SPRAWOZDANIE. z realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce. w 2011 roku

Transkrypt

1 RADA MINISTRÓW SPRAWOZDANIE z realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce w 2011 roku PODSTAWA PRAWNA: art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.) Warszawa, 2012 rok 1

2 Opracowanie: Główny Inspektorat Sanitarny 2

3 SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie II. Ogólnopolskie badanie ankietowe na temat postaw wobec palenia tytoniu III. Zadania programu i ich realizacja w 2011 roku Zadanie 1. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe populacyjne działania informacyjno-edukacyjne Zadanie 1.1. Obchody Światowego Dnia bez Tytoniu...28 Zadanie 1.2. Ogólnopolska kampania medialna pt. Miasta wolne od dymu Zadanie 1.3. Obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia Zadanie 1.4. III edycja badania ankietowego pt. Zachowania Zdrowotne Kobiet w Ciąży Zadanie 1.5. II edycja badania ankietowego pt. zachowania zdrowotne młodzieży Zadanie 1.6. Organizowanie przez Państwową Inspekcję Sanitarną lokalnych koalicji na rzecz zdrowego środowiska wolnego od dymu tytoniowego. Realizacja Wojewódzkich Programów Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu.... Zadanie 2. Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad wyrobami tytoniowymi. Prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zadanie 3. Zapobieganie paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie.... Zadanie 3.1. Realizacja krajowego programu edukacji antytytoniowej pt. Czyste Powietrze Wokół Nas adresowanego do dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów...36 Zadanie 3.2. Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty Zadanie Nie pal przy mnie proszę Zadanie Znajdź właściwe rozwiązanie Zadanie Prowadzenie działalności wychowawczej i profilaktycznej przez jednostki systemu oświaty...42 Zadanie 4. Realizacja programów profilaktyki palenia tytoniu i leczenia uzależnienia od tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej. Działalność Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym Zadanie 4.1. Działania realizowane przez podmioty lecznicze Zadanie Program Ograniczania Używania Tytoniu wśród Pacjentów Leczonych w Warunkach Uzdrowiskowych Zadanie 4.2. Działania prowadzone przez Telefoniczną Poradnię Pomocy Palącym Zadanie 5. Ograniczanie palenia tytoniu i działania edukacyjne prowadzone w środowisku żołnierzy zawodowych, pracowników wojska i ich rodzin Zadanie 6. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu wśród funkcjonariuszy i pracowników służby więziennej oraz osób osadzonych w zakładach penitencjarnych Zadanie 7. Ograniczenie palenia tytoniu w środowisku zawodowym i rodzinnym funkcjonariuszy służb resortu spraw wewnętrznych i administracji Zadanie 8. Wyeliminowanie ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy Zadanie 9. Wdrażanie ekonomicznych i administracyjnych stymulatorów ograniczania konsumpcji wyrobów tytoniowych Zadanie 10. Doskonalenie systemu prawnego regulującego zachowania konsumenckie i działania przedsiębiorców obecnych na rynku wyrobów tytoniowych. Kontrolowanie przestrzegania zakazu reklamy i promocji wyrobów tytoniowych

4 IV. Warunki realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Nas pstw Palenia Tytoniu w Polsce Działalność Międzyresortowego Zespołu Koordynacyjnego Finansowanie programu V. Podsurnowanie iwnioski

5 I. WPROWADZENIE Społeczne skutki rozpowszechnienia chorób odtytoniowych to ponad 60 tys. zgonów rocznie, w tym ponad 40 tys. zgonów ludzi w wieku lat, a więc utrzymujących rodziny i tworzących dochód narodowy. Dla polityki zdrowotnej i ekonomicznej najważniejszy jest fakt, że większości strat wynikających z rozpowszechnienia epidemii tytoniowej można skutecznie zapobiegać przez zmniejszenie palenia tytoniu, a zatem i poprzez zmniejszenie narażenia na dym tytoniowy. Taka też jest istota zobowiązania nałożonego na Rząd treścią art. 4 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.). Wykonaniem tego zobowiązania jest Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce. Cele i Zadania na lata Tak, jak zróżnicowane, wieloczynnikowe są okoliczności rozpoczynania palenia tytoniu i trwania w uzależnieniu, tak wielokierunkowe są działania profilaktyczne i interwencyjne podejmowane w ramach Programu, w których uczestniczą zainteresowane resorty i urzędy centralne, stosownie do swych kompetencji i nadzorowanych obszarów gospodarki narodowej. W celu zwiększenia efektywności podejmowanych działań, na zlecenie Głównego Inspektoratu Sanitarnego TNS PENTOR przeprowadził w terminie 2-8 grudnia 2011 roku ogólnopolskie badanie ankietowe na temat postaw wobec palenia tytoniu. Badania przeprowadzono na losowej, reprezentatywnej 1000 osobowej próbie Polaków w wieku 15 lat i więcej metodą bezpośrednich wywiadów w domach respondentów. II. OGÓLNOPOLSKIE BADANIE ANKIETOWE NA TEMAT POSTAW WOBEC PALENIA TYTONIU Cel, założenia i przedmiot badań Głównym celem badania było dokonanie oceny postaw wobec palenia tytoniu wśród dorosłej (w wieku 15 i więcej lat) populacji Polski oraz stosunku społeczeństwa polskiego do wybranych elementów polityki zdrowotnej ograniczającej palenie oraz porównanie wybranych pytań z danymi z poprzednich pomiarów. 5

6 Organizacja badań Badanie zostało wykonane w terminie 2-8 grudnia 2011 roku techniką komputerowych wywiadów bezpośrednich w domach respondentów na reprezentatywnej, liczącej 1000 osób, próbie ludności Polski powyżej 15 roku życia. Wyniki najnowszego badania porównane zostały z wynikami badania zrealizowanego przez Fundację Promocja Zdrowia we współpracy z TNS OBOP w terminie lipca 2009 roku na reprezentatywnej, liczącej 1003 osoby, próbie ludności Polski powyżej 15 roku życia. PENTOR OMNIBUS przeprowadzany jest techniką wywiadu osobistego ("twarzą w twarz"), wspomaganego komputerowo (CAPI). Wywiady realizowane są w domach respondentów, wieczorami i podczas weekendu, kiedy szansa zastania respondentów jest największa. Badanie realizuje około 150 przeszkolonych ankieterów. Prace ankieterów kontrolują dwa niezależne departamenty: realizacji badań terenowych oraz weryfikacji i kontroli badań. WYNIKI ROZPOWSZECHNIENIE PALENIA TYTONIU Do nałogowego (codziennego) palenia tytoniu przyznaje się prawie co trzeci Polak (32%) w wieku 15 i więcej lat. Jest to wynik porównywalny z wynikami z ubiegłych lat, chociaż na przestrzeni wszystkich trzech pomiarów możemy obserwować, nieznaczny, acz systematyczny wzrost liczby osób palących codziennie. Kobiety palą nieco mniej papierosów niż mężczyźni kobieta wypala średnio 14,6 papierosów dziennie, a mężczyzna 16,1. Kobiety przeważają wśród osób palących do 19 papierosów dziennie, natomiast przewaga mężczyzn jest widoczna wśród osób palących co najmniej 20 papierosów każdego dnia. 6

7 6% 4% 2% Palącycodziennie - średnia liczba wypalanych dziennie papierosów 39% 40% 41% 42% 41% 39% mężczyźni kobiety ogółem 12% 18% 15% mniej niż10papierosów 10-19papierosów 20-29papierosów 30lubwięcej papierosów Wiek pozostaje silnym czynnikiem różnicującym codzienne palenie. Codziennie po papierosa sięgają najczęściej osoby w wieku aktywności zawodowej pomiędzy 20 a 59 rokiem życia. W każdej grupie wiekowej codzienne palenie jest bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Mężczyźni zaczynają palić regularnie wcześniej niż kobiety. Między 15 a 19 rokiem życia palić codziennie zaczęło 58% mężczyzn i tylko 39% kobiet w tym wieku. Natomiast między 20 a 29 rokiem życia palić regularnie zaczęło więcej kobiet, niż mężczyzn (odpowiednio 46% vs 36%). Podobnie po ukończeniu 30 lat do rozpoczęcia palenia przyznało się więcej kobiet niż mężczyzn (13% kobiet vs 3% mężczyzn). 58% Palącycodziennie - wiek rozpoczęcia palenia codziennie 49% 39% 36% 40% 46% mężczyźni kobiety ogółem 13% 7% 4% 3% 3% 3% mniej niż 15lat 15-19lat 20-29lat 30lat lubwięcej 7

8 CODZIENNE PALENIE WG CZYNNIKÓW SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNYCH PŁEĆ Wśród osób palących codziennie jest więcej mężczyzn (37%), niż kobiet (27%). Palącycodziennie a płeć mężczyźni 35% 29% 39% 31% 24% 23% 37% 32% 27% kobiety ogółem WIEK Odsetek osób palących regularnie w podziale na grupy wiekowe, aż do 49 roku życia, zwiększa się codziennie pali 33% dwudziestolatków, 38% trzydziestolatków, 45% czterdziestolatków, 34% pięćdziesięciolatków oraz 23% osób po 60 roku życia. Wśród kobiet między 40 a 49 rokiem życia zanotowano wyraźnie większy odsetek palących codziennie (42%), podczas gdy w pozostałych grupach wiekowych u kobiet palących regularnie, odsetek ten nie przekracza 30%. Warto także zauważyć, że po 50 roku życia znacznie spada odsetek kobiet palących codziennie. W przypadku mężczyzn podobny spadek możemy obserwować dopiero po 60 roku życia. Ogólnie mówiąc, wśród Polaków po 60 roku życia jest znacząco mniej regularnie palących, niż wśród młodszych osób. Wśród mężczyzn najwyższy odsetek palaczy możemy zaobserwować między 30 a 49 rokiem życia (niemal połowa). Niewiele niższy jest wśród dwudziesto- i pięćdziesięciolatków i wynosi odpowiednio 40 i 41%. 8

9 Palącycodziennieawiek 40% 49% 38% 48% 45% 42% 41% mężczyźni kobiety ogółem 33% 34% 26% 28% 28% 25% 23% 23% 8% 7% 6% 15-19lat 20-29lat 30-39lat 40-49lat 50-59lat 60lat lubwięcej MIEJSCE ZAMIESZKANIA Palenie tytoniu w dość niewielkim stopniu uzależnione jest od miejsca zamieszkania respondentów, jednak zarówno na wsi jak i w miastach mężczyźni palą wyraźnie częściej od kobiet. Stosunkowo najrzadziej regularnie palą mieszkańcy wsi 30%, a najczęściej nałogowe palenie tytoniu dotyczy mieszkańców miast powyżej 200 tys. 37%. Najwięcej kobiet i mężczyzn pali regularnie w miastach powyżej 200 tys., natomiast najrzadziej palą mężczyźni na wsi (34%) oraz kobiety z miast do 100 tys. (25%). Palącycodziennie a miejsce zamieszkania 43% 34% 30% 26% 37% 31% 25% 39% 32% 28% 37% 29% mężczyźni kobiety ogółem wieś miastado100tys. miastaod100tys. do200tys. miastapowyżej 200tys. REGION POLSKI Odsetek osób palących codziennie różni się w ramach poszczególnych regionów Polski. I tak najmniej regularnych palaczy jest w regionach Północnym (23%) i Południowo-Zachodnim (24%); najwięcej natomiast w regionie Środkowym (40%) oraz Stołecznym (39%). 9

10 Palący codziennie a region Polski Północny 23% Północno-wschodni 35% Ś rodkowo-zachodni 35% Stołeczny 39% Południowo- Zachodni 24% Środkowy 40% Środ kowo- W schodni 37% Południowy 30% Południowo-wschodni 29% WYKSZTAŁCENIE Poziom wykształcenia determinuje palenie papierosów. Najmniej palących regularnie (25%) jest wśród osób z wykształceniem podstawowym/ gimnazjalnym, najwięcej zaś wśród tych z wykształceniem zawodowym (38%). Za wyjątkiem osób z wykształceniem średnim, wśród których odsetek kobiet i mężczyzn palących regularnie jest taki sam (33%), przy pozostałych poziomach wykształcenia, wśród palaczy, jest znacząca przewaga mężczyzn nad kobietami. Palącycodziennie a wykształcenie 33% 43% 38% 31% 33% 33% 33% 38% 29% mężczyźni kobiety ogółem 25% 19% 22% podstawowe/ gimnazjum zasadnicze zawodowe średnie wyższe 10

11 STATUS ZAWODOWY Osoby aktywne zawodowo palą częściej od biernych. Zależność ta w szczególności widoczna jest w grupie mężczyzn, gdzie wśród aktywnych zawodowo regularnie pali 41% mężczyzn, w porównaniu do 31% biernych. Wśród kobiet odsetki te wynoszą odpowiednio 29% i 23%. Palącycodziennie a status zawodowy mężczyźni 41% 35% 29% 31% 26% 23% kobiety ogółem aktywni zawodowo bierni zawodowo Najrzadziej po tytoń, bez względu na płeć, sięgają studenci (16%) oraz emeryci (23%), a najczęściej bezrobotni (57%) i robotnicy (41%). Jeśli chodzi o mężczyzn, to najczęściej regularnie palą tytoń bezrobotni (62%), menadżerowie (47%) oraz robotnicy (43%). Wśród kobiet największy odsetek palących znajdziemy w grupie bezrobotnych (50%), gospodyń domowych (40%) oraz pracujących na stanowiskach robotniczych (36%). Dla odmiany na stanowiskach menadżerów kobiety palą zdecydowanie mniej niż mężczyźni (20% kobiet vs 47% mężczyzn). Palącycodziennie - aktywni zawodowo 43% 41% 36% 27% 33% 36% 32% 29% 47% 35% mężczyźni kobiety ogółem 18% 20% robotnicy rolnicy urzędnicy menedżerowie 11

12 Palącycodziennie - bierni zawodowo 40% 40% 37% 62% 57% 50% mężczyźni kobiety ogółem 29% 19% 16% 13% 23% 18% studenci emeryci gospodyniedomowe bezrobotni OKAZJONALNI PALACZE Liczba okazjonalnych palaczy jest bardzo niewielka. W ostatnim pomiarze odsetek kobiet palących w ten sposób nie przekroczył 0,5% podczas, gdy 2% mężczyzn przyznawało się do okazjonalnego palenia. MIEJSCE ZAKUPU PAPIEROSÓW Głównym miejscem zakupu papierosów jest kiosk (ogółem dla 67% palących regularnie). Więcej mężczyzn (74%) niż kobiet (59%) korzysta z tego kanału sprzedaży. Kobiety za to częściej (65%) niż mężczyźni (51%) kupują papierosy w sklepach, supermarketach lub hipermarketach. Zakupy papierosów bez akcyzy na targach lub bazarach wybiera 17% palących codziennie. Palący codziennie a miejsce zakupu papierosów 12

13 PRZYZWOLENIE NA PALENIE TYTONIU W domach większości palaczy panuje całkowity zakaz palenia (58%) i jest tak zarówno w przypadku kobiet (59%) jak i mężczyzn (57%). Jednak niemal u co piątego palącego Polaka (18%) można palić w całym domu, przy czym częściej taką opinię wyrażali mężczyźni (23%), niż kobiety (14%). W domach większości osób niepalących panuje całkowity zakaz palenia. Palącycodziennie - palenie tytotniu wdomu 57% 58% 59% mężczyźni kobiety ogółem 23% 18% 14% 9% 10% 10% 12% 14% 17% dozwolonewcałymdomu/ wróżnych pomieszczeniachi miejscach dozwolonejedyniewwyznaczonych zamkniętychpomieszczeniach dozwolonetylkonazewnątrzpomieszczeń (np. nabalkonie, tarasie) wmoimdomupanujecałkowityzakaz paleniatytoniu Palenietytoniu wdomu dozwolonewcałymdomu/wróżnychpomieszczeniachi miejscach 82% dozwolonejedyniewwyznaczonychzamkniętychpomieszczeniach 75% dozwolonetylkonazewnątrzpomieszczeń(np. nabalkonie,tarasie) wmoimdomupanujecałkowityzakazpaleniatytoniu 47% 38% 18% 19% 15% 25% 22% 15% 15% 6% 4% 7% 5% 5% mężczyźni palący kobietypalące mężczyźni niepalący kobietyniepalące Jeśli chodzi o możliwość palenia w pracy lub w miejscu nauki, to najwięcej osób, zarówno palących jak i niepalących, deklarowało, że w ich miejscu pracy lub nauki panuje zakaz palenia we wszystkich pomieszczeniach: u 43% palących mężczyzn, u 47% palących kobiet; w przypadku palaczy odsetki te były znacznie niższe i wyniosły odpowiednio: u 66% niepalących mężczyzn, u 74% niepalących kobiet. 13

14 BIERNE NARAŻENIE NA DYM TYTONIOWY ZAKŁAD PRACY Można zauważyć spadek odsetka osób narażonych na bierne palenie w miejscu pracy na przestrzeni wszystkich pomiarów. Więcej palących, niż niepalących jest narażonych na bierne palenie w miejscu pracy - częściej narażeni na bierne palenie są mężczyźni niż kobiety. Narażenie na bierne palenie- zakład (miejsce) pracy 48% 23% 31% 23% 11% 11% 16% 7% kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni palący m ężczyźni niepalący LOKALE GASTRONOMICZNE Po wprowadzeniu w 2010 roku zakazu palenia w miejscach publicznych, w 2011 możemy obserwować znaczy spadek odsetka osób narażonych na bierne palenie w lokach gastronomicznych i dyskotekach. Ogólnie możemy zauważyć, że więcej mężczyzn jest narażonych na bierne palenie w lokalach PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety bar/ pub 66% 33% kawiarnia 51% 20% restauracja 40% 18% bar/ pub 48% 20% kawiarnia 40% 10% restauracja 30% 11% bar/ pub 49% 19% kawiarnia 40% 12% restauracja 31% 9% bar/ pub 32% 13% kawiarnia 26% 10% restauracja 22% 10% 14

15 41% Narażenie na bierne palenie- dyskoteka/ klub muzyczny 37% 28% 29% 18% 14% 15% 11% m ężczyźni palący kobiety palące m ężczyźni niepalący kobiety niepalące PLACÓWKI SŁUŻBY ZDROWIA Polacy bardzo rzadko narażeni są na bierne palenie w placówkach służby zdrowia i szpitalach. W przypadku mężczyzn, którzy palą, odsetek narażonych na bierne palenie zmalał w porównaniu z poprzednim pomiarem z 15% w 2009 do 11% w grudniu 2011 r. Zmniejszyły się także odsetki niepalących narażonych biernie na dym tytoniowy: o 6 punktów procentowych wśród mężczyzn i o 2 punkty procentowe wśród kobiet. Narażenie na bierne palenie- szpital/ inna placówka opieki zdrowotnej- % 15% 11% 11% 9% 7% 7% 5% 5% mężczyźni palący kobiety palące mężc zyźni niepalący kobiety niepalące PLACÓWKI EDUKACYJNE Na bierne palenie w szkołach i innych placówkach edukacyjnych narażone jest 8% palących mężczyzn i 5% palących kobiet. W przypadku niepalących mężczyzn odsetek ten jest nieco wyższy i wynosi 9%, natomiast wśród niepalących kobiet taki sam 5%. 15

16 Narażenie na bierne palenie- szkoła lub inna placówka edukacyjna 15% 8% 12% 5% 9% 9% 11% 5% mężczyźni palący kobiety palące mężczyźni niepalący kobiety niepalące OBIEKTY KULTURALNE Biernego palenia w obiektach kulturalnych doświadcza 10% palących mężczyzn i 5% palących kobiet. W przypadku niepalących odsetek ten jest nieco niższy dla mężczyzn i wynosi 7%, a wśród niepalących kobiet 3%. Zarówno w przypadku palących, jak i niepalących mężczyzn możemy obserwować wzrost odsetka osób narażonych na bierne palenie w porównaniu do pomiaru z 2009 roku. W przypadku kobiet palących, obserwujemy spadek narażenia o 2 punkty procentowe w porównaniu do pomiaru z 2009 roku. Narażenie na bierne palenie- obiekty kulturalne (kina, teatry) 9% 10% 7% 7% 5% 4% 3% 3% mężczyźni palący kobiety palące mężczyźni niepalący kobiety niepalące OBIEKTY SPORTOWE I REKREACYJNO-WYPOCZYNKOWE Zarówno palący, jak i niepalący mężczyźni najczęściej spotykają się z biernym paleniem w obiektach sportowych (16% palących i 11% niepalących) i rekreacyjno-wypoczynkowych (17% palących i 11% niepalących). 16

17 W przypadku kobiet palących, najczęściej narażone są one na bierne palenie w miejscach zabaw dla dzieci (11%), a kobiety niepalące są równie narażone na bierne palenie w obiektach rekreacyjno-wypoczynkowych (9%), co w miejscach zabaw dla dzieci (9%) PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety obiekty sportowe 34% 16% obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe 29% 17% miejsca zabaw dzieci 19% 6% obiekty sportowe 20% 6% obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe 26% 7% miejsca zabaw dzieci 18% 11% obiekty sportowe 19% 11% obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe 23% 11% miejsca zabaw dzieci 10% 7% obiekty sportowe 15% 6% obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe 16% 9% miejsca zabaw dzieci 12% 9% ŚRODKI I OBIEKTY PUBLICZNEGO TRANSPORTU Niezależnie od statusu (palący/ niepalący) i płci, najwięcej osób jest narażonych na bierne palenie na przystankach i w obiektach komunikacji miejskiej. W środkach transportu publicznego takich osób jest znacznie mniej. Przy czym różnice między palącymi, a niepalącymi kobietami i mężczyznami są nieznaczne. Nieznacznie więcej biernych palaczy jest wśród palących mężczyzn na przystankach i w obiektach komunikacji (32%) oraz w środkach komunikacji (11%) niż niepalących (odpowiednio 29% i 10%). Nieco więcej palących kobiet (35%) biernie pali na przystankach i w obiektach komunikacji niż niepalących (28%). Natomiast w przypadku środków transportu publicznego sytuacja bycia biernym palaczem jest praktycznie taka sama 8% kobiety palące i 9% kobiety niepalące. 17

18 PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety przystanki i obiekty komunikacji miejskiej 49% 32% wszystkie środki publicznego transportu 19% 11% przystanki i obiekty komunikacji miejskiej 49% 35% wszystkie środki publicznego transportu 20% 8% przystanki i obiekty komunikacji miejskiej 47% 29% wszystkie środki publicznego transportu 19% 10% przystanki i obiekty komunikacji miejskiej 42% 28% wszystkie środki publicznego transportu 10% 9% URZĘDY I INSTYTUCJE PAŃSTWOWE Polacy bardzo rzadko narażeni są na bierne palenie w urzędach i instytucjach państwowych. Jednakże w przypadku palących mężczyzn odsetek narażonych na bierne palenie zmalał z11% w 2009 roku do 9% w grudniu. Zwiększył się odsetek niepalących mężczyzn narażonych na dym tytoniowy - o 1 punkt procentowy. 11% Narażenie na bierne palenie- urzędy i instytucje państwowe 9% 12% 8% 7% 6% 6% 5% m ężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni niepalący CENTRA HANDLOWE Również w centrach handlowych Polacy bardzo rzadko narażeni są na bierne palenie. W przypadku palących mężczyzn odsetek narażonych na bierne palenie zmalał z 10% do 9%, w przypadku palących kobiet z 11% do 6%. Zmniejszył się także odsetek niepalących mężczyzn narażonych na dym tytoniowy z 9% do 8%. Dla kobiet niepalących odsetek ten się obniżył o 1 punkt procentowy z 5% do 4%. 18

19 10% Narażenie na bierne palenie- centra handlowe 11% 9% 9% 8% 6% 5% % m ężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni niepalący STOSUNEK DO CAŁKOWITEGO ZAKAZU PALENIA W MIEJSCACH PUBLICZNYCH I MIEJSCACH PRACY OCENA SKUTECZNOŚCI ZAKAZU PALENIA W MIEJSCACH PUBLICZNYCH Przestrzeganie przepisów zakazujących palenia tytoniu w miejscach publicznych zdecydowanie się poprawiło zdaniem 21% palących mężczyzn, 30% palących kobiet, 23% niepalących mężczyzn i 23% niepalących kobiet. Najwyższy jest odsetek respondentów, którzy raczej dostrzegają poprawę w tym zakresie. Znaczący odsetek Polaków stwierdza, że nie widzi różnicy w przestrzeganiu ograniczeń w paleniu tytoniu w miejscach publicznych: 36% palących mężczyzn, 31% palących kobiet, 30% niepalących mężczyzn i 28% niepalących kobiet. Przestrzeganie ograniczeń związanych z paleniem tytoniu wmiejscach publicznych wostatnim roku 40% 36% 38% 40% 43% 21% 30% 31% zdecydowaniepoprawiłosię raczej poprawiłosię niewidzeróżnicy raczej pogorszyłosię 23% 30% 23% 28% zdecydowaniepogorszyłosię 1% 1% 1% 6% 2% 4% 3% mężczyźni palący kobietypalące mężczyźni niepalący kobietyniepalące 19

20 Tylko nieznaczny odsetek Polaków otrzymał mandat za palenie w niedozwolonym miejscu lub był świadkiem takiej sytuacji: 8% palących mężczyzn, 9% palących kobiet, 8% niepalących mężczyzn i 4% niepalących kobiet. Otrzymanie mandatu za łamanie przepisów ustaw y antytytoniow ej - palenie w niedozw olonym miejscu, brak oznakow ania- respondent lub ktoś z otoczenia respondenta 9% 8% 8% % męż czyź ni palący kobiety palące mężczyźni niepalący kobiety niepalące PROSZENIE OSÓB PALĄCYCH O NIEPALENIE W MIEJSCACH NIEDOZWOLONYCH Palące kobiety (57%) częściej niż niepalące (46%) prosiły o zaprzestanie palenia innych palaczy w miejscach, gdzie jest to zabronione. W przypadku mężczyzn odsetki dla palących i niepalących były bardzo podobne (odpowiednio 46% i 47%). Proszenie palaczy o niepalenie w miejscach, gdzie jest to zabronione 57% 46% 47% 46% m ężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni niepalący WPŁYW ZAKAZU PALENIA W MIEJSCACH PUBLICZNYCH NA DECYZJE PALĄCYCH O RZUCENIU PALENIA Odsetek osób, które uważają, że wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych może mieć pozytywny wpływ na decyzję o rzuceniu palenia w przypadku niepalących mężczyzn wyniósł 43%, a wśród palących mężczyzn 42%. 20

21 Najbardziej optymistyczne w tym względzie są niepalące kobiety, z których prawie połowa (47%) jest zdania, że zakaz może pozytywnie determinować decyzje o rzuceniu palenia. Pozytywny wpływ zakazu palenia w miejscach publicznych na podejmowanie decyzji o rzuceniu palenia 47% % 43% 43% m ężczyźni palący kobiety palące m ężczyźni niepalący kobiety niepalące ANTYTYTONIOWE KAMPANIE SPOŁECZNE CENA WPŁYWU KAMPANII SPOŁECZNYCH NA ZWIĘKSZENIE SIĘ POZIOMU WIEDZY O SZKODLIWOŚCI PALENIA TYTONIU Odsetek osób, które uważają, że kampanie społeczne zwiększają poziom wiedzy o szkodliwości palenia tytoniu wyniósł 46% dla palących mężczyzn, 51% dla palących kobiet, 49% dla niepalących mężczyzn i 47% dla niepalących kobiet. Pozytywny wpływ kampanii społecznych i medialnych na zwiększenie poziomu wiedzy nt. szkodliwości palenia tytoniu 51% 49% % 47% m ężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni niepalący 21

22 OCENA WPŁYWU KAMPANII SPOŁECZNYCH NA ZWIĘKSZENIE PRZESTRZEGANIA ZAKAZU PALENIA W MIEJSCACH PUBLICZNYCH 45% palących mężczyzn, 56% palących kobiet, 51% niepalących mężczyzn i 48% niepalących kobiet jest zdania, że kampanie społeczne mogą wpłynąć na zwiększenie przestrzegania zakazu palenia w miejscach publicznych. 45% Ocena wpływu kampanii społecznych na zwiększenie przestrzegania zakazu palenia w miejscach publicznych 56% 51% 48% mężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące mężczyźni niepalący OCENA WPŁYWU PROGRAMÓW PROZDROWOTNYCH O TEMATYCE ANTYTYTONIOWEJ SKIEROWANYCH DO UCZNIÓW SZKÓŁ NA PODEJMOWANIE DECYZJI O RZADSZYM SIĘGANIU PO PAPIEROSY 24% palących mężczyzn, 31% palących kobiet, 31% niepalących mężczyzn i 28% niepalących kobiet jest zdania, że programy zdrowotne o tematyce antynikotynowej skierowane do uczniów mogą mieć wpływ na podejmowanie decyzji o rzadszym sięganiu po papierosy przez uczniów. Ocena wpływu programów prozdrowotnych o tematyce antytytoniowej skierowanych do uczniów szkół na podejmowanie decyzji o rzadszym sięganiu po papierosy 24% 31% 31% 28% m ężczyźni palący kobiety palące kobiety niepalące m ężczyźni niepalący 22

23 STYCZNOŚĆ Z ANTYTYTONIOWYMI KAMPANIAMI SPOŁECZNYMI SPOTYKANE NAJCZĘŚCIEJ Niezależnie od tego czy ktoś pali czy nie, najwięcej respondentów zetknęło się z kampaniami zachęcającymi do rzucenia palenia oraz informującymi o szkodliwości palenia. Jednak największe odsetki osób, niezależnie od palenia i płci wskazywały (ponad 40%), że nie spotkały się z żadną kampanią. PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Kampania zachęcająca do rzucenia palenia 22% 17% 16% 18% Kampania informująca o szkodliwych dla zdrowia skutkach palenia Kampania informująca o zakazie palenia w miejscach publicznych (zakłady pracy, lokale gastronomiczne) Kampania dotycząca ochrony osób niepalących przed dymem tytoniowym Kampania informująca o karach za nieprzestrzeganie zakazu palenia Nie spotkałem się z żadną kampanią antytytoniową 19% 19% 20% 15% 8% 10% 9% 9% 5% 5% 5% 5% 5% 4% 7% 5% 41% 46% 44% 49% RZUCANIE I OGRANICZANIE PALENIA MIEJSCA STYKU Z INFORMACJAMI NA TEMAT MOŻLIWOŚCI RZUCENIA PALENIA Głównym źródłem wiedzy o możliwościach rzucenia palenia dla palących mężczyzn są kampanie społeczne (36%). Palące kobiety czerpią taką wiedzę zarówno z kampanii (25%) jak i od lekarzy POZ (25%). Osoby niepalące najczęściej nie stykają się z takimi informacjami (48% zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn), częściej kobiety u lekarzy POZ (25%) i mężczyźni w kampaniach społecznych (23%). Farmaceuci i osoby bliskie stanowią mniej popularne źródła informacji. 23

24 PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety U lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 27% 25% 22% 25% W kampanii społecznej/ w kampaniach społecznych 36% 25% 23% 22% U farmaceuty/ w aptece 18% 19% 16% 15% U rodziny/ znajomych 18% 22% 13% 12% W żadnym miejscu/ u nikogo 29% 33% 48% 48% CZYNNIKI MOGĄCE MIEĆ WPŁYW NA OGRANICZANIE PALENIA TYTONIU Czynnikiem, który może mieć największy wpływ na ograniczenie palenia tytoniu jest przede wszystkim wzrost cen papierosów. Na pierwszym miejscu czynnik ten był wskazywany przez: 58% palących mężczyzn, 63% palących kobiet, 56% niepalących mężczyzn i 54% niepalących kobiet. Drugim czynnikiem jest zakaz palenia w miejscach publicznych, a trzecim kampanie społeczne. Mniej więcej, co piąty respondent uważał, że wszystkie czynniki mają jednakowy wpływ na ograniczenie palenia. 24

25 Czynniki mogące mieć wpływ na ograniczenie palenia t I miej sce II miej sce III miej sce wszystkie w j ednakowym stopniu mężczyźni palący wzrost cen papierosów 58% 14% 8% 21% wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych 14% 51% 15% 21% kampanie społeczne/ medialne na temat skutków palenia 8% 15% 57% 21% kobiety palące wzrost cen papierosów 63% 9% 12% 16% wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych 14% 54% 16% 16% kampanie społeczne/ medialne na temat skutków palenia 8% 21% 55% 16% mężczyźni niepalący wzrost cen papierosów 56% 13% 10% 22% wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych 14% 46% 18% 22% kampanie społeczne/ medialne na temat skutków palenia 9% 19% 50% 22% kobiety niepalące wzrost cen papierosów 54% 18% 8% 20% wprowadzenie zakazu palenia w miejscach publicznych 22% 41% 17% 20% kampanie społeczne/ medialne na temat 4% 21% 55% 20% skutków palenia 25

26 SPOTYKANE FORMY I MIEJSCA PROMOCJI I MARKETINGU PAPIEROSÓW Niepalący rzadziej niż palący spotykają się z promocją papierosów (lub też zwracają na nią uwagę). Palący mężczyźni najczęściej spotykają się z formami promocji w miejscach sprzedaży papierosów (19%), a palące kobiety w punktach sprzedaży (12%) oraz z promocjami cenowymi (12%). Jednak większość Polaków, niezależnie od tego czy pali papierosy czy nie, nie styka się z żadnymi formami promocji papierosów. PALĄCY NIEPALĄCY mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety w punktach sprzedaży sklepach/ kioskach itp. 19% 12% 12% 12% sprzedaż papierosów po promocyjnej cenie 17% 12% 9% 9% prezenty przy zakupie papierosów 11% 7% 7% 3% artykuły z logo i nazwą papierosów (np. ubrania) 11% 4% 7% 3% w Internecie 6% 4% 7% 4% sponsoring wydarzeń kulturalnych przez firmy tytoniowe 9% 2% 6% 1% Nie miałem styczności z żadną formą promocji 57% 68% 69% 76% Podsumowanie wyników Do nałogowego (codziennego) palenia tytoniu przyznaje się prawie co trzeci (32%) Polak w wieku 15 i więcej lat. Wśród osób palących codziennie jest więcej mężczyzn. Kobiety palą mniej papierosów, niż mężczyźni średnio kobieta wypala 14,6 papierosa dziennie, a mężczyzna 16,1. Mężczyźni zaczynają palić regularnie wcześniej, niż kobiety 58% mężczyzn zaczęło palić codziennie między 15 a 19 rokiem życia, wśród kobiet w tym wieku odsetek wyniósł 39%. 26

27 Najwięcej palaczy jest wśród czterdziestolatków (45%), a najmniej wśród nastolatków (7%). Wyniki badania pokazują, że odsetek palących kobiet wzrasta po przekroczeniu czterdziestki, ale maleje po 50 roku życia. Natomiast w przypadku mężczyzn odsetek ten wzrasta już po 20 roku życia, a maleje dopiero po sześćdziesiątce. Wydaje się, że palenie tytoniu w dość niewielkim stopniu uzależnione jest od miejsca zamieszkania respondentów, jednak zarówno na wsi jak i w miastach mężczyźni palą wyraźnie częściej od kobiet. Poziom wykształcenia w pewnym stopniu determinuje palenie papierosów. Najwięcej palących regularnie ma wykształcenie zawodowe (38%). W domach większości palaczy panuje całkowity zakaz palenia (58%). Najwięcej Polaków, zarówno palących jak i niepalących deklarowało, że w ich miejscu pracy lub nauki panuje zakaz palenia we wszystkich pomieszczeniach: 43% palących mężczyzn, 47% palących kobiet, 66% niepalących mężczyzn i 74% niepalących kobiet. Głównym miejscem zakupu papierosów jest kiosk oraz sklep, supermarket lub hipermarket. Można zauważyć spadek odsetka osób narażonych na bierne palenie w miejscu pracy. Po wprowadzeniu zakazu palenia w miejscach publicznych w 2010 roku, w 2011r. możemy obserwować znaczy spadek odsetka osób narażonych na bierne palenie w lokach gastronomicznych i dyskotekach. Polacy bardzo rzadko narażeni są na bierne palenie w placówkach służby zdrowia i szpitalach, urzędach i instytucjach państwowych, placówkach edukacyjnych, obiektach kulturalnych, rekreacyjnych czy centrach handlowych. Jedynie w przypadku przystanków autobusowych i obiektów transportu publicznego więcej osób jest narażonych na bierne palenie. Przestrzeganie przepisów zakazujących palenia tytoniu w miejscach publicznych zdaniem większości respondentów zdecydowanie lub raczej się poprawiło. Mandaty za palenie w miejscach publicznych są bardzo rzadkie. Trudno powiedzieć jednak, czy to ze względu na niewielką skalę zjawiska, czy brak odpowiedniej egzekucji przepisów ze strony organów uprawnionych do wydawania mandatów. 27

28 Mniej więcej połowa respondentów była zdania, że kampanie społeczne mogą wpłynąć na przestrzeganie zakazu palenia w miejscach publicznych, a około 1/3 była zdania, że programy zdrowotne o tematyce antynikotynowej skierowane do uczniów mogą mieć wpływ na podejmowanie decyzji o rzadszym sięganiu po papierosy przez uczniów. Niezależnie od tego czy ktoś pali czy nie, najwięcej Polaków zetknęło się z kampaniami zachęcającymi do rzucenia palenia oraz informującymi o szkodliwości palenia. Jednak największy odsetek osób (ponad 40%) wskazywał, że nie spotkał się z żadną kampanią. Głównym źródłem wiedzy o możliwościach rzucenia palenia dla palących mężczyzn są kampanie społeczne (36%). Palące kobiety czerpią taką wiedzę zarówno z kampanii (25%), jak i od lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej (25%). Czynnikiem, który może mieć największy wpływ na ograniczenie palenia tytoniu jest przede wszystkim wzrost cen papierosów. Drugim czynnikiem jest zakaz palenia w miejscach publicznych, a trzecim kampanie społeczne. 28

29 III. ZADANIA PROGRAMU I ICH REALIZACJA W 2011 ROKU Zadanie 1. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe populacyjne działania informacyjno-edukacyjne 1.1. OBCHODY ŚWIATOWEGO DNIA BEZ TYTONIU Tematem obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu była Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu. Ponadto zgodnie z zapisami Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce, podczas realizacji kampanii uwzględnione zostały działania skierowane do rodziców i opiekunów dzieci nt. biernego palenia. Ramowa Konwencja (FCTC) jest na świecie czołowym instrumentem ograniczania używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Uprawomocniona w 2005 roku jest jednym z najbardziej dynamicznie i szeroko rozpowszechnionych traktatów, podpisanym przez ponad 170 krajów. Światowy Dzień Bez Tytoniu 2011 miał na celu podkreślenie znaczenia Traktatu, w tym zobowiązań Stron wynikających z Traktatu i promowanie istotnej roli współpracy między Stronami i WHO we wspieraniu wysiłków krajów do wypełnienia tych zobowiązań. Przesłanie obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu 2011 stanowiła również konieczność pełnego wdrożenia traktatu, aby chronić obecne i przyszłe pokolenia przed zgubnymi 29

30 następstwami używania tytoniu oraz ekspozycji na dym tytoniowy w aspekcie zdrowotnym, społecznym i ekonomicznym. W ramach przygotowań do realizacji interwencji nieprogramowej Światowego Dnia bez Tytoniu odbyły się szkolenia i narady dla pracowników PSSE, przedstawicieli lokalnych władz samorządowych, dyrekcji szkół i przedszkoli. Jednostki PIS wystosowały również pisma intencyjne do jednostek samorządowych miast i gmin oraz placówek nauczania i wychowania. Przygotowano i przekazano do lokalnych mediów, instytucji samorządowych, szkół, publicznych i niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, materiały informacyjnoedukacyjne dotyczące kampanii oraz szkodliwości biernego i czynnego palenia tytoniu. Opublikowano informacje prasowe, udzielano wywiadów radiowych i telewizyjnych oraz umieszczano informacje na stronach internetowych. We wszystkich województwach pracownicy PIS wykorzystali liczne regionalne imprezy masowe (festyny, targi, biegi uliczne) do przekazywania treści związanych ze Światowym Dniem Bez Tytoniu i profilaktyką tytoniową. Prowadzono poradnictwo oraz badania profilaktyczne m.in.: poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu, ciśnienia tętniczego krwi, BMI ( przeprowadzonych badań oraz udzielonych porad). Punkty informacyjno-edukacyjne organizowane były ponadto w siedzibach PSSE, na terenie urzędów miast, starostw powiatowych, urzędów pocztowych, bibliotek, podmiotów leczniczych, dworców PKP i PKS- w sumie 693 punkty. Łącznie działaniami edukacyjnymi objęto odbiorców. Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie przeprowadził 31 maja 2011r. akcję razem z Wydziałem Ruchu Drogowego z Komendy Stołecznej Policji. Stołeczne radiowozy zostały zaopatrzone w materiały edukacyjne, a trzy dodatkowo w smokerlyzer. W ramach rutynowych prac, zatrzymywano do kontroli pojazdy, w których kierujący palił papierosa. Zwracano uwagę na zagrożenia, jakie stwarza palenie papierosów podczas prowadzenia pojazdów. Po pouczeniu wręczano ulotki edukacyjne. Dodatkowo, w centrum miasta, był stały punkt obsługiwany przez psychologa z Poradni Pomocy Palącym. Rozdano ponad 300 ulotek antytytoniowych. Akcja ta została przeprowadzona w ramach zadania Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych pn. Prewencja pierwotna nowotworów realizowanego przez Ministra Zdrowia. Kolejną akcję przeprowadzono na terenie przed i w Pałacu Młodzieży w Warszawie. Obok stoisk informacyjno-edukacyjnych w programie znalazły się występy zespołów Tańca 30

31 Kreatywnego i Tańca Nowoczesnego, Marszobieg wokół Pałacu Kultury i Nauki oraz Zdobywanie Pałacu Kultury i Nauki, imprezy sportowe, konkursy oraz wystawa plakatów antytytoniowych. W imprezie udział wzięło około 70 dzieci OGÓLNOPOLSKA KAMPANIA MEDIALNA PT. MIASTA WOLNE OD DYMU 15 listopada 2011 roku minął rok od wejścia w życie znowelizowanej ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.), zaostrzającej zakaz palenia w miejscach publicznych. Obecnie poparcie dla obowiązującego prawa deklaruje aż 68% palących i 84% niepalących Polaków. Problem palenia w miejscach publicznych jest jednak wciąż aktualny. W celu zwiększenia wiedzy o obowiązującym prawie oraz wzmocnienia jego przestrzegania Główny Inspektorat Sanitarny przeprowadził kampanię medialną Miasta wolne od dymu realizowaną ze środków rządowego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce oraz ogólnopolskiego projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities), finansowanego przez Światową Fundację ds. Walki z Chorobami Płuc (World Lung Foundation) i Fundację Bloomberga (Bloomberg Philanthropies). Spot telewizyjny emitowany był w ogólnopolskiej telewizji TVN, telewizjach regionalnych i lokalnych. Spot radiowy emitowano w Radiu ZET, RMF FM, Campus, Programie 1 i 3 Polskiego Radia oraz w rozgłośniach regionalnych i lokalnych. W telewizji TVN spot Miasta wolne od dymu pojawił się 74 razy na 5 kanałach należących do stacji. Łączny czas emisji: 37 min. Na stronie telewizji zamieszczono również baner emitowany razy w okresie 5-11 grudnia 2011 r. Stacja ponowiła emisję spotu w pierwszym tygodniu stycznia 2012 r. Spot telewizyjny został zamieszczony na portalu Youtube (łącznie 1955 wejść). W ramach kampanii Miasta wolne od dymu emitowano spot telewizyjny oraz radiowy w mediach ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych, a także spot edukacyjny na monitorach LCD w autobusach i tramwajach na terenie 15 polskich miast (Szczecin, Białystok, Gdynia, Sopot, Opole, Kędzierzyn Koźle, Kraków, Lublin, Toruń, Olsztyn, Katowice, Warszawa, Łódź, Konin, Rzeszów). 31

32 W okresie od 15 listopada 2011 r. do 14 grudnia 2011 r. spot edukacyjny emitowany był w 444 pojazdach na 949 ekranach, 90 razy dziennie. Zasięg emisji spotu wyniósł osób dziennie. W Internecie w dn r. zanotowano rekordów kampanii Miasta wolne od dymu OBCHODY ŚWIATOWEGO DNIA RZUCANIA PALENIA W 2011 roku obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia były realizowane równolegle z kampanią medialną Miasta wolne od dymu. W realizacji obu przedsięwzięć koncentrowano się przede wszystkim na informowaniu o obowiązującym prawie oraz wzmocnieniu przestrzegania zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W placówkach oświatowo wychowawczych, które czynnie uczestniczą w realizacji programów edukacji antytytoniowej prowadzone były pogadanki, prelekcje, konkursy, quizy, imprezy szkolne, rozdawnictwo materiałów oświatowych. Wystosowano również pisma i listy intencyjne oraz organizowano narady, aby zachęcić 32

33 potencjalnych partnerów do podjęcia działań na rzecz promowania środowiska wolnego od dymu tytoniowego. Dzięki współpracy z innymi pionami Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz pracownikami lokalnych podmiotów leczniczych można było wykonać bezpłatne badania profilaktyczne (np. pomiar poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu, BMI, ciśnienia tętniczego). Pracownicy PIS przekazali informacje o podjętych działaniach lokalnym mediom. Niezbędne informacje zamieszczono również na stronach internetowych powiatowych i wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych. W prowadzonych działaniach na poziomie lokalnym udział wzięło ponad osób. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w ramach Światowego Dnia Rzucania palenia i Światowego Dnia Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc w dniu 16 listopada 2011 r. wykonywał bezpłatnie badania spirometryczne oraz udzielał porad antytytoniowych. Na badania zgłosiło się 50 palaczy, w tym prawie połowa w wieku do 30 r.ż. Z okazji Światowego Dnia Rzucenia Palenia oraz Światowego Dnia Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc udzielono licznych wywiadów w środkach masowego przekazu (telewizja, radio i codzienne gazety) na temat wpływu palenia tytoniu na układ oddechowy oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Centrum Onkologii- Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie we współpracy ze Studenckim Kołem Naukowym "Alveolus" zorganizował 17 listopada 2011 r., w Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha w Warszawie akcję z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia. W jej ramach na terenie szpitala rozwieszono plakaty antytytoniowe motywujące do zerwania z nałogiem oraz zawierające przydatne adresy ośrodków i poradni leczących z uzależnienia od tytoniu. Rozdawano ulotki edukacyjne i udzielano porad medycznych. Akcja ta została przeprowadzona w ramach zadania Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych pn. Prewencja pierwotna nowotworów realizowanego przez Ministra Zdrowia. Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP w Warszawie, w dniach 8 9 grudnia 2011 roku, zorganizowała XIV konferencję Tytoń albo Zdrowie im. prof. F.Venuleta Efekty 20 lat społecznej akcji Rzuć palenie razem z nami-polska wolna od dymu tytoniowegoobywatelskie inicjatywy. Współorganizatorami konferencji było Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP w Warszawie, Centrum Onkologii-Instytut im Marii 33

34 Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Rządowa Rada Ludnościowa, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, WHO Collaborating Centre for Tobacco Control, Obywatelska Koalicja Tytoń albo zdrowie i Fundacja Promocja Zdrowia. Tematem wiodącym było dwudziestolecie akcji społecznej Rzuć palenie razem z nami. Była to okazja do oceny postępu, jaki dokonał się w tym czasie w zakresie ochrony zdrowia Polaków przed następstwami palenia i używania wyrobów tytoniowych, omówienia nowych problemów związanych z tym zagadnieniem oraz ustalenia priorytetów działania w najbliższej przyszłości. Do udziału w konferencji zgłosiło się 214 osób III EDYCJA BADANIA ANKIETOWEGO PT. ZACHOWANIA ZDROWOTNE KOBIET W CIĄŻY W dniach listopada 2011 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła ogólnopolskie badanie ankietowe pt. Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. III edycja badania kolejnej grupy kobiet objęła zasięgiem 16 województw i 299 powiatów. Celem badania była analiza zachowań zdrowotnych kobiet w ciąży oraz ich wpływu na zdrowie noworodków, ze szczególnym uwzględnieniem palenia papierosów, picia alkoholu, używania innych substancji psychoaktywnych, odżywiania oraz aktywności fizycznej. Badanie stanowiło kontynuację projektu przeprowadzonego w latach Kwestionariusze ankiet zostały opracowane przez Instytut Medycyny Wsi w Lublinie. W 2011 roku badanie zostało przeprowadzone w 379 szpitalach na 3082 pacjentkach oddziałów położniczo-ginekologicznych. Do tej pory w badaniu wzięło udział blisko kobiet oraz ich dzieci. Badanie z 2010 r. pokazało, że 75% badanych kobiet nie paliło tytoniu wcale, 25% badanych kobiet paliło tytoń w okresie ostatnich 3 miesięcy przed zajściem w ciążę, na 3 miesiące przed porodem paliło ciągle ok. 12% ciężarnych, a po porodzie kontynuowało palenie 7,6% badanych. Prawie 38% badanych kobiet stwierdziło, że były narażone w ciągu ostatniego roku na dym tytoniowy w środowisku domowym. 23% badanych kobiet było narażonych na wdychanie dymu tytoniowego w miejscu pracy. 34

35 1.5. II EDYCJA BADANIA ANKIETOWEGO PT. ZACHOWANIA ZDROWOTNE MŁODZIEŻY W dniach marca 2011 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła drugą edycję badania Zachowania zdrowotne młodzieży. Celem badania była analiza codziennych zachowań zdrowotnych dzieci i młodzieży jako elementów ich stylu życia oraz ocena ich wpływu na zdrowie. W kwestionariuszu ankiety uwzględniono pytania dotyczące: aktywności fizycznej, zwyczajów żywieniowych, samooceny oraz zachowań ryzykownych tj. palenie tytoniu i picie alkoholu. W badaniu udział wzięło respondentów, w tym uczniów szkół ponadpodstawowych (5154 dziewcząt i 4928 chłopców) i 4428 studentów. Do palenia papierosów w takim samym stopniu przyznają się zarówno uczniowie (20,1%) jak i studenci (20,3%), co stanowi 20% ogółu respondentów. Największy odsetek palaczy 23,3% stanowili respondenci z dużych miast. Częściej do palenia przyznawali się mężczyźni 21,7%, rzadziej kobiety 18,9%. Najwięcej respondentów deklarowało palenie od 2 do 5 papierosów dziennie (41%) oraz od 6 do 10 papierosów (26%). Z badań wynika, że najczęściej inicjacja tytoniowa występuje w wieku lat (50,9%). Niepokojący też jest odsetek inicjacji wśród respondentów w wieku poniżej 12 lat (21,1%), szczególnie wśród mężczyzn. Ponad połowa zarówno kobiet jak i mężczyzn próbowała rzucić palenie w przeciągu ostatnich 12 miesięcy, co stanowi 54,3% respondentów palących tytoń. 46,8% osób palących deklarowało codzienne palenie papierosów w ciągu ostatniego miesiąca ORGANIZOWANIE PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ LOKALNYCH KOALICJI NA RZECZ ŚRODOWISKA WOLNEGO OD DYMU TYTONIOWEGO. REALIZACJA WOJEWÓDZKICH PROGRAMÓW OGRANICZENIA ZDROWOTNYCH NASTĘPSTW PALENIA TYTONIU Jednostki PIS w kraju współtworzyły w ramach wojewódzkich i powiatowych zespołów, Zespoły Koordynacyjne ds. Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu. W skład zespołów wspierających działania antytytoniowe weszli m.in. przedstawiciele starostw powiatowych, urzędów miast, NFZ, kuratoriów oświaty, lokalne media. Do udziału 35

36 w koalicji zapraszano również przedstawicieli Straży Miejskiej, Komendy Wojewódzkiej i Miejskiej Policji oraz uczelni. PIS współpracowała na rzecz ograniczenia palenia tytoniu na terenie kraju z organizacjami pozarządowym takimi jak: Fundacja Promocja Zdrowia, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Polski Czerwony Krzyż, Związek Harcerstwa Polskiego, stowarzyszenie MANKO, stowarzyszenie IFMSA, Caritas, Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych, Koalicja Tytoń albo Zdrowie i inne. Dodatkowo, Główny Inspektorat Sanitarny współpracował z organizacjami międzynarodowymi, korzystając z ich materiałów, rekomendacji i doświadczenia. Przy współpracy z World Lung Foundation i Bloomberg Philanthropies w 2011 roku została zrealizowana ogólnopolska kampania medialna pt. Miasta wolne od dymu oraz rozpoczęto II edycję projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities) finansowanego przez Międzynarodową Unię ds. Walki z Gruźlicą i Chorobami Płuc (International Union Against Tuberculosis and Lung Disease) we współpracy ze Światową Fundacją ds. Walki z Chorobami Płuc (World Lung Foundation). Współpraca z lokalnymi mediami oraz patronaty miast nad podejmowanymi działaniami w obszarze profilaktyki palenia tytoniu pozwoliły na dotarcie do szerokiego grona odbiorców. Liczne artykuły, wywiady, audycje, spoty TV wzmocniły podjęte inicjatywy i działania prozdrowotne. Działania podejmowane w ramach Wojewódzkich Programów Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu kierowane były do szerokiej grupy odbiorców, w tym: dzieci i młodzieży szkolnej, nauczycieli i pedagogów, władz lokalnych, pracowników służby zdrowia, a także pacjentów publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych oraz całej społeczności lokalnej. Dzięki różnorodności form zastosowanych podczas realizacji zadań, takich jak imprezy prozdrowotne, imprezy plenerowe, turnieje zdrowotne, spektakle profilaktyczne, konkursy wiedzy, plastyczne oraz autorskie programy profilaktyczne, treści prozdrowotne trafiły do różnych grup odbiorców. 36

37 Zadanie 2. Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad wyrobami tytoniowymi. Prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W 2011 roku Oddział Laboratoryjny ds. Krajowej Kontroli Substancji Szkodliwych w Wyrobach Tytoniowych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi nie prowadził badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych, wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej z uwagi na brak finansowania ww. zadania. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi przygotował w 2011 roku projekt harmonogramu pobierania próbek papierosów do badań w ramach urzędowej kontroli a także projekty procedury pobierania próbek oraz protokołu pobierania próbek papierosów. Zadanie 3. Zapobieganie paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie 3.1. REALIZACJA KRAJOWEGO PROGRAMU EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ PT. CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS ADRESOWANEGO DO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM, ICH RODZICÓW I OPIEKUNÓW Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej pt.: Czyste Powietrze Wokół Nas jest adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (5-6 lat) oraz ich rodziców i opiekunów. Realizowany jest w ramach działań profilaktycznych na terenie przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach. Głównym celem programu jest zwiększenie wiedzy rodziców w zakresie ochrony dzieci przed narażeniem na działanie dymu tytoniowego oraz kształtowanie świadomych, asertywnych postaw wśród dzieci dotyczących ochrony własnego zdrowia, w przypadku bezpośredniego kontaktu z osobami palącymi. Zgodnie z założeniami realizacji programu w roku szkolnym 2010/2011 przedstawiono ofertę programową dyrektorom 50% przedszkoli na terenie całego kraju. 37