Hanna Kędzierska, Monika Maciejewska. Sesja I/7 Odpowiedzialny nauczyciel (nie)odpowiedzialna wspólnota

Transkrypt

1 Sesja I/7 Odpowiedzialny nauczyciel (nie)odpowiedzialna wspólnota

2 Odpowiedzialny nauczyciel - (nie)odpowiedzialna wspólnota co pomaga, a co przeszkadza w budowaniu nauczycielskich wspólnot praktyków Część I Co to są wspólnoty praktyków: Wspólnota praktyków to grupa ludzi, którzy spotykają się, aby podzielić się wiedzą w czasie bezpośrednich lub wirtualnych spotkań. Wspólnota istnieje dzięki zaangażowaniu jej uczestników, pragnieniu wspólnego rozwiązywania problemów oraz wspólnym doświadczeniom. Wspólnoty praktyków są społecznościami nieformalnymi i powstają zarówno w obrębie jednej organizacji, (np. grupa pracowników socjalnych spotykająca się w czasie przerw, aby przedyskutować problemy wspierania podopiecznych ) i mogą funkcjonować poza nimi, (np. wirtualne wspólnoty badaczy KAD spotykających się na forach internetowych, aby omawiać teoretyczne i metodologiczne problemy wynikające z wykorzystywania KAD w badaniach społecznych). Fenomen działania wspólnoty praktyków kryje się w założeniach dotyczących samego procesu uczenia się, który traktowany jest jako proces społecznego uczestnictwa. Wiedza tkwi w relacjach społecznych między ludźmi, a proces uczenia się jest częścią działań i społecznych interakcji ludzi uczestniczących w praktyce. W praktyce oznacza to, że żaden z członków zespołu nie posiada pełnej wiedzy na temat rozwiązania problemu, lecz jako członek zespołu jest w stanie zadanie rozwiązać kolektywnie

3 Dlaczego wspólnoty praktyków są ważne: 1. Rozwijają się one wokół spraw, które mają rzeczywiste znaczenie dla ludzi zapewniając im możliwość komunikowania się, wymiany informacji i osobistych doświadczeń. 2. Umożliwiają dialog profesjonalistom, którzy wspólnie poszukują nowych możliwości rozwiązywania problemów, kreowania nowych, wzajemnie korzystnych możliwości wykonywania swojej pracy. Wspólnoty praktyków łączy wspólne poczucie celu i prawdziwa potrzeba, aby wiedzieć to, co inni wiedzą; Wspólnoty praktyków generują nową (kolektywną) wiedzę. Tworzący wspólnotę pracownicy są przekonani o potrzebie uczenia się wspólnie z innymi, (współdziałają i uczą się od siebie nawzajem oraz doskonalą swoją zdolność do stawiania i rozwiązywania problemów). 3. Wspólnota praktyków pomaga ludziom organizować się wokół celów, aby wypracować konstruktywne strategie ich realizacji. 4. Wspólnoty inicjują proces współpracy pomiędzy jednostkami grupami i organizacjami poprzez tworzenie sprawnych kanałów przepływu idei, informacji. 5. Pomagają w uświadomieniu sobie wiedzy i umiejętności innych współpracowników, którzy wykonują takie same, albo podobne zadania w ramach organizacji. 6. Tworzą atmosferę, w której zachowania dzielenia się wiedzą są szanowane i cenione. Placówki edukacyjne są organizacjami, w których wspólnoty praktyków mogą przynosić ogromne korzyści. Każda szkoła to odrębny świat społeczny, który posiada swoje specyficzne problemy. Nie w każdej placówce z taką samą intensywnością występują problemy dydaktyczne, wychowawcze, nie każda szkoła ma trudności lokalowe lub kadrowe. Dlatego doskonalenie jakości funkcjonowania świata szkoły musi dokonywać się w konkretnych warunkach poprzez działanie zaangażowanych w realizację wspólnych celów nauczycieli.

4 Jak wspomagać tworzenie się wspólnoty praktyków? Na starcie kilka ważnych pytań: 1. Jakie są najważniejsze pola (obszary) dla naszej aktywności? 2. Dlaczego te obszary są istotne dla funkcjonowania naszej organizacji? 3. Dlaczego wspólnota jest najlepszym sposobem na wprowadzenie zmiany? 4. Czy i w jakim stopniu otwarta jest społeczność na nowe idee i przywództwo? 5. Jakie zasoby wiedzy i doświadczeń zawodowych posiadają pracownicy i jakie są strategie dzielenia się nią w organizacji? 6. Jakie sytuacje, zdarzenia, idee generują aktywność i energię pracowników do wspólnych działań? 7. Jak równoważyć potrzeby członków społeczności? 8. Jak udostępniać i wykorzystywać wygenerowaną wiedzę? 9. Jaki chcemy mieć wpływ na funkcjonowanie organizacji?

5 Część II Jak rozpocząć dyskusję na temat wspólnot praktyków? Gdzie, kiedy i kogo pytać o potrzeby i możliwości tworzenia wspólnot? Odpowiednim polem do takiego działania może być/ stać się autoewaluacja przeprowadzana w szkole. 1 Wymaga to wykorzystania najważniejszych atutów autowaluacji: możliwości wyboru przedmiotu ewaluacji, który całkowicie wynika z potrzeb i potencjałów danej szkoły, odwołania się do wartości podkreślanych przez dialogiczne podejście do ewaluacji, w którym wszyscy zainteresowani uczestnicy procesu określają wspólne cele ewaluacji, plany i projekty jej realizacji, ogólne zasady współpracy i sposoby komunikowania się a także dzielenia się doświadczeniem wyniesionym ze wzajemnych interakcji; wykracza to zdecydowanie poza czysto badawcze rozumienie procedur ewaluacyjnych; funkcje badawcze stają się tylko pewnym aspektem tych działań, które stymulują również różne postacie dyskursu, otwierają możliwości wzajemnego uczenia się, komunikacji a nawet animacji związanej ze zmianami całego przedsięwzięcia. Realizacja przedstawionego zamysłu wymaga wyjścia poza schematyczne myślenie o badaniach ewaluacyjnych oraz wykorzystywanie gotowych schematów i narzędzi badawczych. Wymaga zaplanowania i zrealizowania w szkole badań jakościowych, które pozwolą na oglądanie szkoły w nieco inny sposób. Autoewaluacja staje się wtedy momentem, który prowokuje do tego, żeby zatrzymać się i przyjrzeć bliżej działaniom szkolnej społeczności. Zachęca również do zmiany perspektywy z jakiej obserwowany 1 Pytania te dotyczą bardzo istotnych kwestii współpracy/współdziałania nauczycieli w szkole, które są również w pewien sposób uwzględnione w wymaganiach ministerialnych dotyczących pracy placówek oświatowych; wymaganie 2.4: Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli

6 jest wewnętrzny świat szkoły, do odmiennego niż dotychczas stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi w miejscach, które zwykle nie są eksplorowane. Metody badań jakościowych pozwalają wzmacniać społeczny potencjał ewaluacji. W autoewaluacji można wykorzystać m.in. zogniskowane wywiady grupowe (FGI - Focus Group Interview). D.L.Morgan wskazuje, iż istotą tych wywiadów jest słuchać ludzi i uczyć się od nich. 2 Podkreślane są również szczególne właściwości zogniskowanego wywiadu grupowego, wskazujące na jego głębsze i bardziej zróżnicowane walory, dzięki którym uzyskiwane są dodatkowe korzyści. J. M. Hess wymienia je jako 5 zalet (tzw. 5S): 1. Synergia - współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddziaływań, wywoływana przez złożone interakcje w grupie; 2. Efekt śnieżnej kuli (snowballing) łańcuchowe reagowanie na wypowiedzi, opinie, jedna wypowiedź inicjuje łańcuch reakcji; 3. Stymulacja dyskusja generuje rodzaj ekscytacji tematem, problemem, przez co wzrasta zaangażowanie uczestników; 4. Bezpieczeństwo (security) bycie w grupie, otwartość na różnorodność podejść podnosi komfort i szczerość wypowiedzi; 5. Spontaniczność respondenci nie muszą odpowiadać na każde pytanie, zagadnienie wysuwane ze strony moderatora, mogą reagować bardziej spontanicznie, naturalnie w dowolnie wybieranych momentach dyskusji. 3 2 Za: E. Madriz, Focus Groups In Feminist Research, [w:] Collecting and interpreting qualitative materials, (red.) N.K. Denzin, Y. L. Lincoln, Sage Publications, London, Thousand Oaks, New Delhi 2003, s Za: Vaughn S., Schumm J. S., Sinagub J., Focus group interviews in education and psychology, London, Thousand Oaks, New Delhi, 1996, s. 14; T. H. Bers, Exploring Institutional Images Through Focus Group Interviews, [w:] Improving Educational Management: Through Research and Consultancy, (red.) R. Levacic, R. Glatter, N. Benett, London, 1994, s