Wyposażenie gospodarstw domowych

Transkrypt

1 KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN Nr 125/201 Wyposażenie gospodarstw domowych Wrzesień 201 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych wymaga podania źródła

2 Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Świętojerska 5/, Warszawa (48 22)

3 1 W jednym z naszych ostatnich sondaży 1, po sześciu latach przerwy, powróciliśmy do problematyki wyposażenia gospodarstw domowych. Zapytaliśmy badanych o posiadanie lub dostęp do dwudziestu trzech dóbr materialnych oraz usług, w tym artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu elektronicznego oraz pewnych dóbr luksusowych. O korzystanie z większości z nich pytaliśmy również w ubiegłych latach, dzięki czemu możemy monitorować, jak zmienia się standard wyposażenia gospodarstw domowych. Interesowało nas również, czy brak określonych dóbr w gospodarstwie domowym wynika raczej z braku takiej potrzeby czy też z innych przyczyn, np. finansowych. Spośród uwzględnionych w sondażu urządzeń, najpowszechniejszym jest pralka automatyczna. Niemal wszyscy (9%) mają ten sprzęt w swoim domu. Posiadanie tego dobra tylko w niewielkim stopniu jest zróżnicowane społeczne, choć można zauważyć, że częściej niż pozostali o braku pralki mówią respondenci najgorzej wykształceni, o najniższych dochodach na osobę, najgorzej oceniający warunki materialne swoich gospodarstw domowych, trochę częściej także najstarsi respondenci oraz mieszkańcy wsi. Niewiele mniej badanych ma w swoim gospodarstwie domowym telefon komórkowy (95%). Telefony komórkowe są znacznie bardziej powszechne niż stacjonarne, które posiada w swoim domu mniej więcej co trzeci ankietowany (35%). Posiadanie telefonów komórkowych jest tylko w niewielkim stopniu zróżnicowane społeczne. Najczęściej nie posiadają go, na ogół z własnego wyboru, osoby najstarsze (w wieku 65 lat i więcej), choć i wśród nich ogromna większość posiada w swoich gospodarstwach domowych komórki (82%). Z kolei telefony stacjonarne częściej niż pozostali posiadają starsi respondenci, znajdujący się w lepszym położeniu materialnym, absolwenci wyższych uczelni, mieszkający w największych miastach. Ogromna większość ankietowanych ma w swoim domu telewizor z płaskim ekranem (86%), a mniej więcej dwie trzecie (6%) korzysta z płatnej telewizji kablowej lub satelitarnej. Posiadanie tego rodzaju dóbr i usług częściej deklarują badani znajdujący się w lepszym położeniu materialnym. 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (32) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face to face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 1 24 sierpnia 201 roku na liczącej 1009 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

4 2 CBOS RYS. 1. Dobra materialne i usługi w gospodarstwach domowych Pralka automatyczna 9 % 12 Telefon komórkowy Telewizor z płaskim ekranem (plazmowy, LCD, OLED) Dostęp do internetu Samochód osobowy Komputer przenośny Płatna telewizja kablowa lub satelitarna Cyfrowy aparat fotograficzny Zmywarka do naczyń Komputer stacjonarny Tablet Telefon stacjonarny Działka rekreacyjna Ciśnieniowy ekspres do kawy Kino domowe Konsola do gier Czytnik książek elektronicznych Dom letniskowy Klimatyzacja Łódź motorowa lub żaglowa Tak, mam Nie mam, bo nie chcę Chciał(a)bym mieć, ale mnie nie stać Chciała(a)bym mieć, ale nie mam z innych powodów

5 3 Cztery piąte badanych (80%) ma dostęp do interentu. Dostęp do internetu w swoim gospodarstwie domowym zadeklarowali praktycznie wszyscy w wieku lata (96% 98% w zależności od kategorii wiekowej), absolwenci wyższych uczelni (95%), a także ogromna większość mieszkańców największych miast (8%) oraz badanych zadowolonych z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych (89%). Z kolei wyraźnie rzadziej dostęp do internetu mają najstarsi respondenci, z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym, niezadowoleni z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych, a trochę rzadziej mieszkańcy wsi. Ponad dwie trzecie ankietowanych ma w swoim gospodarstwie domowym komputer przenośny (68%), znacznie mniej komputer stacjonarny lub tablet (po 3%). W sumie 8% badanych ma w swoim gospodarstwie domowym komputer stacjonarny, przenośny lub tablet, przy czym 30% respondentów zadeklarowało, że ma jeden z tych sprzętów, 25% że dwa, a 23% że trzy lub więcej. Największa liczba tego typu urządzeń przypadająca na osobę powyżej 6 roku życia w gospodarstwie domowym występuje w gospodarstwach domowych badanych w wieku lata, absolwentów wyższych uczelni, mieszkańców największych miast. W tych grupach praktycznie jeden komputer lub tablet przypada na domownika powyżej 6 roku życia. Wyposażenie w komputery i laptopy jest dosyć silnie zróżnicowane społecznie. Liczba komputerów lub tabletów przypadających na osobę powyżej 6 roku życia w gospodarstwie domowym rośnie wraz z wielkością miejscowości zamieszkania, poziomem wykształcenia oraz zadowoleniem z materialnych warunków życia. CBOS RYS. 2. Ile komputerów i tabletów jest łącznie w Pana(i) gospodarstwie domowym? 22% 30% 25% 13% 6% 4% Nie posiadam Jeden Dwa Trzy Cztery Pięć i więcej Trzy czwarte respondentów (5%) ma w swoim gospodarstwie domowym samochód, przy czym blisko połowa (46%) ma jeden samochód, prawie co czwarty (23%) dwa, a relatywnie niewielu trzy lub więcej (6%). Brak samochodu w gospodarstwie domowym najczęściej deklarują najstarsi ankietowani (44%), z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym (49%), niezadowoleni z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych (1%). Z kolei najwięcej samochodów w przeliczeniu na osobę dorosłą w gospodarstwie domowym przypada w grupie badanych w wieku lata, najlepiej wykształconych, znajdujących się w dobrym położeniu materialnym.

6 4 CBOS RYS. 3. Ile samochodów jest w Pana(i) gospodarstwie domowym? 46% 25% 23% 5% 1% Nie posiadam Jeden Dwa Trzy Cztery i więcej Ponad dwie piąte ankietowanych posiada w swoim gospodarstwie domowym cyfrowy aparat fotograficzny (43%). Najczęściej są to badani lepiej wykształceni, mieszkający w największych miastach, zadowoleni z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych, młodsi do 45 roku życia. Zbliżona liczba badanych (42%) ma w swoim domu zmywarkę. Sprzęt ten w swoim gospodarstwie posiada ponad połowa respondentów z wykształceniem wyższym, ankietowanych w wieku lata, badanych o najwyższych dochodach na osobę, zadowolonych z własnego położenia materialnego. Blisko co czwarty respondent deklaruje, że jego gospodarstwo domowe ma działkę rekreacyjną (24%), a mniej więcej co piąty ciśnieniowy ekspress do kawy (21%), kino domowe (18%) lub konsolę do gier (18%). Relatywnie niewielu posiada dobra takie jak: czytnik książek elektronicznych (%), klimatyzacja (3%), łódź motorowa lub żaglowa (1%). Również nieliczna grupa respondentów zadeklarowała, że ich gospodarstwo posiada domek letniskowy (5%). Z analizy zróżnicowań społeczno-demograficznych wynika, że są to najczęściej mieszkańcy największych, ponadpółmilionowych miast (13%). Nieposiadanie danego sprzętu w gospodarstwie domowym może wynikać bądź z braku takiej potrzeby, bądź z innych przyczyn, np. finansowych. Które z dóbr są szczególnie pożądane, a na które badani nie mogą sobie pozwolić ze względów finansowych? Blisko co trzeci badany chciałby mieć dom letniskowy (32%), łódź motorową lub żaglową (31%), a co piąty działkę rekreacyjną (21%) oraz klimatyzację (20%), lecz ich na to nie stać, choć relatywnie wielu nie ma tych dóbr z wyboru gdyż ich po prostu nie chce. Podkreślić należy, że w zasadzie w przypadku wszystkich uwzględnionych dóbr i usług (z wyjątkiem pralki automatycznej) częściej deklarowaną przyczyną nieposiadania jest brak takiej potrzeby niż brak środków finansowych. Przewaga ta jest największa w przypadku takich dóbr jak: telefon stacjonarny (ponad 30-krotna), czytnik książek elektronicznych (14-krotna), konsola do gier (10-krotna) można zatem powiedzieć, że te dobra są stosunkowo mało pożądane, a przewaga najmniejsza w przypadku telewizora z płaskim ekranem (ok. 1,5-krotna), samochodu osobowego (ok. 1,5-krotna), domu letniskowego (ok. 2-krotna), łodzi motorowej lub żaglowej (2-krotna) oraz zmywarki do naczyń (ok. 2,5-krotna).

7 5 Interesowało nas także, jak wielu Polaków posiada w swoim domu książki, płyty i filmy. Ponad dwie piąte badanych (44%) ma w swoim gospodarstwie domowym zbiór książek drukowanych lub elektronicznych powyżej 50 sztuk, ponad jedna trzecia (36%) ma zbiór płyt CD z muzyką powyżej 20 sztuk, a co czwarty ma w swoim domu zbiór płyt DVD lub Blu-ray z filmami powyżej 20 sztuk. Można zauważyć, że zdecydowanie częściej badani nie posiadają tych dóbr z wyboru niż z przyczyn finansowych. TABELA 1 Czy ma Pan(i) w swoim gospodarstwie domowym następujące dobra i przedmioty: Tak, mam Nie mam, bo nie chcę mieć Chciał(a)bym mieć, ale mnie nie stać Chciał(a)bym mieć, ale nie mam z innych powodów w procentach zbiór książek drukowanych lub elektronicznych powyżej 50 sztuk (poza podręcznikami szkolnymi) zbiór płyt CD z muzyką powyżej 20 sztuk zbiór płyt DVD lub Blu-ray z filmami powyżej 20 sztuk Posiadanie dóbr kultury, takich jak książki, płyty i filmy, zależne jest od poziomu wykształcenia, położenia materialnego oraz wielkości miejsca zamieszkania. Częściej niż pozostali zbiory książek, płyt i filmów posiadają absolwenci wyższych uczelni, badani zadowoleni z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych, a także mieszkańcy największych miast. W przypadku płyt kompaktowych oraz płyt DVD istotny jest również wpływ wieku posiadanie płyt z muzyką w swoim gospodarstwie domowym ponadprzeciętnie często deklarują badani w wieku lata, natomiast płyt z filmami ankietowani w wieku lata. TABELA 2 Czy ma Pan(i) w swoim gospodarstwie domowym następujące dobra i przedmioty: I 1996 II 199 Odpowiedzi twierdzące według terminów badań II 1998 w procentach pralkę automatyczną telefon komórkowy telewizor z płaskim ekranem (plazmowy, LCD, OLED)** dostęp do internetu komputer przenośny (notebook) jeden samochód osobowy cyfrowy aparat fotograficzny zmywarkę do naczyń komputer stacjonarny* telefon stacjonarny co najmniej dwa samochody osobowe * W latach pytaliśmy o sam komputer, bez podziału na komputery stacjonarne i przenośne. Ze względu na to, że w tamtych latach posiadanie komputera oznaczało przeważnie posiadanie jego stacjonarnej wersji, w tabeli umieściliśmy je właśnie w tej kategorii ** W latach wcześniejszych pytaliśmy o telewizor plazmowy lub LCD IV 1999 VI 2002 I 2004 VI 200 III 2010 III 2011 VIII 201

8 6 W ciągu ostatnich sześciu lat odnotowaliśmy bardzo znaczące zmiany w wyposażeniu gospodarstw domowych. Ponad dwukrotnie wzrósł odsetek badanych deklarujących posiadanie zmywarki do naczyń (z 18% do 42%), podobny wzrost zarejestrowaliśmy w przypadku telewizorów z płaskim ekranem (wzrost z 42% do 86%). Natomiast blisko dwukrotnie zwiększył się odsetek ankietowanych posiadających w swoim gospodarstwie domowym komputer przenośny (z 35% do 68%), przy jednoczesnym bardzo wyraźnym spadku liczby posiadających komputery stacjonarne (z 53% do 3%). Od 2011 roku znacząco przybyło respondentów deklarujących posiadanie w swoim gospodarstwie domowym co najmniej dwóch samochodów osobowych (z 19% do 29%), a odsetek posiadających jeden samochód w zasadzie się nie zmienił (4% w roku 2011, obecnie 46%). Warto zaznaczyć, że w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat, od kiedy monitorujemy tę kwestię, bardzo wyraźnie zmniejszył się odsetek badanych niemających w swoim gospodarstwie domowym samochodu. CBOS RYS. 4. Gospodarstwa domowe: posiadające jeden samochód posiadające więcej niż jeden samochód niemające samochodu 100% 5% 63 50% % % W ciągu ostatnich sześciu lat przybyło posiadających w gospodarstwie domowym dostęp do internetu (z 63% do 80%), a także telefony komórkowe (z 86% do 95%), przy jednoczesnym bardzo wyraźnym spadku odsetka posiadających telefony stacjonarne (z 5% do 35%). Niewielki wzrost odnotowaliśmy również w przypadku dobra bardzo powszechnie występującego pralki automatycznej (z 92% do 9%). Jeśli chodzi o spadki, to poza już wymienionymi dotyczącymi telefonów i komputerów stacjonarnych zmniejszył się także odsetek badanych posiadających cyfrowe aparaty fotograficzne (z 52% do 43%), co wiązać należy prawdopodobnie z upowszechnieniem dobrej jakości aparatów fotograficznych w telefonach komórkowych.

9 TABELA 3 Wyposażenie gospodarstw domowych w księgozbiory i płyty Wskazania respondentów według terminów badań w procentach Zbiór książek drukowanych lub elektronicznych powyżej 50 sztuk (poza podręcznikami szkolnymi)* Zbiór płyt kompaktowych z muzyką powyżej 20 sztuk *W poprzednich latach pytaliśmy o zbiór książek powyżej 50 sztuk (poza podręcznikami szkolnymi), w tym roku uwzględniliśmy również książki elektroniczne. W ciągu ostatnich sześciu lat zmalała liczba badanych deklarujących posiadanie zbioru 50 sztuk książek (z 54% do 44%), pomimo że w pytaniu uwzględniliśmy również książki elektroniczne. Zmniejszył się także odsetek respondentów posiadających w swoim gospodarstwie domowym zbiór płyt kompaktowych z muzyką powyżej 20 sztuk (z 48% do 36%). Może to świadczyć o zmianie sposobu korzystania z tego typu dóbr kultury, związanej z rozwojem usług pozwalających np. na czytanie książek czy słuchanie muzyki bez konieczności ich zakupu, a także z rozwojem innych rozwiązań i nośników (niż płyty kompaktowe) służących do przechowywania muzyki. Zdecydowana większość badanych ma obecnie w swoim gospodarstwie domowym komputer bądź tablet, dostęp do internetu, telefon komórkowy, samochód osobowy czy też telewizor z płaskim ekranem. W ciągu ostatnich sześciu lat bardzo znacząco zwiększył się odsetek ankietowanych posiadających w swoim gospodarstwie domowym zmywarkę, telewizor z płaskim ekranem, a także komputer przenośny. Przybyło także respondentów mających dostęp do internetu oraz telefon komórkowy. W tym czasie zwiększył się również odsetek badanych deklarujących posiadanie w swoim gospodarstwie domowym samochodu, w tym bardzo znacząco przybyło deklarujących posiadanie co najmniej dwóch aut. W ciągu ostatnich sześciu lat odnotowaliśmy bardzo duże zmiany w wyposażeniu gospodarstw domowych, świadczące z jednej strony o wzroście ich zamożności, z drugiej zaś o większej dostępności niegdyś relatywnie drogich, zaawansowanych technologicznie urządzeń. Wyniki badań odzwierciedlają również zmiany w sposobie użytkowania poszczególnych sprzętów. Urządzenia stacjonarne komputery i telefony są zastępowane przez urządzenia mobilne laptopy, tablety i komórki. Natomiast rozwój i upowszechnienie satysfakcjonującej jakości aparatów fotograficznych w smartfonach przyczynił się, jak można przypuszczać, do spadku popularności aparatów cyfrowych. Opracowała Małgorzata Omyła-Rudzka