WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH

Transkrypt

1 Piotr Kafel Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH LEGAL REQUIREMENTS CONCERNING INFORMATION ABOUT FOOD ORIGIN Słowa kluczowe: miejsce pochodzenia, produkty żywnościowe, znakowanie żywności, ChOG, ChNP. Key words: place of origin, foodstuff, food labeling, PDO, PGI. Streszczenie Oznaczanie produktów żywnościowych obwarowane jest wieloma zasadami, określonymi w prawodawstwie. Informacje dotyczące miejsca pochodzenia produktów lub ich składników są istotnym czynnikiem dla wielu konsumentów podczas podejmowania decyzji zakupowych. W zależności od rodzaju produktów informacje dotyczące obszaru geograficznego czy też miejsca pochodzenia produktu mogą podlegać szczegółowym wytycznym. Wymagania takie mogą nakładać obowiązek wskazania miejsca pochodzenia. Grupy produktów, które należy znakować miejscem pochodzenia opisane zostały w niniejszej pracy. Szczególną grupą produktów, która nierozerwalnie związana jest z określonym obszarem geograficznym stanowią produkty oznaczone logo ChNP lub ChOG, które przedstawiono w ostatniej części pracy. Abstract Food products labeling is subject to many rules laid down in legislation. Information regarding the place of origin of the product is an important element for many consumers in the process of purchasing decisions. Nature of the information of the geographical area or place of origin may be the subject to specific low requirements. Such requirements may impose an obligation to indicate the place of origin. The product groups that should be obligatory labeled with the place of origin are presented in this paper. A special group of products, which are linked to a specific geographical area are the products bearing the PDO or PGI logo. This type of products were described in the last part of the paper. Wprowadzenie Informacje podawane przez producentów żywności na opakowaniach służą różnym celom. Jednym z nich jest próba wskazania wyższej jakości produktu wynikającej z miejsca pochodzenia produktu. Jak wynika z badań A. Burak, wielu

2 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN konsumentów błędnie określa kraj pochodzenia różnych marek produktów 1. Informacje sugerujące pochodzenie żywności podzielić można na: informacje obowiązkowe, informacje, które nie mogą się pojawić na produkcie, oraz pozostałe informacje, których pojawienie się zależy wyłącznie od producenta. Podawanie nazwy pochodzenia produktu takiej jak: kraj, region, nazwa miejscowości itp., w zależności od szczególnych uwarunkowań zakwalifikować można do każdej z trzech wymienionych powyżej grup produktów. W artykule, przedstawiono ogólne zasady dotyczące oznaczania produktów miejscem pochodzenia oraz szczegółowe zasady dotyczące poszczególnych grup produktów, o których jest mowa w polskich i unijnych wymaganiach prawnych. 1. Ogólne zasady dotyczące informacji o miejscu pochodzenia Ogólne wymagania dotyczące znakowania żywności zawarte są w dyrektywie 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych. Jest to dyrektywa o charakterze horyzontalnym, której zasady dotyczą wszystkich środków spożywczych, które są dostarczane konsumentowi końcowemu. Zastosowane metody etykietowania zgodnie z artykułem 2.1. dyrektywy, nie mogą wprowadzać nabywcy w błąd, w szczególności 2 : co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji, poprzez przypisywanie środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których on nie posiada, poprzez sugerowanie, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości. 1 Burak A.I., Cechy jakościowe polskich i zagranicznych produktów spożywczych w opiniach polskich 25-latków, Problemy Jakości, 08/ Dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych. 387

3 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH Tak więc podawanie informacji nieprawdziwych lub też wprowadzających w błąd konsumenta związanych z pochodzeniem produktu jest zabronione. W przypadku przetworzonych produktów spożywczych zasada ta dotyczy nie tylko miejsca przetworzenia, ale również pochodzenia poszczególnych składników produktu. W artykule 3 dyrektywy 2000/13/WE zawarto obowiązkowe dane szczegółowe dotyczące produktów, które powinny się znajdować na etykiecie. Należą do nich takie dane jak 3 : 1) nazwy, pod jaką produkt jest sprzedawany, 2) wykazu składników, 3) ilości niektórych składników lub kategorii składników, 4) w przypadku paczkowanych środków spożywczych ilości Netto, 5) daty ważności lub w przypadku środków spożywczych, które z mikrobiologicznego punktu widzenia są szybko psujące się, daty przydatności do spożycia, 6) wszelkich specjalnych warunków przechowywania lub warunków użycia, 7) nazwy lub firmy i adresu wytwórcy lub pakującego albo sprzedawcy posiadającego siedzibę we Wspólnocie, 8) danych szczegółowych odnoszących się do źródła lub pochodzenia, w przypadku gdy zaniechanie podania takich danych szczegółowych może w istotnym stopniu wprowadzać w błąd konsumenta co do prawdziwego źródła lub pochodzenia środka spożywczego, 9) instrukcji użycia, w przypadku gdy byłoby niemożliwe właściwe użycie środka spożywczego w razie braku takich instrukcji, 10) w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2 % objętościowo rzeczywistą zawartość objętościową alkoholu. Wymagana powyższe zostały wprowadzone do legislacji krajowej i zawarte są w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia w artykułach od 46 do 50 oraz rozporządzeniach wykonawczych do ww. ustawy 4. Ogólne wymagania dotyczące oznaczenia miejsca pochodzenia środków spożywczych są więc co do zasady dobrowolne o ile brak takiej informacji nie wprowadza konsumenta w błąd co do prawdziwego źródła pochodzenia. Wyma- 3 Dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych. 4 Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z późn. zm. 388

4 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN gane jest obowiązkowo podanie zgodnie z artykułem 3.7 dyrektywy 2000/13/WE nazwy lub firmy i adresu wytwórcy lub pakującego albo sprzedawcy posiadającego siedzibę we Wspólnocie. Na podstawie takich informacji konsument może domyślać się pochodzenia produktu, jednak będą to tylko przypuszczenia. W dobie globalizacji rynków adres producenta/pączkującego w żaden sposób nie gwarantuje, że składniki produktu pochodzą z np. tego samego kraju/obszaru geograficznego. Zgodnie z artykułem 18 dyrektywy 2000/13/WE w odniesieniu do oznaczeń na produktach, które związane są z ochroną praw własności przemysłowej i handlowej, oznaczeń pochodzenia, zarejestrowanych nazw pochodzenia oraz zapobieganiem nieuczciwej konkurencji, możliwe jest zakazanie handlu tymi środkami przez państwa członkowskie UE. Oznaczenie typu: produkt polski lub inne informacje zawierające odwołanie do miejsca pochodzenia są ze swojej natury niejednoznaczne. W myśl ogólnej zasady dotyczącej niewprowadzania w błąd konsumenta, ich stosowanie jest zabronione. Konsument może odczytywać je, jako informację dotyczącą spełnienia jednego lub kilku warunków, takich jak np.: pochodzeniu surowców do wyrobu produktu (w tym dodatków), miejscu produkcji, lokalizacji zakładu przetwórczego, polskich właścicieli i pracowników w zakładzie, receptury stworzonej na terenie kraju/przez osoby z polski, itp. Oczekiwania konsumenta dotyczące spełnienia powyższych wymagań, w powiązaniu z dużą trudnością w wykazaniu przez producenta wszystkich wyżej wymienionych elementów powodują, że oznaczenie takie uznać można w większości przypadków, za wprowadzające w błąd konsumenta. Podobnie można interpretować inne oznaczenia na produktach czy w materiałach promujących żywność nawiązujących do nazw regionów, miejscowości czy całego kraju. Dotyczy to również stosowania graficznych elementów na opakowaniu takich jak np. flaga, godło, czy inne znaki, które jednoznacznie kojarzą się konsumentowi z miejscem pochodzenia 5. 5 Porównaj: Country of origin labelling guidance, Food Standards Agency, pobrano ze strony oraz polskie tłumaczenie dokumentu opracowane przez MRiRW. 389

5 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH 2. Obligatoryjne oznaczenie produktów miejscem pochodzenia Wymagania ogólne zapisane w dyrektywie 2000/13/WE i wdrożone w Polsce w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia, dopuszczają w uzasadnionych przypadkach konieczność znakowania wyrobów informacją o ich pochodzeniu na podstawie odrębnych przepisów. Obecnie na rynku istnieje kilka grup wyrobów, dla których wymagania takie zostały przyjęte. W tabeli 1. wskazano odpowiednie produkty, dla których oznaczenie miejsca/kraju pochodzenia jest obligatoryjne. Tabela 1. Produkty, które są oznaczane obligatoryjnie miejscem pochodzenia Rodzaj produktu Mięso wołowe Jaja kurze Mięso drobiowe Naturalne wody mineralne Produkty rybołówstwa Oliwa z oliwek Owoce i warzywa Dokument odniesienia Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1028/2006 z dnia 19 czerwca 2006 r. w sprawie norm handlowych w odniesieniu do jaj. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 557/2007 z dnia 23 maja 2007 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1028/2006 w sprawie norm handlowych w odniesieniu do jaj. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1906/90 z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie niektórych norm handlowych w odniesieniu do mięsa drobiowego. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych. Rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1019/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie norm handlowych w odniesieniu do oliwy z oliwek. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szcze- 390

6 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN Miód gółowe dotyczące niektórych produktów rolnych. Dyrektywa Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu. Źródło: Opracowanie własne W przypadku większości wymienionych w tabeli 1. grup produktów prawodawstwo przyjmuje możliwość odstąpienia od wymogu oznaczania na wyrobach miejsca pochodzenia, gdy są to niewielkie ilości produktów zbywanych bezpośrednio konsumentom przez producentów. Mięso wołowe Choroba szalonych krów spowodowała zmiany wymagań prawnych związanych z oznaczaniem pochodzenia mięsa wołowego w tym mielonego mięsa wołowego. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 ustanowiony został na terenie UE obowiązek identyfikowalności i rejestracji bydła. System ten umożliwia jednoznaczne stwierdzenie miejsca pochodzenia zwierząt, miejsca uboju oraz jego rozbioru. Artykuł 13.2 rozporządzenia wskazuje na konieczność podania takich informacji jak 6 : nazwę Państwa Członkowskiego lub państwa trzeciego, w którym znajduje się ta ubojnia, numer zatwierdzenia masarni, w której dokonano podziału mięsa na tusze lub grupy tusz oraz nazwę Państwa Członkowskiego lub państwa trzeciego, w którym znajduje się ta masarnia. Dodatkowo, zgodnie z artykułem 13.5 rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 istnieje obowiązek wskazania informacji dotyczących hodowli zwierząt, takich jak: Państwa Członkowskiego lub państwa trzeciego, w którym dane zwierzę się urodziło, wszystkich Państw Członkowskich lub państw trzecich, w których odbywała się hodowla. Wymagania powyższe mogą zostać podane w sposób uproszczony poprzez umieszczenie na produkcie lub etykiecie informacji: Pochodzenie: (nazwa Państwa Członkowskiego), Pochodzenie: (nazwa państwa trzeciego), 6 Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97 391

7 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH w przypadku gdy produkt pochodzi od zwierząt urodzonych, hodowanych i ubitych w jednym kraju UE lub wszystkie powyższe wymagania miały miejsce poza UE. Jeżeli brak jest informacji o miejscu wykonania wszystkich etapów hodowli w krajach trzecich oznaczenie na produkcie przyjmuje postać: Pochodzenie: spoza WE oraz Ubój w: (nazwa państwa trzeciego). Rozporządzenie (UE) nr 1169/2011 w zał. XI wprowadza również wymagania dotyczące podawania kraju pochodzenia w przypadku innych gatunków mięsa, np. świń, owiec, kóz i drobiu. Wymagania te podlegają dwuletniemu okresowi przejściowemu 7. Jaja Jaja kurze zgodnie z artykułem 30.3 rozporządzenia (WE) nr 557/2007 muszą posiadać informację dotyczącą kraju pochodzenia, w przypadku gdy są one przywożone z poza UE. Jaja uzyskane z hodowli na terenie UE nie muszą być oznaczane miejscem pochodzenia, niemniej jednak wymagany jest kod producenta zgodnie z pkt 2. załącznika do dyrektywy 2002/4/WE. Pierwsze dwie litery kodu wskazują na państwo członkowskie, w którym zarejestrowany został zakład produkcyjny 8. Mięso drobiowe (świeże i mrożone) Zgodnie z rozporządzeniem (EWG) nr 1906/90 z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie niektórych norm handlowych w odniesieniu do mięsa drobiowego, zasady dotyczące oznaczania mięsa drobiowego dotyczą takich gatunków jak: gallus domesticus, kaczek, gęsi, indyków, perliczek. Artykuł 5 rozporządzenia zakłada, że w przypadku paczkowanego mięsa drobiowego na opakowaniu jednostkowym lub na przymocowanej etykiecie umieszcza się również dane szczegółowe związane z pochodzeniem produktu 9 : numer identyfikacyjny ubojni lub zakładu rozbioru nadany zgodnie z art. 4 rozporządzenia (WE) nr 853/2004, z wyjątkiem przypadku gdy rozbiór i odkostnianie odbywają się w miejscu sprzedaży przewidzianym w art. 4 ust. 2 lit. d) tego rozporządzenia, 7 Bogusz-Kaliś W., Mięso i przetwory nowe wymagania w znakowaniu, Przemysł Spożywczy 03/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 1028/2006 z dnia 19 czerwca 2006 r. w sprawie norm handlowych w odniesieniu do jaj. 9 Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1906/90 z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie niektórych norm handlowych w odniesieniu do mięsa drobiowego. 392

8 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN wskazanie państwa pochodzenia, w przypadku mięsa drobiowego przywożonego z państw trzecich. W przypadku sprzedaży mięsa drobiowego bez opakowania nie ma obowiązku wskazywania państwa pochodzenia oraz numer identyfikacyjnego ubojni lub zakładu rozbioru konsumentowi końcowemu. Naturalne wody mineralne, wody źródlane Artykuł 7 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych, nakłada obowiązek zamieszczenia na etykiecie naturalnych wód mineralnych i wód źródlanych m.in. miejsca, gdzie odbywa się wydobycie ze źródła oraz jego nazwa 10. Dodatkowo nazwa handlowa naturalnej wody mineralnej może zawierać nazwę miejsca lub miejscowości lub ich zmodyfikowaną wersję, w których wydobywa się naturalną wodę mineralną 11. Nazwy takie nie mogą jednak w myśl zasad ogólnych wprowadzać w błąd co do miejsca wydobycia wody i są on rzeczywiście wydobywane w tej miejscowości lub sąsiadującym rejonie. W przypadku wód stołowych nie ma wymogu podawania miejsca wydobycia. Wody takie mogą być bowiem wodami źródlanymi do których dodano naturalną wodę mineralną lub sole mineralne mające znaczenie fizjologiczne 12. W przypadku takich produktów wskazanie miejsca pochodzenia poszczególnych składników wydaje się bezcelowe i może wprowadzać konsumenta w błąd co jakości wody. Produkty rybołówstwa Produkty rybołówstwa o których mowa w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury definiowane są jako produkty pochodzące z połowów na morzu bądź na wodach śródlądowych oraz produkty akwakultury szczegółowo wymienione w artykule 1 rozporządzenia 13. Wymagania 10 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych. 11 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych, Dz.U. nr 85 poz Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z późn. zm. 13 Rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury. 393

9 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH powyższe obejmują m.in. ryby żywe, świeże lub schłodzone, mrożone oraz filety rybne jak również ryby suszone, solone lub wędzone. Artykuł 4. rozporządzenia wymaga oznaczania na etykiecie produktów, takich informacji jak 14 : handlowe oznaczenie gatunku, metodę produkcji (złowione w morzu, wodach śródlądowych bądź wyhodowane), obszar połowu. Obszar połowu w przypadku produktów złowionych w wodzie słodkiej lub też wyhodowanych określa się poprzez podanie państwa członkowskiego lub państwa trzeciego pochodzenia produktu. Dopuszczalne jest również dokładniejsze podanie pochodzenia tych produktów. W przypadku produktów złowionych w morzu obszar połowu określa się jako 15 : Północno-zachodni Atlantyk, Północno-wschodni Atlantyk, Morze Bałtyckie, Środkowo-zachodni Atlantyk, Środkowo-wschodni Atlantyk, Południowo-zachodni Atlantyk, Południowo-wschodni Atlantyk, Morze Śródziemne, Morze Czarne, Ocean Indyjski, Ocean Spokojny, Antarktyda. Oliwa z oliwek Informacja o miejscu pochodzenia oliwy z oliwek jest wymagana zgodnie z artykułem 4 rozporządzenia (WE) 1019/2002 w przypadku dwóch najlepszych jakościowo kategorii oliwy tj. ekstra oliwy z oliwek pierwszego tłoczenia oraz 14 Rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury. 15 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2065/2001 z dnia 22 października 2001 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 104/2000 w zakresie informowania konsumentów o produktach rybołówstwa i akwakultury. 394

10 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN oliwy z oliwek pierwszego tłoczenia 16. Miejsce pochodzenia może dotyczyć kraju lub też zawierać informację dotyczącą pochodzenia z Unii Europejskiej. Oczywiście mogą zdarzyć się sytuację, kiedy oliwa jest pozyskiwana w innym miejscu niż miejsce zbioru oliwek. Informacja taka powinna znaleźć się na opakowaniu lub etykietach na opakowaniu, aby zagwarantować, że konsumenci nie są wprowadzani w błąd. W przypadku mieszanin oliwy z oliwek pochodzących z różnych krajów UE, możliwe jest wskazanie głównego pochodzenia oliwy, przy założeniu że stanowi on co najmniej 75% mieszaniny. Owoce i warzywa Artykuł 113a rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych, określa jako generalną zasadę obowiązek znakowania produktów sektora owoców i warzyw przeznaczone do sprzedaży konsumentowi, informacją o kraju pochodzenia 17. Znakowanie dotyczy owoców i warzyw oraz przetworów wymienionych w części IX i X rozporządzenia. Są to m.in.: pomidory, czosnek, sałata, marchew, jabłka, gruszki, winogrona stołowe, owoce cytrusowe. Miód Wymagania dyrektywy Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnoszącej się do miodu, wskazują na konieczność podania na etykiecie miodu kraju lub krajów gdzie miód został zebrany. Jeżeli miód pochodzi z więcej niż jednego Państwa Członkowskiego lub państwa trzeciego, określenie kraju może być zastąpione jednym z poniżej wskazanych określeń 18 : mieszanka miodów pochodzących ze Wspólnoty Europejskiej, mieszanka miodów niepochodzących ze Wspólnoty Europejskiej, mieszanka miodów pochodzących ze Wspólnoty Europejskiej i niepochodzących ze Wspólnoty Europejskiej. 16 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1019/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie norm handlowych w odniesieniu do oliwy z oliwek. 17 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych. 18 Dyrektywa Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu. 395

11 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH Dopuszcza się doprecyzowanie nazwy produktu informacjami dotyczącymi pochodzenia regionalnego, terytorialnego lub topograficznego, jeśli produkt całkowicie pochodzi ze wskazanego źródła. 3. Chronione nazwy pochodzenia i oznaczenia geograficzne Wspólna Polityka Rolna zakłada m.in. ochronę i promocję produktów żywnościowych wysokiej jakości. W grupie tych produktów szczególną ochroną objęte są produkty pochodzące z określonych obszarów geograficznych i charakteryzujące się szczególną jakością wynikającą z danego obszaru geograficznego. Produkty takie są również szansą rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz społeczności lokalnych 19. W odróżnieniu od produktów opisanych w rozdziale 2, oznaczenia geograficzne podlegają ochronie dopiero po ich rejestracji, na wniosek zainteresowanych. Rejestracja taka jest dobrowolna. Szczegółowe wymagania dotyczące produktów podlegających ochronie zawarto w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych. Ze względu na ograniczenie obszaru produkcji, a w konsekwencji ilości produktu na rynku, produkty należące do tej kategorii są najczęściej produktami niszowymi 20. Produkty podlegające ochronie podzielić można na dwie kategorie: Chronione nazwy pochodzenia (ChNP), Chronione oznaczenia geograficzne (ChOG). Bez względu na kategorię produktów, możliwość posługiwania się zarejestrowaną na poziomie UE nazwą możliwe jest wyłącznie w przypadku spełnienia przez producenta wszystkich wymagań określonych w specyfikacji oraz poddaniu się kontroli/certyfikacji. Wprowadzane do obrotu produkty będące ChNP lub ChOG, należy dodatkowo oznaczyć odpowiednim logo (rys. 1). 19 Zaborowska A., Skierkowski K., Szanse produktów lokalnych w dystrybucji globalnej, Przemysł Spożywczy 10/ Borusiewicz A., Karaś W., Kostrz A., Nowicki P., From Typical to New Food Products in Poland Oscypek in: The Food Industry in Europe, Edit.: Sikora T., Strada A., Kraków

12 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN Rys. 1. Logo ChNP, ChOG Źródło: Należy zwrócić uwagę, że produkty będące gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (GTS) podlegające ochronie zgodnie z rozporządzeniem 509/200 nie są związane z miejscem pochodzenia. Fakt rejestracji danego produktu jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność w jednym z krajów UE, nie oznacza zakazu produkcji i oznaczania odpowiednim logo (rys. 2) ww. produktów w innych krajach, o ile spełnione będą wymagania specyfikacji danego produktu. W specyfikacji, nie mogą się znajdować zapisy ograniczające np. pochodzenie produktów lub miejsce przetworzenia do konkretnego obszaru geograficznego. Rys. 2. Logo GTS Źródło: Podsumowanie Oznaczanie produktów żywnościowych obwarowane jest wieloma zasadami, określonymi w prawodawstwie. Informacje dotyczące miejsca pochodzenia produktów stanowią istotną informację dla wielu konsumentów podczas podej- 397

13 Piotr Kafel WYMAGANIA PRAWNE DOTYCZĄCE INFORMOWANIA O POCHODZENIU PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH mowania decyzji zakupowych. W zależności od rodzaju produktów informacje dotyczące obszaru geograficznego czy też miejsca pochodzenia produktu mogą podlegać szczegółowym wytycznym. Wymagania takie mogą nakładać obowiązek wskazania miejsca pochodzenia, co zostało opisane w części 2 niniejszej pracy. Oznaczenia takie mogą również podlegać prawnej ochronie np. w przypadku produktów będących ChNP lub ChOG. Literatura [1] Bogusz-Kaliś W., Mięso i przetwory nowe wymagania w znakowaniu, Przemysł Spożywczy 03/2012 [2] Borusiewicz A., Karaś W., Kostrz A., Nowicki P., From Typical to New Food Products in Poland Oscypek in: The Food Industry in Europe, Edit.: Sikora T., Strada A., Kraków 2006 [3] Burak A.I., Cechy jakościowe polskich i zagranicznych produktów spożywczych w opiniach polskich 25-latków, Problemy Jakości, 08/2010 [4] Dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych. [5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych. [6] Dyrektywa Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu. [7] Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97. [8] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1019/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie norm handlowych w odniesieniu do oliwy z oliwek. [9] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2065/2001 z dnia 22 października 2001 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 104/2000 w zakresie informowania konsumentów o produktach rybołówstwa i akwakultury. [10] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 557/2007 z dnia 23 maja 2007 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1028/2006 w sprawie norm handlowych w odniesieniu do jaj. [11] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych, Dz.U. nr 85 poz. 466 [12] Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1906/90 z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie niektórych norm handlowych w odniesieniu do mięsa drobiowego. [13] Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych. [14] Rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury. [15] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z późn. zm. 398

14 Determinanty zarządzania jakością życia, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, ISBN [16] Zaborowska A., Skierkowski K., Szanse produktów lokalnych w dystrybucji globalnej, Przemysł Spożywczy 10/2011 Netografia [17] (data dostępu ). 399