ZASTOSOWANIE REGRESJI PANELOWEJ DLA OCENY PRODUKTYWNOŚCI I DOCHODOWOŚCI W ROLNICTWIE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO 2005 R.

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIE REGRESJI PANELOWEJ DLA OCENY PRODUKTYWNOŚCI I DOCHODOWOŚCI W ROLNICTWIE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ PO 2005 R. 1 grudnia 2016, SGGW Teoria i praktyka produkcji w gospodarce żywnościowej prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski Katedra Makroekonomii i Gospodarki Żywnościowej 1

2 efektywność ekonomiczna rolnictwa Propedeutyka badań pracy produktywność zasobów dochodowość wykorzystania zasobów kapitału ziemi pracy kapitału ziemi Determinanty strukturalne: rozkład czynników pomiędzy gospodarstwa o różnej wielkości organizacja produkcji rozkład produkcji relacje zasobowe 2

3 Pytanie badawcze i hipotezy Jak zmienia się zbiór strukturalnych determinant efektywności czynników wytwórczych w rolnictwie w zależności od zmiany kryterium oceny tej efektywności z produktywnościowego na dochodowościowy? H1: Na produktywność najsilniej oddziałują zmienne związane z czynnikiem kapitału. H2: W przypadku dochodowości siła związku z kapitałem zmniejsza się. 3

4 Zakres badań RZECZOWY: identyfikacja w zbiorze 29 zmiennych strukturalnych, czynników warunkujących produktywność i dochodowość pracy, kapitału i ziemi w rolnictwie CZASOWY: lata 2005, 2007, 2010, 2013 PRZESTRZENNY: 27 krajów Unii Europejskiej (bez Chorwacji) ŹRÓDŁO DANYCH: Eurostat, badanie struktury gospodarstw rolnych (ang. Farm Structure Survey) 4

5 Identyfikacja zmiennych objaśnianych w badaniu (6) Charakterystyka wartość produkcji dóbr rolniczych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na jedno AWU wartość dochodu przedsiębiorców rolnych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na jedno AWU wartość produkcji dóbr rolniczych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na euro nakładów kapitałowych wartość dochodu przedsiębiorców rolnych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na euro nakładów kapitałowych wartość produkcji dóbr rolniczych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na jeden ha UR wartość dochodu przedsiębiorców rolnych wyrażona w euro z 2010 roku przypadająca na jeden ha UR Oznaczenie AGO_euro_AWU EI_euro_AWU AGO_euro_euro EI_euro_euro AGO_euro_ha EI_euro_ha 5

6 Identyfikacja zmiennych objaśniających w badaniu (29) rozkład wg powierzchni UR (10/50 ha) rozkład wg SO (15/250 tys. euro) rozkład produkcji wg SO organizacja produkcji relacje zasobowe zasobów ziemi (UR) zasobów ziemi (UR) uprawy polowe wiek zarządcy euro na ha zasobów pracy (AWU) zwierząt gospodars kich (LSU) zasobów pracy (AWU) zwierząt gospodars kich (LSU) uprawy ogrodnicze uprawy trwałe dodatkow e źródła dochodu (OGA) dzierżawa gruntów AWU na 100ha euro na AWU produkcja zwierzęca uprawa organiczna produkcja mieszana 6

7 Metody badawcze Dobór zmiennych objaśniających: eliminacja zmiennych quasi stałych współczynnik zmienności <10% eliminacja zmiennych współliniowych procedura regresji krokowej postępującej Oszacowanie modeli panelowych: z wykorzystaniem odpornych błędów standardowych test Breuscha-Pagana dla ustalenia czy zasadne jest stosowanie regresji panelowej test Hausmana dla ustalenia postaci analitycznej modelu (losowe lub stałe efekty ustalone) 7

8 Wyniki testów Breucha-Pagana i Hausmana Zmienna objaśniana Breuch-Pagan (p) Hausman dla modelu z losowymi efektami ustalonymi (p) AGO_euro_AWU 2,68e-007 4,37e-009 EI_euro_AWU 0,46 x AGO_euro_euro 3,53e-011 0,63 EI_euro_euro 1,68e-010 0,02 AGO_euro_ha 2,98e-007 0,01 EI_euro_ha 3,18e-014 1,3e-008 regresja panelowa o stałych efektach ustalonych regresja liniowa z wykorzystaniem KMNK regresja panelowa o losowych efektach ustalonych 8

9 Modele dla czynnika pracy Zmienna objaśniana produktywność dochodowość R 2 = 0,9976 (skorygowany) const. euro_per_ AWU Regresory (α=0,05) OGA udz_so_g osp_pow_ 50ha udz_so_g osp_pow_ 250SO udz_ha_g osp_pow_ 250SO organic wartość 5592,33 1, , , , , ,2 semicz. R 2 x 0,555 0,004 0,006 0,004 0,002 0,001 p 0,0091 6,19E-32 0,0459 0,0052 0,001 0,0893 0,135 R 2 =0,7327 (skorygowany) const. udz_so_ horticultur e udz_awu _gosp_ pon_15so udz_awu _gosp_po w_250so OGA udz_so_ field udz_ha_g osp_pow_ 250SO wartość 22998, , , , ,96 semicz. R 2 x 0,11 0,34 0,02 0,02 0,02 0,01 p 1,56E-22 1,00E-09 4,06E-15 1,35E-05 0,0538 0,0161 0,0047 9

10 Modele dla czynnika ziemi Zmienna objaśniana produktywność dochodowość R 2 =0,9956 (skorygowany) const. euro_per_ ha Regresory (α=0,05) AWU_per _100ha udz_lsu_ gosp_pon _15SO udz_so_g osp_pon _10ha OGA udz_ha_g osp_pon_ 15SO wartość 36,04 1,22-3, ,85 75,77 15, ,51 semicz. R 2 x 0,339 0,002 0,007 0,001 0,002 0,001 p 0,9328 1,99E-25 0,8502 0,107 0,9524 0,9552 0,068 R 2 =0,983 (skorygowany) const. AWU_per _100ha udz_lsu_ gosp_pon _15SO euro_per_ ha udz_lsu_ gosp_pow _250SO udz_lsu_ gosp_pon _10ha udz_awu _gosp_po n_10ha wartość 894,665 35,48-65,12 0, , ,18-586,79 semicz. R 2 x 0,08 0,07 0,02 0,02 0,02 0,01 p 0,0315 0,0124 0,9034 0,0067 0,0034 0,1002 0,

11 Modele dla czynnika kapitału Zmienna objaśniana produktywność dochodowość R 2 =x const. udz_so_g osp_pon_ 10ha Regresory (α=0,05) udz_so_p ermanent OGA organic udz_ha_g osp_pon_ 15SO udz_lsu_ gosp_pow _250SO wartość 0, , , , , , , semicz. R 2 x 0,01 0,14 0,02 0,05 0,06 0,05 p 0,0078 0,1903 0,002 0,3773 0,5946 0,035 0,2016 R 2 = const. udz_so_g euro_per_ udz_so_m self_consu euro_per_ osp_pon_ AWU ixed med ha 10ha wartość 0, ,28E-07 0, , , ,03E-05 semicz. R 2 x 0,06 0,04 0,18 0,08 0,01 p 0,0001 0,7409 0,4997 0,7809 0,3928 0,

12 Podsumowanie w przypadku produktywności czynnika pracy najistotniejszą determinantą okazało się jej techniczne uzbrojenie, w mniejszym stopniu zaś koncentracja produkcji w największych powierzchniowo gospodarstwach, negatywnie oddziaływała zaś skala upraw ekologicznych oraz udział w produkcji gospodarstw największych; rozpatrując z kolei dochodowość czynnika pracy determinantą staje się struktura produkcji i rozkład czynnika pracy pomiędzy gospodarstwa; produktywność czynnika ziemi podobnie, jak w przypadku czynnika pracy warunkowana była najsilniej technicznym uzbrojeniem, analogicznie przy przejściu na miary dochodowości cecha ta straciła na znaczeniu na rzecz innych zmiennych - nakładów pracy na 100 ha oraz koncentracji produkcji zwierzęcej; produktywność i dochodowość czynnika kapitału była w niewielkim stopniu determinowana zmiennymi natury strukturalnej, co tłumaczyć można większą rolą czynników egzogenicznych, takich jak koszty jego pozyskania; 12

13 Podsumowanie badanie potwierdziło występowanie różnic w zbiorze strukturalnych determinant produktywności i dochodowości. Zmiany rolniczych struktur wytwórczych sprzyjające wzrostowi produktywności, nie koniecznie muszą zatem sprzyjać również poprawie dochodowość rolnictwa; istotna rola kapitału dla poprawy produktywności czynników pracy i ziemi, i jednocześnie ograniczony wpływ tego zasobu na ich dochodowość jest przesłanką do twierdzenia, że koszty jego pozyskania przewyższają ekonomiczne korzyści wynikające z jego stosowania; podważa to zasadność dalszego kapitałochłonnego rozwoju rolnictwa w UE i nakazuje poszukiwania nowych źródeł wzrostu gospodarczego, związanych np. z restrukturyzacją i efektywniejszym zastosowaniem obecnie posiadanych zasobów. 13