Ruch na tym odcinku jest obecnie dość duży, SDR (średni dobowy ruch) 2005 wykazał natężenie w granicach 6,5 tys. pojazdów na dobę, przy dość dużym udziale ruchu tranzytowego (Opoczyński 2006). DK61 przecina analizowany obszar na odcinku Szczuczyn Popowo (okolice Grajewa). Po wybudowaniu drogi ekspresowej S61, droga DK61 zapewne straci na znaczeniu i natężenie ruchu spadnie. 28

29 Fot. 2 DUŻE NATĘŻENIE RUCHU W POŁĄCZENIU Z DUŻYM UDZIAŁEM SAMOCHODÓW CIĘŻAROWYCH STANOWI POWAŻNĄ BARIERĘ DLA MIGRUJĄCYCH ZWIERZĄT. DROGA NR 61 W POBLIŻU STARYCH GUT (GMINA SZCZUCZYN) (fot. M. Górny) Działania minimalizujące wpływ tej drogi na środowisko są zatem uzależnione od prognozowanego natężenia ruchu. Jeżeli natężenie dobowe pozostanie na poziomie powyżej 3-4 tys. pojazdów na dobę, wówczas również na DK61 należy zaprojektować odpowiednie przejścia dla zwierząt. W takiej sytuacji, na analizowanym odcinku powinny powstać dwa duże przejścia górne. Jeśli jednak natężenie ruchu będzie niższe niż 3-4 tys. pojazdów na dobę, najlepszym rozwiązaniem dla utrzymania łączności ekologicznej, będzie pozostawienie całego odcinka drogi bez ogrodzeń ochronnych i umożliwienie zwierzętom przekraczanie drogi po jej powierzchni. W wybranych miejscach należy wprowadzić ograniczenie prędkości połączone z wprowadzeniem systemów ostrzegawczych takich jak elementy odblaskowe, aktywne systemy ograniczania prędkości jazdy oraz aktywne systemy ostrzegające zwierzęta. Miejsca takie określane są jako przejścia po powierzchni drogi (Jędrzejewski et al. 2006, Kurek 2008, 2010). Lokalizacja przejść górnych jak i alternatywnych przejść po powierzchni drogi została przedstawiona na mapie (Ryc. 12). 29

30 Ryc. 12 LOKALIZACJA I PARAMETRY PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT NA ANALIZOWANYM ODCINKU DK 61 Przy wyborze lokalizacji przejść kierowano się zarówno potrzebami zwierząt (stąd ich odpowiednie zagęszczenie) jak i możliwościami jakie daje ukształtowanie terenu. Lokalizacja obszarów leśnych oraz terenów zabudowanych wskazała trzy miejsca predysponowane do umieszczenia przejść dla dużych ssaków, spośród których wybrano dwa o najkorzystniejszych warunkach terenowych. W miejscach tych droga przecina wzniesienia pozwalając na zaprojektowanie odpowiednio dużych obiektów. Zaplanowanym przejściom powinny towarzyszyć ogrodzenia naprowadzające, które będą kierować zwierzęta do przejścia na drugą stronę drogi. Nie mniej istotne jest stosowanie nasadzeń w bezpośrednim sąsiedztwie przejść oraz zalesień prowadzących w kierunku przejścia w celu zwiększenia efektywności korytarzy. Nie są to bardzo kosztowne przedsięwzięcia, a w znaczący sposób poprawiają poczucie bezpieczeństwa przemieszczających się zwierząt, a przez to efektywność samego przejścia. 30

31 Fot. 3 DROGA NR 61 W POBLIŻU GUT. W TYM MIEJSCU WARUNKI TERENOWE POZWALAJĄ NA LOKALIZACJĘ DUŻEGO PRZEJŚCIA GÓRNEGO (fot. M. Dojlida) Obecnie trwają procedury przygotowawcze do budowy na tym obszarze drogi ekspresowej nr 61 (S-61) stanowiącej część trasy Via Baltica (GDDKiA 2011). Droga ta od Szczuczyna będzie miała przebieg inny niż obecna DK61. Podążając od tej miejscowości w kierunku północno-wschodnim będzie przechodzić w okolicy Ełku, dalej obok Suwałk do granicy z Litwą. Droga ta planowana jest jako dwujezdniowa o dwóch lub nawet docelowo trzech, pasach ruchu w każdym kierunku. Ze względów bezpieczeństwa (uczestników ruchu) ogrodzona będzie ogrodzeniami ochronnymi oraz dodatkowo wyposażona w drogi serwisowe. Planowana średnia szerokość pasa drogowego wyniesie 80 m. Stanowić więc będzie bardzo znaczącą barierę uniemożliwiającą w praktyce przemieszczanie się zwierząt. Stąd też fundamentalną sprawą dla utrzymania łączności ekologicznej w miejscach przecięcia się planowanej trasy Via Baltica z korytarzem ekologicznym, jest zapewnienie odpowiedniej liczby przejść dla zwierząt o właściwych parametrach. Jako działania kompensacyjne, a jednocześnie niezbędne do utrzymania łączności ekologicznej, muszą być zaplanowane: (1) wykupy gruntów (wskazanych działek) na przebiegu korytarza naprowadzającego do przejścia, (2) zalesienie wykupionych gruntów lub pozostawienie do naturalnej sukcesji. Rozmieszczenie zaproponowanych przejść dla zwierząt oraz propozycje zalesień w korytarzach naprowadzających do przejścia zostało przedstawione na mapie (Ryc. 13). 31

32 Ryc. 13 LOKALIZACJA I PARAMETRY PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT NA ANALIZOWANYM ODCINKU S61 32

33 Na analizowanym odcinku drogi S61 wytypowano trzy miejsca o warunkach terenowych sprzyjających lokalizacji przejść dla zwierząt. W pierwszej kolejności szukano możliwości lokalizacji przejść górnych, które są korzystniejsze dla dużych ssaków (Kurek 2010). Lepsza pod tym względem jest sytuacja w północnej części analizowanego obszaru, gdzie przyszła droga będzie przecinać teren o bardziej urozmaiconej, pagórkowatej rzeźbie. Dlatego też zaproponowano tam duże przejście górne i uzupełniające przejście dolne. Nieco bardziej monotonna rzeźba terenu na południe od miejscowości Sokoły Jeziorne utrudnia zlokalizowania dużych przejść dla zwierząt. Tym niemniej wybrano miejsca, w których takie obiekty są niezbędne dla zachowania ciągłości ekologicznej. Skuteczność przejść dla zwierząt zależy nie tylko od ich położenia oraz parametrów, ale także od zagospodarowania ich otoczenia (Jędrzejewski et al. 2006). Dlatego też na obszarach o niskiej lesistości należy stosować zalesienia naprowadzające na przejścia oraz nasadzenia osłonowe wzdłuż dróg. Fot. 4 KRAJOBRAZ OKOLIC POPOWA. NA PIERWSZYM PLANIE ROZLEGŁE OBSZARY POLNE NA KTÓRYCH NALEŻAŁOBY WPROWADZIĆ ZADRZEWIENIA I NIEDUŻE ZALESIENIA. W ODDALI WIDOCZNE SAMOCHODY CIĘŻAROWE NA DK61 KTÓRA PRZEBIEGA ZBOCZEM NIEWIELKIEGO CZĘŚCIOWO ZALESIONEGO WZGÓRZA PATRYJA. W TYM MIEJSCU RÓWNIEŻ NALEŻAŁOBY ZAPROJEKTOWAĆ DUŻE PRZEJŚCIE GÓRNE (fot. M. Górny) Uwarunkowania te zostały wzięte pod uwagę przy wyborze działek do zalesienia. Zalesienia towarzyszące przejściom dla zwierząt nie wystarczą oczywiście dla pełnego odtworzenia ciągłości ekologicznej w obrębie analizowanego korytarza. Ponieważ na tym terenie znajdują się rozległe obszary rolnicze, konieczne jest takie przekształcenie struk- 33

34 tury krajobrazu tego obszaru, aby mógł on pełnić funkcje korytarza ekologicznego. Korytarz ekologiczny o optymalnych warunkach dla migracji dużych ssaków, a zwłaszcza dla drapieżników takich jak wilk czy ryś powinien mieć szerokość kilku kilometrów, przy czym większa część takiego pasa powinna być zalesiona (Jędrzejewski et al ). Badania ekologii dużych ssaków związanych ze środowiskami leśnymi wskazują jednak, że już stosunkowo niewielkie zalesienia pozwalają na przemieszczanie się tych zwierząt. Zwłaszcza, gdy takie fragmenty korytarzy stanowią niezbyt długi łącznik pomiędzy sąsiadującymi kompleksami leśnymi (Kurek 2001, Jędrzejewski et al. 2005). Fot. 5 NAJWIĘKSZĄ PRZESZKODĄ W MIGRACJACH ZWIERZĄT PRZEZ WIELE KORYTARZY EKOLOGICZNYCH PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSKI SĄ ROZLEGŁE TERENY NIELEŚNE. POLA UPRAWNE W POBLIŻU POPOWA (GMINA GRAJEWO) (fot. M. Dojlida) Przygotowując plan działań restytucyjnych postanowiono wybrać dwie lub trzy linie wewnątrz korytarza, wzdłuż których zaplanowane zostaną zalesienia. Pasy takich zalesień nie muszą mieć charakteru ciągłego. Ważne jest jednak zapewnienie odpowiedniej struktury krajobrazu. Szerokość pasów może wahać się od 500 do 1000m. W granicach takiego wycinka krajobrazu zaproponowano zalesienia na wybranych działkach, które układają się w strukturę przypominającą nieco szachownicę. Odstępy pomiędzy wybranymi działkami nie przekraczają na ogół 200m. Zalesienia tych działek lub spontaniczna sukcesja roślinnością drzewiastą spowoduje stworzenie warunków osłonowych wystarczających do przemieszczania się tak wymagających zwierząt, jak wilki, a nawet rysie. Przy wyborze działek brano pod uwagę istniejące zalesienia i zadrzewienia, jak również postępującą sukcesje wtórną, na wcześniej użytkowanych rolniczo terenach. Tak więc, wyznaczone do 34

35 zalesień działki stanowią luki między istniejącymi fragmentami lasu w różnych stadiach rozwoju. Innym kryterium wyboru działek do planowanych zalesień była ich jak najmniejsza przydatność dla działalności rolniczej. Stąd też brano pod uwagę przede wszystkim działki o niższych klasach bonitacji gruntów. Nie zawsze jednak było możliwe uniknięcie wyboru działek o korzystnych glebach. Szczegółowe rozmieszczenie obszarów wybranych do zalesienia przedstawiają mapy w załączniku 1. Zaplanowane zalesienia gruntów zostały uformowane w dwa główne pasy, wspomagane przez kilka uzupełniających krótszych odcinków. Północny pas zalesień zaczyna się w okolicy miejscowości Sokoły Jeziorne, gdzie zaproponowano największy zwarty obszar do zalesienia w całym północnym odcinku korytarzy. Wybór tak rozległego terenu wynika z faktu że stanowi on jedną działkę ewidencyjną. Dopuszczalne jest jednak jedynie częściowe zalesienie tej działki poprzez stworzenie szeregu mniejszych terenów leśnych ułożonych w przybliżeniu w układ szachownicy. Na tym terenie będzie też przebiegać planowana droga S61. Dalszy przebieg analizowanego fragmentu korytarza jest następujący: wykorzystując istniejące niewielkie obszary leśne wybrany pas omija od północy wieś Tarachy i biegnie na południowy-wschód w kierunku wsi Popowo, skąd przebiegając na północ od wsi Wierzbowo dociera do rozległych obszarów leśnych Kotliny Biebrzańskiej. Na tym odcinku działki wybrane do zalesienia łączą ze sobą istniejące, niewielkie, liczące od 20 do 100 ha, fragmenty lasów. Drugi główny pas, przebiega na południe od miejscowości Rogale Wielkie wykorzystując małe fragmenty lasu, w kierunku południowo-wschodnim. W okolicy miejscowości Zacieczki przecina planowaną drogę S61 natomiast w Gutach drogę DK61. Na południe od miejscowości Boczki-Świdrowo łączy się z dużym kompleksem leśnym, który posiada połączenie (w okolicach miejscowości Łosewo) z lasami Kotliny Biebrzańskiej Dodatkowo zaproponowano kilka połączeń uzupełniających m.in. w okolicy miejscowości: Guty Różyńskie, Kurejwa, Wierzbowo. Powstały w ten sposób układ zalesień powinien skutecznie pełnić odpowiednie funkcję ekologiczne. Powierzchnia wybranych działek wynosi w przybliżeniu ok. 662 ha, długość korytarza poddanego restytucji ma ok. 18 km. Realizacja zaproponowanych rozwiązań pozwoliłaby też na zwiększenie lesistości tego odcinka korytarza z obecnych 53,7% do około 54,6% (przy czym na odcinku objętym działaniami lesistość wzrosłaby z 33,4% do 40,1%). Jednak nie powierzchnia nowopowstałych obszarów leśnych będzie tu kluczowa, co znacznie korzystniejsza do migracji struktura krajobrazu. Wybrane działki otrzymały również atrybut istotności dla odtworzenia łączności ekologicznej. Opierając się na opracowaniach dotyczących struktury krajobrazu, zdecydowano się na podział wybranych działek z punktu wiedzenia ich wagi dla restytucji korytarza. Tak więc działki podzielono na dwie grupy: (1) ważne i (2) mniej ważne dla odtworzenia łączności wybranego odcinka korytarza. Taki podział zastosowano ze względu potencjalne ograniczania możliwości finansowania tego typu działań. Do grupy ważnych zaliczono działki niezbędne do odtwarzania łączności ekologicznej, zaś do grupy mniej ważnych te, których zalesienie byłoby korzystne dla poprawy migracji na danym obszarze. Wyboru poszczególnych działek, jak i oceny ich priorytetowości nie należy jednak traktować jako ostatecznych. Dopuszczalna jest możliwość uzasadnionych zmian. Głównym celem podziału działek na różne kategorie było wyróżnienie minimalnej powierzchni terenu niezbędnej do restytucji 35

Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce

Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 2015 Rafał T. Kurek Cel strategicznej OOS 2 Określenie oddziaływania skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych

Bardziej szczegółowo

Małgorzata Miłosz Włodzimierz Jędrzejewski

Małgorzata Miłosz Włodzimierz Jędrzejewski Małgorzata Miłosz Włodzimierz Jędrzejewski W prezentacji wykorzystano fotografie autorstwa: W. Jędrzejewski, S. Nowak, R. Mysłajek, R. Kurek, M. Miłosz Spis treści 1. Wpływ rozbudowy sieci transportowej

Bardziej szczegółowo

Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. Ełk, r.

Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. Ełk, r. Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego Ełk, 8.05.2014 r. Główne problemy w utrzymaniu funkcjonalności odcinków PKE - podsumowanie Puszcza Augustowska Puszcza Romincka Puszcza Romincka Puszcza

Bardziej szczegółowo

Opracowanie Programu Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. mgr Wojciech Lewandowski

Opracowanie Programu Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. mgr Wojciech Lewandowski Opracowanie Programu Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego mgr Wojciech Lewandowski Program ochrony północnego korytarza ekologicznego Projekt polega na opracowaniu Programu ochrony północnego korytarza

Bardziej szczegółowo

Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne

Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Bardziej szczegółowo

Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych

Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Maria Mellin Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bardziej szczegółowo

Zielona infrastruktura w Polsce. Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

Zielona infrastruktura w Polsce. Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Zielona infrastruktura w Polsce Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Zielona infrastruktura priorytet nowej strategii Realizacja Strategii UE ochrony różnorodności biologicznej na lata 2020

Bardziej szczegółowo

Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Chocz w ciągu drogi wojewódzkiej nr 442

Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Chocz w ciągu drogi wojewódzkiej nr 442 I.47. Droga nr 442 m. Chocz. 47 Droga nr 442 m. Chocz Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat pleszewski Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem

Bardziej szczegółowo

Gmina: Miłosław (m. Miłosław, Kozubiec, Mikuszewo) Gmina: Kołaczkowo (Budziłowo, Wszembórz, Borzykowo)

Gmina: Miłosław (m. Miłosław, Kozubiec, Mikuszewo) Gmina: Kołaczkowo (Budziłowo, Wszembórz, Borzykowo) I.46. Droga nr 441 odc. Miłosław Borzykowo. 46 Droga nr 441 odc. Miłosław Borzykowo Powiat wrzesiński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Miłosław (m. Miłosław, Kozubiec, Mikuszewo) Charakterystyka ogólna

Bardziej szczegółowo

PRZYGOTOWANO W RAMACH KAMPANII

PRZYGOTOWANO W RAMACH KAMPANII PRZYGOTOWANO W RAMACH KAMPANII PROMUJĄCEJ SIEĆ NATURA 2000 POD HASŁEM NATURA SIĘ O(D)PŁACA. PROJEKT REALIZOWANY W RAMACH PROGRAMU OPERACYJNEGO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, FINANSOWANY ZE ŚRODKÓW EUROPEJSKIEGO

Bardziej szczegółowo

Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. Grudziądz, r.

Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego. Grudziądz, r. Program Ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego Grudziądz, 9.05.2014 r. Główne problemy w utrzymaniu funkcjonalności PKE - podsumowanie Lasy Iławskie Bory Tucholskie Odcinek zapewnia łączność między

Bardziej szczegółowo

Gmina: Ostrzeszów (Szklarka Przygodzicka, Lubeszczyk, Szklarka Myślniewska, Aniołki, m. Ostrzeszów)

Gmina: Ostrzeszów (Szklarka Przygodzicka, Lubeszczyk, Szklarka Myślniewska, Aniołki, m. Ostrzeszów) I.49. Droga nr 444 odc. od ronda z drogą krajową nr 25 do m. Ostrzeszów. 49 Droga nr 444 odc. od ronda z drogą krajową nr 25 do m. Ostrzeszów Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta

Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta Metody, doświadczenia i problemy Rafał T. Kurek fot. Krzysztof Czechowski 1 Oddziaływanie infrastruktury liniowej Formy negatywnego

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech

Bardziej szczegółowo

Gmina: Gołańcz (m. Morakowo), Wągrowiec (m. Wągrowiec) Celem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 241 na odcinku Morakowo - Wągrowiec

Gmina: Gołańcz (m. Morakowo), Wągrowiec (m. Wągrowiec) Celem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 241 na odcinku Morakowo - Wągrowiec I.19. Droga nr 241 Morakowo- Wągrowiec. 19 Droga nr 241 Morakowo- Wągrowiec Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: wągrowiecki Gmina: Gołańcz (m. Morakowo), Wągrowiec

Bardziej szczegółowo

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Świeca w ciągu drogi wojewódzkiej nr 444

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Świeca w ciągu drogi wojewódzkiej nr 444 I.50. Droga nr 444 m. Świeca. 50 Droga nr 444 m. Świeca Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat ostrowski Gmina: Odolanów (Świeca, Huta, Mościska) Celem inwestycji

Bardziej szczegółowo

Gmina: Szamotuły (m. Szamotuły), Pniewy ( m. Pniewy) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy Pniew i Szamotuł (DW 184)

Gmina: Szamotuły (m. Szamotuły), Pniewy ( m. Pniewy) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy Pniew i Szamotuł (DW 184) I.12. Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2. 12 Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2 Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat:

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce

Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 2015 Rafał T. Kurek Jarosław Wiącek Marcin Polak Cel strategicznej OOS 2 Określenie oddziaływania skutków realizacji

Bardziej szczegółowo

Planowanie przestrzenne a ochrona korytarzy ekologicznych

Planowanie przestrzenne a ochrona korytarzy ekologicznych Planowanie przestrzenne a ochrona korytarzy ekologicznych Anita Bernatek-Jakiel, Michał Jakiel Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Status prawny Ustawa o ochronie przyrody

Bardziej szczegółowo

Problemy ochrony korytarzy ekologicznych dla duŝych ssaków w Polsce

Problemy ochrony korytarzy ekologicznych dla duŝych ssaków w Polsce Problemy ochrony korytarzy ekologicznych dla duŝych ssaków w Polsce Dr Sabina PieruŜek-Nowak i mgr inŝ. Robert W. Mysłajek Stowarzyszenie dla Natury WILK DuŜe ssaki leśne o dalekich zasięgach migracji

Bardziej szczegółowo

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Gostyń w ciągu drogi wojewódzkiej nr 434

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Gostyń w ciągu drogi wojewódzkiej nr 434 I.45. Droga nr 434 m. Gostyń. 45 Droga nr 434 m. Gostyń Powiat gostyński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Gostyń (m. Gostyń, Krajewice) Gmina: Piaski (Podrzecze, Grabonóg, Piaski) Charakterystyka ogólna

Bardziej szczegółowo

Dobre praktyki w zakresie zagospodarowania przestrzennego wokół przejść dla zwierząt

Dobre praktyki w zakresie zagospodarowania przestrzennego wokół przejść dla zwierząt Dobre praktyki w zakresie zagospodarowania przestrzennego wokół przejść dla zwierząt BROSZURA PODSUMOWUJĄCA WYNIKI PROJEKTU Ochrona różnorodności biologicznej poprzez wdrożenie sieci lądowych korytarzy

Bardziej szczegółowo

Gmina: Stęszew (Tomiczki, Mirosławki, Rybojedzko, Wielka Wieś, m. Stęszew, Łódź)

Gmina: Stęszew (Tomiczki, Mirosławki, Rybojedzko, Wielka Wieś, m. Stęszew, Łódź) I.35. Droga nr 306 odc. Buk skrzyżowanie z droga wojewódzką nr 431. 35 Droga nr 306 odc. Buk skrzyżowanie z droga wojewódzką nr 431 Powiat poznański Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Buk (m. Buk, Dobieżyn)

Bardziej szczegółowo

Obszary wyznaczone do sieci NATURA 2000 w województwie podlaskim Obszary Specjalnej Ochrony (OSO):

Obszary wyznaczone do sieci NATURA 2000 w województwie podlaskim Obszary Specjalnej Ochrony (OSO): Europejska Sieć Ekologiczna NAT URA 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych, pod względem

Bardziej szczegółowo

Planowanie przestrzenne w gminie

Planowanie przestrzenne w gminie Czy obecny system planowania przestrzennego na szczeblu gminnym może być skutecznym narzędziem ochrony korytarzy ekologicznych? Jacek Skorupski Planowanie przestrzenne w gminie studium uwarunkowań i kierunków

Bardziej szczegółowo

Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym

Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym (na przykładzie wybranych obszarów w Polsce Północnej) Anita Bernatek, Michał Jakiel Instytut Geografii i Gospodarki

Bardziej szczegółowo

Gmina Sompolno (Sompolinek, Ośno Górne, Ośno Dolne) Celem inwestycji jest rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 269 na odcinku Sompolinek - Lubotyń

Gmina Sompolno (Sompolinek, Ośno Górne, Ośno Dolne) Celem inwestycji jest rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 269 na odcinku Sompolinek - Lubotyń I.31. Droga nr 269 odc. Sompolinek Lubotyń. 31 Droga nr 269 odc. Sompolinek Lubotyń Powiat koniński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina Sompolno (Sompolinek, Ośno Górne, Ośno Dolne) Powiat kolski Gmina Babiak

Bardziej szczegółowo

27 Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473

27 Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473 I.27. Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473. 27 Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473

Bardziej szczegółowo

Gmina: Margonin (m. Margonin), Gołańcz ( m. Gołańcz)

Gmina: Margonin (m. Margonin), Gołańcz ( m. Gołańcz) I.15. Droga nr 193 odc. Margonin- Gołańcz. 15 Droga nr 193 odc. Margonin- Gołańcz Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: chodzieski, wągrowiecki Gmina: Margonin

Bardziej szczegółowo

PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ PRZYRODA, PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ

PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ PRZYRODA, PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ PRZYRODA, PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ WŁODZIMIERZ KWIATKOWSKI- główny specjalista ds. ochrony przyrody JOANNA KURZAWA Dyrektor PKPK 20-02-2017

Bardziej szczegółowo

Załącznik C do Programu Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce. Korytarze ekologiczne

Załącznik C do Programu Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce. Korytarze ekologiczne Załącznik C do Programu Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce Korytarze ekologiczne Marzec 2012 Korytarze ekologiczne istotne dla ochrony populacji i siedlisk niedźwiedzi. Punkty krytyczne w ochronie

Bardziej szczegółowo

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko: I.34. Droga Nr 305 odc. od m. Solec do granicy województwa. 34 Droga Nr 305 odc. od m. Solec do granicy województwa Powiat wolsztyński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Przemęt (Solec, Mochy, Kaszczor)

Bardziej szczegółowo

Ekologiczne i techniczne uwarunkowania wykorzystania przejść przez wybrane grupy zwierząt

Ekologiczne i techniczne uwarunkowania wykorzystania przejść przez wybrane grupy zwierząt Ekologiczne i techniczne uwarunkowania wykorzystania przejść przez wybrane grupy zwierząt Sabina Pierużek-Nowak i Robert W. Mysłajek Stowarzyszenie dla Natury Wilk www.polskiwilk.org.pl KONFERENCJA 17

Bardziej szczegółowo

Wpływ dróg na populację wilka w polskich Karpatach

Wpływ dróg na populację wilka w polskich Karpatach Wpływ dróg na populację wilka w polskich Karpatach Wpływ dróg na populację wilka w polskich Karpatach Wpływ dróg szybkiego ruchu na populacje dziko żyjących zwierząt polega na tworzeniu barier ekologicznych

Bardziej szczegółowo

Optymalny model postępowania przy ustalaniu lokalizacji przejść dla zwierząt

Optymalny model postępowania przy ustalaniu lokalizacji przejść dla zwierząt Rafał T. Kurek Optymalny model postępowania przy ustalaniu lokalizacji przejść dla zwierząt Uniwersytet im. A. Mickiewicza 1. Wstęp Budowa przejść dla zwierząt stanowi obecnie najwaŝniejszą i powszechnie

Bardziej szczegółowo

Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej

Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne Projekt KIK/53 Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne Stowarzyszenie Pro Carpathia Instytucja Realizująca PROJEKT

Bardziej szczegółowo

Gmina: Mosina (m. Mosina, Drużyna, Borkowice) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Mosina w ciągu drogi nr 431

Gmina: Mosina (m. Mosina, Drużyna, Borkowice) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Mosina w ciągu drogi nr 431 I.40. Droga nr 431 m. Mosina. 40 Droga nr 431 m. Mosina Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat poznański Gmina: Mosina (m. Mosina, Drużyna, Borkowice) Celem inwestycji

Bardziej szczegółowo

Założenia i efekty projektu Ochrona gatunkowa rysia, wilka i niedźwiedzia w Polsce Stefan Jakimiuk, Natalia Kryt WWF Polska Warszawa, 1.10.

Założenia i efekty projektu Ochrona gatunkowa rysia, wilka i niedźwiedzia w Polsce Stefan Jakimiuk, Natalia Kryt WWF Polska Warszawa, 1.10. Założenia i efekty projektu Ochrona gatunkowa rysia, wilka i niedźwiedzia w Polsce Stefan Jakimiuk, Natalia Kryt WWF Polska Warszawa, 1.10.2014 Projekt realizowany przy wsparciu ze środków Norweskiego

Bardziej szczegółowo

Gmina: Grabów nad Prosną (Zajączki, Bukownica, m. Grabów nad Prosną, Palaty, Akacyjki, Giżyce)

Gmina: Grabów nad Prosną (Zajączki, Bukownica, m. Grabów nad Prosną, Palaty, Akacyjki, Giżyce) I.54. Droga nr 449 Zajączki Giżyce. 54 Droga nr 449 Zajączki Giżyce Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat ostrzeszowski Gmina: Grabów nad Prosną (Zajączki, Bukownica,

Bardziej szczegółowo

Raport z oceny zastosowanych rozwiązań minimalizujących wpływ drogi ekspresowej S-7, odcinek: Występa-Kielce Północ na dziko żyjące zwierzęta

Raport z oceny zastosowanych rozwiązań minimalizujących wpływ drogi ekspresowej S-7, odcinek: Występa-Kielce Północ na dziko żyjące zwierzęta Raport z oceny zastosowanych rozwiązań minimalizujących wpływ drogi ekspresowej S-7, odcinek: Występa-Kielce Północ na dziko żyjące zwierzęta Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot Bystra,

Bardziej szczegółowo

Dodatkowe kryteria formalne Nr Nazwa Kryterium Opis Kryterium TAK/NIE

Dodatkowe kryteria formalne Nr Nazwa Kryterium Opis Kryterium TAK/NIE Załącznik do Uchwały nr 5/2016 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 z dnia 22 marca 2016 r. w sprawie przyjęcia sektorowych kryteriów wyboru projektów dla wybranego

Bardziej szczegółowo

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko: I.8. Droga nr 178 odc. DW 174- Czarnków. 8 Droga nr 178 odc. DW 174- Czarnków Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat: czarnkowsko- trzcianecki Gmina: Czarnków (m. Czarnków) Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko: I.52. Droga Nr 449 m. Brzeziny most (rzeka Pokrzywnica) 52 Droga Nr 449 m. Brzeziny most (rzeka Pokrzywnica) Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat kaliski Gmina:

Bardziej szczegółowo

Droga ekspresowa S-8 na odcinku Augustów-Suwałki

Droga ekspresowa S-8 na odcinku Augustów-Suwałki Droga ekspresowa S-8 na odcinku Augustów-Suwałki Trasa Augustów-Suwałki a Via Baltica Trasa Augustów-Suwałki to część planowanej transeuropejskiej trasy tranzytowej Via Baltica. Będzie to najkrótsza droga

Bardziej szczegółowo

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Łowyń. Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:

Celem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Łowyń. Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko: I.4. Droga nr 160 m. Łowyń. 4 Droga nr 160 m. Łowyń Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: międzychodzki Gmina: Międzychód (m. Łowyń) Celem inwestycji jest budowa

Bardziej szczegółowo

Ochrona korytarzy ekologicznych fauny przy inwestycjach transportowych. Doświadczenia i efekty realizacji projektów aplikacyjnych w latach 2005 2008

Ochrona korytarzy ekologicznych fauny przy inwestycjach transportowych. Doświadczenia i efekty realizacji projektów aplikacyjnych w latach 2005 2008 Ochrona korytarzy ekologicznych fauny przy inwestycjach transportowych Doświadczenia i efekty realizacji projektów aplikacyjnych w latach 2005 2008 Zagrożenia przyrodnicze 98 kolizji z obszarami Natura

Bardziej szczegółowo

Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych

Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych Udział organizacji pozarządowych w poszczególnych etapach planowania inwestycji i jego znacznie dla skutecznej ochrony

Bardziej szczegółowo

DYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

DYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory NATURA 2000 ochrony 5 ostoi Natura 2000 wyznaczonych na obszarach morskich w województwie zachodniopomorskim, a współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania

Bardziej szczegółowo

Gmina: Nowy Tomyśl (Boruja Kościelna, Boruja Nowa) Gmina: Rakoniewice (Kuźnica Zbąska, Błońsko)

Gmina: Nowy Tomyśl (Boruja Kościelna, Boruja Nowa) Gmina: Rakoniewice (Kuźnica Zbąska, Błońsko) I.32. Droga nr 305 odc. Boruja Kościelna Karpicko. 32 Droga nr 305 odc. Boruja Kościelna Karpicko Powiat nowotomyski Gmina: Nowy Tomyśl (Boruja Kościelna, Boruja Nowa) Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat

Bardziej szczegółowo

Zielona infrastruktura w Województwie Podlaskim: plany, zapotrzebowanie i wyzwania.

Zielona infrastruktura w Województwie Podlaskim: plany, zapotrzebowanie i wyzwania. Zielona infrastruktura w Województwie Podlaskim: plany, zapotrzebowanie i wyzwania. dr inż. Lech Magrel Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Osowiec - Twierdza 04.11.2014r. Europie w znacznie

Bardziej szczegółowo

Potrzeba prowadzenia monitoringu przejść dla zwierząt

Potrzeba prowadzenia monitoringu przejść dla zwierząt Seminarium "Zrównoważony rozwój infrastruktury transportowej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 3 grudnia 2010 roku Stowarzyszenie dla Natury Wilk Seminarium realizowane w ramach projektu Potencjał

Bardziej szczegółowo

Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne

Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ

Bardziej szczegółowo

NATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010

NATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010 DROGI SAMORZĄDOWE X LAT AKTUALNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z OBSZARAMI NATURA 2000 Janusz Bohatkiewicz EKKOM Sp. z o.o. www.ek-kom.pl Regietów, 21 stycznia 2010 Krótka informacja nt. obszarów NATURA 2000 SYSTEM

Bardziej szczegółowo

Gmina: Pyzdry (m. Pyzdry, Rataje, Pietrzyków Kolonia) Celem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 466 na odcinku Słupca Pyzdry

Gmina: Pyzdry (m. Pyzdry, Rataje, Pietrzyków Kolonia) Celem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 466 na odcinku Słupca Pyzdry I.56. Droga nr 466 odc. Słupca Pyzdry. 56 Droga nr 466 odc. Słupca Pyzdry Powiat wrzesiński Gmina: Pyzdry (m. Pyzdry, Rataje, Pietrzyków Kolonia) Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat słupecki Gmina: Lądek

Bardziej szczegółowo

Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa (

Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa ( Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, 01-445 Warszawa (www.nfos.org.pl) Zespół autorski: Krzysztof Zając dr Adrian Smolis Katarzyna Kozyra Tomasz Zając Zgodnie z danymi zawartymi w

Bardziej szczegółowo

Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013

Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Marek Rycharski, Zuzanna Oświecimska-Piasko Instytut Technologiczno-Przyrodniczy www.itep.edu.pl PLAN 1. Krajobraz obszarów wiejskich 2. Założenia ogólne

Bardziej szczegółowo

Gmina: Środa Wielkopolska (m. Środa Wielkopolska, Ruszkowo, Tadeuszowo, Połażejewo)

Gmina: Środa Wielkopolska (m. Środa Wielkopolska, Ruszkowo, Tadeuszowo, Połażejewo) I.44. Droga nr 432 Środa Wielkopolska Września. 44 Droga nr 432 Środa Wielkopolska Września Powiat średzki Gmina: Środa Wielkopolska (m. Środa Wielkopolska, Ruszkowo, Tadeuszowo, Połażejewo) Lokalizacja

Bardziej szczegółowo

Monitoring przejść dla zwierząt

Monitoring przejść dla zwierząt Monitoring przejść dla zwierząt Rafał T. Kurek Zakres, metodyka oraz harmonogram realizacji 2 Podstawy prawne W obowiązującym prawie krajowym a także europejskim, brak szczegółowych zapisów odnoszących

Bardziej szczegółowo

JAK POSTĘPOWAĆ, ABY POGODZIĆ OCHRONĘ NAJCENNIEJSZYCH WALORÓW PRZYRODNICZYCH Z ROZWOJEM INFRASTRUKTURY DROGOWEJ?

JAK POSTĘPOWAĆ, ABY POGODZIĆ OCHRONĘ NAJCENNIEJSZYCH WALORÓW PRZYRODNICZYCH Z ROZWOJEM INFRASTRUKTURY DROGOWEJ? XIX Sesja N-T pod hasłem POLSKIE DROGI od pomysłu do pozwolenia na budowę SGP, GIG, SPKD, GDDKIA Oddział w Warszawie Rafał T. Kurek Referat Nr 6 JAK POSTĘPOWAĆ, ABY POGODZIĆ OCHRONĘ NAJCENNIEJSZYCH WALORÓW

Bardziej szczegółowo

A. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.

A. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów. Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.

Bardziej szczegółowo

Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce

Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce Stefan Jakimiuk, WWF Polska Grudziądz, 9 maja 2014 r. Fot. Archiwum WWF 13 May 2014-1 Zaangażowanie WWF Polska w działania na rzecz ochrony rysia Głównie

Bardziej szczegółowo

Odnawialne źródła energii a ochrona środowiska. Janina Kawałczewska

Odnawialne źródła energii a ochrona środowiska. Janina Kawałczewska Odnawialne źródła energii a ochrona środowiska Janina Kawałczewska 1. Wykorzystanie OZE jako przeciwdziałanie zmianom klimatu. OZE jak przeciwwaga dla surowców energetycznych (nieodnawialne źródła energii),

Bardziej szczegółowo

REALIZACJA INWESTYCJI DROGOWYCH W ZAŁOŻENIACH PROJEKTU PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO. WIELKOPOLSKA 2020+

REALIZACJA INWESTYCJI DROGOWYCH W ZAŁOŻENIACH PROJEKTU PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO. WIELKOPOLSKA 2020+ REALIZACJA INWESTYCJI DROGOWYCH W ZAŁOŻENIACH PROJEKTU PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO. WIELKOPOLSKA 2020+ TOMASZ KUŹNIAR WIELKOPOLSKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO

Bardziej szczegółowo

Zwierzęta i drogi. Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce

Zwierzęta i drogi. Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce Zwierzęta i drogi Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce Droga ekspresowa B33 w Niemczech. Fot. R. Kurek Wstęp Przerywanie ciągłości korytarzy ekologicznych przez infrastrukturę liniową

Bardziej szczegółowo

Zakres i metodyka analiz faunistycznych w procedurach OOS na podstawie obowiązujących wytycznych metodycznych i dobrych praktyk

Zakres i metodyka analiz faunistycznych w procedurach OOS na podstawie obowiązujących wytycznych metodycznych i dobrych praktyk Zakres i metodyka analiz faunistycznych w procedurach OOS na podstawie obowiązujących wytycznych metodycznych i dobrych praktyk Rafał T. Kurek fot. GDDKiA 2 Metodyka ocen oddziaływania na środowisko (1)

Bardziej szczegółowo

Podstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych

Podstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych Podstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych Analiza błędów popełnianych na etapie projektowania i budowy Rafał T. Kurek fot. Krzysztof Czechowski 2 Lokalizacja

Bardziej szczegółowo

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:

Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko: I.7. Droga nr 178 m. Oborniki. 7 Droga nr 178 m. Oborniki Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat: obornicki Gmina: Oborniki (m. Oborniki) Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Celem inwestycji jest

Bardziej szczegółowo

Bydgoszcz, dnia 25 sierpnia 2015 r. Poz UCHWAŁA NR X/233/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO. z dnia 24 sierpnia 2015 r.

Bydgoszcz, dnia 25 sierpnia 2015 r. Poz UCHWAŁA NR X/233/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO. z dnia 24 sierpnia 2015 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Bydgoszcz, dnia 25 sierpnia 2015 r. Poz. 2554 UCHWAŁA NR X/233/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 24 sierpnia 2015 r. w sprawie Obszaru

Bardziej szczegółowo

Rafał T. Kurek Radosław Ślusarczyk. fot. GDDKiA

Rafał T. Kurek Radosław Ślusarczyk. fot. GDDKiA Analiza podstawowych korzyści oraz praktycznych problemów w ochronie przyrody przy realizacji inwestycji drogowych w ramach obecnego systemu ocen oddziaływania na środowisko w Polsce Rafał T. Kurek Radosław

Bardziej szczegółowo

Celem inwestycji jest remont mostu nad rzeką Notecią w ciągu drogi wojewódzkiej nr 194.

Celem inwestycji jest remont mostu nad rzeką Notecią w ciągu drogi wojewódzkiej nr 194. I.17. Droga nr 194 m Żuławka- most (rz. Noteć). 17 Droga nr 194 m Żuławka- most (rz. Noteć) Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: pilski Gmina: Wyrzysk (m. Wyrzysk,

Bardziej szczegółowo

Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony

Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach

Bardziej szczegółowo

1354 Niedźwiedź Ursus arctos

1354 Niedźwiedź Ursus arctos 1354 Niedźwiedź Ursus arctos Liczba i lokalizacja obszarów monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie alpejskim. Prowadzony od roku 1982 monitoring gatunku obejmuje cały zasięg jego występowania,

Bardziej szczegółowo

Środowiskowe uwarunkowania realizacji planów budowy dróg krajowych. 2 grudnia 2010 r.

Środowiskowe uwarunkowania realizacji planów budowy dróg krajowych. 2 grudnia 2010 r. Środowiskowe uwarunkowania realizacji planów budowy dróg krajowych 2 grudnia 2010 r. Celem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad jest przygotowanie inwestycji w zgodzie z wymogami, procedurami,

Bardziej szczegółowo

Temat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki

Temat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki Temat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki Zielona infrastruktura Istota podejścia Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana

Bardziej szczegółowo

ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS

ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS Źródło informacji Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego

Bardziej szczegółowo

628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.

628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222. projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY z dnia... 2015 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Uroczysko Koneck Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy

Bardziej szczegółowo

Podstawowe problemy związane z planowaniem przejść dla zwierząt w trakcie przygotowywania inwestycji drogowych. Łagów, 25 września 2007 roku

Podstawowe problemy związane z planowaniem przejść dla zwierząt w trakcie przygotowywania inwestycji drogowych. Łagów, 25 września 2007 roku Podstawowe problemy związane z planowaniem przejść dla zwierząt w trakcie przygotowywania inwestycji drogowych Łagów, 25 września 2007 roku Problemy występujące przy wykonywaniu przejść dla zwierząt moŝna

Bardziej szczegółowo

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku wpływ inwestycji na duże ssaki drapieżne Robert Mysłajek Stowarzyszenie

Bardziej szczegółowo

Wójt Gminy Kwilcz ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KWILCZ

Wójt Gminy Kwilcz ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KWILCZ Załącznik nr 1 Wójt Gminy Kwilcz ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KWILCZ DLA CZĘŚCI TERENU W MIEJSCOWOŚCI CHUDOBCZYCE (tekst i rysunek zmiany studium) Kwilcz,

Bardziej szczegółowo

Zwierzęta i drogi. Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce

Zwierzęta i drogi. Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce Zwierzęta i drogi Ochrona zwierząt przy drogach szybkiego ruchu w Polsce Droga ekspresowa B33 w Niemczech. Fot. R. Kurek Budowa autostrady A2 przez teren ujęcia wody dla Poznania. Fot. R. Kurek Wstęp Zagrożenia

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr XXXII/269/2017 Rady Gminy Dąbrówka z dnia 4 grudnia 2017 roku

Uchwała nr XXXII/269/2017 Rady Gminy Dąbrówka z dnia 4 grudnia 2017 roku Uchwała nr XXXII/269/2017 Rady Gminy Dąbrówka z dnia 4 grudnia 2017 roku w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Małopole- S8 dla obszaru położonego w

Bardziej szczegółowo

T E C H N I C Z N Y. do projektu budowlanego na przebudowę drogi gminnej w miejscowości Żrekie. Projekt opracowano na zlecenie Inwestora Gminy Kramsk

T E C H N I C Z N Y. do projektu budowlanego na przebudowę drogi gminnej w miejscowości Żrekie. Projekt opracowano na zlecenie Inwestora Gminy Kramsk O P I S T E C H N I C Z N Y do projektu budowlanego na przebudowę drogi gminnej w miejscowości Żrekie 1. Dane ogólne 1.1.Nazwa budowy: Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Żrekie 1.2.Inwestor: Gmina

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 Wyniki obliczeń poziomu hałasu wzdłuż dróg wojewódzkich na terenie Gminy Czarnków

Załącznik nr 2 Wyniki obliczeń poziomu hałasu wzdłuż dróg wojewódzkich na terenie Gminy Czarnków Tab. A Podstawowe dane wykorzystane do przeprowadzenia obliczeń poziomu hałasu wzdłuż dróg wojewódzkich na terenie Gminy Czarnków średnia ilość pojazdów prędkość liczba pojazdów/h nr ciężkich [%] pojazdów

Bardziej szczegółowo

Omawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.

Omawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego. Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni

Bardziej szczegółowo

Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU

Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz. 1105 ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU z dnia 25 lutego 2014 r. w sprawie

Bardziej szczegółowo

Monitoring skuteczności zastosowanych rozwiązań łagodzących negatywny wpływ infrastruktury liniowej przykład badań prowadzonych na autostradzie A4

Monitoring skuteczności zastosowanych rozwiązań łagodzących negatywny wpływ infrastruktury liniowej przykład badań prowadzonych na autostradzie A4 III Międzynarodowa Konferencja Naukowo Techniczna TRANSEIA 2017 Oceny oddziaływania na środowisko w budownictwie komunikacyjnym Krynica-Zdrój, 6 8 grudnia 2017 r. Monitoring skuteczności zastosowanych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Dziennik Ustaw Nr 64 5546 Poz. 401 401 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 29 ust. 10 ustawy

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia i problemy dotyczące planowania i projektowania przejść dla zwierząt z perspektywy organizacji pozarządowych

Doświadczenia i problemy dotyczące planowania i projektowania przejść dla zwierząt z perspektywy organizacji pozarządowych Doświadczenia i problemy dotyczące planowania i projektowania przejść dla zwierząt z perspektywy organizacji pozarządowych Radosław Ślusarczyk Łagów Lubuski 20 22 czerwca 2011 r. 2 Nowopowstające inwestycje

Bardziej szczegółowo

Planowanie przestrzenne a ochrona przyrody

Planowanie przestrzenne a ochrona przyrody Planowanie przestrzenne a ochrona przyrody w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego - WYBRANE ZAGADNIENIA - Cele polityki przestrzennej Cel 1 Zwiększenie konkurencyjności miejskich

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany

Bardziej szczegółowo

Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne

Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne mgr MARCIN GÓRNY 1, mgr WOJCIECH LEWANDOWSKI 2, dr hab. RAFAŁ KOWALCZYK 1 1 INSTYTUT BIOLOGII SSAKÓW

Bardziej szczegółowo

Fauna Rudniańskiego Parku Krajobrazowego: Podsumowanie inwentaryzacji Zagrożenia Działania ochronne. Karolina Wieczorek

Fauna Rudniańskiego Parku Krajobrazowego: Podsumowanie inwentaryzacji Zagrożenia Działania ochronne. Karolina Wieczorek Fauna Rudniańskiego Parku Krajobrazowego: Podsumowanie inwentaryzacji Zagrożenia Działania ochronne Karolina Wieczorek Wyniki inwentaryzacji i waloryzacji fauny Rudniańskiego PK Grupa liczba gatunków:

Bardziej szczegółowo

S19. Budowa odcinka drogi S19 Lublin - Lubartów

S19. Budowa odcinka drogi S19 Lublin - Lubartów Budowa odcinka drogi Lublin - Lubartów Trasa ekspresowa Miała być częścią drogi Via Carpatia łączącej południe Europy (Thesaloniki) z krajami nadbałtyckimi (Kłajpeda), Nie została wpisana przez Parlament

Bardziej szczegółowo

NA TROPIE, CZYLI ROZWIĄZANIA DLA NATURY I CZŁOWIEKA

NA TROPIE, CZYLI ROZWIĄZANIA DLA NATURY I CZŁOWIEKA 1 OCHRONA OSTOI KARPACKIEJ FAUNY PUSZCZAŃSKIEJ KORYTARZE MIGRACYJNE NA TROPIE, CZYLI ROZWIĄZANIA DLA NATURY I CZŁOWIEKA Scenariusz zajęć lekcyjnych dla szkoły ponadgimnazjalnej AUTORKA: Julia Godorowska

Bardziej szczegółowo

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000

Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Założenia do opracowania projektu planu ochrony dla Drawieńskiego Parku Narodowego uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 I. Teren objęty projektem Planuje się wykonanie projektu

Bardziej szczegółowo

Obszary Natura 2000 szansą rozwoju dla naszej gminy

Obszary Natura 2000 szansą rozwoju dla naszej gminy Obszary Natura 2000 szansą rozwoju dla naszej gminy gmina Siennica województwo mazowieckie Konkurs pn. Obszar Natura 2000 szansą dla rozwoju naszej gminy realizowany w ramach projektu "Natura 2000 naszą

Bardziej szczegółowo

MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI PRAWNE I SPOŁECZNO- GOSPODARCZE UWARUNKOWANIA OCHRONY PRZYRODY NA OBSZARACH NATURA 2000 Zdzisław Cichocki, Małgorzata Hajto, Agnieszka Kuśmierz FORMY PRAWNEJ

Bardziej szczegółowo

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią

Bardziej szczegółowo

Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych

Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych Metody, formy i zakres międzysektorowej współpracy przy planowaniu inwestycji liniowych Udział organizacji pozarządowych w poszczególnych etapach planowania inwestycji i jego znacznie dla skutecznej ochrony

Bardziej szczegółowo

Gmina: Skoki (m. Rejowiec i Pawłowo Skockie), Kiszkowo (m. Kiszkowo), Kłecko (m. Komorowo)

Gmina: Skoki (m. Rejowiec i Pawłowo Skockie), Kiszkowo (m. Kiszkowo), Kłecko (m. Komorowo) I.18. Droga nr 197 odc. Rejowiec- Pawłowo, odc. Kiszkowo- Komorowo. 18 Droga nr 197 odc. Rejowiec- Pawłowo, odc. Kiszkowo- Komorowo Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat: wągrowiecki, gnieźnieński Gmina:

Bardziej szczegółowo