Rola kolposkopii w wykrywaniu raka szyjki macicy

Transkrypt

1 Rola kolposkopii w wykrywaniu raka szyjki macicy Pawe Knapp Klinika Ginekologii Uniwersytet Medyczny w Bia ymstoku

2 KOLPOSKOPIA - badanie stereoskopowe, pozwalaj ce na ocen w powi kszeniach pó mikroskopowych (3-40 ), struktur powierzchniowych tarczy cz ci pochwowej szyjki macicy.

3 Historia KRÓTKO!!! 1925, Hamburg - Hans Hinselmann jako pierwszy zastosowa kolposkop w ginekologii. 1935, Kraków - Prof. Schwartz, I Klinika Ginekologii i Po o nictwa, pierwsza kolposkopia wykonana w Polsce

4 KOLPOSKOPIA ocena topografii oraz morfologii obserwowanych zmian szyjki macicy uzyskanie reprezentatywnego materia u tkankowego do oceny histologicznej, tzw. wycinek celowany

5 Kolposkop - budowa 1. G owica g ówna; 2. Okular stereoskopowy; 3. Pokr t o zmiany powi ksze ; 4. Obiektyw; 5. Zmienik filtrów; 6. ród o wiat a; 7. Rami mocuj ce.

6

7 Instrumentarium wykorzystywane w badaniu kolposkopowym

8 Diagnostyka, profilaktyka i wczesne wykrywanie raka szyjki macicy rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 10. Podstawowym zastosowaniem wtórnym diagnostyki wirusologicznej jest weryfikacja wyniku cytologicznego ASC-US. Pozytywny test na obecno HPV - typ onkogenny wskazuje na konieczno wykonania kolposkopii. 11. W diagnostyce kolposkopowej zaleca si wykorzystanie videokolposkopii, która zapewnia lepsz rozdzielczo obrazu, mo liwo cyfrowej archiwizacji danych oraz skorzystanie z mo liwo ci konsultacji on line z o rodkiem referencyjnym. Ginekologia Polska, 2004;75(7), Ginekologia po Dyplomie 2004;t.6,4(31),89-91

9 Ocena: wyznaczniki morfologiczne ocena zmian ilo ciowych i jako ciowych: - przezierno, g sto optyczna struktur nab onkowych - grubo - warstwowo - zawarto wewn trzkomórkowego glikogenu - upakowanie j der komórkowych

10 Sk adowe badania kolposkopowego: 1. Prawid owe u o enie pacjentki; 2. Uwidocznienie szyjki macicy: Wziernik typu Cusco Wziernik dwu y kowy 3. Wst pna inspekcja makroskopowa: Usuni cie luzu szyjkowego przy u yciu 0,9% NaCl Saline Test Wst pna ocena powierzchniowych naczy szyjki macicy 4. Pierwsze wejrzenie kolposkopowe: Ocena morfologii zmian szyjki macicy Ocena o yska naczyniowego przy u yciu filtru zielonego Test z oxytocyn lub wazopresyn 5. Test z kwasem octowym; 6. Drugie wejrzenie kolposkopowe; 7. Test Schillera próba z p ynem Lugola; 8. Ko cowe badanie kolposkopowe (ew. inne techniki kolposkopii rozszerzonej); 9. Pkt. 4 8 winny by udokumentowane fotograficznie lub w innej formie zapisu np. cyfrowego; 10. Wycinek celowany z tarczy cz ci pochwowej szyjki macicy, a tak e w uzasadnionych przypadkach abrazja kana u szyjki macicy 11. Procedura LLETZ (LEEP) jako wyk adnik post powania see and treat

11

12

13

14

15 Norma HPV/CIN1 CIN2 CIN3

16 ektocervix SCJ 1 2 endocervix strefa transformacji Prawid owy obraz szyjki macicy kolposkopia prawid owa

17 A. pierwotny nab onek wielowarstwowy p aski - cienki, p aski, o ró owym wejrzeniu kolposkopowym pokrywaj cy pierwotne szyjk macicy oraz pochw - bez wyznaczników nab onka gruczo owego: luzu szyjkowego, otwartych gruczo ów, torbieli Nabotha - brak reakcji z kwasem octowym - jodpozytywne, br zowe wejrzenie w te cie Schillera Komórki warstwy powierzchniowej Komórki warstwy po redniej Warstwa parabazalna B ona podstawna Warstwa komórek podstawowych Brodawka pod cieliska Pod cielisko Nab onek wielowarstwowy p aski szyjki macicy

18 Powierzchowna 1 2 Po rednia 1. Pierwotny nab onek wielowarstwowy p aski 2. Wtórny (nowy) nab onek wielowarstwowy p aski Przypodstawna B ona podstawna Nab onek wielowarstwowy p aski

19 B. nab onek gruczo owy, - pojedyncza, sekrecyjna warstwa tkankowa rozmieszczona pomi dzy nab onkiem pierwotnym lub metaplastycznym, a endometrium, ywoczerwona - charakterystyczne wejrzenie struktury groniastej po kwasi octowym - lokalizacja kana szyjki macicy, mo liwo ci: ektocervix (ektopia gruczo owa), wywini cie obwodowo na szyjk macicy oraz pochw (ektropion) Komórki gruczo owe Pod cielisko B ona podstawna Pojedyncza intensywnie czerwona w badaniu kolposkopowym warstwa komórek gruczo owych obserwowana w endocervix

20 Otwarte uj cia gruczo owe Komórki gruczo owe! Krypty gruczo owe Nab onek gruczo owy nie tworzy jednolitej powierzchni w kanale szyjki macicy, czy na tarczy cz ci pochwowej szyjki macicy Nab onek gruczo owy

21 A Pierwotne po czenia mi dzykomórkowe - SCJ - Topografia czynno ciowa po cze mi dzynab onkowych B Nab onek gruczo owy Pierwotne po czenia mi dzykomórkowe A. Przed miesi czk, B. Okres dojrzewania C. 30-letnia kobieta D. Kobieta w okresie oko omenopauzalnym E. Okres pomenopauzalny C Nab onek gruczo owy Strefa przekszta ce Uj cie zewn trzne Pierwotny SCJ Nowowytworzony SCJ D Nowowytworzony SCJ Pierwotny SCJ Strefa przekszta ce E Nowowytworzony SCJ Strefa przekszta ce Pierwotny SCJ

22

23 Ektopia gruczo owa szyjki macicy

24 Ektopia gruczo owa szyjki macicy

25 Ektopia gruczo owa szyjki macicy

26 Ektopia gruczo owa szyjki macicy

27 Ektopia gruczo owa szyjki macicy

28 NAD ERKA SZYJKI MACICY Ektopia fizjologiczny stan u dojrza ych p ciowo kobiet Nad erka (erosio) powsta y ubytek ods aniaj cy pod cielisko tkankowe wskutek uszkodze mechanicznych, chemicznych, stanów zapalnych, lub po oddzieleniu nab onka neoplastycznego. Typowy obraz nad erki szyjki macicy widoczne ods oni te czerwone pod cielisko tkankowe oraz pogrubia, nieprzezierny, zbiela y nab onek dysplastyczny. Badanie histologiczne CIN 3

29 Etapy rozwoju raka szyjki macicy 0 1 lat 0 5 lat >5 lat Incydentalne (przej ciowe) zaka enie HPV Zaka enie przetrwa e CIN 2/3 Rak inwazyjny CIN 1 Ko-kancerogeny Samoistne ust pienie infekcji HPV

30 1. Kolor, przezierno, struktura obserwowanych w kolposkopie zmian nab onkowych; 2. Kszta t, granice oraz powierzchnia obserwowanych zmian; 3. Unaczynienie; 4. Otwarte obwa owane uj cia gruczo owe; 5. Kszta t zmienionych granic strefy przekszta ce nab onkowych; Atypowa strefa przekszta ce nab onkowych

31 Mozaika Poletkowanie Brukowanie Punktowanie

32 Nieprawid owo ci nab onka p askiego grubo, przezierno PNP P PNP o o P NT o o o ZT o o G ZT G G OKG G

33 Nieprawid owo ci nab onka p askiego wynios a mozaika Ca colli uteri

34 CIN Ró ne odcienie czerwieni i bieli neoplazji gruczo owej Brodawkowata forma neoplazji gruczo owej G sty, nieprzezierny acetopozytywny gruczo owy nablonek neoplastyczny

35 Liczne, proliferuj ce kosmki gruczo owe, zlewaj ce si w wi ksze pok ady zbiela e po kwasie octowym. Adenocarcinoma colli uteri.

36 Wynios y, grudkowaty nab onek po kwasie octowym widoczny w kanale szyjki macicy. Na tarczy cz ci pochwowej widoczny znacznie wynios y, otwarte obwa owane uj cie gruczo owe. Dodatkowo zbiela y, wynios y nab onek wielowarstwowy p aski po kw. octowym. Badanie histologiczne CIN 2 oraz AdenoCa colli uteri.

37 P czkuj cy nab onek gruczo owy (epithelial budding), zbiela y oraz uk adajacy si w pakiety. Obserwowane nieprawid owo ci nab onka wielowarstwowego p askiego. Badanie histologiczne AIS.