Organizator programu: Mattel Poland Sp. z o.o. Partner programu: Polska Federacja Scrabble

Transkrypt

1

2 Organizator programu: Mattel Poland Sp. z o.o. Partner programu: Polska Federacja Scrabble Autor skryptu: Michał Sieradzan 1

3 SPIS TREŚCI Wstęp Program Scrabble w szkole. 1. Korzyści z wprowadzenia Scrabble do zajęć szkolnych. 2. Główne założenia programu. 3. Techniki i formy pracy. 3.1 Skrócone zasady gry Scrabble. 3.2 Scrabble w klasach 0 i 1 szkoły podstawowej. 3.3 Scrabble podczas zajęć szkolnych w kasach 4-6 szkoły podstawowej, w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych. 3.4 Scrabble w świetlicy szkolnej. 3.5 Scrabble w terapii pedagogicznej. 3.6 Scrabble, jako system motywacyjny w szkole. 4. Szkolne Kółka Scrabble. 4.1 Początki 4.2 Jak zachęcać? 4.3 Inne korzyści dla uczniów i szkoły. 4.4 Korzyści dla rodziców 5. Scenariusze gier i ćwiczeń dydaktycznych. 5.1 Lista gier dydaktycznych wg poziomu nauczania. 5.2 Opisy gier Dodatkowe informacje o grze Scrabble. 6. Historia gry Scrabble. 6.1 Powstanie i ewolucja gry. 6.2 Scrabble w Polsce. 7. Własne doświadczenia autora. 8. O autorze niniejszej broszury. 9. O Polskiej Federacji Scrabble. 10. O firmie Mattel. 2

4 Wstęp Pragniemy zaprosić Państwa do udziału w programie Scrabble w szkole organizowanego przez firmę Mattel Poland oraz Polską Federację Scrabble. Jest to program przeznaczony dla dzieci i młodzieży - uczniów zarówno szkół podstawowych, jak i gimnazjów oraz liceów. Jego celem jest popularyzacja Scrabble jako doskonałej gry towarzyskiej, ale także jako narzędzia pomocowego w nauczaniu np. języka polskiego, języków obcych, przedmiotów ścisłych, rozwijaniu umiejętności językowych i logicznego myślenia, a także jako wsparcia w terapii pedagogicznej. W ramach programu chcemy zachęcić Państwa do zaangażowania uczniów w przygodę ze Scrabble poprzez powołanie szkolnego kółka Scrabble, ale również przez prowadzenie lekcji w oparciu o tę grę. Jako materiał wspierający, oddajemy w Państwa ręce niniejszy skrypt. Broszura ta zawiera zestaw prostych gier dydaktycznych i ćwiczeń, opartych na gotowych scenariuszach, przewidzianych dla różnych grup wiekowych, do przeprowadzenia podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. Nieskomplikowana formuła opisanych gier pozwala na szybkie wdrożenie programu bez szczególnego przygotowania i szeregu szkoleń. Niektóre z gier wymagają wcześniejszego przygotowania pomocy. Nie są to jednak skomplikowane materiały, a co więcej mogą służyć do ponownego wykorzystania przez wiele lat. Przede wszystkim jednak są to propozycje, które posłużyć mogą jako inspiracja do tworzenia własnych scenariuszy zajęć. Wierzymy, że gra Scrabble ma w sobie ogromny potencjał, a nasz program pozwoli w pełni go wykorzystać stymulując jednocześnie rozwój Państwa uczniów. Scrabble jest grą, która na każdym etapie zaawansowania jest prawdziwą frajdą dla gracza. Od pierwszych wyrazów ułożonych na planszy, przez pierwszego w życiu scrabbla, aż po odkrycie tajników strategii rozgrywki. Scrabble pobudza wyobraźnię, rozwija pamięć, pozwalają też poznać meandry poprawnej polszczyzny. Do tego odrobina szczęścia w losowaniu daje szansę, nawet niedoświadczonym graczom, wygrania choćby jednej partii z najlepszymi. Dziś wiemy również, że Scrabble jest doskonałym narzędziem wspomagającym naukę w szkole. Polska Federacja Scrabble jest inicjatorem akcji organizowania szkolnych kółek scrabblowych w Polsce, pod nazwą Scrabble w szkole. Dzisiaj wszyscy zainteresowani - producent gry, pedagodzy, rodzice i uczniowie, wreszcie pasjonaci i miłośnicy gry Scrabble - stoimy razem przed ogromną szansą upowszechnienia scrabbli w Polsce. Z tą myślą oddajemy niniejszy skrypt w Państwa ręce. Krzysztof Sporczyk Prezes Polskiej Federacji Scrabble 3

5 Program Scrabble w szkole. 1. Korzyści z wprowadzenia Scrabble do zajęć szkolnych. Ważną zaletą niniejszego programu jest możliwość jego dostosowania i wykorzystania zgodnie z potrzebami nauczycieli prowadzących zajęcia. Nie narzuca on jednego tylko sposobu prowadzenia zajęć i wykorzystania gry Scrabble. Umożliwia natomiast realizację własnych pomysłów, w oparciu o pewne zasugerowane schematy. Punktem wyjścia jest tu fakt, że każda grupa jest inna a każdy uczeń ma własne potrzeby rozwojowe. Różnice dotyczą także nauczycieli i opiekunów. Zdajemy sobie sprawę, że macie Państwo zróżnicowane sposoby prowadzenia zajęć. Różne są także wymagania stawiane Wam przez program, szkołę oraz uczniów. Najważniejsze, aby każdy mógł znaleźć w niniejszej broszurze coś inspirującego. Jesteśmy pewni, że skrypt okaże się pomocny zarówno dla matematyka, jak i polonisty, czy nauczyciela edukacji początkowej, a także dla nauczyciela wychowania fizycznego, który również znajdzie w nim sposób na ciekawe zajęcia ruchowe, bo Scrabble wcale nie musi być grą wyłącznie stolikową. Czym jest praca z wykorzystaniem niniejszego programu? Jest nowoczesną metodą pracy z uczniem, przy użyciu powszechnie dostępnego narzędzia w postaci gry Scrabble. Stanowi doskonałe narzędzie do motywowania uczniów do pracy. Pomaga zrealizować najważniejsze zadania szkół, na wszystkich poziomach kształcenia, wynikające z obowiązującej podstawy programowej. Pobudza myślenie uczniów. Rozwija umiejętność logicznego myślenia, dedukcji, wyszukiwania nowych strategii, taktyk itd. Pobudza i rozwija wyobraźnię dzieci i młodzieży. Uczy pracy w grupie i współdziałania w celu osiągnięcia jak najlepszego wyniku. Wyzwala w uczniach chęć działania, co przekłada się na konieczną w procesie lekcyjnym tzw. energię grupową. Daje nauczycielowi doskonałe narzędzie sprawdzania wiedzy uczniów i utrwalania materiału lekcyjnego, co jest niezbędne dla prawidłowej ewaluacji realizowanych programów nauczania. Powoduje, że nawet mniej zdolni uczniowie próbują opanowywać realizowany materiał, a atmosfera zabawy i pracy całej grupy sprawia, że stają się oni aktywni. 4

6 Program jest został opracowany tak, aby każdy uczeń, bardziej i mniej zdolny, otwarty i niepewny, aktywny i mniej aktywny, mógł wykazać się i odnieść zasłużony sukces. Niełatwym zadaniem nauczycieli jest stwarzanie uczniom warunków do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych. Scrabble pozwala na realizację tych zadań w formie atrakcyjnej dla uczniów. 2. Główne założenia programu. Głównym założeniem programu jest przekazanie Państwu bardzo prostego narzędzia w postaci Scrabble, pozornie zwyczajnej gry planszowej, która poprzez szereg zastosowań, o których mowa w dalszej części niniejszej publikacji, może przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności zajęć lekcyjnych, świetlicowych bądź terapii pedagogicznej. Narzędzia, które być może, przy niewielkim nakładzie pracy, bez konieczności odbywania wielu czasochłonnych szkoleń, pomoże Państwu w pracy, a dla uczniów będzie ciekawym sposobem przyswajania wiedzy i zachęci ich do działania, w myśl twierdzenia, że nauka nie musi być nudna. Warto jednocześnie podkreślić, że omawiany program nie służy jedynie popularyzacji standardowych reguł gry w Scrabble oraz już istniejących jej wariantów, ale poprzez swoją innowacyjność daje szansę wprowadzenia wielu nowych zastosowań gry, które wspomogą proces edukacji na wszystkich poziomach kształcenia. 3. Techniki i formy pracy. Niniejsza metoda może być realizowana zarówno w formie pracy indywidualnej, jak i grupowej, począwszy od bardzo małych dwuosobowych grup, po całe klasy, jak również szkoły - na przykład podczas rozgrywek międzyklasowych. Podstawową techniką pracy, jaką zakłada program Scrabble w szkole jest gra dydaktyczna. Oznacza to, że uczniowie podczas lekcji lub zajęć pozalekcyjnych w szkole grają, czyli uczestniczą w pewnej kierowanej rywalizacji, mając świadomość, że poprzez aktywny udział w zajęciach mogą coś zyskać lub wygrać. Oczywiście nie chodzi tu absolutnie o wygraną w jakiejkolwiek formie materialnej, czyli nagrodę w postaci prezentu. Młodzi ludzie grają, bo lubią, a chęć bycia zwycięzcą jest na tyle silna, że już samo dojście do pewnego poziomu jest nagrodą samą w sobie i nikt nie oczekuje wygranej materialnej. To taki wirtualny prezent za to, że pokonałeś/pokonałaś sam/sama siebie. Zasada ta sprawdza się także w szkole. Jeśli zorganizujemy uczniom gry dydaktyczne w ramach prowadzonych zajęć, chętnie się w nie zaangażują, bo jest to o wiele bardziej atrakcyjna forma aktywności szkolnej niż standardowe zajęcia lekcyjne. 5

7 Niniejszy materiał podzielony został na kilka części, w zależności od grupy jego odbiorców i realizatorów, tak, aby każdy z Państwa mógł wydobyć z niego coś dla siebie. Choć jednocześnie wszystkie części i rodzaje gier krzyżują się i mogą zostać wykorzystane przez wszystkie grupy. I tak na przykład, gry przewidziane dla uczniów szkoły podstawowej, można doskonale wykorzystać zarówno w kształceniu gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym, jak również w nauczaniu początkowym, modyfikując jedynie treści nauczania. Dodatkową część stanowi podrozdział, mówiący o tym jak wykorzystać Scrabble jako system motywacyjny w szkole. Wszystkie proponowane gry dydaktyczne przedstawiliśmy szczegółowo w dalszej części skryptu a także w tabeli na końcu rozdziału, która pozwoli Państwu sprawnie dobrać odpowiednią zabawę do potrzeb konkretnych zajęć. 3.1 Skrócone zasady gry Scrabble. W swojej klasycznej odmianie gra przeznaczona jest dla 2, 3 lub 4 graczy. Polega ona na losowaniu z zestawu liter i układaniu z nich wyrazów na planszy o wymiarach 15x15 pól. Gracze mają do dyspozycji 98 płytek oznakowanych literami alfabetu i przypisaną każdej literze wartością punktową, oraz 2 nieoznakowane płytki zwane blankami. Blanki nie mają żadnej wartości punktowej, ale można nimi zastąpić każdą literę wyrazu układanego na planszy. Podczas ruchu każdy gracz ma do dyspozycji 7 liter ze swojego stojaka (niewidocznych dla innych uczestników rozgrywki). Słowa układa się na planszy z wykorzystaniem liter z własnego stojaka oraz tych, ułożonych już na planszy. Każde nowo ułożone słowo musi wykorzystywać przynajmniej jedną literę znajdującą się już na planszy. Gracz, który nie może lub nie chce ułożyć żadnego słowa z posiadanych liter opuszcza swoją kolejkę, bądź wymienia dowolną liczbę liter ze stojaka. Liczbę punktów określa się na podstawie wszystkich ułożonych lub uzupełnionych w danym ruchu przez gracza słów. Każda litera ma określoną, stałą wartość punktową, przy czym wartość liter i/lub słów ułożonych na polach specjalnych ulega pomnożeniu w przypadku ułożenia wyrazu na premiowanym polu. Dodatkową premię w wysokości 50 punktów w bieżącym ruchu otrzymuje się za wykorzystanie wszystkich 7 płytek ze stojaka. Dopuszczalne jest układanie wszystkich słów niebędących nazwami własnymi, z uwzględnieniem wszelkich form gramatycznych. 3.2 Scrabble w klasach 0 i 1 szkoły podstawowej. Edukacja elementarna w klasach 0 i 1 wymaga szczególnego wkładu pracy. To na tym etapie zaczyna się prawdziwe kształcenie dziecka. Ważne, aby dziecko rozpoczynające naukę w szkole, po kilku latach chciało nadal do niej chodzić i czuło, że to, co robi jest przyjemne, a nie stanowi tylko nudnego, przykrego obowiązku. Wiele zależy od tego jak poprowadzi dziecko nauczyciel kształcenia początkowego. 6

8 Tu także uwidaczniają się trudności szkolne, np. typu dyslektycznego. Dzieci poznają litery, tworzą samodzielnie pierwsze wyrazy, uczą się czytać i pisać. Program Scrabble w szkole ma tu szczególne zastosowanie. Gry dydaktyczne na tym etapie edukacyjnym służą przede wszystkim: wprowadzeniu znaków liter i głosek, ich utrwaleniu, stopniowemu przechodzeniu z fazy poznawania liter poprzez sylaby do fazy całego słowa, a potem zdania, rozwojowi mowy, różnicowaniu głosek na początku i końcu wyrazów, różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących, zabawie twórczej, zabawom ruchowym, poprawie koncentracji uwagi (jej brak jest najczęstszą przyczyną niepowodzeń szkolnych), wspomaganiu poznawania cyfr i nauce liczenia w zakresie 10. W przypadku pracy ze Scrabble w młodszych klasach szkoły podstawowej (oraz w terapii pedagogicznej), najczęściej będziemy wykorzystywali jedynie zestaw liter, pomijając użycie planszy. 3.3 Scrabble podczas zajęć szkolnych w klasach 4-6 szkoły podstawowej oraz w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych na wszystkich poziomach kształcenia. Proponujemy gry, które można wykorzystać na każdym poziomie kształcenia, w ramach prowadzenia zajęć z różnych przedmiotów, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Uczniowie na tym poziomie zazwyczaj znają reguły standardowej gry Scrabble i łatwo wprowadzić do niej innowacje. Gry dydaktyczne przewidziane w programie Scrabble w szkole dla tej grupy odbiorców, służą: utrwaleniu materiału lekcyjnego po zakończeniu realizacji danego tematu, prowadzeniu powtórzeń przed sprawdzianami, wprowadzaniu w ciekawej formie nowych pojęć podczas lekcji i bieżącemu sprawdzaniu ich przyswojenia, wytworzeniu atmosfery skupienia przed rozpoczęciem realizacji tematu lekcji (wyciszenie grupy, otwarcie umysłu), nauce zdrowej rywalizacji, motywowaniu do działania. 7

9 3.4 Scrabble w świetlicy szkolnej. Świetlica szkolna to miejsce niezwykłe. To w niej dzieci spędzają długie godziny w oczekiwaniu na przyjście rodziców i powrót do domu. Idealna świetlica to miejsce, z którego nie chce się wracać do domu, a przebywanie w niej nie ogranicza się do odrabiania lekcji, zabawy klockami czy grania w Chińczyka. Idealna świetlica stymuluje umysł dzieci, pozwala im rozwijać swoje umiejętności oraz wiedzę poprzez zabawę. Program Scrabble w szkole ze szczególną uwagą traktuje świetlicę szkolną, jako miejsce rozrywki na dobrym poziomie. Większość zabaw przewidzianych dla tej grupy docelowej to zabawy ruchowe, które z powodzeniem można wykorzystać podczas zajęć na świeżym powietrzu, ale również w budynku szkoły. W świetlicy szkolnej, poza grami przewidzianymi jedynie dla tej grupy, można wykorzystać wszystkie gry przewidziane dla pozostałych grup docelowych. Świetlica szkolna daje doskonałe możliwości wykorzystania programu Scrabble w szkole w wariantach turniejowych i czasowych. 3.5 Scrabble w terapii pedagogicznej. Terapia pedagogiczna we współczesnej szkole zajmuje miejsce szczególne. Coraz większa liczba uczniów wykazuje tak zwane specyficzne trudności w uczeniu się, które potocznie nazywamy dysleksją. Dla uporządkowania wiedzy należy przypomnieć, że termin dysleksja rozwojowa obejmuje cztery zasadnicze rodzaje zaburzeń: dysleksja - specyficzne trudności w nauce czytania, dysgrafia - trudności w nauce pisania, dysortografia - szczególne trudności w stosowaniu reguł ortograficznych pomimo ich znajomości oraz dyskalkulia - trudności w nabywaniu wiedzy matematycznej. Diagnozy wyżej wymienionych zaburzeń dokonuje pedagog i psycholog w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i po stwierdzeniu występujących trudności wystawiają oni tzw. opinię psychologiczno-pedagogiczną, która daje uczniom wiele przywilejów podczas zajęć szkolnych, ale również zobowiązuje ich do regularnej pracy korekcyjno- -kompensacyjnej. Pracę z uczniem o specyficznych trudnościach w uczeniu się określa się terminem terapii pedagogicznej, który zastąpił do niedawna stosowane pojęcie reedukacji. Pojęcie terapii pedagogicznej traktuje temat pracy z uczniem szerzej niż tylko nadrabianie materiału lekcyjnego. Do zajęć terapii pedagogicznej włącza się również zajęcia psychologiczne i logopedyczne oraz angażuje rodziców w pracę z dzieckiem w domu. Zajęcia terapii pedagogicznej przy użyciu Scrabble obejmują ćwiczenia dotyczące tzw. materiału literowego. Podczas prowadzenia ćwiczeń rzadko będziemy wykorzystywać planszę, na rzecz płytek z literami. Gry zaproponowane w tej części programu nie są typowymi grami. To raczej propozycje ćwiczeń, które możemy włączać do terapii, jako uzupełnienie innych działań. Moje własne doświadczenia jako terapeuty prowadzącego wielu uczniów z zaburzeniami typy dyslektycznego pokazują, że uczniowie bardzo lubią pracę ze Scrabble, bo są one ładniejsze i atrakcyjniejsze i mniej szkolne niż powszechnie dostępne ruchome alfabety. 8

10 Praca korekcyjno kompensacyjna realizowana jest: W terapii uczniów w klasach 0-3: Mówimy wówczas o dzieciach z tzw. ryzykiem dysleksji. Jest to najlepszy moment na tego typu pracę, bo wówczas jesteśmy w stanie jako pedagodzy korygować elementarne zaburzenia. W terapii uczniów w klasach 4-6: Wówczas opiniuje się już tzw. dysleksję właściwą i wskazuje z dużą precyzją miejsce występowania zaburzeń (analizator wzrokowy, słuchowy, kinestetyczno-ruchowy), a uczniowie pracujący nad trudnościami zyskują na przykład przywileje podczas sprawdzianów. Praca korekcyjno-kompensacyjna uczniów w klasach 4-6 polega przede wszystkim na doskonaleniu techniki czytania i pisania oraz ćwiczeniach ortograficznych. Tutaj Scrabble mogą stanowić wsparcie, poprzez stosowanie wszystkich gier uwzględnionych w niniejszym programie. W terapii uczniów gimnazjów: Podobnie jak w przypadku uczniów klas 4-6 Scrabble wykorzystujemy w pracy indywidualnej lub w małych grupach poprzez wszystkie gry zaproponowane w niniejszym programie. 3.6 Scrabble, jako system motywacyjny w szkole. Scrabble może motywować uczniów do pracy. Dzieje się to w naturalny sposób przy stosowaniu gier dydaktycznych zaproponowanych w niniejszej broszurze. Uczniowie uczestnicząc w takich zajęciach współpracują ze sobą lub rywalizują. Jest to jednocześnie rywalizacja zdrowa i kontrolowana. Scrabble może zatem stymulować motywację wewnętrzną uczniów do osiągnięcia lepszych wyników, czy to w samej grze, czy względem rówieśników lub grup rówieśników. W przypadku zastosowania gier dydaktycznych, które Państwu proponujemy, uczeń często musi wykazać się wiedzą z danej dziedziny, np. tematu będącego przedmiotem lekcji. W ten sposób rzeczą naturalną i zrozumiałą dla ucznia staje się konieczność zdobycia pewnej określonej wiedzy. Jednocześnie perspektywa konkurencji i dobrej zabawy sprawia, że zyskuje on poczucie, iż działania przygotowujące do gry, które podejmuje, są bardziej jego własną inicjatywą niż przymusem, jaki nakłada na niego choćby zwyczajny sprawdzian lub tradycyjna forma odpytywania. W tej sytuacji uczniowie nierzadko tracą poczucie, że celem rozgrywki jest między innymi sprawdzenie ich stanu wiedzy. Zajęcia z użyciem Scrabble mogą ponadto stanowić część motywacji zewnętrznej uczniów. Część z Państwa z pewnością korzysta z systemu plusów. Pewna konkretna liczba plusów uzbierana przez ucznia skutkuje wpisaniem mu do dziennika dobrej oceny. Można więc zaproponować uczniom, że zwycięska drużyna otrzyma plusy. Możliwe są także inne formy nagradzania za zwycięstwo, jak np. zwolnienie z kartkówki, anulowanie minusów, wybór formy następnych zajęć itd. Wszystko zależy tak naprawdę od Państwa wyobraźni i potrzeb. Aby najlepiej wykorzystać opisane powyżej właściwości motywujące Scrabble, warto poinformować uczniów przynajmniej dzień wcześniej, że następne zajęcia odbędą się z użyciem gry. Uczniowie powinni też poznać temat przyszłych zajęć. 9

11 4. Szkolne Kółka Scrabble Zajęcia pozalekcyjne spełniają ważną funkcję w życiu szkoły. Ich głównym celem jest rozbudzenie i rozwijanie zainteresowań uczniów. Ponadto zajęcia takie z założenia powinny pomagać uczniom w organizacji ich czasu wolnego. Z punktu widzenia placówki oświatowej dobrze jest, gdy uczniowie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych. Mają one bowiem niemal zawsze walor edukacyjny bądź zdrowotny (zajęcia ruchowe), co dla prawidłowego rozwoju młodych ludzi jest niezwykle istotne. Oczywiście z punktu widzenia uczniów jest to zupełnie dobrowolna forma aktywności, tym samym angażują się w nią, jeśli wydaje im się ona atrakcyjna. Motywy podjęcia tej aktywności wśród uczniów mogą być różne. Może to być np. chęć zdobycia większej wiedzy na temat jakiegoś zjawiska bądź zagadnienia, zamiłowanie do jakiejś dziedziny nauki bądź formy aktywności, chęć poszerzenia swoich horyzontów lub spróbowania czegoś nowego, pragnienie nabycia nowych umiejętności lub rozwijania już posiadanych, wreszcie względy czysto towarzyskie - potrzeba miłego i atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu z rówieśnikami. Bywa również tak, że uczeń po prostu nie wie jak zagospodarować swój czas i próbuje różnych możliwości. A ponadto zdarza się, szczególnie w przypadku młodszych dzieci, że to rodzice zapisują dziecko na konkretne zajęcia i ma ono obowiązek w nich uczestniczyć. Szkoła nie jest oczywiście jedynym miejscem, w którym młody człowiek może zaspokoić te potrzeby, tym samym w pewnym sensie konkuruje ona z innymi instytucjami oferującymi różne formy spędzania wolnego czasu. Gdy zajęcia te są atrakcyjne, a uczniowie są dobrze poinformowani o ich istnieniu i funkcjonowaniu, wtedy rosną szanse na większe zainteresowanie nimi wśród podopiecznych szkoły. 4.1 Początki. W swojej praktyce spotykacie się Państwo z różnymi uczniami. Doskonale zdajecie sobie zapewne sprawę, że zachęcenie ich do jakiegoś dobrowolnego działania czasem bywa niezwykle trudne, ale jednocześnie czasem okazuje się być zaskakująco łatwe. Wszystko zależy tak naprawdę od tego, co wyda się uczniowi atrakcyjną propozycją spędzenia wolnego czasu. Wszystko tym samym zależy od indywidualnych preferencji ucznia, niekiedy też od preferencji określonej grupy. Nauczyciele prowadzący zajęcia pozalekcyjne z wykorzystaniem Scrabble, bądź będący opiekunami szkolnych kółek scrabblowych, w swojej praktyce spotykają się z różnymi reakcjami. Czasem wystarczy przynieść na lekcję Scrabble np. w ramach godziny wychowawczej, bądź zajęć z języka polskiego, aby rozbudzić zainteresowanie uczniów tą grą. Zdarza się, że uczniowie sami proponują utworzenie takich kółek po kilku poprowadzonych zajęciach z użyciem gry. Czasem wystarczy by taka propozycja padła ze strony nauczyciela w odpowiednim momencie, aby zgłosiły się pierwsze osoby zainteresowane. Jeśli w dodatku nauczyciel sam lubi Scrabble lub czuje potrzebę wykorzystania potencjału rozwojowo-edukacyjnego tej gry, sam będzie się dobrze bawił podczas organizacji tego typu zajęć pozalekcyjnych. Dynamika rozwoju kółka scrabblowego bywa rozmaita. Niekiedy z początku znajduje się zaledwie 1-2 uczniów zainteresowanych tematem. Oczywiście ideałem byłoby, aby szkoła umożliwiła im rozwój swojego zainteresowania. Z tego powodu niektóre szkoły umożliwiają 10

12 takim uczniom rozgrywanie partii w ramach innych zajęć pozalekcyjnych, np. w ramach Klubu Gier Logicznych. W ten sposób powstaje też szansa, że inni uczniowie zainteresują się tą grą rozmawiając na jej temat między sobą lub też po prostu oglądając rozgrywkę kolegów. O wiele łatwiej jest zebrać grupę uczniów w ramach różnych aktywności. W naszym przypadku zaczęło się od gry w szachy, potem pojawiały się inne gry logiczne i strategiczne. Dla uczniów taka różnorodność jest z pewnością bardziej atrakcyjna. Jest po prostu w czym wybierać i nie trzeba za każdym razem robić tego samego. Scrabble pojawił się u nas stosunkowo niedawno, ale cieszy się dużym zainteresowaniem. mówi nauczyciel z warszawskiego gimnazjum. Może się także wydarzyć tak, że na początku zainteresowanie Kółkiem będzie ogromne, zagra tu bowiem efekt nowości. Z czasem jednak, pozostanie przy nim niewielka grupa naprawdę zaangażowanych uczniów. W takiej sytuacji dużym wyzwaniem dla nauczyciela będzie podtrzymanie zainteresowania, zapału podopiecznych i zmotywowanie ich do rozwijania tej pasji. Zdarza się, że początek jest jeszcze inny. Niekiedy to uczniowie sami z siebie proponują Scrabble, nie czekając na sugestie ze strony nauczyciela. Młodzi ludzie lubią różnego rodzaju gry. Często są na etapie szukania czegoś dla siebie, czasem po prostu jakaś gra im się znudzi lub po prostu zapragną urozmaicenia. Czasami wystarczy nawet jeden uczeń, który potrafi swoją pasją zarazić kolegów. Ważne jest wówczas, aby nauczyciel był otwarty na propozycje ucznia i potrafił podtrzymać jego zapał, stwarzając możliwości spędzenia wolnego czasu przez uczniów w sposób, jaki sami wybiorą. 4.2 Jak zachęcać? Sprawne zachęcanie uczniów do udziału w kółkach Scrabble jest zadaniem wymagającym, choć nie tak trudnym, jak z pozoru mogło się wydawać. Niezależnie od opisanych wcześniej, w niniejszym rozdziale, możliwych scenariuszy rozwoju idei Kółka scrabblowego w szkole, podstawą skutecznego zareklamowania zajęć jest dobra komunikacja. Uczniowie, a także rodzice muszą wiedzieć, że takie zajęcia się odbywają, kiedy się odbywają oraz co się na nich dzieje i dlaczego może to być dla nich fajne. Dobrym wyjściem jest udzielanie takich informacji uczniom podczas zajęć, najlepiej w ciekawej formie, np. poprzez prezentację możliwości związanych z grą, a rodzicom podczas zebrań. Przyniosłam na zajęcia Scrabble, bo uważam, że wspomaga rozwój osób w każdym wieku. Zainteresowanie uczniów okazało się być duże. Spodobała im się ta gra, więc zaczęliśmy o niej rozmawiać. Powiedziałam swoim uczniom o możliwości udziału w turniejach międzyszkolnych. Bardzo im się ten pomysł spodobał. Obecnie w ramach szkolnego kółka Scrabble świetnie się bawimy i trenujemy swoje umiejętności przed kolejnymi turniejami. wspomina nauczycielka z Kłodzka. 11

13 Największą skuteczność można osiągnąć, gdy uczniowie poczują się współautorami pomysłu założenia kółka Scrabble. Poczucie współautorstwa, sprawstwa zaistnienia nowego kółka zainteresowań w życiu szkoły, znacznie zwiększa zaangażowanie uczniów, a także ich poczucie odpowiedzialności za ów projekt. Pozostali uczniowie niemal zawsze dostaną najlepszą rekomendację sposobu spędzania wolnego czasu od swoich rówieśników uczestniczących w zajęciach. Komunikat od rówieśnika jest postrzegany jako bardziej wiarygodny, a energia wkładana w jakieś przedsięwzięcie potrafi być niekiedy zaraźliwa. 4.3 Inne korzyści dla uczniów i szkoły. W komunikacji nie trzeba skupiać się jedynie na zareklamowaniu uczniom Kółka Scrabble jako fajnego sposobu wolnego spędzania czasu. Warto wymieniać też inne korzyści, choćby na dany moment one były jedynie potencjalne. Taką korzyścią jest możliwość udziału w międzyklasowych turniejach szkolnych, a także tych organizowanych np. przez Polską Federację Scrabble. Dla młodych ludzi rywalizacja jest bardzo atrakcyjna. W tym przypadku mamy ponadto do czynienia ze zdrową jej formą, bezpieczną również z punktu widzenia uczniów, którzy unikają jej bezpośrednich form z powodu wewnętrznego poczucia zagrożenia konsekwencjami ewentualnej porażki. Dodatkowo możliwość udziału w rywalizacji międzyszkolnej buduje poczucie swoistej wspólnoty szkolnej, sprzyja integracji wewnętrznej i procesom budowania pozytywnych relacji wewnątrzgrupowych. 4.4 Korzyści dla rodziców. Należy pamiętać, że wszelkiego rodzaju aktywności pozalekcyjne w przypadku młodszych dzieci uzależnione są od decyzji rodziców. To oni planują czas swoim pociechom i też im zależy, aby ten czas był jak najlepiej zorganizowany. Szczególnie, gdy próbują pogodzić opiekę nad dziećmi z życiem zawodowym. W takich przypadkach możliwość zapisania dziecka na zajęcia odbywające się w szkole jest bardzo wygodnym rozwiązaniem. Rodzic nie musi martwić się logistyką przewożenia dzieci ze szkoły na zajęcia w innym miejscu. Ma pewność, że dziecko bezpiecznie trafi na właściwe zajęcia po lekcjach. Co więcej, zajęcia te zapewnią mu nie tylko doskonałą rozrywkę, ale także wszechstronny rozwój. Warto zatem poinformować rodziców o możliwości uczestnictwa w tego typu aktywnościach, można to zrobić podczas zebrań w szkole, a także wykorzystując tradycyjne formy promocji takie jak ulotki i plakaty. Ciekawą formą zainteresowania rodziców tematyką Scrabble jest organizacja np. Dnia Scrabble w szkole lub rodzinnych turniejów dla dzieci i rodziców. 12

14 5. Scenariusze gier i ćwiczeń dydaktycznych. 5.1 Lista gier dydaktycznych wg poziomu nauczania. Numer gry Lp. Nazwa gry Scrabble w świetlicy szkolnej Scrabble podczas zajęć w klasach 0 i 1 szkoły podstawowej Scrabble w klasach 2-6 szkoły podstawowej Scrabble w gimnazjum Scrabble w szkole ponad -gimnazjalnej Scrabble w terapii pedagogicznej 1 Anagramy 2 Awantura o litery 3 Brakujący wyraz 4 Co nie pasuje 5 Definicje 6 Doklejanka literowa 7 Jestem Scrabblem 8 Kalambury drużynowe 9 Kto pierwszy ten lepszy 10 Ortowpadka 11 Pięćdziesiątka 12 Piramida 13 Początek i koniec 14 Pokaż takie same wyrazy 15 Przekształcanie wyrazów poprzez zmianę sylab 16 Pterodaktyl 17 Rozsypanka literowa 18 Rozsypanka sylabowa 13

15 Numer gry 19 Rymowanki Nazwa gry Scrabble w świetlicy szkolnej Scrabble podczas zajęć w klasach 0 i 1 szkoły podstawowej Scrabble w klasach 2-6 szkoły podstawowej Scrabble w gimnazjum Scrabble w liceum Scrabble w terapii pedagogicznej 20 Samogłoska i spółgłoska 21 Savoir vivre 22 Skojarzenia 23 Strateg 24 Strzał w 10-tkę 25 Szczeble informacji 26 Tworzenie par wyrazów 27 Ukryte wyrazy 28 Wyprawa po Skarb 29 Zdobądź litery 30 Zgadnij co mam na myśli 31 Znajdowanie różnic w wyrazach podobnie brzmiących 32 Znajdź wyraz 14

16 5.2 Opisy gier 1. Anagramy Potrzebne materiały: Zestaw Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli klas 0-6 szkoły podstawowej przy prowadzeniu zajęć. Nauczyciel przygotowuje pojęcia związane z danym tematem w formie rozsypanych liter, według uznania zapisuje na tablicy, rozdaje uczniom rozsypanki zapisane na kartkach papieru lub przygotowuje plansze. Zadaniem uczniów, indywidualnie lub w grupach, jest odszyfrowanie wyrazów i ułożenie ich na planszy w formie krzyżówki wg zasad Scrabble i uzyskanie największej ilości punktów. Przy przeprowadzaniu gry z jednego zestawu liter nauczyciel musi uwzględnić ilość danych samogłosek i spółgłosek w zestawie oraz możliwość ułożenia krzyżówki z podanych wyrazów. Istnieje możliwość ułożenia wyrazów z kilku zestawów, jeśli uczniowie zostaną podzieleni na grupy. Jednym z wariantów gry może być konieczność ułożenia wyrazów wg ilości liter. Np. pierwszy wyraz trzyliterowy, drugi czteroliterowy, trzeci pięcioliterowy, czwarty sześcioliterowy, piąty siedmioliterowy itd. Np. nazwy zwierząt egzotycznych: WLE(Lew), ŁWŻÓ(żółw), APMAŁ (małpa) itd. 2. Awantura o litery Potrzebne materiały: Dowolna liczba zestawów liter Scrabble oraz po jednej planszy dla każdej drużyny. Szczególnie polecamy dla nauczycieli wszystkich przedmiotów, zwłaszcza matematyki. Gra nadaje się do wykorzystania podczas wszystkich przedmiotów, w których chcemy sprawdzić wiedzę uczniów. Idealnie nadaje się do powtórzeń, np. na matematyce. Nauczyciel przygotowuje, tak samo jak do codziennego odpytywania zestaw pytań, powiedzmy 30 lub w przypadku matematyka odpowiednią ilość zadań do rozwiązania na tablicy. Nauczyciel w zależności od trudności pytania lub zadania dzieli przygotowane pytania na bardzo łatwe za 1 punkt, trudniejsze za 2 punkty, trudne za 3 punkty, bardzo trudne za 4 punkty i mega trudne za 5 punktów. Punktami są płytki Scrabble. Nauczyciel miesza ze sobą litery z kilku kompletów gry. Uczniowie zdobywają płytki Scrabble za poprawnie udzieloną odpowiedź lub tracą w przypadku udzielenia odpowiedzi błędnej lub nieprawidłowego rozwiązania zadania. Nauczyciel dzieli klasę na mniejsze drużyny. Rozpoczynamy pierwszą rundę. Nauczyciel zadaje kolejno po jednym pytaniu każdej drużynie. W tej rundzie poprawna odpowiedź jest zawsze warta 5 płytek, które uczniowie losują po udzieleniu odpowiedzi. W przypadku odpowiedzi błędnej drużyna traci kolejkę. Od rozpoczęcia drugiej rundy pytań, to drużyny decydują za ile płytek grają. Mogą wybrać pytanie/zadanie za 1 punkt, jak również trudniejsze za 5 punktów, obstawiając odpowiednia liczbę płytek. Jeśli udzielą poprawnej odpowiedzi wówczas losują z woreczka nauczyciela taką liczbę płytek za ile grali. Jeśli jednak odpowiedź jest niepoprawna, to nauczyciel zabiera losowo tyle płytek ile obstawiała drużyna. I tak kolejno do wyczerpania wszystkich pytań. Teraz następuje najważniejszy moment. Po zadaniu wszystkich pytań przez nauczyciela, na hasło START drużyny mają za zadanie w ciągu 5 minut ułożyć krzyżówkę na swojej planszy z liter, które zdobyli w ciągu całej gry. Zwycięża drużyna, która zdobędzie ze swojej krzyżówki najwięcej punktów według zasad Scrabble. 15

17 3. Brakujący wyraz Potrzebne materiały: Zestaw liter Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli edukacji początkowej i terapii pedagogicznej. Nauczyciel prosi dziecko o ułożenie z zestawu liter wyrazów, których brakuje w wypowiadanych zdaniach np. 1. Kasia posmarowała... masłem. 2. Codziennie trzeba myć.. szczoteczką. 3. Moja mama rozmawia przez.. komórkowy. 4. Co nie pasuje? Potrzebne materiały: Zestaw liter ze Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli edukacji początkowej i terapii pedagogicznej. Nauczyciel układa z liter trzy lub większą liczbę wyrazów. Zadaniem ucznia jest głośne przeczytanie wszystkich wyrazów i wskazanie tego, który nie pasuje do pozostałych np. Królik, kot, małpa, żaba. Nauczyciel prosi o wyeliminowanie jednego wyrazu i uzasadnienie, dlaczego nie pasuje do innych. Zauważmy, że w podanym przykładzie istnieje kilka wariantów uzasadnienia np. nie pasuje żaba, ponieważ nie jest ssakiem, jako jedyne zwierzę nie ma uszu, jako jedyne zwierzę nie ma futra. 5. Definicje Potrzebne materiały: Zestaw Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli gimnazium i szkół ponadgimnazjalnych podczas wprowadzania pojęć i definicji. Każdy uczeń lub grupa uczniów posiada jeden zestaw Scrabble. Nauczyciel odczytuje definicje pojęć, nie ujawniając pojęcia, którego ona dotyczy. Zadaniem ucznia lub grupy jest ułożenie na planszy pojęć, które pasują do danej definicji, po odczytaniu jej przez nauczyciela. Po odczytaniu definicji uczniowie mają 20 sekund na ułożenie słowa na planszy wg reguł Scrabble. Uwaga! Nauczyciel przygotowujący zajęcia powinien przed lekcją przygotować własną krzyżówkę, biorąc pod uwagę możliwość ułożenia krzyżówki przez uczniów z podanych pojęć (tak, aby były możliwości przecinania się wyrazów na planszy). 6. Doklejanka literowa Potrzebne materiały: Zestaw liter ze Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli edukacji początkowej i świetlicy szkolnej. Każde dziecko otrzymuje swój zestaw liter. Pierwsze dziecko wybrane losowo wykłada jedną literę na stół. Kolejne ma za zadanie dołożyć do tej litery następną ze swojego zestawu w celu utworzenia wyrazu. Dzieci nie losują liter, tylko wybierają ze swoich zestawów te litery, które są im w danym momencie potrzebne. Zadaniem następnego dziecka jest dołożenie kolejnej litery i tak dalej, aż do powstania całego słowa np. pierwsze dziecko wykłada literę K, drugie z lewej strony dokłada literze O, trzecie z prawej strony literę U, czwarte z prawej strony literę L. Gra kończy się po utworzenia wyrazu, np. okulary. 16

18 7. Jestem Scrabblem Potrzebne materiały: kartki A5, woreczek z literami Scrabble, flamaster. Szczególnie polecamy dla nauczycieli świetlicy i wychowania fizycznego. Jest to gra polegająca na układaniu wyrazów z wylosowanych liter. W tej grze nie ma jednak płytek z literami, ale litery są napisane na kartkach formatu zeszytowego (A5) - tyle liter, ile znajduje się w jednym zestawie Scrabble. Dzieci dzielimy na dwie drużyny, z których jedna ma tylko 7 osób (to są płytki Scrabble ). Pozostali będą układali wyrazy poprzez przestawianie owych żywych Scrabble. Kartki z literami rozkładamy w jednym końcu Sali lub na boisku. Pośrodku układamy butelkę lub kręgiel do kręcenia. Grę rozpoczynamy od przypisania każdemu uczniowi, będącemu płytką, jednej litery, poprzez losowanie przy pomocy butelki. Uczeń, któremu przypisana jest już litera, biegnie do kolegów układających wyrazy. Tak czyni każdy z siedmiu uczniów. Dzieci, które układają wyrazy mogą w dowolny sposób przestawiać płytki, tak, aby ułożyć wyraz z jak największą ilością punktów. Po ułożeniu wyrazu (ustawieniu żywych płytek) zapisujemy wynik punktowy, zabieramy kartki z literami od płytek wykorzystanych i uczniowie Ci ponownie biegną wylosować dla siebie kolejną literą. Pozostałe, niewykorzystane płytki zostają na miejscu i czekają, aż ponownie będzie ich siedem. W ten sposób układamy kolejne wyrazy, zgodnie z zasadami Scrabble. Zawsze, kiedy uczniowie uznają, że z danego zestawu liter nie da się ułożyć wyrazu, można wymienić wszystkie płytki. Uczniowie mają wtedy odejmowaną ustaloną przez nauczyciela liczbę punktów - spowoduje to, że uczniowie niebędą zbyt szybko się poddawać i intensywniej myśleć nad ułożeniem słowa. W przypadku tej gry również można wprowadzić wariant czasowy. Np. na ułożenie wyrazu mamy jedną minutę. Wprowadzenie limitu czasowego oraz stref/miejsc, w których odbywają się dane elementy gry, zwiększa walor ruchowy tego ćwiczenia. I tak na przykład uczniowie mogą grać w tą grę na boisku szkolnym, gdzie na środku boiska będzie znajdował się woreczek do losowania liter, przy jednej bramce będą kartki i flamastry do zapisywania liter a przy drugiej bramce strefa układania wyrazów. W ten sposób uczestnicy będą musieli przebiec pewien dystans w ograniczonym odstępie czasu. Przydatnym elementem rozgrywki, szczególnie w wariancie boiskowym, może być wymiana uczniów trzymających litery. Gdy uczeń będący Scrabble zostanie użyty do ułożenia wyrazu, wówczas przechodzi do grupy układającej wyraz a kolejną literę biegnie wylosować już inny uczeń. 17

19 8. Kalambury drużynowe Potrzebne materiały: 2 Zestawy Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli przedmiotów humanistycznych. Uczniów dzielimy na dwie drużyny, a następnie każdą z drużyn prosimy o podzielenie się na dwie podgrupy. Obie podgrupy otrzymują po jednym zestawie Scrabble. Podgrupy w obrębie jednej drużyny stają naprzeciwko siebie w odległości około 4-5 metrów, tak, aby nie mogły się ze sobą porozumiewać werbalnie. Obie podgrupy z danej drużyny rozkładają przed sobą planszę Scrabble. Jedna pozostawia swoje płytki literowe w woreczku, druga wykłada wszystkie, tak, aby wszystkie litery na ich płytkach były widoczne. Pierwsza podgrupa z danej drużyny losuje 7 płytek zgodnie z zasadami Scrabble i ma 2 minuty na ułożenie z nich dowolnego wyrazu lub np. tylko rzeczownika w liczbie pojedynczej. Uczniowie układają wyraz na planszy, zapisują wynik punktowy, a następnie jeden z nich tylko za pomocą gestów i mowy ciała musi przekazać do drugiej podgrupy ze swojej drużyny co to za wyraz. Druga podgrupa głośno próbuje odgadnąć słowo i jeśli otrzyma potwierdzenie od kolegów z naprzeciwka, że odgadła prawidłowo, wówczas układa je na swojej planszy, nie wiedząc, w jaki sposób uczynili to ich koledzy. Należy zapisać wynik punktowy tej podgrupy. W tym czasie, kiedy ktoś z drużyny pokazuje słowo za pomocą mowy ciała, pozostali członkowie losują brakujące litery na swoj stojak i próbują ułożyć kolejny rzeczownik, który po ułożeniu tak jak za pierwszym razem inna osoba z podgrupy za pomocą mowy ciała przekazuje do kolegów naprzeciwko. Równocześnie czyni to druga drużyna w ramach swoich podgrup. Po zakończeniu przekazywania wszystkich ułożonych rzeczowników liczymy punkty zdobyte w każdej podgrupie i sumujemy je z dwóch plansz jednej drużyny. Zwycięża drużyna, która zdobyła więcej punktów. 9. Kto pierwszy ten lepszy Potrzebne materiały: Zestaw Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli świetlicy. Gra opiera się na klasycznym Scrabble. Jest prowadzona według standardowych zasad z jedną różnicą: nie ma ustalonej kolejności układania wyrazów przez graczy. Gracze losują siedem płytek na początku gry odwracając płytki, tak, aby ich nie widzieć. Na hasło start układają wylosowane płytki na swoich stojakach. W tym momencie rozpoczyna się właściwa gra. Gracz, który ma do ułożenia wyraz mówi MAM i układa wyraz na planszy. Następny wyraz układa ten gracz, który jako pierwszy wypowie słowo MAM. Gra kończy się jak klasyczny Scrabble czyli wtedy, kiedy w woreczku skończą się litery i żaden z graczy nie jest wstanie ułożyć wyrazu. Uwaga! Można wprowadzić ograniczenie, że gracz, który wypowiedział słowo MAM i ułożył wyraz na planszy nie może od razu ułożyć następnego wyrazu i musi odczekać co najmniej do momentu aż jeden z pozostałych graczy ułoży swój. 18

20 10. Ortowpadka Potrzebne materiały: Stojaki oraz zestaw liter (po 2 sztuki lub więcej). Szczególnie polecamy dla nauczycieli języka polskiego i terapii pedagogicznej. Grę można prowadzić w wariantach grupowym lub indywidualnym. Gra nie wymaga planszy. Doskonale sprawdza się podczas zajęć terapii pedagogicznej lub podczas utrwalania zasad ortografii na zajęciach lekcyjnych. Każdy gracz lub drużyna otrzymuje własny zestaw liter Scrabble oraz stojak, które rozkłada przed sobą. Nauczyciel czyta kolejno wyrazy zawierające trudności ortograficzne. Zadaniem uczniów jest ułożenie wyrazu na stojaku z własnego zestawu liter. Po ułożeniu przez wszystkich uczniów odczytanego wyrazu, nauczyciel każdemu z nich sprawdza poprawność zapisu. Każdy gracz, który ułożył wyraz poprawnie ortograficznie zdobywa jeden punkt. Gracz, który ułożył wyraz z błędem zalicza wpadkę i odejmuje jeden punkt od sumy wszystkich dotychczas zdobytych. Zabawa kończy się, kiedy nauczyciel odczytał wszystkie wyrazy. Zwyciężają uczniowie, którzy zdobyli najwięcej punktów. Dodatkową motywacją dla uczniów może być na przykład jednorazowe zwolnienie zwycięskiej drużyny z następnego dyktanda. Alternatywną wersją tej gry jest układanie liter na planszy zgodnie z zasadami Scrabble. 11. Pięćdziesiątka Potrzebne materiały: 1 lub 2 zestawy Scrabble, kostka do gry. Szczególnie polecamy dla nauczycieli wychowania fizycznego i świetlicy szkolnej. Jest to zabawa uwielbiana przez uczniów, zwłaszcza klas 4-6, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Uczniowie niejednokrotnie domagali się powtarzania gry, bo bardzo im się podobała. Jest to zabawa pozornie skomplikowana, jednak w praktyce okazuje się bardzo prosta do przeprowadzenia. Zabawę można przeprowadzić w dwóch wariantach: 1. Bieg terenowy 2. Gra statyczna w pomieszczeniu Klasę dzielimy na dwie lub więcej grup. Każda z nich otrzymuje własny zestaw Scrabble. Nauczyciel przedmiotu przygotowuje zestaw 50 pytań w zakresie realizowanego tematu, na które uczniowie będą musieli odpowiedzieć maksymalnie jednym zdaniem. Nauczyciel świetlicy lub nauczania początkowego może przygotować dowolne pytania z wielu dziedzin wiedzy. Wariant 1.: bieg terenowy. Na wyznaczonym terenie rozwieszamy małe karteczki z numerami od 1 do 50 i umieszczamy na nich dowolne wyrazy(np. drabina, szkoła, marchewka, itd.). Są to wyrazy - kody. Każda karteczka symbolizuje numer pytania, na które uczniowie będą odpowiadali. Nauczyciel przy każdym pytaniu w swoim zestawie ma zapisany wyraz - kod. 19

21 Zabawę rozpoczynamy od narysowania kredą na ziemi ślimaka podzielonego na 50 pól ponumerowanych kolejno i polem 0 oznaczonym jako START. Do zabawy potrzeba jest również kostka do gry (bardzo atrakcyjne dla uczniów jest przygotowanie dużej kartonowej kostki- wtedy zabawa jest jeszcze lepsza) i pionki- jeden dla każdej drużyny. Pionkiem może być np. kamień. Każda drużyna rozkłada w pobliżu ślimaka swój własny zestaw Scrabble. Nauczyciel prosi kogoś z pierwszej drużyny o rzut kostką. Na kostce wypada pewna liczba oczek, np. 5, wówczas drużyna przesuwa swój pionek na pole z numerem 5 i biegnie w teren w celu odszukania karteczki z numerem 5. Kiedy drużyna znajdzie karteczkę z numerem 5 musi zapamiętać wyraz-kod, który się na niej znajduje, przybiec do nauczyciela i podać wyraz-kod. Nauczyciel sprawdza czy drużyna prawidłowo podała kod i odczytuje jej pytanie z numerem 5. Jeśli uczniowie poprawnie odpowiedzą na pytanie, losują ze swojego woreczka zestaw 7 liter Scrabble i próbuje ułożyć z nich wyraz na swojej planszy. Po ułożeniu wyrazu, należy zapisać liczbę zdobytych punktów za dany wyraz wg zasad Scrabble, a drużyna wraca do nauczyciela i ponownie rzuca kostką. Jeśli odpowiedź jest niepoprawna uczniowie przestawiają swój pionek na pole Start, wszystkie ułożone wcześniej wyrazy wrzucają do woreczka i zaczynają grę od nowa. Załóżmy, że pierwsza odpowiedź była poprawna. Uczniowie ponownie rzucają kostką. Tym razem wypadła np. cyfra 4. Wówczas uczniowie przesuwają swój pionek o 4 pola do przodu. Stają na liczbie 9. Tym razem biegną do karteczki z numerem 9 po wyraz-kod, ponownie wracają do nauczyciela, który po sprawdzeniu kodu zadaje pytanie nr 9 i po poprawnej odpowiedzi uczniowie losują tyle liter, ile brakuje im do siedmiu po ułożeniu poprzedniego wyrazu i próbują ułożyć kolejny wyraz według zasad Scrabble. Grę kończymy w momencie, kiedy którakolwiek z drużyn dotrze do pola numer 50. Wówczas sumujemy liczbę punktów zdobytych przez każdą z nich. Zwycięża ta drużyna, która zdobyła najwięcej punktów Scrabble. Wariant 2.: gra statyczna w pomieszczeniu. Podobnie jak w wersji terenowej przygotowujemy zestaw 50 pytań i planszę ze ślimakiem w wersji papierowej, np. na papierze pakowym. Pomijamy jedynie karteczki z numerami i wyrazami-kodami. Drużyny siedzą w grupach. Kolejno rzucają kostką i po przesunięciu pionka odpowiadają na pytanie z numerem pola, na którym znajduje się pionek. Dalej gra przebiega identycznie jak w wersji terenowej. Dodatkowe wskazówki dla nauczyciela: - Gdy uczniowie zbliżają się do pola z numerem 50 może być czasem ciężko z trafieniem odpowiedniej liczby oczek, aby dobić do 50. Wówczas idziemy do 50 i wracamy do tyłu o tyle oczek ile wynosi różnica na kostce. Załóżmy, że uczniowie stoją na polu 47 i wyrzucają na kostce 6. Wówczas idą 3 pola do przodu i wracają o 3 pola do tyłu- stają znów na polu 47 i czekają na wyrzucenie 3 oczek. - Tu pojawia się kolejna kwestia. Uczniowie dwa razy stają na polu z tym samym numerem. Co robimy wówczas? Kolejny raz zdajemy to samo pytanie. Taka sytuacja może pojawiać się wielokrotnie podczas całej gry. Dzięki takiemu zabiegowi materiał lekcyjny utrwala się jeszcze lepiej. 20

22 Grę można również przeprowadzić używając jednego zestawu Scrabble dla dwóch drużyn. Wówczas rozkładamy jedną planszę i dajemy każdej drużynie po jednym stojaku na litery. 12. Piramida Potrzebne materiały: Piramida z 45 polami narysowana na planszy 1 metr / 1 metr (podstawa piramidy to 9 pól, wierzchołek to jedno pole), 6 kartek ponumerowanych od 1 do 6, szklana butelka lub kość do gry, pionki (pionkiem może być np. kapsel), stojaki na litery (2 lub więcej), 1 zestaw liter. Szczególnie polecamy dla nauczycieli wszystkich poziomów kształcenia. Gra, którą uwielbiają dzieci wszystkich klas szkoły podstawowej. Pola piramidy powinny być oznaczone numerami od 1 do 45 (45 to wierzchołek piramidy). Na niektóre pola należy nanieść napisy: TRAMPOLINA jeśli drużyna stanie na tym polu ma dodatkowy rzut. PECHOWIEC drużyna, która stanie na tym polu wraca na początek gry, na pole 1. ZAPADNIA drużyna, która stanie na tym polu traci kolejkę. Na niektórych polach narysowana jest drabina, która sięga poziom wyżej. W ten sposób, gdy gracz stanie na polu 9 z narysowaną drabiną, to wchodzi od razu na pole 16, ale gdy stanie na polu 16 to musi zejść na pole każda grupa dostaje swój pionek/kapsel, którym będzie poruszała się po piramidzie. 2. Każda drużyna otrzymuje stojak na litery Scrabble 3. Pośrodku sali umieszczamy piramidę i jeden zestaw liter w woreczku. Ta gra nie wymaga planszy. 4. Ponumerowane kartki rozkładamy w kole, a w środku umieszczamy butelkę. 5. Aby rozpocząć grę, drużyna musi najpierw zakręcić butelką. Szyjka butelki wskaże kartkę z numerem. O tyle pól drużyna przesuwa się do przodu po piramidzie. (Alternatywną metodą losowania o ile pól przesuwa się gracz jest rzut kostką do gry.) Następnie musi wykonać zadanie przypisane do danego pola. Listę zadań ma nauczyciel (lista przykładowych zadań poniżej). Jeśli drużyna prawidłowo wykona zadanie losuje tylko jedną literę z zestawu Scrabble, umieszcza ją na swojej podstawce i dalej kręci butelką (lub rzuca kostką), ponownie przesuwa się o wskazaną liczbę oczek, wykonuje zadanie i losuje kolejną literę. Wszystkie drużyny wykonują kolejno to samo. Drużyna, która nie wykona prawidłowo zadania spada na pole START (raczej się to nie zdarza). Kiedy drużyna posiada już 2 litery może próbować ułożyć z nich wyraz (np. UL). Jeśli nie można ułożyć wyrazu, drużyna gra dalej. W pewnym momencie drużyna z wy losowanych liter jest w stanie ułożyć wyraz. Pokazuje go nauczycielowi i przesuwa się o tyle pól na piramidzie do przodu, ile wyjdzie po zsumowaniu punktów na płytkach literowych. Pozostałe litery pozostają na stojaku, a w następnych rundach dobieramy tylko po jednej literze z woreczka tak jak dotychczas. Uczniowie sami decydują czy 21

23 w danym momencie chcą już ułożyć wyraz, czy zbierają litery dalej. Jest to forma bonusu dla drużyny. Drużyna musi dobrze oszacować liczbę punktów na płytkach, tak, aby po przesunięciu pionka nie trafiła np. na pole PECHOWIEC. 6. Zwycięża ta drużyna, która pierwsza dotrze do szczytu piramidy. Przykładowe zadania do piramidy: 1. Zróbcie 15 przysiadów. 2. Wymyślcie układ i zatańczcie taniec wampirów. 3. Podbijanie piłeczki ping-pongowej deską do krojenia chleba co najmniej 15 razy. 4. Odbijanie w górze nadmuchanej rękawiczki chirurgicznej przez 30 sekund. 5. Zróbcie 15 brzuszków. 13. Początek i koniec Potrzebne materiały: Co najmniej 2 zestawy Scrabble (po 1 dla każdej z drużyn). Szczególnie polecamy dla nauczycieli świetlicy szkolnej. Uczniowie mają za zadanie ułożyć na planszy jak najwięcej pojęć-skojarzeń związanych z podanym tematem. Natomiast utrudnieniem jest konieczność ułożenia krzyżówki w taki sposób, aby ostatnia litera każdego wyrazu poprzedzającego, była jednocześnie pierwszą literą następnego. W tej grze najlepszy byłby wariant czasowy, np. 10 minut. 14. Pokaż takie same wyrazy Potrzebne materiały: Zestaw Scrabble Szczególnie polecamy dla nauczycieli terapii pedagogicznej. Nauczyciel układa kilka wyrazów na stole lub na planszy w formie krzyżówki. Wśród nich niektóre występują dwu lub trzykrotnie. zadaniem dziecka jest odnalezienie na stole takich samych wyrazów. 15. Przekształcanie wyrazów poprzez dodanie sylab Potrzebne materiały: Zestaw liter Szczególnie polecamy dla nauczycieli edukacji początkowej i terapii pedagogicznej. Nauczyciel układa z liter sylaby będące zakończeniem wyrazów. Następnie daje dziecku jedna sylabę, która będzie tworzyła wyraz z sylabami ułożonymi przez nauczyciela. Nauczyciel prosi dziecko o przeczytanie wyrazów, które można ułożyć poprzez połączenie sylab np. dziecko otrzymuje sylabę po a sylaby ułożone przez nauczyciela to: -ciąg -stać -pał 22