TEMAT REFERATU: Zjawisko zespołu wypalania się sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TEMAT REFERATU: Zjawisko zespołu wypalania się sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych."

Teresa Bukowska
8 lat temu
Przeglądów:

1 REFERAT PRZYGOTOWANY NA POSIEDZENIE ZESPOŁU SAMOKSZTAŁCENIOWEGO NAUCZYCIELI WSPIERAJACYCH SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 TEMAT REFERATU: Zjawisko zespołu wypalania się sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych. Opracowała : mgr Izabela Śmiechowska

PODSTAWOWEJ NR 9 TEMAT REFERATU: Zjawisko zespołu wypalania

2 Zjawisko zespołu wypalania się sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych Zespół wypalania się sił (burn-out syndrome) był przedmiotem badań i analiz w zakresie problematyki wyczerpania i poczucia zniechęcenia występujących u menadŝerów, dyrektorów przedsiębiorstw i u osób obciąŝonych wysokim stopniem odpowiedzialności za powierzone funkcje kierownicze. Stany psychiczne występujące w tym zespole charakteryzują się zniechęceniem i brakiem wiary we własne siły, łączą się z frustracją, izolacją i bezradnością. Na tym tle rodzi się poczucie osamotnienia i niechęć do kontynuowania wysiłków, które ocenione zostały jako bezowocne i nie dające podstaw dla osiągnięcia zamierzonych celów. Zgodnie z dotychczasowymi poglądami zespół wypalania się sił moŝna określić jako wyczerpanie sił psychicznych i fizycznych występujące zwykle w efekcie wykonywania przez dłuŝszy czas intensywnych zajęć związanych ze sprawowaniem nad kimś opieki oraz napięciem psychicznym związanym na przykład z pracą na kierowniczym stanowisku. Sytuacje wyzwalające zespół wypalania się sił występuje zdaniem Sullivan, w okolicznościach wymagających sprawowania ciągłej opieki nad osobami przejawiającymi powaŝne problemy zdrowotne lub zaburzenia w zachowaniu. W odniesieniu do dzieci i młodzieŝy autystycznej zespół wypalania się sił obserwowany bywa zarówno u rodziców jak i wychowawców. ZaleŜy on wyraźnie od stopnia nasilenia występujących trudności w sprawowaniu opieki, a takŝe od tego, czy zapewnione są efektywne sposoby odpoczynku i regeneracji sił. Wielostronna analiza zespołu wypalania się sił wskazuje na to, Ŝe jednym z czynników mającym istotne znaczenie jest umiejętność radzenia sobie z mim. Dlatego teŝ wiele prac badawczych zostało podjętych w celu oceny najbardziej skutecznych metod pozwalających zmniejszyć lub ograniczyć jego destrukcyjny wpływ na osobowość i zdolność realizowania zadań wychowawczych przez rodziców. W tym zakresie występują jednak znaczne róŝnice indywidualne;

Stany psychiczne występujące w tym zespole charakteryzują się zniechęceniem i brakiem wiary we własne siły, łączą się z frustracją, izolacją i bezradnością.

3 bardzo często, co dla jednej osoby stanowi przeszkodę nie do pokonania, dla drugiej jest mało istotnym epizodem, bez większego znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania w rolach rodzinnych czy zawodowych. Dlatego teŝ profesjonaliści powinni podczas kontaktów z rodzicami i udzielonych im porad uwzględnić to indywidualne zróŝnicowanie, starając się dostosować swoje wymagania i oczekiwania do cech osobowości i sytuacji socjoekonomicznej osób potrzebujących tej pomocy. Zespół wypalania się sił" znalazł szerokie zainteresowanie badawcze w odniesieniu do stresującej pracy w róŝnych zawodach. Określany bywa wówczas jako zespół wypalania zawodowego". E. Mandal podaje, Ŝe na zespół ten składają się trzy podstawowe wymiany: wyczerpanie emocjonalne (zniechęcenie, poczucie, Ŝe nie moŝna z siebie nic innym dać), depersonalizacja (traktowanie innych ludzi w sposób przedmiotowy) oraz brak satysfakcji i osiągnięć w pracy (utrata wiary we własna pracę, swoje moŝliwości, połączone z obniŝająca się skutecznością mimo zwiększonego czasu pracy lub wysiłku, uchylanie się od obowiązków)." W. Gaj da zwraca uwagę na to, Ŝe symptomy zmęczenia psychicznego są w duŝym stopniu podobne do syndromu wypalania zawodowego. Ostrzegawcze symptomy wypalania występują w pierwszej fazie zmęczenia psychicznego, przejawiają się głównie w sferze zaburzeń natury popędowo - regulacyjnej osobowości" i świadczą o postępującym zmęczeniu fizycznym człowjeka." MoŜna więc sadzić, ze zespół wypalania się sił" moŝe wystąpić na róŝnym tle, nieomal u kaŝdego człowieka. Jak podaje M. Florkowski: Termin wypalania się" (burnout) określa stan, w którym osoba traci zainteresowanie innym człowiekiem, zaczyna go traktować bardziej jak rzecz niŝ istotę ludzką. Okazuje się, Ŝe taka postawę moŝe przyjąć kaŝdy w szczególnych warunkach (...) Nie wszystkie osoby są jednak podatne na utratę zainteresowania innymi,

Dlatego teŝ profesjonaliści powinni podczas kontaktów z rodzicami i udzielonych im porad uwzględnić to indywidualne zróŝnicowanie, starając się dostosować swoje wymagania i oczekiwania do cech

4 poniewaŝ ludzie róŝnią się odpornością na stres, a takŝe sposobami radzenia sobie z nimi." E. Pisula prezentuje pogląd, Ŝe przyczyną pojawienia się u rodziców poczucia wypalania się sił" jest brak postępów w rozwoju dziecka, a takŝe gdy rodzice nie uzyskują wsparcia, adekwatnych usług terapeutycznych, edukacyjnych, itp." Autorka ta powołując się na wyniki badań angielskich uczonych stwierdza, Ŝe w wyniku długotrwałego stresu i poczucia wypalania się sił" u matek nastąpiło zdecydowane pogorszenie się ich stanu zdrowia, nasilenia takich dolegliwości jak: cukrzyca, rozedma płuc, nadciśnienie." Bardzo waŝne jest udzielanie matce dziecka niepełnosprawnego wsparcia psychicznego w sytuacjach stresu, wyczerpania i zniechęcenia." Opieka pielęgnacyjna nad dzieckiem cięŝko chorym, stały niepokój i zagroŝenie spowodowane rzutami chorobowymi i uciąŝliwością leczenia dziecka sprawiają, Ŝe rodzice ulegają psychicznemu zmęczeniu i przezywają liczne załamania. Nic wiec dziwnego, Ŝe przy długotrwałej chorobie dziecka pojawia się u nich zespół wypalania się". dzieje się tak zwłaszcza wtedy gdy choroba ma charakter postępujący i niepomyślną prognozę. Brak poprawy stanu zdrowia dziecka i mimo leczenia nasilanie się symptomów chorobowych osłabia wiarę rodziców w ich zdolność do wysiłku. Zniechęceni i załamani psychicznie zaniedbują dziecko i nie wypełniają naleŝycie zaleceń specjalistów. śycie w warunkach długotrwałego stresu prowadzić moŝe do wystąpienia wypalania sił. W odniesieniu do rodziców dzieci autystycznych, zjawisko to pierwszy raz zostało opisane przez Sullivan, która zdefiniowała je jako wypalenie psychicznych i (lub) fizycznych sił w wyniku przeciąŝenia sprawowaniem długotrwałej intensywnej opieki nad dzieckiem. Za psychologiczne wskaźniki zespołu uznano rezygnacje, rozproszenie energii, poczucie osamotnienia, utratę zainteresowań, nadpobudliwość, utratę dobrych kontaktów interpersonalnych, niezadowolenie z sytuacji Ŝyciowej, a takŝe negatywne odczucia wobec chorego

5 dziecka. Wypaleniu sił towarzyszy podwyŝszony poziom leku, nieodłącznie związany z doświadczeniem silnego stresu. Prowadzone dotychczas badania nad stresem rodzicielskim u rodziców dzieci autystycznych rzadko dotyczyły syndromu wypalania sił. Jak się wydaje zespół ten odgrywać moŝe istotna rolę w funkcjonowaniu jednostki jako rodzica niepełnosprawnego dziecka. Niektórzy rodzice nie maja psychicznego wsparcia ze strony innych osób pozostają długo w stanie kryzysu emocjonalnego spowodowanego niepogodzeniem się z choroba dziecka. Nieraz tylko pozornie przystosowują się do zaistniałej sytuacji, wyciszają przejawy swojej rozpaczy, ale nie potrafią zmobilizować się do zapewnienia dziecku odpowiedniego leczenia. Zdarza się takŝe, Ŝe po długim okresie konstruktywnego przystosowania się do choroby dziecka, rodzic przezywa powaŝny stan kryzysu psychicznego określany jako zespół wypalania się". Zespół ten powstaje w wyniku przeciąŝenia rodzica długotrwała opieka i odpowiedzialnością za leczenie i wychowanie chorego dziecka. Powstawaniu tego zespołu sprzyjają małe efekty leczenia, niepomyślne jego prognozy oraz zaburzenia rozwoju i zachowania się dziecka. Zespół ten przejawia się zniechęceniem i spadkiem motywacji rodziców do pracy z dzieckiem, zdystansowaniem się emocjonalnym wobec niego i w konsekwencji brakiem zaangaŝowania w proces jego leczenia i wychowania. Rodzic zaniedbuje dziecko, traci cierpliwość i wyrozumiałość dla niego, niekiedy jawnie je odtrąca. W złagodzeniu tego stanu skuteczne jest odciąŝenia na jakiś czas rodzica od nadmiaru obowiązków i wsparcie psychiczne ze strony innych osób ukazujące mu pozytywny obraz dziecka. Zdaniem A. Maciarz na zespół wypalenia się bardziej naraŝone są matki samotne, nadmiernie obciąŝone obowiązkami i nie mające wsparcia ze strony osób bliskich.

Jak się wydaje zespół ten odgrywać moŝe istotna rolę w funkcjonowaniu jednostki jako rodzica niepełnosprawnego dziecka.

6 BIBLIOGRAFIA E. Pisula, Stres rodzicielski i zespół wypalania się u rodziców dzieci autystycznych,..dziecko autystyczne" 1998 T. VI, nr l K. Błaszczyńska, Wybrane problemy kształtowania postaw rodzicielskich wobec dzieci z odchyleniami od normy, Problemy rodziny" 1991, nr l A. Maciarz Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. Kraków 1998 T. Gałkowski, Dziecko autystyczne w środowisku rodzinnym i szkolnym. Warszawa 1995 E. Mandal, Syndrom wypalenia zawodowego a toŝsamość płciowa nauczycielek, [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, Red. T. Rongińska, W. Gajda, Zielona Góra, Potsdam 1998, Wyd. WSP W. Gajda, Zmęczenie psychiczne w kontekście wypalania zawodowego, [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, Red. T. Rongińska, W. Gajda, Zielona Góra, Potsdam 1998, Wyd. WSP M Florkowski, Syndrom wypalania psychicznego w zawodzie nauczyciela, [w:] Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim, Red. T. Rongińska, W. Gajda, Zielona Góra, Potsdam 1998, Wyd. WSP M. Pisula, Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju, Warszawa 1998 E. Góralczyk,fcnoroba dziecka w twoim Ŝyciu, Warszawa 1996, CMPPP

Maciarz Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle chorych. Kraków 1998 T. Gałkowski, Dziecko autystyczne w środowisku rodzinnym i szkolnym. Warszawa 1995 E.

Podobne dokumenty

lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe

lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe Wypalenie zawodowe ogólnie: Jest wtedy gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony