Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich

Transkrypt

1 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich ARTYKUŁY / ARTICLES Abstrakt: Lasy Lublinieckie położone są w strefie podmiejskiej Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Obszar ten charakteryzuje się dużymi walorami turystycznymi i rekreacyjnymi, przede wszystkim przyrodniczymi, ale również antropogenicznymi. Owa atrakcyjność regionu w połączeniu z położeniem w strefie metropolitalnej są czynnikami generującymi funkcję turystyczną i rekreacyjną Lasów Lublinieckich. Wśród form turystyki i rekreacji dominuje turystyka wypoczynkowa. Ważną rolę odgrywa ponadto turystyka kwalifikowana (łowiectwo, grzybobranie). Słowa kluczowe: turystyka, rekreacja, Lasy Lublinieckie, strefa podmiejska Abstract. Tourist and recreational functions of Lubliniec Forests. The Lubliniec Forests are situated in the suburban area of the Upper Silesian Industrial District. The area is characterized by great touristic and recreational value most of all natural, but also antropogenic. This attractiveness of the region, in conjunction with its location in a metropolitan area, is a factor generating a touristic and recreational function of the Lubliniec Forests. Forms of tourism and recreation are dominated by holiday tourism. In addition, an important role is played by qualified tourism (hunting, mushroom picking). Keywords: tourism, recreation, Lubliniec Forests, suburban area Wstęp Lasy Lublinieckie to największy zwarty kompleks leśny województwa śląskiego i jeden z większych w całej Polsce. Zajmuje on powierzchnię prawie 100 tys. ha, z czego obszary typowo leśne stanowią 80% powierzchni. W literaturze przedmiotu obszar ten znany jest także pod nazwą Bory Lublinieckie (Łapiński 2007 Janik 2002) lub Lasy Lubliniecko-Tarnogórskie (Tyrol 2006), choć spotykane są także inne określenia, jak: Biały Śląsk, Zielony Śląsk oraz Zielone Płuca Śląska (Janik, Szołtysek 2005). Nazwa Lasy Lublinieckie występuje m.in. w pracach Rąkowskiego (2007), Wiki (1999) oraz w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego (2004). Na potrzeby opracowania granice obszaru wyznaczono na podstawie Tyrola (2006). Badany teren cechują duże walory przyrodnicze, pomimo przemian antropogenicznych, jakie się dokonały w ostatnich dziesięcioleciach oraz mimo bliskości Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP). Owa atrakcyjność przyrodnicza przekłada się na atrakcyjność turystyczno-rekreacyjną Lasów Lublinieckich. Funkcje: turystyczna i rekreacyjna są jednymi z głównych funkcji tego obszaru i temu właśnie zagadnieniu poświęcona jest niniejsza praca. Początki intensywnego rozwoju infrastruktury turystycznej to koniec lat 60. XX w., kiedy to utworzony został Leśny Pas Ochronny wokół GOP-u, którego jednym z celów było zapewnienie miejsc wypoczynku świątecznego mieszkańców aglomeracji katowickiej. Trudności badawcze wynikają z faktu, iż jest to obszar Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15. Zeszyt 34 / 1 /

2 powierzchniowo duży, wchodzący w skład 7 powiatów, 7 nadleśnictw, 22 gmin. Literatura na jego temat jest uboga. Powstało tylko jedno dzieło traktujące tylko i wyłącznie o Lasach Lublinieckich W Leśnej Dolinie Małej Panwi (Tyrol 2006). Jest to książka przyrodnicza, nie wchodzi szerzej w zagadnienia społeczno-gospodarcze i turystyczne. Niezbędne stało się więc wykonanie przez autora szerokiej inwentaryzacji atrakcyjności turystycznej obszaru i stopnia jego zagospodarowania. Cennym okazały się być przeprowadzone wywiady terenowe i obserwacje, zwłaszcza odnośnie wielkości ruchu turystycznego. Celem pracy jest analiza funkcji turystyczno-rekreacyjnej Lasów Lublinieckich, określenie potencjału turystycznego, stopnia zagospodarowania turystycznego oraz możliwości dalszego rozwoju turystyki na tym terenie. Ryc. 1. Granice i obszar Lasów Lublinieckich (źródło: opracowanie własne, podkład mapy: Lasy Państwowe, skala 1: ) Fig. 1. The borders and area of the Lubliniec Forests (source: self study, base map: State Forests, scale 1: ) Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania rozwoju turystyki i wypoczynku w Lasach Lublinieckich Lasy Lublinieckie leżą w południowej Polsce, na obszarze dwóch województw: śląskiego oraz opolskiego, na północ od GOP-u. Pod względem fizyczno-geograficznym według Kondrackiego (2002) znajdują się na granicy trzech makroregionów: Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląskiej oraz Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Wysokości bezwzględne wahają się pomiędzy 230 a 366 metrów n.p.m. Głównym czynnikiem, który wpłynął na szatę roślinną Lasów Lublinieckich jest podłoże geologiczne. Dno Obniżenia Małej Panwi (mikroregion Niziny Śląskiej), wyściełane osadami polodowcowymi, jest obszarem niekorzystnym pod względem zagospodarowania rolnego, toteż tereny te nie zostały wykarczowane i zamienione na grunty orne. 190 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich

3 Trzy gminy na analizowanym obszarze charakteryzują się lesistością powyżej 75%. Są to: Kalety, Krupski Młyn i Miasteczko Śląskie. Ponadto, lesistością powyżej 50% mogą pochwalić się jeszcze gminy: Lubliniec, Tworóg, Zawadzkie i Koszęcin. Podstawowym typem siedliskowym w Lasach Lublinieckich są bory sosnowe (82% ogólnej powierzchni leśnej) (Tyrol 2006). Z punktu widzenia turystyki należy to uznać niewątpliwie za walor. Bory takie charakteryzują się dużym dopływem energii promienistej do dna lasu, na ogół niskim uwilgotnieniem (nie licząc borów bagiennych), dużym przewietrzeniem. Ze względów zdrowotnych, bioklimat borów sosnowych korzystnie wpływa na choroby układu oddechowego, działa kojąco na układ nerwowy, obniża ciśnienie krwi. Substancje lotne zawarte w powietrzu działają ponadto dezynfekująco (Krzymowska-Kostrowicka 1997). Cennym walorem przyrodniczym są też liczne stawy. W krajobraz regionu wpisują się także liczne śródleśne niewielkie zagłębienia wypełnione wodą, które w połączeniu z leśnym charakterem tych terenów, stają się miejscem wypoczynku dla okolicznej ludności oraz mieszkańców ościennych miast. Przy zbiornikach wodnych powstało większość ośrodków wypoczynkowych Lasów Lublinieckich. Do innych walorów przyrodniczych zaliczyć można wydmy (w Dolinie Małej Panwi), tworzące ciekawe kompozycje krajobrazowe oraz meandrujące rzeki, głównie Leśnicę i Małą Panew. Niemniej cenne od przyrodniczych są również walory antropogeniczne (kulturowe). Zaliczają się do nich drewniane kościoły w Koszęcinie, Sadowiu, Cieszowej, Bruśku, Miasteczku Śląskim i Woźnikach. Leżą one na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego. Na badanym obszarze znajdują się również cenne zabytki architektury świeckiej, do których przede wszystkim zaliczyć można zamki i pałace. Najcenniejszy zespół pałacowo-zamkowy znajdował się w Świerklańcu i stanowił rodową siedzibę Donnersmarcków. Niestety obiekt nie zachował się do naszych czasów. Jedyną pozostałością, świadczącą o dawnej potędze tego rodu jest w Świerklańcu tak zwany Pałac Kawalera (Emmerling 1999). Inne pałace związane z rodem Donnersmarcków znajdują się w Brynku oraz w Nakle Śląskim. W Lublińcu na skraju lasu znajduje się odrestaurowany w 2010 r. zamek książąt opolskich, w którym mieści się obecnie 4-gwiazdkowy hotel. W Krupskim Młynie na Małej Panwi znajduje się zabytek techniki most wiszący z 1930 roku. Miłośników techniki i przemysłu przyciąga również nieczynna kopalnia srebra położona pomiędzy Miasteczkiem Śląskim a Bibielą. W Boruszowicach, w gminie Tworóg cenny z kolei jest budynek dawnej papierni z 1896 r. Rzeki Mała Panew i Leśnica były dobrymi miejscami do budowania młynów wodnych. Trzy spośród zachowanych tego typu obiektów znajdują się w Żędowicach, wśród nich młyn Thiel na życzenie udostępniany do zwiedzania. Na Leśnicy dotrwał do współczesności Młyn Anny. Atrakcją na skalę ogólnopolską są również Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, będące najstarszą czynną koleją wąskotorową na świecie. Jeden z przystanków kolei znajduje się przy zbiorniku Chechło-Nakło, co czyni go jeszcze bardziej dostępnym dla mieszkańców GOP-u. Instytucją kultury, która w wyjątkowy sposób przyczynia się do promocji regionu jest Państwowy Zespół Pieśni i Tańca Śląsk. Mający swą siedzibę w koszęcińskim pałacu zespół, już od ponad 50 lat aktywnie uczestniczy w życiu miejscowości i regionu, rozsławiając przy tym jego dobre imię daleko poza granicę Koszęcina. W skład systemu powierzchniowych form ochrony przyrody Lasów Lublinieckich wchodzą: park krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą, 2 rezerwaty przyrody (Jeleniak-Mikuliny oraz Góra Grojec), 22 użytki ekologiczne i 170 pomników przyrody. Zachodnie krańce regionu wchodzą ponadto w skład obszaru chronionego krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie, a Pasieki pomiędzy Miasteczkiem Śląskim a Sośnicą tworzą zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15. Zeszyt 34 / 1 /

4 Dodatkowo Bagno Bruch w okolicach Pyrzowic oraz Dolina Małej Panwi zostały pozytywnie zaopiniowane do włączenia w europejską sieć Natura 2000 (GDOS ) Zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne Ogólnodostępne obiekty noclegowe Lasy Lublinieckie jako obszar leżący w strefie podmiejskiej GOP-u, cechujący się dużym natężeniem wypoczynku jednodniowego, nie dysponuje bogatym zapleczem noclegowym. Wśród zbiorowego zakwaterowania dominują tutaj ośrodki wypoczynkowe składające się z zespołu domków turystycznych należące kiedyś do zakładów przemysłowych, obecnie sprywatyzowane bądź skomunalizowane. Ośrodki takie znajdują się w Koszęcinie, Posmyku, przy zalewie Chechło-Nakło, Zielonej, Śliwie, Siewierzu-Warężnie, Rogoźniku, Tworogu, Boguchwałowicach. W ostatnim dziesięcioleciu zauważalna jest tendencja do otwierania nowych obiektów hotelarskich o podwyższonym standardzie ( Podkowa w Siewierzu, Zamek Lubliniec ). Pozostałe hotele na analizowanym terenie to Pałac Kawalera w Świerklańcu oraz Młyn w Krupskim Młynie. Do innych obiektów noclegowych należą: motele i zajazdy (Brynek, Tworóg, Kalety, Pietraszów, Woźniki, Lubliniec-Kokotek), gospodarstwa agroturystyczne (Kalety, Koszęcin, Piłka, Posmyk, Sadów). Największy budynek noclegowy w Lasach Lublinieckich to ośrodek wypoczynkowy Silesiana w Kokotku, dysponujący 126 miejscami noclegowymi. Liczba ogólnodostępnych obiektów noclegowych zinwentaryzowana w 2012 r. w Lasach Lublinieckich. wynosi 26 dysponującymi 1790 miejscami noclegowymi, z czego 450 na polu biwakowym. Drugie domy Wypoczynek w drugich domach staje się w ostatnim dziesięcioleciu jednym z podstawowych typów spędzania czasu wolnego na obszarze Lasów Lublinieckich. Drugie domy są elementem zagospodarowania turystycznego służącym ich właścicielom. Cechami charakterystycznymi są: sezonowość korzystania, położenie na obszarach pozamiejskich, w miejscowości innej niż stałe miejsce zamieszkania użytkowników, a także wykorzystanie w celach rekreacyjnych (Mika 2004). Na obszarze Lasów Lublinieckich ten typ zagospodarowania turystycznego obserwowany jest niemal w każdej miejscowości. Największe obszary koncentracji drugich domów występują w: okolicach jeziora Chechło-Nakło (ok. 300 obiektów), wzdłuż dolnego biegu rzeki Leśnica pomiędzy Piłką a Pustą Kuźnicą (ok. 170), w Śliwie (80), Bruśku (ok. 100). Mniejsze zgrupowania domów letniskowych zlokalizowane są także w: Pniowcu, Boruszowicach, Sośnicy i Zielonej. Łączna liczba drugich domów na obszarze objętym opracowaniem szacowana jest przez autora na około Dominują tutaj drewniane domy letnie o powierzchni do 50 m², na niewielkich działkach (do 5 a). Domy murowane całoroczne, na dużych działkach, powyżej 10 a należą do rzadkości. Badanie miejsca pochodzenia użytkowników takich domów na podstawie tablic rejestracyjnych samochodów stojących przed posesjami na obszarze pomiędzy Posmykiem a Piłką na próbie 60 domków wykazało, że (w nawiasach podano uśrednioną odległość między obszarem badań a danym miastem, bądź w przypadku powiatu ziemskiego jego stolicy): 15 właścicieli pochodzi z Piekar Śląskich (36 km), 9 z Bytomia (40 km), 7 z Rudy Śląskiej (57 km) oraz 192 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich

5 z powiatu tarnogórskiego (25 km), 5 z Chorzowa (46 km), 4 z powiatu lublinieckiego (10 km), 3 z Częstochowy (45 km), Sosnowca (59 km) i Świętochłowic (49 km), 2 z powiatu myszkowskiego (59 km) po 1 z Zabrza (40 km) oraz z powiatu strzeleckiego (45 km). Ryc. 2. Położenie drugich domów (czerwone pola) pomiędzy Piłką a Posmykiem (źródło: opracowania własne, podkład mapy: google earth, skala 1: ) Fig. 2. Location of second houses (red areas) between Piłka and Posmyk (source: self study, base map: google earth, scale 1: ) Szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne Przez obszar Lasów Lublinieckich, w granicach administracyjnych powiatu lublinieckiego, przebiegają dwa szlaki wytyczone przez PTTK. Są to: żółty Szlak Pomników Przyrody oraz zielony Szlak Powstań Śląskich. Przez południową część, a więc przez powiat tarnogórski przebiegają następujące szlaki turystyczne: Szlak Stulecia Turystyki, Szlak Tysiąclecia, Szlak Gwarków Tarnogórskich, Szlak Świerklaniecki oraz szlaki: Nakielski i Segiecki. Lasy Lublinieckie to także duża liczba tras rowerowych, których szczególnie dużo powstaje w ostatnim czasie. Problemem jest niedopracowana kwestia numeracji tras oraz wielości podmiotów odpowiedzialnych za tworzenie i numerację tras rowerowych. Dużą rolę w wytyczaniu takich szlaków odgrywa Śląski Klub Znakarzy Tras Turystycznych, podmiot będący członkiem PTTK, który opracował Śląską Sieć Szlaków Rowerowych dla województw śląskiego i opolskiego. Oprócz PTTK w ustanawianie tras rowerowych włączają się samorządy gminne. Gmina Tarnowskie Góry utworzyła 6 takich tras. W Lasy Lublinieckie wkracza trasa nr 1 dla miłośników kolei wąskotorowych i rowerzystów i trasa nr 3 szlak mniej znanych obiektów architektury sakralnej. W 2006 roku miasto Lubliniec wygrało konkurs unijny z Regionalnego Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15. Zeszyt 34 / 1 /

6 Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i w ramach projektu Podniesienie walorów turystycznych i rekreacyjnych miasta Lublińca wybudowało szereg ścieżek i tras rowerowych. Z punktu widzenia turystyki i rekreacji szczególne znaczenie ma ścieżka prowadząca z centrum miasta do dzielnicy Kokotek. Biegnie ona niemal w całości przez tereny leśne i pozwala bezpiecznie przemierzyć 7 kilometrowy dystans dzielący oba fragmenty miasta. Gmina Koszęcin utworzyła trasę rowerowo-pieszą prowadzącą z Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji do rezerwatu Jeleniak-Mikuliny. Przez omawiany teren przebiega jeszcze jeden szlak. Jest to wspomniany już wcześniej Szlak Architektury Drewnianej ustanowiony przez samorząd województwa śląskiego. W szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne wpisują się również te, utworzone przez poszczególne nadleśnictwa. Pełnią one szczególną rolę, gdyż ich podstawową funkcją jest edukacja leśna społeczeństwa. Najwięcej ścieżek edukacyjnych w Lasach Lublinieckich utworzono na terenie Nadleśnictwa Świerklaniec 4. Nadleśnictwo Lubliniec utworzyło tutaj 2 ścieżki dydaktyczne i 3 ścieżki rekreacyjne, Nadleśnictwo Koszęcin i Zawadzkie po 2 ścieżki dydaktyczne, natomiast Nadleśnictwo Brynek jedną ścieżkę edukacyjną. Ruch turystyczny i wypoczynkowy wielkość, struktura, formy Wśród form turystyki i rekreacji na analizowanym obszarze największe znaczenie odgrywa turystyka wypoczynkowa. Jest to zjawisko typowe dla stref podmiejskich (Faracik 2004). Inne formy turystyki i rekreacji Lasów Lublinieckich to turystyka poznawcza, w skład której wchodzi turystyka przyrodnicza, kulturowa i krajoznawcza oraz turystyka kwalifikowana (głównie piesza i rowerowa). Stosunkowo nowo obserwowaną formą turystyki kwalifikowanej w Lasach Lublinieckich jest jeździectwo, pomimo braku szlaków konnych. Spośród form rekreacji i turystyki kwalifikowanej charakterystyczne dla Lasów Lublinieckich są: grzybobranie, łowiectwo i wędkarstwo. Szczególnie bogate w grzyby są lasy w okolicach Koszęcina oraz Solarni, gdzie najczęściej spotkać można podgrzybki, koźlarze kanie czubajki, opieńki miodowe oraz prawdziwki. Odnośnie łowiectwa to działa tu 6 kół łowieckich, wśród nich: Orzeł Tarnowskie Góry, Sokół Lubliniec, Łoś Bytom, Bór Wrocław. Wędkarstwo jest na analizowanym obszarze popularne z uwagi na ilość zbiorników wodnych. Najwięcej stawów rybnych mieści się w przysiółku Zagłówek w Lublińcu. Oprócz tego, popularnym celem wędkarzy są stawy w Posmyku i Kokotku, Zielonej oraz Chechło-Nakło. Najlepiej biorą tu okonie, leszcze, szczupaki i karpie. Analizując wielkość ruchu turystycznego należy zaznaczyć, że całkowita liczba osób przybywająca w te strony jest trudna do wyliczenia z uwagi na duże natężenie ruchu nierejestrowanego (głównie jednodniowego). Poniższe zastawienia odnoszą się do jednej z najbardziej turystycznych gmin w Lasach Lublinieckich gminy Koszęcin. 194 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich

7 Miejsca noclegowe Lata Ryc. 3. Liczba miejsc noclegowych Fig. 3. Number of beds Osoby Lata Ryc. 4. Korzystający z noclegów (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUSu i własnych badań) Fig. 4. Number of people using accomodation services (source: self study based of GUS data and self research) Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15. Zeszyt 34 / 1 /

8 Liczba noclegów Lata Ryc. 5. Udzielone noclegi (źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUSu i własnych badań) Fig. 5. Number of accomodation services provided (source: self study based of GUS data and self research) Analizując dane z rycin 3, 4 i 5 na podstawie danych z gminy Koszęcin z lat zaobserwować można dwie tendencje. Pierwsza to spadek zarówno udzielonych noclegów, jak i korzystających z nich do roku I tak w roku 1995 liczba korzystających z noclegów wynosiła 1994 osoby, a w roku 2001 tylko 711 osób. Podobnie jest z udzielonymi noclegami. W 1995 było ich , a w 2001 r Dzieląc udzielone noclegi przez liczbę turystów uzyskamy przeciętny czas trwania pobytu osoby w miejscu noclegowym. W 1995 r. było to średnio 9,5 dnia, w 2001 r. tylko 6 dni. Druga tendencja to wzrost korzystających z noclegów począwszy od roku 2001, za wyjątkiem kryzysowego 2009 r., przy jednoczesnej względnie stałej liczbie udzielonych noclegów. Średni czas pobytu skrócił się w 2007 r. do 4,5 dnia, a w 2011 r. do 2,4 dnia. Duża liczba udzielonych noclegów i korzystających z nich, przy najdłuższym czasie trwania pobytu w 1995 r., wskazuje na dużą aktywność pracowniczych ośrodków wypoczynkowych, które generowały nie tylko ruch w okresach weekendowo-świątecznych, ale również w okresie wakacyjnym. Postępująca degradacja tych ośrodków, przekształcenia własnościowe powodują stopniowy spadek ruchu turystycznego w gminie Koszęcin. W ostatnim dziesięcioleciu, wzrost liczby korzystających z noclegów utożsamiany jest ze zwiększeniem zainteresowania turystyką, zwiększaniem się dochodów gospodarstw domowych, poprawą jakości świadczonych usług po zmianach własnościowych obiektów noclegowych, pojawieniem się nowych form turystyki. Względnie stała liczba udzielonych noclegów świadczy o tym, że pobyty w Lasach Lublinieckich stają się coraz krótsze. 196 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich

9 Perspektywy dalszego rozwoju Lasy Lublinieckie cechują się dużym potencjałem rozwoju turystyki i rekreacji. Sprzyjają temu walory przyrodnicze oraz antropogeniczne, położenie względem obszarów metropolitalnych a także istniejąca już infrastruktura turystyczna. Problemem jest słaba promocja regionu, wynikająca między innymi z faktu, iż obszar ten nie posiada żadnej lokalnej organizacji turystycznej ani ponadgminnego planu rozwoju funkcji turystyczno-rekreacyjnej. Lasy Lublinieckie leżące na obszarze 2 województw, 7 powiatów, 7 nadleśnictw (Lubliniec, Koszęcin, Brynek, Siewierz, Zawadzkie, Świerklaniec, Herby), bez wspólnego zaangażowania się podmiotów tu działających, nie są w stanie wypracować dobrej oferty turystycznej. W organizację turystyki w województwie śląskim aktywnie włączył się Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego uchwalając w 2004 r. Strategię Rozwoju Turystyki na lata Strategia mówi o konieczności inwestowania w turystykę w województwie jako czynniku rozwoju powodującym zwiększenie dochodów gmin, zmianie wizerunku regionu oraz tworzenie nowych, komplementarnych miejsc pracy względem pracy w przemyśle. W myśl Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata , analizowany region posiada dobre warunki do rozwoju turystyki: wiejskiej, krajoznawczej, rekreacyjnej a także aktywnej (Strategia Rozwoju Turystyki ). Rozwój infrastruktury okołoturystycznej wpisany również został w Plan Rozwoju Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego na lata , którego częścią są Lasy Lublinieckie. Również w tym dokumencie podkreślone są duże walory przyrodnicze tych terenów, będące podstawą rozwoju tutaj turystyki, w tym, jak zaznacza dokument turystyki aktywnej (Plan Rozwoju ). Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego uchwalony w 2004 r., przewiduje ochronę dziedzictwa przyrodniczego Lasów Lublinieckich, zakazuje budowy uciążliwych przyrodniczo zakładów przemysłowych oraz zwraca uwagę na planowy rozwój turystyki i rekreacji w miejscach do tego wyznaczonych tak aby do minimum ograniczyć szkody dla przyrody. Lasy Lublinieckie określa jako tereny wypoczynku świątecznego. Dokument zwraca uwagę na kreowanie markowych produktów turystycznych i koncentracji działań wokół tych produktów. Wymienia Posmyk, Zbiornik Chechło-Nakło, Zalew Przeczycko-Siewierski oraz Rogoźnik jako obszary wokół których należy się skupić oraz zwraca uwagę na potrzebę dalszego tworzenia sieci szlaków pieszych, rowerowych i konnych (Plan Zagospodarowania ). Podsumowanie Lasy Lublinieckie, będące częścią Leśnego Pasa Ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego to jeden z większych kompleksów leśnych w Polsce. Obszary te wyróżniają się znacznymi walorami zarówno przyrodniczymi jak i antropogenicznymi. Dla turystyki i rekreacji istotne znaczenie mają przede wszystkim walory przyrodnicze. Obok bogactwa lasów, cenne na omawianym terenie są liczne zbiorniki wodne, a także meandrujące w leśnym krajobrazie rzeki. Występuje tu ponadto wiele chronionych gatunków roślin i zwierząt. Z walorów antropogenicznych zwracają uwagę piękne drewniane kościółki i pałace. W jednym z takich pałaców ma swoją siedzibę Zespół Pieśni i Tańca Śląsk wielki ambasador regionu na całym świecie. Bliskość metropolii sprzyja wzrostowi funkcji turystyczno-rekreacyjnej tych terenów, które to są przede wszystkim miejscem weekendowo-świątecznego wypoczynku mieszkańców Górnego Śląska. Początki intensywnego zagospodarowywania turystycznego datuje się na lata 60. XX w. Przemiany ustrojowe roku 1989 zmieniły charakter przyjazdów w Lasy Lublinieckie ze zorganizowanych na indywidualne. Pojawiło się intensywne osadnictwo drugich domów oraz modernizacja istniejących ośrodków, głównie Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15. Zeszyt 34 / 1 /

10 zespołów domków turystycznych. Po latach kryzysu z lat 90. XX wieku, współcześnie obserwuje się zwiększenie ruchu turystycznego w Lasach Lublinieckich. Spośród rodzajów turystyki i rekreacji dominuje turystyka wypoczynkowa. Obszar ten to ponadto popularne miejsce uprawiania turystyki i rekreacji kwalifikowanej (m.in. łowiectwa i grzybobrania). Wzrost znaczenia funkcji turystycznej i rekreacyjnej jest gwarantem rozwoju regionu, większych dochodów dla samorządu i jego mieszkańców. Wspomniany rozwój musi odbywać się jednak planowo, w wyznaczonych do tego miejscach, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Aspekty te znalazły się w dokumentach planistycznych dla tego obszaru, zarówno na szczeblu wojewódzkim jak i gminnym. Ważnym jest, aby te zalecenia realizować. Szczególna rola dalszej aktywizacji turystycznej regionu przypadać będzie na samorządy i nadleśnictwa i to głównie od nich zależeć będzie wizerunek regionu i jego oferta turystycznorekreacyjna. One to powinny zachęcać inwestorów do lokowania tutaj swego kapitału, ale i same muszą inwestować w infrastrukturę okołoturystyczną oraz promocję regionu. Literatura Emmerling D. (red.) Górnośląskie zamki i pałace. Województwo śląskie ADAN. Faracik R Turystyka w strefie podmiejskiej Krakowa. Kraków. Janik M., Janik T Lubliniec i okolice. Przewodnik krajoznawczy, Górnośląska Oficyna Wydawnicza SA, Katowice. Kondracki J Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Krzymowska-Kostrowicka A Geoekologia Turystyki i Wypoczynku, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Łapiński W Przyroda i Leśnictwo Śląska oraz Krain Przyległych w zasięgu Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach. Wydawnictwo Włodzimierz Łapiński. Mika M Turystyka a przemiany środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskiego. IGiGP Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków. Plan Rozwoju Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego na lata , Katowice. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego. 2004, Katowice. Rąkowski G. (red.) Rezerwaty przyrody w Polsce południowej. Instytut Ochrony Środowiska PAN. Warszawa. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata , Katowice. Szołtysek M Górny Śląsk. Przewodnik po regionie, Pascal. Bielsko Biała. Tyrol C W leśnej dolinie Małej Panwi. Przewodnik przyrodniczo-kulturowy po Lasach Tarnogórsko-Lublinieckich. Zespół Pieśni i Tańca Śląsk im. Stanisława Hadyny. Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej. Koszęcin. Wika S. (red.) Lasy województwa śląskiego. Wczoraj, dziś, jutro. Wydawnictwo Kubajak. Krzeszowice. Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Uniwersytet Jagielloński Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej wojciech.kurda@uj.edu.pl 198 Funkcja turystyczna i rekreacyjna Lasów Lublinieckich