Promocja kulturowo-informacyjna współczesnego wychodźstwa a dziedzictwo narodowe emigracji

Transkrypt

1 Promocja kulturowo-informacyjna współczesnego wychodźstwa a dziedzictwo narodowe emigracji Program Abstrakty Lista uczestników Paryż 2012

2 Polska Akademia Nauk Stacja Naukowa w Paryżu Uniwersytet Warszawski Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Promocja kulturowo-informacyjna współczesnego wychodźstwa a dziedzictwo narodowe emigracji III Międzynarodowa konferencja poświęcona dziedzictwu i problemom nauki i kultury polonijnej pod patronatem Jego Ekscelencji Tomasza Orłowskiego, Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej we Francji Paryż, grudnia 2012 r. Obrady będą odbywać się w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Paryżu, 74, rue Lauriston, Paris 2

3 Przed pięcioma laty środowisko naukowców, działaczy polonijnych i urzędników państwowych, skupionych wokół Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego i Kongresu Polonii Francuskiej podjęło po raz pierwszy szeroką dyskusję na niezwykle ważny temat dotyczący potrzeb informacyjnych odnośnie waloryzacji poloników, edukacji, kultury i sztuki uprawianej i reprezentowanej na obczyźnie, czego ukoronowaniem była I Międzynarodowa Konferencja: Les besoins en information de la Polonia aujourd'hui, która odbyła się w 2009 r., w Henin-Beaumont (północna Francja). Efektem obrad i dalszych poszukiwań naukowych była m.in. publikacja książkowa, która zasygnalizowanie brak wystarczających badań, wiedzy i informacji o polonijnym dziedzictwie kulturowym w Europie i świecie. W kwietniu 2011 r. w ramach międzynarodowego sympozjum La coopération francopolonaise dans tous ses étatsi odbyła się druga tego typu konferencja dotycząca upowszechniania i promocji dorobku polonijnego we Francji pod znamiennym tytułem Patrimoine polonais en France: protection, axes de recherche. Organizatorzy w pierwszej kolejności chcieli zweryfikować swoje dotychczasowe działania na rzecz polonijnego dziedzictwa i kultury na "francuskim gruncie", co znalazło odbicie w kolejnej publikacji książkowej pod takim samym tytułem. Ważnym problemem, który pojawił się w trakcie obrad i późniejszych roboczych spotkań była kulturowo-informacyjna dezintegracja środowisk polonijnych, niemożność lub nieumiejętność wspólnego działania na rzecz całości polonijnego patrymonium rozrzuconego w świecie, a przede wszystkim brak wiedzy na temat samej różnorodności i bogactwa emigracyjnego dziedzictwa narodowego. Wobec powyższego obecne, trzecia z kolei spotkanie ma na celu: - prezentację wkładu polskiej/polonijnej książki, nauki, sztuki, architektury we wspólne polsko-francuskie dziedzictwo europejskie; - promocję polskiego dziedzictwa i kultury za granicą, - próbę zdefiniowania tożsamości współczesnej Polonii poprzez pryzmat jej dziedzictwa emigracyjnego, w tym językowego; - ukazanie integracyjnej roli kultury wychodźstwa oraz instytucji ją rozpowszechniających; - podkreślenie ważności kontaktu i komunikacji narodowej na obczyźnie; - ukazanie zmieniającego się paradygmatu solidarności i powiązań kulturotwórczych poza krajem. 3

4 Istotnym elementem będzie refleksja nad celowością dotychczas uprawianych, jak i nowo wyłaniających się obszarów badań, metod komunikacji, promocji i reklamy nauki, kultury i sztuki poza granicami kraju. Jaka jest powszechna wiedza i wizerunek polskiej historii i kultury za granicą, jak ewoluuje informacja o polskiej nauce i sztuce, co należy robić, ażeby lepiej promować szeroko pojmowane dziedzictwo narodowe w ramach wielokulturowości i międzykulturowości. Coraz poważniejsze zainteresowanie powyższą problematyką kręgów naukowych, administracyjno-rządowych i tzw. społecznościowych, czyli samej Polonii, wydaje się być najlepszym gwarantem właściwej i pełnej promocji polskiego dziedzictwa, nauki, kultury i sztuki na obczyźnie. Tego rodzaju współdziałanie winno nie tylko generować nowe kierunki badań i promocji, ale też weryfikować, a wręcz hamować działania pozorne, niepożądane, czy wręcz szkodliwe. 4

5 PROGRAM Czwartek,13 grudnia 2012 r uroczyste otwarcie konferencji przez Jego Ekscelencje Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej - Tomasza Orłowskiego, Dyrektora Stacji Naukowej PAN Profesora Zbigniewa T. Kuźnickiego, Dyrektora Instytutu Informacji Naukowej U.W. Profesora Dariusza Kuźminę. Sesja I prowadzący obrady i dyskusję: prof. Dariusz Kuźmina Instytucje Danuta Dubois Biblioteka Polska w Paryżu wczoraj i dziś refleksje nad polskim dziedzictwem kulturowym we Francji. Autorka przybliży znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego zgromadzonego w Bibliotece Polskiej w Paryżu, jako istotnego spoiwa narodowego. Omówi znaczenie Biblioteki dla Wielkiej Emigracji i związanych z nią środowisk. Poruszy problem jedności i przetrwania kultury narodowej pozbawionej realnej państwowości oraz kwestie dotyczące ochrony pamięci zapisanej we wspomnieniach i dokumentach źródłowych. Nakreśli rozwój polskiego dziedzictwa intelektualnego na obczyźnie, którego rozwój wspierała i umożliwiała Biblioteka Polska przy 6 quai d Orléans. W drugiej części referatu zostanie podjęta refleksja nad współczesnym obrazem książnicy, jednej z największych polskich instytucji kulturalnych na świecie. Jej głównymi funkcjami są z jednej strony informacja i scalanie środowiska emigracji, z drugiej podjęcie dialogu z kulturą francuską za 5

6 pośrednictwem konferencji, koncertów i wystaw. Autorka przedstawi charakter jej niepowtarzalnengo światowego dziedzictwa, jak również jego rolę w konstrukcji nowej Europy. Maryla Laurent Od zapomnianej biblioteki do zbioru dostępnego na całym świecie Od swojego założenia w 1927 roku Katedra Języka Polskiego na Uniwersytecie Nauk Humanistycznych i Społecznych w Lille zgromadziła liczący około woluminów zbiór dzieł poświęconych literaturze i historii Polski. Do tego dodać należy około 1000 skrzyń z czasopismami oraz 100 metrów fascykułów. W ciągu ostatnich 20 lat biblioteka była dostępna tylko dla nauczycieli i sekcji polskiej. Nie istniał inwentarz dzieł ani oznaczenia poszczególnych tomów. W tym roku podjęto działania zmierzające do uporządkowania tego zbioru i odnaleziono cenne dzieła, których istnienia nie odnotowano nigdzie w Europie. Uwieńczeniem tej ogromnej pracy będzie udostępnienie odnalezionych poloników on-line. Gabriel Garçon Refleksje na temat ochrony i konserwacji dwudziestowiecznych archiwaliów dotyczących polskiego dziedzictwa narodowego we Francji Podstawa do refleksji jest obecny stan dziedzictwa emigracji polskiej przybyłej do Francji w okresie międzywojennym. Porównanie z falami emigracyjnymi XIX-ego wieku wskazuje, ze emigracja z lat nie pozostawiła po sobie takiego samego wielkiego śladu. Należy jednak zastanowić się nad spuścizną tej emigracji zarobkowej, a zwłaszcza nad jej rozwojem i tożsamością następnych pokoleń. O ile okres od 1919 r. do 1945 r. nawet do 1949 r. jest dosyć dobrze znany historykom, kolejny okres, od 1950 r., cierpi na wielki brak opracowań historycznych. A badanie tego okresu wydaje się zasadniczym, aby zrozumieć uwarunkowania, które pozwalają obcej wspólnocie narodowej zachować własną kulturę i równocześnie integrować się w społeczeństwie kraju osiedlenia. 6

7 Aby móc przeprowadzić takie badania, spełnienie dwóch warunków wydaje się konieczne : tłumaczenie, na język polski lub na język francuski, kilka podstawowych opracowań i dostęp do archiwów prywatnych ale uporządkowanych i skatalogowanych. Wojciech Sikora Kultura paryska na mapie polskiego wychodźstwa Jerzy Giedroyc wielokrotnie mówił i pisał, iż będzie miał swój Hotel Lambert. Jerzy Stempowski pisał o Jerzego Giedroycia: Pan jest naszym księciem Czartoryskim. Analogie między rolą Adama Czartoryskiego jako przywódcy obozu Hotel Lambert, a rolą Jerzego Giedrycia jako kierującego ośrodkiem w Maisons-Laffitte są uderzające. Działalność Jerzego Giedroycia w przeciwieństwie do znakomitej większości emigracji politycznej i Polonii była skierowana w znacznej mierze na Kraj. Nie znaczy to, iż Kultura nie interesowała się tym, co dzieje się w polskim świecie. Giedroyc uważnie świat ten obserwował, zajmując często stanowisko krytyczne. Jednocześnie wspierał ważne dla Polski instytucje i osoby. Instytut Literacki był na mapie polskiego wychodźstwa czymś jedynym i wyjątkowym. Andrzej Nieuważny Polsko-francuskie dziedzictwo historyczne z perspektywy ostatnich dwóch stuleci, a budowa polonijnej/ polskiej świadomości dziejowej. Nowe pola badawcze. Autor zaprezentuje wybrane fragmenty wspólnej historii, wzajemne oddziaływanie obu kultur: polskiej i francuskiej na przestrzeni dwóch stuleci. Ukaże rolę badań porównawczych dla rozwoju nauk historycznych. Zaproponuje nowe spojrzenie na problematykę wspólnego dziedzictwa europejskiego z perspektywy nie tylko jego ochrony, ale rozwoju świadomości jego istnienia i potrzeby promocji. Zaprezentuje swoje najnowsze badania dotyczące wspólnego polsko-francuskiego dziedzictwa. 7

8 Małgorzata Pierrmatei Zakrzewska Pięćdziesiąt lat nauczania języka polskiego w Ośrodku Kultury Polskiej na Sorbonie. Kilka uwag o przeszłości, stanie obecnym i perspektywach. W długiej historii kursów j. polskiego na Sorbonie zmieniały się formy kształcenia jak i typ zainteresowanych tym językiem osób. Kursy zorganizowano po raz pierwszy w latach sześćdziesiątych dla niewielkiej grupy pracowników naukowych z dziedziny nauk społecznych, współpracujących z polskimi uniwersytetami. Na początku lat osiemdziesiątych uczyło się j. polskiego już około 250 cudzoziemców. W ostatnich latach obserwujemy niestety tendencje spadkowe. Aby na nowo umocnić pozycje tego języka konieczna jest refleksja i daleko idące zmiany w metodyce i dydaktyce kształcenia. Analiza obecnej sytuacji w nauczaniu języków obcych ( w ramach kształcenia ustawicznego na Sorbonie) i motywacji osób ma służyć zaproponowaniu kilku sensownych rozwiązań nabrzmiewającego problemu. Katarzyna Seroka Kontakty Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Paryżu ze środowiskiem polonijnym Celem referatu jest zaprezentowanie na wybranych przykładach współpracy Stacji Naukowej PAN w Paryżu ze środowiskami polonijnymi w latach W trakcie wystąpienia opisane zostaną kontakty m.in. ze Stowarzyszeniem Inżynierów Techników Polskich we Francji, Stowarzyszeniem Architektów Polskich we Francji, Stowarzyszeniem Lekarzy Polskiego Pochodzenia we Francji czy Sekcją Doktorantów Stowarzyszenia Studentów i Absolwentów Polskich. 8

9 Sesja II prowadzący obrady i dyskusję: prof. Andrzej Nieuważny Badania Janusz Pezda Zbiór rękopisów XIX-wiecznych Biblioteki Polskiej w Paryżu - różnorodność, stan opracowania i perspektywy badawcze. Zbiór rękopisów XIX-wiecznych Biblioteki Polskiej w Paryżu - różnorodność, stan opracowania i perspektywy badawcze. Autor przybliży znaczenie dziedzictwa piśmienniczego zgromadzonego w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Ukaże możliwości badawcze, jakie stwarzają zbiory dziewiętnastowiecznych rękopisów. Omówi ich wykorzystanie w ostatnich latach. Problemem ograniczającym pracę historyków jest często niemożność dotarcia do właściwych źródeł, wobec czego poruszona zostanie kwestia ich opracowań i dostępności. Ponadto zostanie podkreślona konieczność ich długoterminowej ochrony, a docelowo rozsądnego i selektywnego udostępniania drogą internetową. Małgorzata Maria Grabczewska Zapamiętać. Zaświadczyć. Udokumentować. Obrazy, grafiki i fotografie patriotyczne autorstwa polskich artystów XIX wieku, emigrantów we Francji oraz ich rola społeczna i polityczna. Emigracja oznacza próbę trwałości kulturowej i narodowej tożsamości. Wymusza redefiniowanie wspólnej i indywidualnej historii i pamięci przez zderzenie z historią i pamięcią innego narodu; próbę określenia przynależności do obu światów przez ciągłą wymianę, inkrustacje i zapożyczenia. W tworzeniu tej nowej świadości niezykle ważną rolę odgrywają obrazy, zarówno dzieła malarskie, jak i graficzne i fotograficzne. Artyści polscy, którzy trafili do Francji w 1 poł. XIX w., najczęściej z przyczyn politycznych, chętnie podejmowali tematy patriotyczne, ze świadomością ich politycznego i społecznego znaczenia. 9

10 Wyrażali również w ten sposób własną postawę i światopogląd. Były to zarówno ich autorskie kompozycje oraz reprodukcje powstałych wcześniej lub aktualnych dzieł o tej tematyce. Szczególną rolę spełniała fotografia, pozwalająca na wieloegzemplarzowe reprodukcje i quasi masowe ich rozpowszechnianie. Przez dostępność, czytelność i szybkość przekazu, obrazy miały kluczową funkcję w budowaniu grupowej i indywidualnej tożsamości polskich emigrantów, zwłaszcza w okresach po powstaniach narodowych XIX wieku. W referacie przeanalizuję postawy wybranych artystów i dzieła mające kluczowe znaczenie dla wspomnianej tematyki, a także inicjatywy znaczących kolekcjonerów i mecenasów (książę Czartoryski, rodzina Branickich, Adolf Cichowski). Monika Salmon-Siama Pamięć wyszyta na sztandarze», czyli o kilku materialnych nośnikach polonijnego dziedzictwa kulturowego w regionie Nord-Pas-de Calais. Opierając się na wybranych przykładach polskich sztandarów polonijnych i innych nośnikach wspólnotowej przynależności, pragnę zwrócić uwagę w wystąpieniu na bardzo bogatą, ale ulegającą zapomnieniu symbolikę patriotyczno-religijna, będącą niegdyś spoiwem tożsamościowym francuskiej Polonii. Ich obecny los, zapomnienie, porzucenie, zniszczenie, są dowodem nieuniknionej ewolucji pewnych postaw wspólnotowych i zmuszają do zastanowienia się nad aktualnością patriotyczno-religijnych wartości, których były one trwałym nośnikiem. Wraz z zanikiem pewnego typu więzów solidarnościowych i mutacji społecznych postaw wobec państwa i Kościoła, pewien typ czynników kulturotwórczych i tożsamościowych przestaje istnieć, w tym te, które niegdyś stanowiły trwałe spoiwo dawnej wspólnoty polonijnej. Przytoczone przykłady symbolów religinopatriotycznych posłużą do zastanowienia się, czy ten typ symboli polonijnej tożsamości jest wciąż czytelną częścią dziedzictwa emigracyjnego? 10

11 Elżbieta Łątka List jako prośba o pomoc. Listy emigrantek polskich pisane we Francji w dwudziestoleciu międzywojennym Odnalezione w archiwach w Tours listy polskich emigrantek adresowane do Julie Duval, inspektorki Comité d aide et de protection des femes immigrantes, umożliwiają poznanie części historii polskiej emigracji z dwudziestolecia międzywojennego. Są to listy młodych kobiet, pracujących na wsiach w departamencie Indre-et-Loire, w ramach rocznej umowy. Praca ponad siły, wykorzystywanie seksualne i ekonomiczne to problemy z jakimi spotykały się po przyjeździe do Francji. Nie mając możliwości porozumienia się z zatrudniającymi je gospodarzami, decydowały się niejednokrotnie na ogromny wysiłek, jakim było dla nich napisanie i wysłanie listu z rozpaczliwym wołaniem o pomoc w trudnej sytuacji. Są to listy pisane na skrawkach papieru, z błędami ortograficznymi, językiem bardzo prostym, lecz nasyconym emocjami. Pieczołowicie zachowane przez inspektorkę, stanowią dziś pisane świadectwo indywidualnych historii. Bartłomiej Sz. Szmoniewski Wkład polskich archeologów w ochronę dziedzictwa archeologicznego Francji. Dziedzictwo archeologiczne jest własnością ponadpaństwową i ponadnarodową. Należy je zatem traktować jako wspólne dziedzictwo kulturowe. W tym duchu polscy archeolodzy, w ubiegłym stuleciu, we współpracy z archeologami i historykami francuskimi prowadzili wspólne badania mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego, w interesującym przypadku, opuszczonych wsi we Francji. Współpraca ta przyniosła bardzo inetersujące rezultaty. Wyniki prac prowadzonych przez polsko-francuską ekipę stały się punktem odniesienia w badaniach opuszczonych wsi nie tylko we Francji i Polsce ale i szerzej w Europie. 11

12 Iwona Pugacewicz Szkoła polska w świetle dokumentów Archiwum Narodowego Francji Autorka zaprezentuje źródła dotyczące Szkoły Narodowej Polskiej w Paryżu zgromadzone w Archiwum Narodowym w Paryżu. Na ich podstawie zostanie zaprezentowany obraz polskiej instytucji widziany oczami władz francuskich. Celem referatu będzie też ukazanie wpływu władz francuskich na funkcjonowanie polskiej szkoły zarówno pod kątem merytorycznym, finansowym, jak i politycznym. Interesującym wydaje się być także analiza skarg i donosów napływających do francuskich ministerstw zajmujących się szkołą, a z drugiej strony ich różne reakcje na tego typu doniesienia. Wydaje się, że spojrzenie na polskie dziedzictwo edukacyjne, jakim była szkoła narodowa w Paryżu, ale od strony obcych źródeł, może znacznie poszerzyć wiedzę na temat jej funkcjonowania w obcym środowisku. Piotr Daszkiewicz Dziedzictwo naukowe Władysława Taczanowskiego- wkład polskiej emigracji dla poznania fauny neotropikalnej. Krąg współpracowników Władysława Taczanowskiego odegrał ważną dla dziewiętnastowiecznej zoologii rolę. Liczni polscey emigranci, zwłaszcza we Francji i Peru uczestniczyli w badaniach południowoamerykańskiej fauny. Wydana w Rennes Ornithologie du Pérou, jest jedną z najważniejszych przyrodniczych prac tamtej epoki. Dzięki przyrodnikom emigrantom można mówić, pomimo zaborczych represji wobec instytucji naukowych i kulturalnych, o złotym okresie polskiej ornitologii. Polscy uchodźcy polityczni, współpracownicy Antonio Raimondiego, stali się pionierami peruwiańskiej nauki. To dziedzictwo naukowe nabrało w naszych czasach szczególnego wymiaru. Ślad tych prac jest widoczny w badaniach naukowych bioróżnorodności, badaniach ekologicznych, systematyce i innych dziedzinach nauk przyrodniczych XXI wieku Koktajl DEBATA I ZAMKNIĘCIE PIERWSZEGO DNIA OBRAD 12

13 Piątek, 14 grudnia 2012 r. Sesja III prowadzący obrady i dyskusję: prof. Maryla Laurent Obserwacje Sławomir Czarlewski Polonia francuska i belgijska na początku XXI wieku - problem z definicja i tożsamością. Na przełomie XX i XXI wieku rozpoczęły się głębokie zmiany w strukturze, tożsamości i samodefiniowaniu się europejskich środowisk polonijnych w związku z odzyskaniem suwerenności i budowa wolnorynkowego system demokratycznego przez Rzeczpospolitą Polską. Misja dyplomaty we Francji i w Belgii prowadzona przez osobę będącą wcześniej emigrantem w tych krajach pozwoliła, wydaje się, lepiej uchwycić i zrozumieć następujące zmiany. Rozpoczynający się proces upodmiotowienia, emancypacji i nowego definiowania się Polaków żyjących w tych krajach jest zaledwie początkiem dłuższego cyklu, który na nowo przedefiniowuje związki z krajem pochodzenia, z krajem osiedlenia wpisując się w trudny proces integracji europejskiej. Jakie wnioski wypływają z tak rozumianego dziedzictwa dla polskich instytucji zajmujących się i wspierających Polonię? Maciej Obcowski Promocja, komunikacja i działalność Polaków i Polonii na Wschodzie na przykładzie wybranych organizacji na terenie Mołdawii oraz Zachodniej Ukrainy. Artykuł ma przybliżyć współczesny obraz funkcjonowania Polaków i Polonii na Wschodzie na podstawie osobistych doświadczeń autora i stać się inspiracją do szerokiej dyskusji na temat rozwiązywania problemów współczesnej polskiej diaspory na Wschodzie w zakresie promocji, komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej oraz zarządzania i organizacji działalności polonijnej. 13

14 Intencją autora jest próba zainteresowania środowisk opiniotwórczych znalezieniem optymalnych rozwiązań dla rozwoju współczesnej polskiej mniejszości na Wschodzie. Autor zamierza przedstawić katalog najważniejszych barier, które występują w tej części Europy i utrudniają szybszy rozwój działalności polonijnej. W artykule znajdzie się również próba wyznaczenia nowych kierunków, w jakich mogłaby rozwijać się działalność polonijnych organizacji pozarządowych. Doświadczenia autora oparte są na ponad dziesięcioletniej współpracy ze środowiskiem polonijnym: najpierw w organizacji pozarządowej, która wspiera Polonię i Polaków mieszkających za granicą, a następnie w dwóch polskich placówkach dyplomatycznokonsularnych w Mołdawii i na Ukrainie. Krystyna Kalińska Polonia północnej Francji: dążenia i rzeczywistość - spojrzenie obserwatora z zewnątrz. Polonia w płn. Francji wywodzi się z kilku fal emigracji XX w., z których największymi było wychodźstwo zarobkowe okresu międzywojennego, a także powojenna emigracja wojskowo -polityczna. Pierwsze fale emigracji to polscy emigranci z kopalń w Westfalii i Nadrenii, a w kilka lat później - z Polski spod zaborów rosyjskiego, austriackiego i pruskiego. "Kolonie" polskie tworzące się w regionie już w latach 1908/09 przez wiele lat żyją w prawie całkowitej izolacji od społeczności francuskiej: odrębne szkolnictwo, niemieszane małżeństwa. Proces asymilacji Polonii rozpoczął się wśród młodszych pokoleń Polaków w latach 60. XX w. poprzez edukację i pracę. Wnuki i prawnuki pierwszych emigrantów są już Francuzami polskiego pochodzenia. Społeczność francuska wielokrotnie uznała niezwykły wkład Polaków i obywateli polskiego pochodzenia w rozwój regionu płn. Francji. Realizacja aspiracji tych emigrantów( bycie Polakiem i zarazem Francuzem) wymagała pokonania wielu trudności. Realizację ich marzeń i rzeczywistość przedstawiamy na przykładzie rodziny paniafranciszka Koniecznego w okresie do II wojny i pani Franciszki Aghamalian- Konieczny w ostatnich dziesięcioleciach. 14

15 Agnieszka Malarewicz-Jakubów Aspekty prawne ochrony polskiego dziedzictwa narodowego Dziedzictwo kulturowe i narodowe pełni ważną rolę społeczną i jest świadectwem wspólnej historii narodu, a także pozytywnie wpływa na rozwój społeczno-ekonomiczny poszczególnych regionów. Ochrona dziedzictwa kulturowego i narodowego z uwzględnieniem zrozumienia przez społeczeństwo aspektów prawnych tej ochrony jest istotnym elementem kształtującym świadomość społeczeństwa. Dlatego bardzo ważnym aspektem jest znajomość uregulowań prawnych odnoszących się do ochrony dziedzictwa narodowego. Jednak jak wynika z raportu badań społecznych znajomość konkretnych uregulowań prawnych w tym zakresie jest bardzo słaba. Jerzy Nikitorowicz Problemy tożsamosciowe Polaków, obywteli państw powstałych po rozpadzie (upadku) ZSRR. Polacy na Litwie, Białorusi, w Kazachstanie, w Buriacji... Zamierzeniem moim jest podjęcie złożonego, zmiennego i dynamicznego problemu kształtowania się tożsamości "człowieka pogranicza" w kontekście odwoływania się i funkcjonowania świadomościowego, poznawczego, także terytorialnego, w kilku Ojczyznach. Może więc mieć miejsce wielość koncepcji kreowania - kształtowania się tożsamości (podwojona w różnym zakresie, rozproszona, rozszczepiona, zwielokrotniona, pluralizm przejściowy czy syntezy kultur). Mogą kształtować się także zróżnicowane zestawy narodowościowe, etniczno-narodowościowe, narodowościowo-obywatelskie itp. Jolanta Tatara Stanowa polityka edukacyjna wobec mniejszości etnicznych, a efekty edukacyjne polskich uczniów w dystrykcie chicagowskim. Amerykańskie Biuro Statystyczne ( US Census Bureau ) podaje, że 3% Amerykanów, czyli 8.9 milionów ludzi, ma w swoich korzeniach polskie pochodzenie. Jednak tylko 7% z nich, czyli 623 tysiace, używa języka polskiego na codzień. Jak można wytłumaczyć tak dużą różnicę pomiędzy osobami polskiego pochodzenia a tymi, co mówią po polsku? Jakie są 15

16 przyczyny utraty języka polskiego, a więc najcenniejszego elementu dziedzictwa narodowego, wśród polskich emigrantów i ich dzieci? Jak możemy temu zapobiegać? Niniejsza prezentacja ma na celu ukazanie przyczyn zaniku języka polskiego wśród polskiej mniejszości mieszkającej w Stanach Zjednoczonych, jak również pokazanie, w jaki sposób można temu zapobiegać oraz dlaczego w ogóle warto podtrzymywać znajomość języka polskiego wśród dzieci polskich imigrantów. Niniejsza prezentacja podkreśla rolę polskiej sobotniej szkoły języka polskiego w podtrzymywaniu znajomości języka polskiego wśród kolejnych pokoleń oraz pokazuje, jakie inne czynniki wpływają na stopień jego znajomości. Wnioski prezentacji oparte są, miedzy innymi, na badaniach przeprowadzonych w szkole publicznej Chicago Public School na uczniach dwujęzycznych. Sesja IV prowadzący obrady i dyskusję: prof. Jerzy Nikitorowicz Działania Krystian Gawron Wkład Polskiej Misji Katolickiej w polskie dziedzictwo narodowe we Francji. Wyprzedzając o niemal 140 lat Sobór Watykański II, polscy ludzie świeccy, należący do tzw. Wielkiej Emigracji, przyczynili się do powstania Polskiej Misji Katolickiej we Francji - 19 luty 1836 r. Zatroskany o trwałość przywiązania emigrantów do polskiego dziedzictwa narodowego Adam Mickiewicz uzasadniał to zwięźle: Na katolicyzmie trzeba budować więź z Ojczyzną. O wielo kształcie polskiego życia emigracyjnego we Francji świadczą najstarsze instytucje polonijne. Polonijna działalność kulturalna, edukacyjna, humanitarna, kombatancka, artystyczna a nawet naukowa często wiązana była z działalnością polskich ośrodków duszpasterskich zarówno w samym Paryżu jak i na terenie całej Francji. W sposób najbardziej regularny nasi rodacy spotykali się przy Polskiej Misji Katolickiej nie tylko z racji świąt narodowo-patriotycznych ale przede wszystkim w rytm coniedzielnych celebracji liturgicznych. Owoce współpracy Polskiej Misji Katolickiej z innym czcigodnymi emigracyjnymi 16

17 stowarzyszeniami zostały ukazane podczas pięciu międzynarodowych kolokwiów naukowych jakie były organizowane przez Misję w latach Dariusz Kuźmina Polonijna Biblioteka Cyfrowa. Tworzenie zasobów cyfrowych we współczesnym świecie stało się, zadaniem podstawowym, dla środowisk pragnących zachować dziedzictwo narodowe swoich państw i narodów. Dla współczesnej Polonii tak rozsianej po wszystkich kontynentach nieodzownym jest stworzenie platformy cyfrowej, na której będą gromadzone świadectwa działalności Polaków, którzy współtworzyli historię zarówno Polonii jak i państw gdzie przyszło im zamieszkiwać. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW dzięki pozyskanemu do realizacji projektowi Dziedzictwo narodowe i kulturowe, polskie ślady za granicą z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, rozpoczął tworzenie Polonijnej Biblioteki Cyfrowej, w której będą publikowane dokumenty archiwalne, czasopisma i książki związane z działalnością Polonii. Anna Kamler Problemy Polonii w programie studiów Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka zaprezentuje aktualny - bardzo ogólnikowo - program studiów licencjackich i magisterskich a bardziej szczegółowo omówi konkretne przedmioty, które traktują o instytucjach polonijnych na świecie. Przedmiotem szczególnego zainteresowania będzie nowa ścieżka magisterska " Dziedzictwo kulturowe". 17

18 Grażyna Wrona, Edyta Wygonik- Barzyk Informować, promować, wspierać Rola prasy polskiej w Irlandii po akcesji Polski do UE w 2004 r. Otworzenie przez Irlandię granic dla polskich obywateli w 2004 r. spowodowało masowy napływ Polaków na Zieloną Wyspę w celach zarobkowych (w szczytowym okresie ich liczba wynosiła ok. 250 tys.). W większości były to osoby nieznające kraju przyjmującego, jego języka, realiów życia w nim, zwyczajów itd., a stanęły przed koniecznością zdobycia niezbędnych informacji dotyczących szukania pracy, załatwienia niezbędnych formalności, organizowania codziennego życia; z czasem istotne stało się poznanie nowego kraju, jego tradycji, kultury. Tymczasem w Irlandii, w której dotychczasowa Polonia była bardzo nieliczna, nie funkcjonowały żadne polonijne media ani instytucje, które byłyby w stanie sprostać tym wyzwaniom informacyjnym. Automatycznie wytworzyła się więc konieczność stworzenia kanałów przepływu informacji, w tym powołania do życia skierowanej do Polaków prasy. Ta (na rynku szybko pojawiło się kilkanaście tytułów) wytyczała nowe ścieżki oprócz spełniania m.in. typowych funkcji informacyjnych, gazety w pewien sposób zaczęły kształtować życie polskie w Irlandii, wspierać ważne dla funkcjonowania polskiej społeczności inicjatywy (w tym także mające promować Polskę, jej kulturę, tradycję), występować z własnymi, działać na rzecz współpracy polsko-irlandzkiej; redakcje stały się miejscami, gdzie szukano porad, pomocy, pośrednictwa w załatwieniu spraw, a dziennikarze czy wydawcy stali się swoistą elitą polskiej społeczności. Magdalena Szkuta Rola prasy emigracyjnej w integracji wychodźstwa polskiego w krajach Europy Zachodniej W referacie zostanie przedstawiona historia prasy emigracyjnej i jej znaczenie dla dorobku wychodźstwa polskiego. Wśród licznych wydawnictw prasowych szczególna uwaga poświęcona zostanie pismom o szerokim zasięgu oddziaływania, takich jak Dziennik Polski i Dziennik Zołnierza, Wiadomości, Orzeł Biały i Kultura. W kontekście utrzymania poczucia tożsamości narodowej na obczyźnie poruszona zostanie także problematyka życia intelektualnego emigracji i wytworzonych przez nią instytucji politycznych, społecznych, artystycznych i naukowych. 18

19 Anna Szczepańska Źródła informacji elektronicznej związane z tematyką emigracyjną. Obecnie pozyskiwanie informacji coraz częściej odbywa się z wykorzystaniem źródeł dostępnych w sieci. Te kanały informacyjne mogą być szczególnie przydatne w sytuacji, kiedy pozyskiwane informacji pochodzą ze źródeł, które w rzeczywistości są znacznie oddalone w przestrzeni od odbiorców, tak jak dzieje się to często w przypadku społeczności emigracyjnej. Tematem wystąpienia będą możliwości pozyskiwania informacji związanych z tematyką emigracyjną zarówno dostępność i charakter źródeł elektronicznych jak i dostosowanie do rzeczywistych potrzeb. Alicja Zawadzka Florentyn Trawiński - zbawca Luwru? Prawda i legenda. Autorka przybliży sylwetkę Florentyna Trawińskiego ( ) wybitnej osobistości swojej epoki. W trzech odsłonach - biografia, kariera, legenda - przedstawi wyniki prowadzonych badań biograficzno-historycznych. Syn powstańca styczniowego, z ojcem i bratem, chroni się w Paryżu przed carskimi represjami, wychowanek Szkoły Polskiej. Zaangażowany w środowisku polskiej emigracji i jej stowarzyszeń promuje polską kulturę, literaturę, sztukę w ówczesnych francuskich encyklopediach, prasie oraz wydawnictwach polskich. Kawaler Legii Honorowej, jest cenionym pracownikiem Luwru w latach (m.in. współtwórcą prekursorskiej instytucji Reunion des Musées Nationaux oraz pierwszego przewodnika po muzeum). Poliglota, jego dzieła transla-torskie wielokrotnie nagradza Akademia Francuska. Jego życie pełne jest dramatów rodzinnych, niewyjaśnionych tajemnic. Legenda głosi, iż uczestnicząc w Komunie Paryskiej, wbrew woli ko-munardów, potajemnie ratuje Luwr przed spaleniem. Autorka skonfrontuje dokumenty historyczne, wyjaśniajace stniejące wątpliwości i określi granicę między prawdą a legendą. Jednocześnie podkreśli ogromne zasługi Trawińskiego wniesione w rozwój europejskiego muzealnictwa, wielo-kulturowość jego dokonań - dzisiaj zupełnie zapomnianych w dziejach Polski i Francji - dwóch ojczyzn, którym służył całe życie, oddał swój talent i pracę, inteligencję i kompetencje. DEBATA, PODSUMOWANIE I ZAMKNIĘCIE KONFERENCJI 19

20 LISTA UCZESTNIKÓW KONFERENCJI Sławomir Czarlewski Prawnik (Uniwersytet Gdański), politolog (DEA w Instytucie Nauk Politycznych w Paryżu), dyplomata (były konsul generalny RP w Lyonie, minister pełnomocny w ambasadzie RP w Paryżu, ambasador RP w Brukseli; autor dwóch opracowań historyczno-politologicznych dot. stosunków polsko-francuskich oraz licznych artykułów w prasie polonijnej, francuskiej i belgijskiej. czarlewski@noos.fr Piotr Daszkiewicz Doktor nauk biologicznych, historyk nauki. Po studiach (Uniwersytet Adama Mickiewicza) pracował, w latach , w Polskiej Akademii Nauk (Instytut Genetyki Roślin i Instytut Dendrologii). Związany z opozycją demokratyczną wyemigrował do Francji gdzie ukończył studia z epistemologii i historii nauk ścisłych na Uniwersytecie Denis Diderot (Paris VII). Od 1993 roku pracuje w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. Wieloletni współpracownik paryskiej Kultury i Instytutu Literackiego w Maisons-Laffitte. Autor i współautor kilkunastu książek i przeszło 200 artykułów z dziedziny taksonomii, ochrony przyrody, historii nauk przyrodniczych i histori polskiej emigracji. piotrdas@mnhn.fr Danuta Dubois Dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu (od 2007 r.), była Inspektor generalna we francuskim Ministerstwie Kultury, absolwentka prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim i muzyki na Akademii muzycznej w Krakowie, doktorat na uniwersytecie Paris IV. d.dubois@bplp.fr Gabriel Garçon Profesor nauk matematycznych w Ecole des Hautes Etudes d'ingénieur na Uniwersytecie Katolickim w Lille, doktorat z polonistyki na Uniwersytecie Lille III.; członek wielu organizacji polonijnych prezes Stowarzyszenia Le Rayonnement culturel polonais ( prezes Ogólnokrajowej Rady Duszpasterskiej przy 20