X edycja, 2008 r. INNOWACYJNA GOSPODARKA NOWY RYNEK BANKOWOŚCI MSP

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "X edycja, 2008 r. INNOWACYJNA GOSPODARKA NOWY RYNEK BANKOWOŚCI MSP"

Transkrypt

1 X edycja, 2008 r. INNOWACYJNA GOSPODARKA NOWY RYNEK BANKOWOŚCI MSP Budowa partnerstwa banków, funduszy i przedsiębiorców w rozwoju innowacyjnej gospodarki. Konferencja. Warszawa, 26 maja 2008r.

2 Spis treści: Strona: 1. Program konferencji Rola banków w finansowaniu biznesu technologicznego. Czy banki mogą być partnerem w budowie innowacyjnej gospodarki?, dr Mieczysław Bąk, Wiceprezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, dr hab. Przemysław Kulawczuk, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Przedsiębiorstwa stosujące nowoczesne technologie o bankach. Analiza wyników badań ankietowych firm biorących udział w IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców, 2007 r., Ewa Jakubowska-Krajewska, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, Andrzej Poszewiecki, Wydział Ekonomii Uniwersytetu Gdańskiego Programy opcji na akcje jako innowacyjne narzędzia motywujące pracowników sektora technologicznego. Rola banków we wspieraniu tego typu programów, dr hab. Przemysław Kulawczuk, Wydział Ekonomii Uniwersytetu Gdańskiego Regulamin X edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Wybrane publikacje dotyczące IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców

3 INNOWACYJNA GOSPODARKA NOWY RYNEK BANKOWOŚCI MSP Budowa partnerstwa banków, funduszy i przedsiębiorców w rozwoju innowacyjnej gospodarki. 26 maja 2008 r., godzina 11:00, Krajowa Izba Gospodarcza, sala :00 12:30 Część I. Banki a innowacyjna gospodarka Rola banków w finansowaniu biznesu technologicznego. Doświadczenia światowe i moŝliwości ich adaptacji do warunków polskich dr Mieczysław Bąk, Wiceprezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Oczekiwania resortu gospodarki wobec banków w zakresie finansowania innowacji i nowoczesnych technologii - Krzysztof Gulda, Dyrektor Departamentu Rozwoju Gospodarki, Ministerstwo Gospodarki Klienci z biznesu technologicznego o bankach. Prezentacja wyników badań klientów banków, uczestników konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 2007r. Ewa Jakubowska-Krajewska, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Programy opcji na akcje jako innowacyjne narzędzia motywujące pracowników sektora technologicznego. Rola banków we wspieraniu tego typu programów - dr hab. Przemysław Kulawczuk, Wydział Ekonomii Uniwersytetu Gdańskiego 12:30 13:00 Przerwa 13:00 14:00 Część II. Innowacyjne strategie bankowości MSP prezentacja osiągnięć laureatów IX edycji Konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców oraz wprowadzenie do X edycji konkursu Prezentacja Banku BGś Agnieszka Jackiewicz-Zatyka - Dyrektor Departamentu Małych i Średnich Przedsiębiorstw Prezentacja Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku Lesław Wojtas, Prezes Zarządu Prezentacja BRE Banku SA Oddział Korporacyjny Łódź Anna Szaforska, Doradca Klienta ds. MSP; Krzysztof Gerlach, Dyrektor Departamentu Małych i Średnich Przedsiębiorstw Wprowadzenie do X edycji konkursu Ewa Jakubowska-Krajewska, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw 14:00 14:30 Część III. Dyskusja. Jak konstruować współpracę na rzecz budowy innowacyjnej gospodarki Wprowadzenie i moderowanie dyskusji dr hab. Przemysław Kulawczuk, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw 14:30 Poczęstunek 2

4 Rola banków w finansowaniu biznesu technologicznego. Czy banki mogą być partnerem w budowie innowacyjnej gospodarki? dr Mieczysław Bąk - Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, dr hab. Przemysław Kulawczuk - Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw 1. Finansowanie nowych technologii przez banki komercyjne Finansowanie biznesu technologicznego przez banki komercyjne nie jest tematem omawianym literaturze tematu w sposób bardzo szeroki. MoŜna wyodrębnić badania, które zajmowały się tym problemem, jednak nie będzie to długa lista. Dotyczy to zarówno badań polskich, jak i europejskich czy amerykańskich. W ramach badania przeprowadzonego w 2002 roku przez Instytutu Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym, dokonano pierwszego pomiaru oczekiwań w zakresie zewnętrznych źródeł finansowania inwestycji w MSP stosujących nowoczesne technologie. W latach zdecydowana większość badanych firm (N=141) oczekiwała zasadniczych, zewnętrznych źródeł finansowania min. zaciągania kredytów bankowych, powiązanych z nimi usług leasingowych czy innych instrumentów dłuŝnych. W tablicy 1 pokazano wyniki badań oczekiwań z 2002 roku. Tablica 1 Przewidywane sposoby wykorzystania zewnętrznych źródeł finansowania w 2002 roku Źródło finansowania: Przeciętna wskazań w % Kredytowo poŝyczkowe - obligacyjne 75,2 Wzrost zadłuŝenia u dostawców 22,3 SprzedaŜ udziałów firmy (wejście nowego inwestora) 35,8 SprzedaŜ kapitału własnej firmy na giełdzie 5,0 Fundusze venture capital 29,3 Inne* 48,1 Źródło: M. Bąk, P. Kulawczuk, A. Szcześniak, T. Szczurek, Finansowanie biznesu technologicznego, IBnDiPP, Warszawa 2003,s 16. Wyniki te moŝna skonfrontować z wynikami badań ankietowych wykonanych przez Instytut Pentor i Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową w 2007 roku. Wykres1. Źródła finansowania inwestycji technologicznych w latach

5 Źródło: Kierunki inwestowania w nowoczesne technologie w przedsiębiorstwa MSP, PARP 2007, s. 68 Uzyskane wyniki wskazują, Ŝe po 5 latach od przeprowadzenia pierwszego polskiego badania w tym zakresie nadal zasadniczym źródłem finansowania inwestycji, w tym technologicznych, w małych i średnich przedsiębiorstwach były kredyty bankowe. Warto zwrócić uwagę na bardzo nikłe znaczenie funduszy venture capital, jako zewnętrznych źródeł finansowania w polskich MSP. Świadczy to o tym, Ŝe oczekiwania wobec tej grupy firm, jako dostawcy kapitału do technologicznych MSP, nie spełniły się. Oznacza to, Ŝe faktycznym i w zasadnie jedynym rynkowym partnerem nowoczesnych przedsiębiorców w Polsce po 2000 roku były i są banki. Historycznie przyjmuje się, Ŝe ryzyko niepowodzenia poŝyczki czy kredytu bankowego udzielonego przedsiębiorstwom wysokiej techniki jest wyŝsze niŝ innym podmiotom gospodarczym. Najczęściej wygrywa przekonanie, Ŝe nowe produkty i usługi są sprzedawane na niepewnych, niestabilnych rynkach, a tempo zmian technologicznych jest tak duŝe, Ŝe przybywa nowych konkurentów i wyzwania konkurencyjne są tak samo silne, jak nowe moŝliwości rynkowe. 1 Ponadto naleŝy podkreślić, Ŝe przedsięwzięcia nowoczesnych technologii oparte są w większości na wiedzy i kapitale ludzkim, który jest elementem najtrudniej poddającym się ocenie finansowej. Skoro więc nieznane jest ryzyko biznesu opartego na kapitale ludzkim, to ryzyko to jest, w rozumieniu banków, wysokie. Jednak, jak wykazały badania Storey a i Tether a 2, przeprowadzone w Niemczech, Francji, Włoszech i Wielkiej Brytanii, MSP stosujące nowe technologie, posiadają niŝsze ryzyko finansowe niŝ MSP w ogóle. Storey i Tether podają, Ŝe załoŝycielami technologicznych MSP są z reguły osoby o zaawansowanej karierze zawodowej i doświadczeniu, posiadające solidną podbudowę edukacyjną i duŝe zdolności do przyswojenia umiejętności w zakresie zarządzania finansowego. Storey i Tether potwierdzają teŝ większą przeciętną siłę technologicznych MSP w stosunku do MSP ogółem w takich wymiarach jak: przeŝywalność przedsiębiorstw, stopa wzrostu, cechy załoŝycieli, czynniki utrudniające lub sprzyjające rozwojowi oraz jakość lokalizacji biznesu 3. Na podstawie cytowanych badań moŝna uznać, Ŝe technologiczne MSP stanowią z reguły niewielką część nowo zakładanych przedsiębiorstw. Ich cechą charakterystyczną jest ogromna dominacja męŝczyzn wśród załoŝycieli (95%) w porównaniu do przeciętnej w UE wynoszącej 66%. Reasumując, zgodnie z wynikami cytowanych badań, w duŝych krajach UE, małe i średnie przedsiębiorstwa wdraŝające nowe technologie przedstawiają niŝsze ryzyko w zakresie kredytowania niŝ przeciętne MSP. NaleŜy jednak zwrócić uwagę na fakt, iŝ badania Storey a i Tether a koncentrowały się na nowo zakładanych firmach. Takie firmy w Polsce raczej nie mogły liczyć na kredytowanie bankowe, niezaleŝnie od tego czy stosują nowoczesne technologie, czy nie. Sytuację zasadniczo zmienia rozwój systemu funduszy poręczeniowych, które mogą pełnić rolę ułatwiającą w zakresie finansowania nowych przedsięwzięć technologicznych. 1 Funding of new technology-based firms by commercial banks in Europe, European Commission, Enterprise Directorate-General, EUR 17025, Luxembourg Storey D.J., Tether B.S.: New technology based firms in the European Union: an introduction. In Research Policy 26 (1998) str , Elsevier Science BV, Amsterdam Guarantee mechanisms for financing innovative technology, European Commission, Directorate-General for Enterprise, EURO 17041, Luxembourg, 2001, s. 8. 4

6 Wykres 1. Ryzyko kredytowania technologicznych MSP CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO KREDYTOWE Nowe, nieznane sposoby biznesu Braki i asymetria informacji Nieznane osiągnięcia biznesowe i wyniki finansowe Nieumiejętność oceny ryzyka technologicznych MSP CZYNNIKI BIZNESOWE POZIOM RYZYKA KREDYTOWEGO TECHNOLOGICZNYCH MSP SFERA INFORMACJI I KOMPETENCJI BANKOWYCH CZYNNIKI ZAWODOWE SFERA KAPITAŁU LUDZKIEGO Wysoki poziom wykształcenia wnioskodawców Techniczne i inŝynierskie praktyczne przygotowanie Zaawansowana kariera zawodowa - wnioskodawców Osiągnięcia techniczne w pracy zawodowej CZYNNIKI ZMNIEJSZAJĄCE RYZYKO KREDYTOWE Źródło: opracowanie własne Produkty finansowe oferowane dla biznesu technologicznego posiadają charakter niszowy. Zaspokajają specyficzne potrzeby, nie mając z reguły charakteru powszechnego. Ich bezpieczna sprzedaŝ wymaga bardzo dobrej znajomości branŝy. Finansowaniem innowacji mogą zajmować się wyspecjalizowane banki niszowe albo teŝ banki uniwersalne w ramach wyspecjalizowanych komórek czy departamentów bankowości technologicznej. Tradycyjnie, za pionierów komercyjnej bankowości technologicznej uwaŝa się Stany Zjednoczone. W ostatnich latach istotne wyniki w tym względzie osiągnął Izrael. W krajach Unii Europejskiej finansowanie biznesu technologicznego przez banki komercyjne nie było zbyt powszechne, ale i tutaj zaznaczają się powaŝne zmiany. 5

7 W Stanach Zjednoczonych banki oferują produkty poŝyczkowe z gwarancjami SBA, które są bardzo dobrze dopasowane do potrzeb biznesu technologicznego. Podstawowa infrastruktura produktów finansowych dla biznesu technologicznego (rodzaje produktów, warunki ich udostępniania, warunki kosztowe, zasady spłaty, kanały dystrybucji i autoryzacja w tym zakresie, itp.) została ukształtowana dawno i funkcjonuje bardzo skutecznie. Poza produktami kredytowymi, powiązanymi z programami federalnymi, banki amerykańskie bardzo blisko współpracują z firmami venture capital 4. Z reguły, banki amerykańskie zajmują uzupełniającą pozycję w poolu finansowym, zapewniając kredyty inwestycyjne. Są one uzupełnieniem środków finansowych uzyskanych wcześniej dzięki np. firmom venture capital czy aniołom biznesu. Banki preferują firmy, które znajdują się w fazie silnego wzrostu, chociaŝ niekoniecznie muszą juŝ istnieć znaczące wpływy lub produkty charakteryzujące się znaczącym potencjałem rynkowym 5. Finansowanie nowoczesnych technologii w USA M.E. Begovich 6 wyróŝnił trzy grupy banków obsługujących biznes technologiczny w USA: NieduŜą liczbę małych banków specjalistycznych, często z aktywami poniŝej 1 mln dolarów, które zapewniały kredyt dla MSP znajdujących się we wczesnych fazach rozwojowych, często nie przynoszących jeszcze dochodu. Te MSP posiadały umiarkowane potrzeby kredytowe. Większą liczbę banków specjalistycznych obsługujących firmy technologiczne, które juŝ zaczęły generować dochody. Te banki były z reguły większe i miały znacznie większe moŝliwości kredytowania i zaspokojenia potrzeb firm będących w fazie intensywnego wzrostu. Główne banki oferujące usługi dla większych firm, np. kredyty syndykatowe czy teŝ konsorcjalne. Te banki z reguły potrzebowały lepszego zrozumienia potrzeb sektora technologicznego i nie chciały podejmować duŝego ryzyka konkurując jednocześnie z firmami leasingowymi oraz poŝyczkodawcami skoncentrowanymi na finansowaniu aktywów. Banki wyspecjalizowane w finansowaniu biznesu technologicznego oferują z reguły produkty typu: zarządzanie pieniądzem, produkty kredytowe, bankowość inwestycyjną oraz bankowość internetową. Wydzielone oddziały lub podmioty podporządkowane zajmują się finansowaniem transakcji typu venture capital. Typowe dla obsługi sektora zaawansowanych technologii są produkty kredytowe, bankowość inwestycyjna, bankowość internetowa oraz operacje kapitałowe. Produkty kredytowe banków komercyjnych w USA dla biznesu technologicznego są traktowane jako uzupełnienie inwestycji typu veture capital. Kredyty są udzielane po dogłębnym zapoznaniu się z projektem i ocenie czy projekt ten posiada szanse na danym rynku. Sillicon Valley Bank bierze pod uwagę następujące kryteria przy analizowaniu produktów kredytowych dla biznesu technologicznego: Finansowanie kapitałem własnym i poziom zaangaŝowania inwestorów 4 Funding of new technology based firms by commercial banks in Europe, wyd. cyt. s TamŜe s Begowich M.E.: The High-Tech Loan Portfolio Not Just a Snack, Anymore, Journal of Lending and Credit Risk Management 1998, cyt. za Funding.., s. 34 6

8 BranŜa Plan biznesowy i model biznesu Etap rozwoju firmy Przywództwo rynkowe i korzyści konkurencyjne Trendy w branŝy oraz tempo zmian w technologii 7. Bank ten specjalizuje się takŝe w kilku innych branŝach, uznanych przezeń za kluczowe, ale nie będące biznesem technologicznym: firmy venture capital, winnice, media, organizacje religijne oraz wolne zawody. Banki oferują takŝe bardzo zaawansowane produkty wspomagane wykorzystaniem bankowości internetowej: składanie aplikacji kredytowych drogą internetową, prowadzenie rachunkowości firmy poprzez Internet przy pomocy bankowego pakietu, narzędzia wspomagające przygotowanie biznes planu czy podejmowanie decyzji finansowych. Nawet osoby całkowicie nie zaznajomione ze specyfiką bankowości i kwestiami finansowania mogą, w drodze internetowego prowadzenia szybko przyswoić sobie nieznane pojęcia ekonomiczno-finansowe i szybko skorzystać z produktów banku. Przykładem bardzo zaawansowanych rozwiązań w tym zakresie moŝe być Comerica Bank 8. Niektóre banki posiadają wyspecjalizowane firmy zaleŝne, zajmujące się finansowaniem typu venture capital. Sillicon Valley Bank posiada firmę VC, która wyspecjalizowała się w finansowaniu fuzji i przejęć - Alliant Partners. Zapewnia to kompleksowość usług. Rozwój Sillicon Valley Bank będzie przedmiotem studium przypadku, które zaprezentowano w trzeciej części pracy. Finansowanie nowoczesnych technologii w Izraelu W Izraelu sytuacja w zakresie finansowania technologii jest wyznaczana przez trzy czynniki: 9 istotne wsparcie rządu dla biznesu technologicznego (Rosenberg 1999); dobrą podaŝ kapitału inwestycyjnego i inne korzystne warunki ramowe (Bannock 1998); silne powiązania z amerykańskimi środowiskami biznesowymi i finansowymi, jako kluczowym handlowym (eksportowym) partnerem. Bardzo waŝną rolę w finansowaniu nowoczesnego biznesu technologicznego w Izraelu pełnią fundacje bilateralne (np. amerykańsko-izraelska, kanadyjskoizraelska itp.). PodaŜ funduszy typu venture capital jest wystarczająca, co powoduje, Ŝe banki izraelskie chętniej zajmują uzupełniającą pozycję w finansowaniu biznesu technologicznego. Banki izraelskie mogą śledzić działania firm typu venture capital, fundacji rządowych lub międzyrządowych, utrzymywać kontakty oraz oferować produkty dłuŝne firmom, prowadzącym stabilną działalność gospodarczą. Do najwaŝniejszych banków izraelskich, zajmujących się obsługą biznesu technologicznego zaliczyć moŝna: Luomi Bank i Israel Discount Bank. Finansowanie nowoczesnych technologii w Europie W Europie, jak oceniają autorzy badania Funding new technology- based firms by commercial banks in Europe, banki komercyjne w większości chciałyby mieć 7 Strona internetowa Sillicon Valley Bank: 8 Strona internetowa Comerica Bank: 9 Cyt. za: Funding of new technology based..., wyd. cyt. S. 37 7

9 wizerunek banków zainteresowanych wspieraniem biznesu technologicznego, ale w praktyce koncentrują się na skutecznym administrowaniu ryzykiem. Skutecznym rozwiązaniem w zakresie administrowania ryzykiem wydaje się budowanie oferty kombinowanej. Calomiris i Pornrojnangkool 10 przeanalizowali relacje pomiędzy działalnością typowo bankową, a działalnością ubezpieczeniową prowadzoną przez banki w USA. Autorzy nie znaleźli dowodów mówiących o tym, Ŝe banki uniwersalne stosowały niskie ceny kredytów po to, aby zabiegać o biznes ubezpieczeniowy. Stwierdzili natomiast, Ŝe banki osiągają dodatkowe premie zarówno przy sprzedaŝy produktów kredytowych, jak i usług ubezpieczeniowych, co świadczy o istnieniu wyodrębnionej dodatkowej wartości z usług kombinowanych, obejmujących zarówno kredyty jak i ubezpieczenia. Banki uniwersalne oszczędzają znaczące kwoty na kosztach relacji z usług kombinowanych i w odróŝnieniu od banków inwestycyjnych osiągają w wyniku kombinowania usług znaczące korzyści. RównieŜ klienci mogą odczuwać korzyści ze sprzedaŝy kombinowanej, zwłaszcza wtedy, gdy produkty ubezpieczeniowe mogą ograniczać popyt na linie kredytowe, poniewaŝ stanowią pewną formę ubezpieczenia ryzyka braku płynności. SpostrzeŜenia te sugerują, Ŝe oferowanie pakietów produktowych z elementami dostosowanymi do specyfiki biznesu technologicznego, w tym produktów typu equity, moŝe generować dodatkowe zyski dla banków. PoniewaŜ biznes technologiczny jest postrzegany jako wysoce ryzykowny, ze względu na wprowadzanie produktów na nowe, niepewne rynki, szybko postępujące zmiany technologiczne oraz bardzo duŝe wyzwania konkurencyjne, dlatego w praktyce banki są bardzo wstrzemięźliwe w finansowaniu tego typu biznesu. ChociaŜ, jak zaznaczają autorzy raportu Funding 11, trudno jest w oparciu o dokonane badania wyszczególnić typy banków finansujących biznes technologiczny w Europie, to moŝna wyszczególnić pewne cechy charakterystyczne: Geograficzna koncentracja w pobliŝu zgrupowań biznesu technologicznego, rozwiniętego na tyle dostatecznie, Ŝe bank zapewnia finansowanie duŝego biznesu technologicznego; Doświadczenie zdobyte w finansowaniu duŝego biznesu technologicznego skutkuje tym, Ŝe kluczowe kierownictwo banku rozumie regionalny rynek technologiczny; Doświadczenie oraz działania lokalnych konkurentów wpływają pozytywnie na formowanie polityki banku wobec biznesu technologicznego 12. Jak wykazały wspomniane badania, zasadnicze produkty oferowane przez banki komercyjne w Europie zawierają najczęściej: pakiety dla biznesu technologicznego, gwarancje kredytowe, specjalne schematy oceny, dostęp do ekspertyz w zakresie nowoczesnych technologii oraz środki budowy bezpieczeństwa. Pakiety dla biznesu technologicznego zawierały z reguły zapewnienie dostępu do tanich lub preferencyjnych linii kredytowych, subsydiów publicznych oraz grantów. Czasami banki komponowały poŝyczki ze stopami procentowymi opartymi na wyniku przedsięwzięcia gospodarczego albo planowały kredyty z karencją płacenia procentów. Od czasu do czasu instrumenty kredytowe były kombinowane z opcją wejścia banku na kapitał własny firmy. Jednak, jak stwierdzili autorzy studium na 10 Calomiris C., Pornrojnangkool T., Relationship Banking and the Pricing of Financial Services, NBER Working Paper 12622, Cambridge, MA Funding..., wyd.cyt. s Funding..., wyd. cyt., s. 43 8

10 stronie 45, banki, chociaŝ chętnie podawały, co jest dostępne dla firm technologicznych, z reguły odmawiały publikowania szczegółów na temat pakietów dla biznesu technologicznego. Oznacza to, Ŝe banki komercyjne w Europie oferowały produkty dla tego sektora, ale z nieznanych przyczyn nie zastosowały segmentacji oferty. Znacznie łatwiej jest sprzedawać produkt wystandaryzowany niŝ produkt wszystko. MoŜna się jedynie domyślać, iŝ przyczyną takiego postępowania mogło być jednoczesne oferowanie produktów komercyjnych banku wraz ze środkami subsydiowanymi, co w większości schematów pomocy publicznej jest niedopuszczalne. Informacje zebrane przez autorów raportu nt. finansowania biznesu technologicznego w krajach UE, wskazują, iŝ w praktyce banki komercyjne są waŝnymi pośrednikami w dostarczaniu pomocy publicznej dla biznesu technologicznego. Udzielanie gwarancji kredytowych przez banki jest w powaŝnym stopniu ubezpieczane przez inne instytucje. W poszczególnych krajach funkcjonują róŝne typy systemów poręczeń kredytowych i banki komercyjne są ich aktywnymi uczestnikami. Ocena ryzyka finansowania biznesu technologicznego jest dokonywana w ramach schematów ratingu technologicznego ( technology rating schemes ). Program Innowacyjny UE finansował dwa konsorcja w zakresie budowy takiego ratingu: 1) Natwest, ING, Deutsche Bank, 2) InvestKredit, SPEF, Banque de Development des PME. 13 Jednak wyniki tych programów nie są dostępne. Powstaje pytanie na ile te doświadczenia okazały się nieudane. Jak wskazują wyniki cytowanych badań, na przełomie XX i XXI wieku w krajach UE wybrane banki komercyjne finansując rozwój biznesu technologicznego, najczęściej duŝego i średniego, próbowały ustrukturyzować podejście wobec małego biznesu technologicznego, wypracowując reguły ratingu. Bardzo często administrowały produktami subsydiowanymi, czasami próbując dodać do nich swoje pakiety usług. Zdecydowana większość banków nie wydzielała w swoich portfelach biznesu technologicznego i bardzo problematyczne było określenie charakterystyk finansowych tego typu klientów. Brak segmentacji utrudniał oferowanie jednolitych pakietów produktów. Jednocześnie, jak stwierdzili autorzy studium, banki krańcowo niechętne dzieliły się danymi wraŝliwymi handlowo dotyczącymi biznesu technologicznego 14. Takie podejście banków do danych poszczególnych jednostek jest zrozumiałe, jednak niechęć dostarczania danych zagregowanych mogła wynikać z faktu, iŝ te transakcje były albo bardzo opłacalne, albo bardzo ryzykowne, co nie mieści się w optyce funkcjonowania banków (druga sytuacja). Na podstawie badań w krajach UE stwierdzono równieŝ, Ŝe nie więcej niŝ 15% banków oferowało produkty dla biznesu technologicznego, najczęściej wartość produktów dłuŝnych mieściła się w granicach tys. euro, a aktywność banków odzwierciedlała uprzednie działania firm venture capital. W Europie nie było banków komercyjnych typowo wyspecjalizowanych w finansowaniu biznesu technologicznego TamŜe s TamŜe s Funding..., wyd. cyt. s

11 2. Gwarancje kredytowe i kapitałowe dla innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstw 16 Systemy gwarancji kredytowych dla małych i średnich przedsiębiorstw są bardzo rozpowszechnione na świecie. Autorzy studium zrealizowanego na zlecenie Komisji Unii Europejskiej zlokalizowali 47 schematów waŝniejszych mechanizmów gwarancyjnych funkcjonujących w krajach UE, USA, Kanadzie i Republice Czeskiej. Z wymienionych krajów tylko w Niemczech funkcjonował wydzielony schemat gwarancyjny dla biznesu technologicznego, ale w Austrii, Holandii, USA, Danii, Finlandii, Włoszech oraz Szwecji istniały schematy gwarancyjne dopasowane do potrzeb biznesu technologicznego, chociaŝ nie zawierały nazwy firmy nowych technologii. W pozostałych analizowanych krajach, udzielanie gwarancji kredytowych dla biznesu technologicznego odbywało się przy okazji gwarantowania kredytów dla MSP. MoŜna więc stwierdzić, iŝ wyodrębniony system gwarancji kredytowych dla biznesu technologicznego nie jest bardzo powszechny. Sytuacja taka moŝe wynikać ze specyfiki finansowania nowych przedsięwzięć w zakresie nowoczesnych technologii. PoniewaŜ traktowane są one jako przedsięwzięcia wysokiego ryzyka, powinny być w zasadniczym stopniu finansowane kapitałem własnym. W przypadku realizacji nowej inwestycji w większości finansowanej kapitałem własnym, a uzupełniająco kapitałem dłuŝnym, bank kredytujący nie musi poszukiwać dodatkowych zabezpieczeń, poniewaŝ wystarczający moŝe okazać się kapitał własny firmy (zarówno pochodzący od przedsiębiorcy jak i inwestorów venture capital). Zakład Kredytowania Odbudowy (KfW), Niemcy PoniewaŜ nie jest celem niniejszego opracowania omawianie istoty i reguł funkcjonowania systemów gwarancyjnych, to w tym punkcie skoncentrowano się na omówieniu systemu niemieckiego, prowadzonego przez Zakład Kredytowania Odbudowy (KfW) oraz systemów, które zostały uznane przez autorów studium Guarantee... 17, za wysoce odpowiadające potrzebom biznesu technologicznego. Na początku warto zwrócić uwagę, Ŝe gwarancje niekoniecznie muszą dotyczyć kredytów na zakup wartości materialnych i niematerialnych, mogą one takŝe dotyczyć kapitału własnego wnoszonego przez inwestora do przedsiębiorstwa. Niemiecki Zakład Kredytowania Odbudowy prowadził program KfW Venture Capital Programme (obecnie Regional Venture Capital Programme), w ramach którego udzielał gwarancji w zakresie pokrycia ryzyka wejścia kapitałowego do firmy w granicach maksymalnie do 40-50% wartości zainwestowanego kapitału, w zaleŝności od miejsca połoŝenia przedsiębiorstwa. Okres gwarancji obejmował 10 lat, a składka wynosiła od 0,45% do 2,2% rocznie 18. Inne programy dotyczące wspierania biznesu technologicznego nie są oficjalnie nazwane gwarancjami, ale KfW zapewniał refinansowanie poŝyczek dla współpracujących banków. O ile studium Guaranttee schemes..., operuje sformułowaniem gwarancje, to sam KfW uŝywa sformułowania refinansowanie. I tak przykładowo gwarancje KfW w ramach programu ERP Innovation Programme obejmowały koszty poŝyczki do 100% wartości kosztów B+R, a 50% lub 80% kosztów poŝyczki w odniesieniu do fazy 16 Zawartość tego punktu jest w istotnym stopniu oparta na wnioskach z opracowania: Guarantee mechanisms for financing new technologies, European Commission, Directorate-General for Enterprise, EUR 17041, Luxembourg Guaratee..., wyd. cyt. s KfW Venture Capital Programme, Summary: 10

12 wprowadzania produktu na rynek. Ponadto banki pośredniczące otrzymywały 60% gwarancji od KfW na spłatę zobowiązania płatniczego oraz pierwszeństwo w zakresie zaspokojenia roszczeń z zabezpieczenia dłuŝnika. KfW posiada gwarancje rządu federalnego i władz krajowych RFN. Austriacka agencja FGG (Finanzierungsgarantie GmBH) zapewnia gwarancje w wysokości 50% wartości wniesionego kapitału. Duńska agencja Vaeksfonden zapewnia gwarancję pokrywającą 45% kosztów rozwojowych. We Włoszech zakres gwarantowanego kredytu sięga 50% wartości poŝyczki (programy UFP i Confidi Toscana), w Holandii - 40%. 19 Korzystający z gwarancji, z reguły, pokrywa opłatę wstępną (zasadniczą), czyli składkę gwarancyjną, ponadto płaci za administrowanie gwarancją. Wśród programów analizowanych w studium wartości te sięgały od 0,3% do 2,2%, przy czym większość składek była na poziomie poniŝej 1%. Gwarancje z reguły obejmowały okres od 3 do 10 lat. Współpraca z rządem Bardzo interesujące zasady przyjęto przy wycenie oprocentowania poŝyczek gwarantowanych przez rząd. W Austrii oprocentowanie było na poziomie oprocentowania obligacji rządowych plus 0,5-1,375%. W Niemczech KfW oferował stopy procentowe poniŝej rynkowych. W Holandii w 2000 roku stosowano stopę stałą w wysokości 5,7%, w Stanach Zjednoczonych określono, Ŝe obciąŝenie procentowe od wkładów kapitałowych udzielanych przez Small Business Investment Corporations biznesowi technologicznemu nie moŝe być wyŝsze niŝ 7% powyŝej kosztu pozyskania kapitału. MoŜna stwierdzić, iŝ w zakresie określania wysokości oprocentowania istniała pełna dowolność. Jednak dowolność w ustalaniu oprocentowania gwarantowanych poŝyczek uległa znacznemu ograniczeniu ze względu na porozumienie krajów UE w zakresie ograniczania promocji oprocentowania w przypadku kredytów eksportowych. Przyjmuje się, Ŝe oprocentowanie kredytów eksportowych nie moŝe być niŝsze niŝ wskaźnik CIRR, czyli stopa referencyjna banków komercyjnych. MoŜna z duŝym prawdopodobieństwem przyjąć, Ŝe podobne rozwiązania w zakresie minimalnego poziomu oprocentowania będą obowiązywały w stosunku do wszystkich programów pomocowych w UE. Poszczególne schematy gwarancyjne ukierunkowane na gwarantowanie kredytów lub wkładów kapitałowych określały grupę celową w róŝny sposób. Na przykład w schemacie austriackim ułatwiającym finansowanie kapitału własnego określono grupę celową jako: austriackie MSP charakteryzujące się filozofią korporacyjną zorientowaną na produkty oparte na nowej technologii, sprzedawane na rynkach międzynarodowych, znaczącymi wydatkami na badania i rozwój, szybkim rozwojem zasobów ludzkich i biznesem ulokowanym w Austrii podczas faz startu i wzrostu. W Niemczech, przy gwarancjach związanych z venture capital określono grupę celową przez podanie limitu obrotów (np. 500 mln euro), a w wariancie programu poŝyczkowego na 125 mln euro. W Finlandii zdefiniowano grupę celową, jako innowacyjne MSP (włączając w to sektor usług), charakteryzujące się potencjałem wzrostu i tworzenia nowych miejsc pracy, potrzebujące poŝyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej, kapitału obrotowego lub długoterminowego kredytu inwestycyjnego Guarantee..., wyd. cyt. s Guarantee..., wyd. cyt. s

13 Generalnie, obserwując rozwiązania stosowane w poszczególnych krajach, naleŝy zwrócić uwagę na dwa podejścia. Zgodnie z pierwszym, grupa celowa jest definiowana dosyć szeroko, co pozwala na zwiększenie jej pojemności i uwzględnienie, tym samym, nietypowych przypadków. Takie określenie grupy celowej znacznie utrudnia monitoring pomocy publicznej. W niektórych krajach pozwala to na subsydiowanie jednostek, które w innych nie mogłyby liczyć na wsparcie. Innym zagroŝeniem jest moŝliwość korupcyjnego wykorzystania funduszy przy tak szerokiej definicji. Definicja wąska ułatwia monitoring, ale jest nieelastyczna i bardzo utrudnia udzielanie pomocy w nietypowych przypadkach. Bardzo często definicja uprawnionych do korzystania z pomocy gwarancyjnej jest pochodną środków, które są przeznaczone na pomoc. Jak wspomniano powyŝej, koszt gwarancji najczęściej oscyluje poniŝej 1% wartości gwarantowanych środków. Praktyka pokazuje, Ŝe wartość złych kredytów przekracza z reguły koszt gwarancji. Oznacza to, Ŝe zdecydowana większość systemów gwarancyjnych musi być dotowana, aby zbilansować zyski i straty. Czasami wynik na działalności gwarancyjnej dla MSP jest dodatni, ale często nie pokazuje się kosztów operacyjnych funkcjonowania funduszy gwarancyjnych. W programach austriackich koszty funkcjonowania schematów gwarancyjnych wynosiły od 1 do 4%. Fundusz szwedzki był samofinansujący, natomiast amerykański program udzielania gwarancji Small Business Investment Corporations (które były finalnymi inwestorami) nie podawał efektywności, chociaŝ jak mówiono program jest samofinansujący zwłaszcza, jeŝeli weźmie się pod uwagę zwiększenie wpływów podatkowych z nowych przedsiębiorstw 21. Dane te wskazują, Ŝe zdecydowana większość gwarancji na kredytowanie lub wkłady kapitałowe musiała być dofinansowywana przez sponsorów schematów gwarancyjnych (najczęściej były to rządy krajowe lub władze regionalne). Jednak część schematów działała w oparciu o zasady samofinansowania, co z reguły wymagało, w początkowej fazie, duŝego wkładu kapitałowego do funduszu gwarancyjnego. Wnioski Reasumując, naleŝy stwierdzić, iŝ gwarancje kredytowe lub gwarancje na wkłady kapitałowe do biznesu technologicznego nie były bardzo rozpowszechnionym rozwiązaniem. Bardziej skutecznym rozwiązaniem było refinansowanie inwestycji firm venture capital poprzez długoterminowe poŝyczki od banków rozwojowych, chociaŝ czasami było to kombinowane z udzielaniem gwarancji na część inwestowanej kwoty. Przy finansowaniu biznesu technologicznego częściej występowały schematy gwarancji dla firm venture capital, niŝ typowych gwarancji kredytowych dla biznesu technologicznego. Innym zagadnieniem jest oczywista obserwacja, Ŝe bardzo duŝa część gwarancji na nowe inwestycje w przemyśle dotyczyła właśnie inwestycji technologicznych, jednak nie były one ujmowane jako gwarancje dla nowych firm. Zarówno w Europie, jak i w USA brakuje szczegółowych danych statystycznych, za pomocą których moŝna by było precyzyjnie określić zakres finansowania biznesu technologicznego gwarantowanymi kredytami lub kapitałem własnym. Warto równieŝ przytoczyć hiszpańską koncepcję w zakresie gwarancji kredytowych, która mogłaby znacznie zwiększyć akcję kredytową do technologicznych MSP. Opis tego rozwiązania podaje opracowanie Komisji Europejskiej Guarantees and Mutual 21 TamŜe s

14 Guarantees. 22 przytaczając przykład innego działania funduszu gwarancyjnego niŝ zwyczajowo spotykane. Hiszpański system 23 polega na tym, Ŝe fundusz gwarancyjny przejmuje pełne ryzyko kredytowe, ale w zamian prowadzi pełne zarządzanie ryzykiem oraz jest wyłącznym beneficjentem zabezpieczeń oferowanych przez kredytobiorców. Banki są jedynie dostawcami funduszy. 24 Tego typu rozwiązanie zastosowane w Polsce mogłoby znacząco zwiększyć efektywność działania funduszy poręczeniowych, obniŝyć koszty ryzyka dla banków oraz uczynić koszt poŝyczki bardziej przystępnym dla MSP. MoŜna rozwaŝyć zastosowanie tego typu rozwiązań w sposób pilotaŝowy oraz dokładnie przestudiować doświadczenia hiszpańskiego systemu gwarancyjnego NiezaleŜny kredytowy rating technologiczny budowa brakującego ogniwa Wydaje się, Ŝe MSP mogłyby szybciej i skuteczniej uzyskiwać kredyty bankowe, zwłaszcza w zakresie zakupu nowoczesnych technologii, gdyby ich rating kredytowy był znany bankom. PoniewaŜ banki mają powaŝne kłopoty w określeniu ratingu kredytowego technologicznych MSP, o czym świadczą równieŝ niepowodzenia w budowie takiego ratingu przez banki w UE, być moŝe warto rozwiązanie tego problemu powierzyć niezaleŝnej agencji ratingowej. Interesujące rozwiązania w tym zakresie zastosowano w Indiach. W 2005 roku Ministerstwo Informatyzacji zwarło umowę z firmą D&B na dostarczanie ratingu kredytowego MSP, za pośrednictwem Krajowej Korporacji Małego Biznesu (The National Small Industries Corporation Ltd). Rating ten był dostarczany odpłatnie dla MSP, przy czym rząd dofinansował koszty sporządzania ratingu w 75%. Z góry teŝ były ustalone stawki za oceny ratingowe, które zostały uzaleŝnione od wielkości przedsiębiorstwa. Rozwiązanie indyjskie udostępniło MSP informacje na temat ich sytuacji kredytowej, ułatwiło starania o kredyt oraz zmniejszyło ryzyko banków w zakresie podejmowania decyzji o kredytowaniu. Zbudowanie tego typu ratingu dla firm technologicznych w Polsce pozwoliłoby na podwójną ocenę MSP i znacznie zmniejszyłoby ryzyko banków w zakresie kredytowania technologicznych MSP. 4. Konkluzje dla Polski. Jak banki, fundusze poręczeniowe i przedsiębiorcy mogą współpracować dla rozwoju innowacyjnej gospodarki? WdroŜenie programu Innowacyjna Gospodarka wymaga dobrego współdziałania banków, funduszy poręczeniowych i przedsiębiorstw. MoŜna oceniać, iŝ mimo wysokiej oceny ryzyka finansowania projektów innowacyjnych przez banki, sytuacja ta ulegnie radykalnej zmianie wobec faktu, iŝ projekty innowacyjne będą mogły być dofinansowywane w formie bezzwrotnych dotacji. Oznacza to radykalną przebudowę 22 Guarantees and Mutual Guarantees, BEST Report to the Commission by an Independent Expert Group, European Commission, Brussels Guarntees and Mutual Guarantees, Best Report, EC, Brussels, January 2005, s. 15. Dotyczy to systemu Sociedades de Garancia Reciproca. Fundusze te posiadają bardzo dobre mnoŝniki gwarancyjne: przy kapitale wynoszącym pod koniec 2003 roku 337 milionów euro wartość pozostających gwarancji wyniosła 2829 milionów euro, czyli mnoŝnik gwarancyjny wyniósł ponad TamŜe s Kulawczuk P. Innowacyjne idee i wzorce bankowości MSP. Doświadczenia światowe i polskie osiągnięcia, PAFDDMP, Warszawa 2007, s

15 oceny ryzyka dla banków i wytworzenie silnych bodźców do udziału we współfinansowaniu pomostowym, a takŝe w zakresie brakujących środków. MoŜna postawić tezę, Ŝe banki powinny dostarczyć część płynności finansowej dla rynku innowacji w Polsce. Według Strahana 26 moŝna pojmować rolę banków w XXI wieku, jako dostarczycieli płynności funduszy (zdolności do pozyskania gotówki na Ŝądanie), oraz płynności rynkowej (zdolności do handlu aktywami przy niskich kosztach transakcyjnych). Zapewnienie przez banki płynności finansowej przedsiębiorstw w oparciu o linie kredytowe i zaangaŝowanie kredytowe staje się coraz bardziej istotnym czynnikiem rozwoju nowoczesnych technologii. Pełniąc rolę brokerów na rynkach papierów wartościowych, rynku derywatów, w zakresie poŝyczek syndykatowych oraz sekurytyzacji portfela kredytowego, banki zapewniają płynność rynkowi. Jak moŝna wyobraŝać sobie współpracę przy zapewnieniu płynności finansowania innowacyjnej gospodarki w polskich warunkach? 1. Banki powinny sformułować oferty współfinansowania potrzeb rozwojowych w MSP. Oferty te powinny być dopasowane do produktów pomocowych i powinny być oferowane w ramach pakietów do opcyjnego wykorzystania przez MSP 2. Do oferty pakietowej umoŝliwiającej montaŝ finansowy powinna być dołączona moŝliwość poręczenia części finansowania zewnętrznego, zapewnianego przez banki czy fundusze poręczeniowe. 3. Technologiczne MSP powinny mieć moŝliwość nabywania niezaleŝnego ratingu kredytowego i wraz z jego wynikami starać się o środki pomocowe i kredyty. Pozyskiwanie ocen ratingowych przez MSP powinno być współfinansowanie w ramach pomocy dla MSP. 4. Koordynatorami współpracy w zakresie montaŝu finansowania pomocowego, bankowego i systemu poręczeniowego oraz zatrudnienia niezaleŝnej agencji ratingowej powinny być zarówno PARP jak i BGK 5. Wydaje się, Ŝe dystrybucja oferty pomocowej powinna być maksymalnie zdecentralizowana. W tym procesie mogłyby uczestniczyć zarówno jednostki powiązane z PARP, jak i banki czy fundusze poręczeniowe. 6. Kontrola nad systemem powinna być sprawowana przez władze skarbowe. MoŜna oceniać, Ŝe proponowane rozwiązania będą sprzyjały płynnemu wdroŝeniu systemu innowacyjnej gospodarki, umoŝliwią takŝe koncentrację na realizacji celów ekonomicznych partnerów biznesowych przedsiębiorstw i celów publicznych władz politycznych. Rozwiązania tego typu mogą teŝ obniŝać koszt kredytu czy leasingu poprzez obniŝenie ryzyka i asymetrii informacyjnej w zakresie ryzyka kredytowania technologicznych MSP. 26 Strahan P., Liquidity production in the 21st Century Banking, NBER Working Paper 13798, Cambridge, MA,

16 Rys. 2 System współpracy w zapewnieniu płynności finansowej Programu Innowacyjna Gospodarka CEL OGÓLNY Szybka i sprawna realizacja programu Innowacyjna Gospodarka METODA Dobór rozwiązań instytucjonalnych i partnerów zapewniających realizację programu WŁADZE PUBLICZNE PARTNERZY FUNDUSZE poręczeń dla technologicznych MSP i ich agendy przyznające granty INSTYTUCJE RATINGU technologicznych MSP BANKI finansujące technologiczne MSP NARZĘDZIA Wariantowe pakietowe rozwiązania montaŝu finansowego projektów dla technologicznych MSP EFEKT POŚREDNI Płynność finansowa programu = Zdolność do przekształcania się projektów w wydatki rozwojowe EFEKT KOŃCOWY Rozwój technologicznych MSP Rozwój Innowacyjnej Gospodarki w Polsce 15

17 Bibliografia: Bąk M., Kulawczuk P., Szcześniak A., Szczurek T., Finansowanie biznesu technologicznego, IBnDiPP, Warszawa 2003 Begowich M.E.: The High-Tech Loan Portfolio Not Just a Snack, Anymore, Journal of Lending and Credit Risk Management 1998, cyt. za Funding.., s. 34 Calomiris C., Pornrojnangkool T., Relationship Banking and the Pricing of Financial Services, NBER Working Paper 12622, Cambridge, MA 2006 Funding of new technology based firms by commercial banks in Europe, wyd. cyt. s. 33 Funding of new technology-based firms by commercial banks in Europe, European Commission, Enterprise Directorate-General, EUR 17025, Luxembourg 2000 Guarantee mechanisms for financing innovative technology, European Commission, Directorate-General for Enterprise, EURO 17041, Luxembourg, 2001, s. 8. Guarantee mechanisms for financing new technologies, European Commission, Directorate-General for Enterprise, EUR 17041, Luxembourg 2001 Guarantees and Mutual Guarantees, Best Report, EC, Brussels, January KfW Venture Capital Programme, Summary: Kierunki inwestowania w nowoczesne technologie w przedsiębiorstwa MSP, PARP 2007 Kulawczuk P. Innowacyjne idee i wzorce bankowości MSP. Doświadczenia światowe i polskie osiągnięcia, PAFDDMP, Warszawa 2007 Securitisation of Guaranteed SME Loans in Europe and Finance for Innovation, Bannock and Partners, 1995 EIMS Publication, Storey D.J., Tether B.S.: New technology based firms in the European Union: an introduction. In Research Policy 26 (1998) str , Elsevier Science BV, Amsterdam 1998 Strahan P., Liquidity production in the 21st Century Banking, NBER Working Paper 13798, Cambridge, MA,

18 Przedsiębiorstwa stosujące nowoczesne technologie o bankach. Analiza wyników badań ankietowych firm biorących udział w IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców, 2007r. Ewa Jakubowska-Krajewska - Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Andrzej Poszewiecki Wydział Ekonomii Uniwersytetu Gdańskiego 1. Wprowadzenie W 2007 roku po raz dziewiąty zorganizowano konkurs Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców. Wśród klientów banków biorących udział w konkursie przeprowadzone zostało badanie dotyczące postrzegania oferty banków dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz oceny relacji bank przedsiębiorca. Działanie to pozwala stwierdzić jak zmieniają się banki oraz ich strategie dla tego segmentu rynku. Badaniu poddano klientów 6 banków uniwersalnych (Bank BGś, BRE Bank S.A., Raiffeisen Bank Polska S.A., DnB NORD Polska S.A., Bank Handlowy w Warszawie S.A., Bank Millennium S.A.), 20 banków spółdzielczych (BS w Jastrzębiu Zdroju, BS w Wysokiem Mazowieckiem, BS w Brańsku, BS w Sochaczewie, BS w Stalowej Woli, BS w Kolnie, Podkarpacki BS, BS w Zgierzu, BS w Wieliczce, BS w Nałęczowie, BS w DzierŜoniowie, BS w KsięŜpolu, BS w Płońsku, BS w Zambrowie, BS w Zwoleniu, Kujawsko-Dobrzyński BS, Międzypowiatowy BS w Myszkowie, Południowo-Mazowiecki BS w Jedlińsku, Rejonowy BS w Lutowie, Spółdzielczy Bank Rzemiosła i Rolnictwa, a takŝe 21 oddziałów bankowych, wśród nich oddziały Banku BPH S.A., Banku BGś, PKO Banku Polskiego S.A., BRE Banku S.A. Ankietowe badania ocen klientów, banków naleŝących do sektora małych i średnich przedsiębiorstw składało się z 2 części: badania klientów, którzy w przewaŝającej mierze preferują osobiste relacje z bankiem (zwanych dalej klientami relacyjnymi) 27 oraz badania opinii klientów korzystających przede wszystkim z bankowości elektronicznej (zwanych dalej klientami elektronicznymi). W ramach badania kontynuowano metodologię stosowaną w poprzednich edycjach konkursu opartą na osobistym wypełnianiu ankiety przez przedsiębiorców. Badanym respondentom zadano 20 pytań dotyczących wielu kwestii współpracy z bankiem, m.in.: oceny jakości obsługi bankowej, konkurencyjności cenowej, jakości procedury kredytowej, promocji banku w segmencie MSP, itd. Przeprowadzone badanie ilustruje podejście instytucji finansowych do klientów z sektora małych i średnich przedsiębiorstw stosujących nowoczesne technologie, wskazuje takŝe obecne i przyszłe oczekiwania klientów w zakresie bankowego finansowania. Analiza ocen klientów relacyjnych i elektronicznych stanowi podstawę do opracowania badań benchmarkingowych, określających pozycję konkurencyjną poszczególnych banków biorących udziału w konkursie. 27 Konstrukcja ta nawiązuje do rozwaŝań zawartych w pracy M. Szczepańca: Marketing relacyjny jako element strategii banków komercyjnych, Wyd. UG, Gdańsk

19 Poszczególne elementy bankowego finansowania MSP stosujących nowoczesne technologie były oceniane w skali od 1 do 6, gdzie 6 oznaczało cecha najwyŝszej próby, 5 - bardzo dobrze, 4 - dobrze, 3 - dostatecznie, 2 - miernie, 1 - słabo. Kwestią wartą podkreślenia jest fakt, Ŝe badanie miało charakter rozłączny. Oznacza to, Ŝe klienci poszczególnych banków oceniali tylko własne banki. Nie jest to więc ocena równoległa, gdzie jeden doświadczony w kontaktach z kilkoma bankami klient ocenia te banki. Powoduje to konieczność uwzględnienia zróŝnicowania klientów oraz dokonywania porównań pomiędzy bankami w poszczególnych kategoriach klientów. Te porównania dają znacznie bardziej prawdziwy obraz niŝ porównania ogólne. Prezentowana praca skupia się na analizie ocen przedsiębiorców, którzy zadeklarowali, Ŝe w swej działalności wykorzystują nowoczesne technologie, maszyny i urządzenia. Wydaje się, Ŝe bardziej szczegółowa analiza ocen tej właśnie grupy przedsiębiorców moŝe być ciekawym przyczynkiem do analizy zachowań przedsiębiorców wykorzystujących nowe technologie i do wskazania określonych sposobów współpracy banków z takimi przedsiębiorcami. 2. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw Spośród wszystkich 4391 przebadanych przedsiębiorców, 2275 zostało zakwalifikowanych jako ci, którzy wykorzystywali nowoczesne technologie (z czego 1492 to klienci relacyjni, a 783 to klienci elektroniczni). W tym gronie zdecydowanie przewaŝały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (57%). Dość licznie reprezentowane były spółki z o.o. (23%). DuŜo mniej wśród ankietowanych firm stanowiły spółki jawne (8%) i cywilne (7%). Analizując wielkość zatrudnienia moŝna zaobserwować, Ŝe zdecydowanie największą grupę stanowią firmy, które zatrudniały do 9 osób (43%). Prawie 29% przedsiębiorstw zatrudniało od 10 do 49 pracowników. Od 50 do 249 pracowników zatrudniało 12% ankietowanych, a powyŝej 250 niecały 1%. Analizując rodzaj zadeklarowanej działalności moŝna dostrzec, Ŝe mamy tu do czynienia z dość równomiernym rozkładem, w ramach którego praktycznie taka sama liczba firm deklaruje działalność produkcyjną i usługową. Szczegółowy podział na rodzaje działalności przedsiębiorstw respondentów pokazuje poniŝsza tabela. Tabela 1 Rodzaj działalności prowadzonej przez ankietowanych przedsiębiorców Rodzaj działalności w % Produkcja 25,50 Handel 20,80 Usługi 26,00 Rolnictwo 18,80 Budownictwo 4,30 Inne 2,90 Brak odp. 1,70 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 18

20 3. Klienci relacyjni Klienci, którzy deklarowali, Ŝe częściej korzystają z osobistego kanału kontaktu z bankiem oceniali ofertę banków oraz współpracę z nimi z punktu widzenia 20 czynników. Zestawienie ogólnych ocen zawiera poniŝsza tabela. Tabela 2. Zestawienie uzyskanych ocen we wszystkich 20 pytaniach w roku 2007 ZAKRES OCENY Kwalifikacje i wiedza pracowników w zakresie obsługi klienta i bankowości przedsiębiorstw 2. Lokalizacja, parking, dojazd oraz środowisko i komfort obsługi klientów 3. Szybkość obsługi 4. Dostępność indywidualnej opieki doradcy bankowego 5. Innowacyjność oferty i jej dostosowanie do potrzeb MSP 6. Przejrzystość tabeli oprocentowania, opłat i prowizji 7. Jakość informacji o produktach i usługach banku (przejrzystość i dostępność broszur reklamowych, ekspozycja materiałów reklamowych dla MSP w placówkach, jakość strony WWW) 8. Jakość obsługi przez Internet i telefon 9. Konkurencyjność oprocentowania kredytów dla MSP na rynku lokalnym 10. Konkurencyjność oprocentowania depozytów przedsiębiorców na rynku lokalnym 11. Konkurencyjność prowizji i opłat bankowych na rynku lokalnym 12. Szybkość i jakość informowania o wprowadzanych zmianach w ofercie (oprocentowaniu, opłatach, oferowanych usługach) 13. Prostota wniosków poŝyczkowych i kredytowych dla MSP, w tym eliminacja zbędnej dokumentacji 14. Zakres pomocy przy opracowywaniu wniosku kredytowego i korzystania z nowych produktów bankowych 15. Elastyczność i doradztwo przy doborze zabezpieczeń kredytów 16. Szybkość procedury kredytowej 17. Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank 18. Ocena uzyskiwanych korzyści przez klienta w relacji do ponoszonych kosztów (opłacalność) 19. ZauwaŜalność i wiarygodność promocji banku przez MSP na rynku lokalnym 20. Bezpieczeństwo klienta we współpracy z bankiem: finansowe, fizyczne i techniczne 5,35 4,39 5,03 5,2 4,79 4,8 5,03 5,09 4,53 4,4 4,43 4,82 4,48 5,18 4,99 4,75 5,13 4,67 4,79 5,11 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 19

21 PoniŜej przedstawiono wykres, który pokazuje najwyŝej oceniane elementy we współpracy z bankami. Wykres 1 NajwyŜej oceniane elementy we współpracy przedsiębiorców z bankami (klienci relacyjni) NajwyŜej oceniane cechy we współpracy z bankami (klienci tradycyjni) 5,4 5,35 5,3 5,25 5,2 5,15 5,1 5,05 5 5,35 5,2 Kwalifikacje i Dostępność wiedza pracowników indywidualnej opieki w zakresie obsługi doradcy bankowego klienta i bankowości przedsiębiorstw 5,18 Zakres pomocy przy opracowywaniu wniosku kredytowego i korzystania z nowych produktów bankowych 5,13 Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Elementem, który klienci zdecydowanie najbardziej doceniają są kwalifikacje oraz wiedza pracowników banków biorących udział w konkursie. Świadczy to o tym, Ŝe banki uczestniczące w konkursie posiadały kadrę o wysokich kwalifikacjach. Średnia ocena 5,35 oznacza, Ŝe banki otrzymały aŝ 89% moŝliwych do uzyskania punktów. Z kolei najniŝej ocenione cechy pokazane są na wykresie 2. 20

22 Wykres 2 NajniŜej oceniane cechy we współpracy z bankami (klienci tradycyjni) 4,5 4,48 4,46 4,44 4,42 4,4 4,38 4,36 4,34 4,48 Prostota wniosków poŝyczkowych i kredytowych dla MSP, w tym eliminacja zbędnej dokumentacji 4,43 Konkurencyjność prowizji i opłat bankowych na rynku lokalnym 4,4 4,39 Konkurencyjność oprocentowania depozytów przedsiębiorców na rynku lokalnym Lokalizacja, parking, dojazd oraz środowisko i komfort obsługi klientów Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Najgorsze oceny zyskuje kwestia lokalizacji, parkingu i dojazdu. W poprzedniej edycji na wniosek uczestników konkursu kwestia dotycząca środowiska i komfortu obsługi została połączona z elementami lokalizacyjnymi. W rezultacie, z jednej z najwyŝej ocenianych cech środowisko obsługi (w połączeniu z lokalizacją i parkingiem) stała się najniŝej ocenianym elementem. Zespół autorski przygotował równieŝ zestawienie pokazujące wyniki w podziale na poszczególne województwa. Aby móc porównać oceny firm wykorzystujących nowe technologie ze wszystkimi firmami biorącymi udział w konkursie przygotowaliśmy tego samego typu zestawienie równieŝ dla całości badanej populacji. Wyniki tych prac zawierają poniŝsze tabele. 21

23 22

24 W ramach procedury badawczej porównano równieŝ wyniki całości badanej populacji z odpowiedziami udzielonymi przez firmy wykorzystujące nowe technologie. Okazuje się, Ŝe w 185 przypadkach (na 280) oceny, które przyznają klienci wykorzystujący w swej działalności nowe technologie są wyŝsze od ocen przyznawanych przez ogół badanych. Sytuacja taka ma miejsce w 66% przypadków. Klienci wykorzystujące nowe technologie są bardziej zadowolonymi klientami. Jak moŝna zaobserwować na wykresie 3 róŝnice w pozytywnej ocenie nie są duŝe, jednak są one charakterystyczne dla wszystkich pytań (czyli średnio, w przypadku kaŝdego pytania klienci wykorzystujące nowe technologie wyŝej oceniają ofertę banków aniŝeli ogół przedsiębiorców). Wykres 3 Porówanie wyników ocen firm technologicznych i całości badanej populacji 5,6 5,4 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4,2 średnia-całość średniatechnologiczne Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Analiza wyników banków w układzie geograficznym pozwoliła na zbudowanie zestawienia wyników dla poszczególnych województw (zarówno dla grupy firm wykorzystujących nowe technologie, jak i dla całej badanej przez nas populacji). Tabela 5. Ranking województw według ocen klientów wykorzystujących nowe technologie dolnośląskie 5,09 podlaskie 5,04 lubelskie 5,01 wielkopolskie 4,99 podkarpackie 4,97 łódzkie 4,9 kujawsko-pomorskie 4,87 mazowieckie 4,86 małopolskie 4,82 śląskie 4,71 warmińsko-mazurskie 4,7 pomorskie 4,68 23

25 lubuskie 4,62 opolskie 4,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Tabela 6. Ranking województw według ocen wszystkich badanych przedsiębiorców podkarpackie 5,02 dolnośląskie 4,97 wielkopolskie 4,96 lubelskie 4,95 podlaskie 4,95 łódzkie 4,93 mazowieckie 4,86 kujawsko-pomorskie 4,84 warmińsko-mazurskie 4,71 śląskie 4,7 lubuskie 4,69 małopolskie 4,64 opolskie 4,6 pomorskie 4,58 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Jak więc widać przedsiębiorcy, którzy wykorzystują w swej działalności nowe technologie oceniają banki, z którymi współpracują wyŝej aniŝeli całość badanej grupy. Przygotowany takŝe został wykres pokazujący róŝnice w ocenach przyznanych przez klientów banków spółdzielczych i uniwersalnych. Wykres 4 Porównanie banków spółdzielczych i uniwersalnych 5,6 5,4 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4, Uniwersalne Spółdzielcze Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 24

26 PowyŜszy wykres potwierdza prawidłowość występującą od wielu lat, a więc wyŝsze wyniki uzyskiwane przez banki spółdzielcze. MoŜna jednak podkreślić, Ŝe w przypadku kilku pytań (dotyczących dostępności indywidualnej opieki doradcy bankowego, konkurencyjności oprocentowania depozytów, szybkości i jakości informowania o wprowadzanych zmianach w ofercie oraz oceny uzyskiwanych korzyści przez klienta w relacji do ponoszonych kosztów) banki uniwersalne uzyskały przeciętnie wyŝsze oceny. W pozostałych 16 przypadkach wyŝsze oceny uzyskały banki spółdzielcze przy czym ich największa przewaga dotyczy kwestii elastyczności i doradztwa przy doborze zabezpieczeń kredytów. ZbliŜoną przewagę banki spółdzielcze osiągają w przypadku oceny zaufania do stabilności współpracy. Klienci elektroniczni Badanie klientów elektronicznych zostało w 2007 r. przeprowadzone po raz drugi (pierwsze badanie miało miejsce w 2006 r.). Średnie oceny badanych przedsiębiorców zawiera poniŝsza tabela. Tabela 7. Oceny klientów elektronicznych w 2007 roku ZAKRES OCENY 1. Jakość i łatwość nawiązania połączenia ze stroną www. 2. Niezawodność i bezawaryjność korzystania 3. Jakość zabezpieczeń przed wykonywaniem błędnych operacji (np. moŝliwości powtórzeń poleceń) 4. Przejrzystość stron internetowych banku 5. Łatwość obsługi poszczególnych produktów finansowych 6. Pracochłonność współpracy z systemem 7. Bezpieczeństwo uŝytkownika, jakość zastosowanych zabezpieczeń 8. Jakość oferty instrumentów operacyjnych (konto, przelewy, karty itp.) 9. Jakość oferty instrumentów kredytowych (salda debetowe, kredyty itp.) 10. Zakres i kompleksowość oferty, liczba dostępnych produktów finansowych 11. Zakres i jakość odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQ) 12. Jakość obsługi operatorskiej (np. pomoc przez telefon) 10. Jakość wersji demonstracyjnych produktów finansowych 11. Szybkość reakcji na pojawiające się problemy ze strony Banku Średnia 5,17 4,98 5,01 5,03 4,98 4,73 5,15 5,08 4,89 4,88 4,78 5,09 4,77 5, Konkurencyjność kosztów produktów operacyjnych (obsługa konta, kart, itp.) 4, Konkurencyjność kosztów produktów dłuŝnych (debetów i 4,58 25

27 kredytów) 14. Konkurencyjność oprocentowania depozytów 15. Przejrzystość wprowadzania zmian w oprocentowaniu i prowizjach 16. Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank 17. Opłacalność współpracy (relacja korzyści do kosztów) 4,46 4,64 5,13 4,85 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Ogólnie przedsiębiorcy oceniają współpracę z bankiem w zakresie bankowości elektronicznej dość korzystnie, a na ich najwyŝsze uznanie zasługuje przede wszystkim jakość i łatwość nawiązania połączenia ze stroną www oraz bezpieczeństwo uŝytkowania i jakość stosowanych zabezpieczeń. NajniŜszą ocenę podobnie jak w 2006 roku otrzymała konkurencyjność oprocentowania depozytów (4,46) oraz konkurencyjność kosztów produktów dłuŝnych (4,58), co i tak oznacza ocenę na poziomie prawie 75% maksymalnej moŝliwej liczby punktów. Co dziwne, nisko oceniona została konkurencyjność kosztów produktów operacyjnych, a takŝe przejrzystość wprowadzania zmian w oprocentowaniu i prowizjach. Zestawienie najwyŝej i najniŝej ocenionych odpowiedzi prezentują poniŝsze dwa wykresy. Wykres 5 NajwyŜej ocenione cechy we współpracy z bankami (klienci elektroniczni) 5,18 5,16 5,14 5,12 5,1 5,08 5,06 5,04 5,17 5,15 5,13 5,09 Jakość i łatwość nawiązania połączenia ze stroną www. Bezpieczeństwo uŝytkownika, jakość zastosowanych zabezpieczeń Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank Jakość obsługi operatorskiej (np. pomoc przez telefon) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 26

28 Wykres 6 NajniŜej oceniane cechy we współpracy z bankami (klienci elektroniczni) 4,65 4,6 4,55 4,5 4,45 4,4 4,35 4,64 Przejrzystość wprowadzania zmian w oprocentowaniu i prowizjach 4,58 4,58 Konkurencyjność kosztów produktów operacyjnych (obsługa konta, kart, itp.) Konkurencyjność kosztów produktów dłuŝnych (debetów i kredytów) 4,46 Konkurencyjność oprocentowania depozytów Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Podobnie jak w przypadku klientów relacyjnych równieŝ dla grupy klientów elektronicznych przeprowadzono analizę według województw. Została ona przeprowadzana zarówno dla całości badanej populacji, jak teŝ tylko dla firm stosujących nowe technologie. Zestawienia uzyskanych wyników zawierają dwie poniŝsze tabele. 27

29 Tabela 8. Wyniki ocen banków przez klientów elektronicznych z biznesu technologicznego według województw w 2007 roku Pytanie województwo dolnośląskie 5,60 5,40 5,30 5,20 5,40 5,30 5,30 5,50 5,11 4,90 4,75 5,60 5,00 5,30 4,80 4,80 4,70 4,90 5,30 5,30 kujawsko-pomorskie 4,94 4,78 4,96 5,17 5,12 4,75 5,17 5,26 5,00 5,02 4,88 5,08 4,87 5,00 4,63 4,67 4,61 4,72 5,20 4,65 lubelskie 5,20 5,05 5,24 5,23 5,05 4,68 5,34 5,12 4,76 5,00 4,93 5,02 4,98 5,22 4,78 4,75 4,50 4,63 5,30 5,03 lubuskie 5,24 4,74 4,94 4,88 4,84 4,63 5,05 4,89 4,68 4,67 4,18 5,05 4,88 4,67 4,63 4,32 4,41 4,58 4,58 4,53 łódzkie 5,24 5,09 5,00 5,08 5,11 4,83 4,98 5,09 5,00 5,01 4,85 5,09 4,69 5,12 4,52 4,67 4,44 4,64 5,31 4,83 małopolskie 4,94 5,03 4,73 4,79 4,85 4,53 5,03 5,03 4,78 4,88 4,56 4,88 4,57 4,91 4,74 4,41 4,52 4,56 5,00 4,74 mazowieckie 5,05 4,85 4,89 4,97 4,79 4,64 4,93 4,80 4,65 4,73 4,73 4,85 4,43 4,78 4,12 4,23 4,14 4,28 4,94 4,72 opolskie 5,13 5,20 5,31 5,10 5,00 4,68 5,38 4,97 5,00 4,86 5,04 5,31 5,00 5,24 4,38 4,68 4,48 4,74 5,31 4,96 podkarpackie 5,34 5,03 5,00 4,93 5,07 4,86 5,31 5,10 5,00 5,00 4,97 5,28 4,90 5,24 4,76 4,78 4,71 4,83 5,14 4,93 podlaskie 5,35 5,10 4,89 5,06 4,96 4,81 5,18 5,15 5,00 5,01 4,96 5,04 4,80 5,16 4,83 5,00 4,46 4,79 5,39 4,93 pomorskie 5,14 4,94 4,94 4,90 4,85 4,40 4,96 5,04 4,81 4,63 4,56 5,00 4,67 4,90 4,27 4,27 3,92 4,34 4,90 4,61 śląskie 4,85 4,47 4,73 4,90 4,71 4,69 5,02 4,93 4,75 4,72 4,66 4,81 4,45 4,77 4,49 4,41 4,42 4,47 4,97 4,78 warmińskomazurskie 4,97 5,05 5,20 5,05 4,92 4,63 5,19 5,05 4,89 5,02 4,90 5,12 4,68 5,02 4,62 4,57 4,50 4,78 5,24 4,94 wielkopolskie 5,34 4,99 5,08 5,13 5,04 4,84 5,22 5,13 5,08 4,94 5,00 5,17 4,86 5,01 4,57 4,56 4,58 4,65 5,28 4,96 max 5,60 5,40 5,31 5,23 5,40 5,30 5,38 5,50 5,11 5,02 5,04 5,60 5,00 5,30 4,83 5,00 4,71 4,90 5,39 5,30 średnia 5,17 4,98 5,01 5,03 4,98 4,73 5,15 5,08 4,89 4,88 4,78 5,09 4,77 5,02 4,58 4,58 4,46 4,64 5,13 4,85 min 4,85 4,47 4,73 4,79 4,71 4,40 4,93 4,80 4,65 4,63 4,18 4,81 4,43 4,67 4,12 4,23 3,92 4,28 4,58 4,53 Oznaczenia cech: 1.Jakość i łatwość nawiązania połączenia ze stroną 2. Niezawodność i bezawaryjność korzystania; 3. Jakość zabezpieczeń przed wykonywaniem błędnych operacji (np. moŝliwości powtórzeń poleceń); 4. Przejrzystość stron internetowych banku; 5. Łatwość obsługi poszczególnych produktów finansowych; 6. Pracochłonność współpracy z systemem; 7. Bezpieczeństwo uŝytkownika, jakość zastosowanych zabezpieczeń; 8. Jakość oferty instrumentów operacyjnych (konto, przelewy, karty itp.); 9. Jakość oferty instrumentów kredytowych (salda debetowe, kredyty itp.); 10. Zakres i kompleksowość oferty, liczba dostępnych produktów finansowych; 11. Zakres i jakość odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQ); 12. Jakość obsługi operatorskiej (np. pomoc przez telefon); 13. Jakość wersji demonstracyjnych produktów finansowych; 14. Szybkość reakcji na pojawiające się problemy ze strony Banku; 15. Konkurencyjność kosztów produktów operacyjnych (obsługa konta, kart, itp.); 16. Konkurencyjność kosztów produktów dłuŝnych (debetów i kredytów); 17. Konkurencyjność oprocentowania depozytów; 18. Przejrzystość wprowadzania zmian w oprocentowaniu i prowizjach; 19. Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank; 20. Opłacalność współpracy (relacja korzyści do kosztów) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 28

30 Tabela 9. Wyniki ocen banków przez klientów elektronicznych ogółem według województw w 2007 roku Pytanie województwo dolnośląskie 5,58 5,33 5,33 5,17 5,42 5,36 5,33 5,58 5,20 5,00 4,90 5,58 4,91 5,25 4,92 4,91 4,82 4,92 5,33 5,33 kujawskopomorskie 5,14 4,82 5,05 5,10 5,12 4,76 5,17 5,23 5,01 4,99 4,96 5,08 4,94 4,99 4,71 4,75 4,63 4,78 5,17 4,83 lubelskie 5,09 4,89 5,06 4,99 4,91 4,56 5,10 5,01 4,76 4,80 4,77 4,87 4,72 5,01 4,62 4,56 4,29 4,52 5,17 4,87 lubuskie 5,00 4,66 4,84 4,65 4,77 4,39 5,05 4,95 4,74 4,76 4,38 5,00 4,71 4,84 4,59 4,38 4,33 4,44 4,74 4,41 łódzkie 5,21 5,05 5,06 5,01 5,01 4,82 5,07 5,13 5,01 4,97 4,80 5,03 4,74 5,08 4,60 4,71 4,51 4,68 5,32 4,90 małopolskie 4,88 4,74 4,56 4,56 4,64 4,54 4,78 4,79 4,45 4,55 4,42 4,67 4,42 4,69 4,50 4,27 4,45 4,37 4,81 4,57 mazowieckie 5,12 4,89 4,90 4,97 4,85 4,71 5,03 4,91 4,70 4,81 4,69 4,88 4,57 4,82 4,26 4,30 4,20 4,36 4,99 4,70 opolskie 5,07 5,12 5,15 4,93 4,77 4,62 5,13 4,90 4,86 4,76 4,89 5,03 4,76 5,05 4,31 4,50 4,38 4,57 5,18 4,74 podkarpackie 5,22 4,95 4,97 4,92 4,97 4,83 5,12 4,99 4,90 4,86 4,86 5,02 4,84 5,00 4,78 4,79 4,67 4,84 5,08 4,89 podlaskie 5,34 5,03 4,95 5,06 5,03 4,84 5,22 5,09 4,93 4,99 4,96 4,99 4,86 5,14 4,82 4,92 4,52 4,79 5,37 4,94 pomorskie 5,13 4,92 4,99 4,92 4,88 4,55 4,98 5,09 4,84 4,74 4,59 4,97 4,71 4,95 4,40 4,30 4,15 4,37 5,03 4,58 śląskie 5,05 4,78 4,80 4,90 4,74 4,61 5,05 4,85 4,65 4,67 4,67 4,87 4,52 4,87 4,49 4,44 4,22 4,55 4,96 4,77 warmińskomazurskie 5,10 5,07 5,17 5,14 4,98 4,76 5,32 5,12 4,96 5,04 4,95 5,18 4,70 5,03 4,65 4,56 4,48 4,70 5,19 4,98 wielkopolskie 5,33 4,93 5,03 5,12 5,02 4,82 5,21 5,10 5,03 4,98 4,95 5,19 4,87 5,09 4,67 4,62 4,55 4,67 5,26 4,97 max 5,58 5,33 5,33 5,17 5,42 5,36 5,33 5,58 5,20 5,04 4,96 5,58 4,94 5,25 4,92 4,92 4,82 4,92 5,37 5,33 min 4,88 4,66 4,56 4,56 4,64 4,39 4,78 4,79 4,45 4,55 4,38 4,67 4,42 4,69 4,26 4,27 4,15 4,36 4,74 4,41 średnia 5,16 4,94 4,99 4,96 4,94 4,73 5,11 5,05 4,86 4,85 4,77 5,03 4,73 4,99 4,59 4,57 4,44 4,61 5,12 4,82 Oznaczenia cech: 1.Jakość i łatwość nawiązania połączenia ze stroną 2. Niezawodność i bezawaryjność korzystania; 3. Jakość zabezpieczeń przed wykonywaniem błędnych operacji (np. moŝliwości powtórzeń poleceń); 4. Przejrzystość stron internetowych banku; 5. Łatwość obsługi poszczególnych produktów finansowych; 6. Pracochłonność współpracy z systemem; 7. Bezpieczeństwo uŝytkownika, jakość zastosowanych zabezpieczeń; 8. Jakość oferty instrumentów operacyjnych (konto, przelewy, karty itp.); 9. Jakość oferty instrumentów kredytowych (salda debetowe, kredyty itp.); 10. Zakres i kompleksowość oferty, liczba dostępnych produktów finansowych; 11. Zakres i jakość odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQ); 12. Jakość obsługi operatorskiej (np. pomoc przez telefon); 13. Jakość wersji demonstracyjnych produktów finansowych; 14. Szybkość reakcji na pojawiające się problemy ze strony Banku; 15. Konkurencyjność kosztów produktów operacyjnych (obsługa konta, kart, itp.); 16. Konkurencyjność kosztów produktów dłuŝnych (debetów i kredytów); 17. Konkurencyjność oprocentowania depozytów; 18. Przejrzystość wprowadzania zmian w oprocentowaniu i prowizjach; 19. Zaufanie do stabilności współpracy oferowanej przez bank; 20. Opłacalność współpracy (relacja korzyści do kosztów) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców 29

31 W przypadku porównania wyników uzyskanych przy badaniu całej grupy oraz wyłącznie przedsiębiorców korzystających z nowych technologii okazuje się, Ŝe równieŝ w tym przypadku (podobnie jak w przypadku badania klientów relacyjnych) firmy technologiczne oceniają współpracę i ofertę banków lepiej. Tabela 10. Ranking ocen wg województw (klienci elektroniczni firmy technologiczne) dolnośląskie 5,17 podkarpackie 5,01 podlaskie 4,99 lubelskie 4,99 opolskie 4,99 wielkopolskie 4,97 łódzkie 4,93 kujawsko-pomorskie 4,92 warmińsko-mazurskie 4,92 małopolskie 4,77 lubuskie 4,72 pomorskie 4,7 śląskie 4,7 mazowieckie 4,68 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Tabela 11. Ranking ocen wg województw (klienci elektroniczni firmy wszystkie) dolnośląskie 5,21 podlaskie 4,99 wielkopolskie 4,97 kujawsko-pomorskie 4,96 warmińsko-mazurskie 4,95 łódzkie 4,94 podkarpackie 4,93 opolskie 4,84 lubelskie 4,83 pomorskie 4,75 mazowieckie 4,73 śląskie 4,72 lubuskie 4,68 małopolskie 4,58 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Wyniki, jak widać, są dość podobne jednak minimalną przewagę obserwujemy równieŝ po stronie ocen firm wykorzystujących nowe technologie. Przygotowana została takŝe analiza odpowiedzi klientów elektronicznych korzystających z usług banków uniwersalnych i spółdzielczych. Wykres 7 rysunek obrazuje uzyskane wyniki. 30

32 Wykres 7 Porównanie banków spółdzielczych i uniwersalnych 5,8 5,6 5,4 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4, Uniwersalne Spółdzielcze Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Jak widać w przypadku klientów elektronicznych przewaga banków spółdzielczych nad uniwersalnymi z punktu widzenia pełnej oceny klientów jest wyŝsza aniŝeli w przypadku klientów relacyjnych. We wszystkich analizowanych odpowiedziach przeciętnie lepszymi są banki spółdzielcze. Podsumowanie Przeprowadzona analiza pozwala na sformułowanie kilku podsumowujących wniosków: 1.Uzyskane wyniki badań świadczą o tym, Ŝe przedsiębiorcy korzystający z nowych technologii dobrze i bardzo dobrze oceniają poszczególne aspekty współpracy z bankami. Uzyskane wyniki kształtowały się znacząco powyŝej 4,0, a zdecydowana większość aspektów współpracy była oceniana pomiędzy 4,50 a 5,00 (w przypadku klientów tradycyjnych średnie wyniki ocen oscylowały w przedziale 4,49 5,35, a w przypadku klientów elektronicznych 4,46-5,17). NajniŜej ocenianym elementem jest kwestia lokalizacji i dostępności miejsc parkingowych. 2. Zacierają się róŝnice pomiędzy ocenami przyznawanymi w przypadku klientów elektronicznych i relacyjnych. Oznaczać to moŝe, Ŝe moduły elektroniczne w coraz lepszym stopniu zaspokajają oczekiwania klientów. 3. Firmy wykorzystujące w swej działalności nowoczesne technologie wyŝej oceniają współpracę z bankami i ich ofertę aniŝeli ogół badanych przedsiębiorców. Co prawda, róŝnice nie są duŝe jednak występują zarówno w przypadku klientów relacyjnych, jak i elektronicznych. 4. Analizując uzyskane wyniki w przekroju wojewódzkim moŝna stwierdzić, Ŝe zazwyczaj wyŝsze oceny przyznają klienci z województw, które nie są traktowane jako te najlepiej rozwinięte (liderzy: dolnośląskie, podlaskie, lubelskie (klienci relacyjni) oraz dolnośląskie, podkarpackie, podlaskie (klienci elektroniczni)). MoŜe to 31

33 świadczyć o dość zróŝnicowanym poziomie oczekiwań i większym krytycyzmie klientów działających na rynkach bardziej konkurencyjnych. 5. W 2007 roku po raz kolejny została potwierdzona przewaga banków spółdzielczych nad pozostałymi kategoriami konkursowymi. Banki spółdzielcze są zdecydowanie najlepiej oceniane przez klientów z segmentu MSP. Wart podkreślenia jest fakt, Ŝe przewaga ta jest większa w przypadku ocen klientów elektronicznych aniŝeli w przypadku klientów relacyjnych, gdzie w kilku przypadkach banki uniwersalne uzyskały przeciętnie wyŝsze oceny (m.in. kwestia dostępności indywidualnej opieki doradcy bankowego). Widać, Ŝe nacisk banków połoŝony na zwiększenie dostępności, ale takŝe jakości pracy doradców bankowych przynosi oczekiwane rezultaty. 32

34 Programy opcji na akcje jako innowacyjne narzędzia motywujące pracowników sektora technologicznego. Jak banki mogą zarabiać na programach opcji? Dr hab. Przemysław Kulawczuk - Wydział Ekonomii Uniwersytetu Gdańskiego 1. Wprowadzenie do programów opcji na akcje Celem artykułu jest zarysowanie perspektywy biznesowej dla polskich banków w zakresie moŝliwości uczestniczenia w rynku programów opcji na akcje pracownicze. W ramach artykułu przedstawiono znaczenie programów opcji na akcje jako czynnika motywowania pracowników sektora zaawansowanych technologii, pokazano przykładowe umiejscowienia usług bankowych dla programów ESOP (Employee Stock Options Plans), a takŝe przedstawiono rozwiązania podatkowe sprzyjające tego typu biznesowi. Artykuł kończy wyszczególnienie usług, które na tym rynku mogą świadczyć banki. WaŜnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi przedsiębiorstw innowacyjnych jest motywowanie pracowników do wysokiego zaangaŝowania, przy jednoczesnym dość oszczędnym wykorzystaniu funduszy własnych firmy. Fundusze te powinny być wykorzystywane do finansowania badań oraz zakupów nowych technologii. Jednym z najwaŝniejszych mechanizmów motywujących dobrych specjalistów do pracy w innowacyjnych firmach, za relatywnie nieduŝe pieniądze, jest mechanizm wynagradzania kluczowych pracowników firmy za pomocą przydzielania im opcji na akcje. Sformułowanie kluczowych pracowników nie oznacza tylko pracowników kierownictwa ale takŝe pracowników naukowych, badawczych, konstruktorów, projektantów, średniego personelu technicznego oraz w małych firmach pozostałych pracowników. Mechanizm wynagradzania opcjami na akcje polega zasadniczo na tym, Ŝe pracownik dostaje przydział określonej liczby opcji na akcje, przez co uzyskuje prawo wykupu ich w przyszłości za cenę nominalną określoną na dzień przydziału. JeŜeli ceny akcji wzrosną, to po pewnym czasie pracownik egzekwuje swoje prawo do wykupu akcji i moŝe je od razu sprzedać. Czasami umowy o przydziale opcji na akcje wymagają, aby pracownik przetrzymał juŝ wykupione akcje przez pewien czas, jednak nie jest to wymagane prawem (w niektórych krajach od tego uzaleŝnia się udzielenie ulg podatkowych). Tego typu mechanizmy pozwalają na silne wiązanie pracowników z firmą, zwłaszcza młodą firmą technologiczną, która rozwija się w oparciu o niskie kapitały oraz silnie motywować pracowników do duŝego wkładu pracy. Opcje na akcje wiąŝą pracowników z firmą, budują ich lojalność i wspierają rozwój rynku wysokich technologii. Ocenia się, Ŝe w USA w 2005 roku około 11 tysięcy spółek prowadziło programy opcji na akcje, a jedynie 3% z nich (330) było notowanych na giełdzie. Przedsiębiorstwa, w których funkcjonowały opcje na akcje stanowiły ogromną siłę ekonomiczną, a ich aktywa, pod koniec 2004 roku 28, były szacowane na 600 miliardów dolarów. Warto zwrócić uwagę na zbieŝność skrótów. ESOP, z jednej strony to Employee Stock Ownership Plans, a z drugiej - Employee Stock Options Plans, czyli albo plany własności akcji pracowniczych albo plany opcji na akcje 28 ESOP Statistics, 33

35 pracownicze. W istocie rzeczy te, sformułowania wyraŝają dwie strony tego samego zjawiska - motywowania pracowników poprzez czynienie ich współwłaścicielami przedsiębiorstw. Przy czym sformułowanie opcje kieruje uwagę na techniczną stronę zagadnienia, a sformułowanie własności na końcowy efekt planów. W Europie jedne z najlepszych doświadczeń w tej dziedzinie posiadają Wielka Brytania i Szwecja. 2. Wpływ stosowania opcji na akcje na rozwój przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza zaawansowanej technologii Jak do tej pory najpełniejsze badanie dotyczące wpływu emisji opcji na akcje pracownicze na funkcjonowanie przedsiębiorstw zostało przeprowadzone przez zespół naukowców 29 z Rudges University, w USA. Obejmuje ono analizę porównawczą dwóch grup przedsiębiorstw: tych, które stosowały programy opcji na akcje i były notowane na giełdach, które dystrybuowały swoje akcje nie tylko do nielicznej grupy członków zarządu i ścisłego kierownictwa ale takŝe do pracowników nie będących na szczeblach kierowniczych (w sumie 490 firm) oraz porównywalnej grupy przedsiębiorstw, które takich programów nie prowadziły ale równieŝ były notowane na amerykańskich giełdach papierów wartościowych. Badanie wykazało, Ŝe przedsiębiorstwa z planami opcji na akcje uzyskiwały, w badanym okresie, lepsze wskaźniki produktywności oraz wyŝsze tempa wzrostu niŝ porównywalne przedsiębiorstwa giełdowe. Przedsiębiorstwa z planami opcji na akcje oferowały z reguły wyŝszą stopę zwrotu dla akcjonariuszy, zwłaszcza wtedy, gdy akcjonariuszami przedsiębiorstwa byli równieŝ akcjonariusze zewnętrzni. JeŜeli większość akcji naleŝała do pracowników, wyniki te były gorsze niŝ średnie dla przedsiębiorstw porównywalnych. Wedden, Canberry i Rodrick 30 w 1998 roku zbadali zasadnicze cele wprowadzania programów opcji na akcje w przedsiębiorstwach stosujących ESOP. Wśród 4 najczęściej wymienianych najwaŝniejszych celów stosowania opcji na akcje wskazano: 1) utrzymanie kluczowych pracowników (97%), 2) utoŝsamienie interesów pracowników z interesami udziałowców (96%), 3) zbudowanie kultury własności pracowniczej (88%) oraz 4) wynagrodzenie wkładu indywidualnego pracowników - 60%. Z badań amerykańskich wyłania się obraz idealnego przedsiębiorstwa - kandydata do programu opcji na akcje pracownicze: spółka z ponad 50% akcjonariatem zewnętrznym, nastawiona na motywowanie tym instrumentem nie tylko przedstawicieli kierownictwa, ale ponad 50% załogi, w tym w największym stopniu kluczowych pracowników decydujących o sukcesie przedsiębiorstwa. Badania amerykańskie pokazują, Ŝe opcje na akcje mogą być bardzo waŝne jako czynnik motywacyjny docenienia indywidualnego wkładu pracowników, zwłaszcza kluczowych. Demokratyzacja udzielania opcji jest waŝnym czynnikiem ale naleŝy zauwaŝyć, Ŝe nie kaŝdy z pracowników uzyskiwał taki sam przydział opcji. Z reguły kluczem była wysokość zarobków uzyskiwanych w firmie, która była przenoszona na przydział określonej liczby akcji. W części przedsiębiorstw przy ustalaniu przydziału opcji pomijano niektóre grupy pracowników (np. o krótkim staŝu). 29 J. Blasi, D. Kruse, J. Sesil, Public Companies with Broad-Based Stock Options: Corporate Performance form , 30 R. Wedden, E. Canberry, S. Rodrick, Current Practices in Stock Option Plan Design, Oakland, California: national Center for Employee Ownership,

36 Badania brytyjskie 31 przeprowadzone przez administrację skarbową wskazały, Ŝe efekt wprowadzenia wspomaganych podatkowo schematów udziałów pracowniczych podnosi produktywność przedsiębiorstw o 2,5% w stosunku do poziomu pozostałych firm. Najsilniej efekt ten występuje w firmach notowanych na giełdzie, które wykazują wzrost produktywności aŝ o 4,9% w stosunku do firm, które nie stosują schematów opcji na akcje pracownicze. Reasumując, opcje na akcje są bardzo atrakcyjnym narzędziem motywowania zarządu i pracowników firmy, a takŝe są idealnie dopasowane do modelu przedsiębiorstw zaawansowanych technologicznie, prowadzących badania, czy wdraŝających innowacje. 3. Umiejscowienie obsługi programów opcji na akcje w strukturze działania banków. Wydaje się paradoksem, Ŝe wiele banków, równieŝ działających w Polsce, stosuje programy opcji na akcje wobec swoich pracowników, jednak stosunkowo rzadko traktuje tę działalność jako potencjalne źródło zarobkowania. O tym, Ŝe jest to waŝny rynek świadczą przykłady banków oferujących usługi w tym zakresie. NaleŜy przyznać jednak, Ŝe umiejscowienie tych programów w strukturze działalności bankowej jest zróŝnicowane: od lokalizacji w typowej bankowości korporacyjnej, poprzez bankowość dla pracowników, aŝ po bankowość osobistą. Tak róŝne umiejscowienie obsługi programów opcji na akcje świadczy o tym, Ŝe jest to rynek wyłaniający się, o duŝych perspektywach wzrostu, zwłaszcza w Polsce. Nie istnieje jednak Ŝaden ostateczny paradygmat decydujący o ulokowaniu tego typu usług w strukturze działalności banków. Rynek bankowej obsługi programów ESOP jest rynkiem, który rozwija się dynamicznie w wielu krajach o bardzo zróŝnicowanym charakterze, jak np. USA, Wielka Brytania czy Indie. PoniŜej przedstawiono sposób umiejscowienia tych usług w strukturach działalności wybranych banków w USA. Union Bank of California, USA oferuje pomoc w organizacji planów ESOP np. jako metody wyjścia z inwestycji przez właścicieli. Bank oferuje swoje usługi jako pośrednik przejęć innych firm, pokazuje moŝliwości plasowania opcji na akcje pracownicze jako metody zapobiegającej zewnętrznemu przejęciu. Bank oferuje równieŝ usługi powiernicze, pod warunkiem, Ŝe nie jest jednocześnie poŝyczkodawcą. Programy ESOP są ulokowane w bankowości korporacyjnej. Bank inwestycyjny William Blair and Company, USA lokuje usługi na rzecz programów ESOP w Wydziale Zarządzania Aktywami. Bank traktuje swoje usługi w tym zakresie jako analizę ryzyka dywersyfikacji kapitału, a następnie opracowuje strategie dywersyfikacji kapitału tworząc alternatywne modele dla klientów People s Securities Inc., jednostka afiliowana banku People s United Bank, USA sytuuje usługi na rzecz programów ESOP w ramach bankowości osobistej, skierowanej do udziałowców małych i średnich przedsiębiorstw. Bank stosuje ESOP jako narzędzie obniŝania kosztów inwestycji. Usługi te są oferowane wspólnie z innymi produktami inwestycyjnymi dla klientów indywidualnych. 31 Tax-advataged employee share schemes: analysis of productivity effects, HM Revenue& Customs Research Report 33, August

37 The Bank of New York umiejscawia obsługę programów ESOP w obrębie wyspecjalizowanej usługi Obsługi Papierów Wartościowych. W ramach oferty proponuje on usługi dostosowane do potrzeb klientów w zakresie budowy oraz uruchamiania ESOP i obsługę wykupów opcji. Ponadto, bank oferuje administrowanie programami ESOP, w tym przy wykorzystaniu instrumentów elektronicznych. Jak się wydaje równieŝ administrowanie tego typu programami moŝe być źródłem dochodu banku. Bank oferuje takŝe usługi swojego call center (biura obsługi telefonicznej) dla propagowania tego instrumentu, pobudzania i motywowania potencjalnych akcjonariuszy do działania. Powierzenie tego typu usług bankowi pomaga firmie w faktycznej realizacji opcji przez pracowników. M&T Bank, USA, lokuje usługi na rzecz programów ESOP w bankowości indywidualnej. Oferuje on kilka szczegółowych produktów w tym zakresie: np. finansowanie wykupu akcji, wykup i sprzedaŝ na pokrycie kosztów wykupu, organizacja wykupu opcji w celu wykupu akcji i inne. Zakres oferty w tym banku obejmuje równieŝ taki sposób zorganizowania procedury, aby klient mógł skorzystać z przysługujących mu ulg i zniŝek podatkowych. Banki mogą teŝ pełnić waŝną rolę jako powiernicy, uczestniczący w wycenie akcji i opcji pracowniczych. PoniewaŜ cały proces ESOP wymaga licznych wycen, to jednocześnie stanowi waŝne źródło zarobkowania banków i profesjonalnych firm konsultingowych. Z reguły banki organizujące programy ESOP dla przedsiębiorstw oferują równieŝ usługi wyceny akcji czy opcji. Rola instytucji powierniczych, w tym banków została opisana w artykule The Role of the Trustee In ESOP Valuation 32. Reasumując, naleŝy stwierdzić, iŝ obsługa programów ESOP stanowi istotny element oferty banków z zakresu bankowości inwestycyjnej. Usługi te są zróŝnicowane i charakteryzują się coraz większym wyrafinowaniem. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ przodujące banki oferują produkty pakietowe w ramach obsługi programów ESOP. Warto takŝe podkreślić, iŝ pakietowa forma oferty bardzo pasuje do tego typu produktu. 4. Wybrane rozwiązania fiskalne wspierające programy opcji na akcje pracownicze W poprzednich częściach publikacji pokazano rolę jaką programy opcji na akcje mogą odegrać w rozwoju biznesu technologicznego, a takŝe jak banki umiejscawiają usługi w ramach ESOP. Istotne są jednak równieŝ kwestie podatkowe. ChociaŜ zastosowanie wskazanych powyŝej rozwiązań wydaje się być korzystne pod względem motywowania pracowników sektora technologicznego, to jednocześnie powstaje pytanie jak tego typu działania, podejmowane autonomicznie przez przedsiębiorstwa mogą być traktowane podatkowo. Stosowanie nawet najlepszych rozwiązań moŝe budzić wątpliwości, jeśli będą obowiązywały niekorzystne przepisy podatkowe. W praktyce moŝna zaobserwować kilka momentów, w których pojawiają się kwestie opodatkowania opcji na akcje. 32 E. Gordy, T. Regnitz, The Role of the Trustee in ESOP Valuation, Journal of Employee Ownership Law and Finance, Vol

38 1. Pierwszy moment, w którym moŝe pojawić się kwestia opodatkowania to przydział opcji na akcje rodzi się pytanie na ile w tym momencie powstaje dochód, który mógłby być opodatkowany. 2. Drugi moment, w którym moŝe pojawić się kwestia opodatkowania to wykup akcji po cenie określonej w opcji, ale niŝszej niŝ rynkowa. Niewątpliwie w tym momencie osiągany jest dochód, chociaŝ nie jest on realizowany. 3. Trzeci moment, w którym istotnym problemem jest kwestia opodatkowania to zbycie (czyli sprzedaŝ lub darowizna), zwane w angielskich przepisach podatkowych dyspozycją akcji. W tym momencie dochód jest faktycznie realizowany. Warto rozwaŝyć rozwiązania w tym zakresie funkcjonujące w USA, Wielkiej Brytanii i w Polsce. Opodatkowanie opcji na akcje pracownicze w USA Opodatkowanie przydziału opcji W USA przydział opcji na akcje nie jest opodatkowany. Opodatkowanie wykupu akcji JeŜeli opcje na akcje są określone jako nie kwalifikowane (non-qualified stock options) nie podlegające ograniczeniom, to są opodatkowane podatkiem od dochodu. Natomiast jeŝeli opcje na akcje są kwalifikowane jako motywacyjne opcje podatkowe (Incentive stock options, sekcja 422 (d) Kodeksu Podatkowego USA) to pod pewnymi warunkami (między innymi obowiązkiem przetrzymania akcji przez okres co najmniej roku, lub sprzedania akcji w okresie krótszym niŝ dwa lata od przydziału opcji, obowiązku wykonania opcji w ciągu 10 lat od ich otrzymania itp) są wyłączone z opodatkowania podatkiem dochodowym. Opodatkowanie zysku ze sprzedaŝy akcji w cenie wyŝszej niŝ róŝnica pomiędzy ceną rynkową z dnia wykupu a ceną sprzedaŝy Występuje w obu opcjach. 33 Opodatkowanie opcji na akcje pracownicze w Wielkiej Brytanii Opodatkowanie przydziału opcji W Wielkiej Brytanii przydział opcji na akcje nie jest opodatkowany Opodatkowanie wykupu akcji Generalnie w ramach schematów podatkowo wspieranych wykup akcji nie jest opodatkowany, równieŝ część lub całość kwot na wykup pochodząca z wynagrodzeń moŝe być wyłączona z opodatkowania dochodowego oraz ZUS. Np. w ramach schematu SAYE dotyczy to kwot do 15 tys. funtów a w ramach programu CSOP dotyczy to kwot do 30 tys. funtów. Opodatkowanie zysku ze sprzedaŝy akcji w cenie wyŝszej niŝ róŝnica pomiędzy ceną rynkową z dnia wykupu a ceną sprzedaŝy Występuje w kaŝdym schemacie wsparcia

39 Opodatkowanie opcji na akcje pracownicze w Polsce Opodatkowanie przydziału opcji W Polsce przydział opcji na akcje nie jest opodatkowany. Nie jest to jednak regulowane Ŝadnym aktem prawnym, ale decyzjami urzędów skarbowych. Opodatkowanie wykupu akcji RównieŜ na podstawie indywidualnych decyzji urzędów skarbowych wykup akcji nie jest opodatkowany. Wszystko to jest jednak elementem pewnej praktyki postępowania urzędów skarbowych w Polsce, a nie specyficznej regulacji 35. Opodatkowanie zysku ze sprzedaŝy akcji w cenie wyŝszej niŝ róŝnica pomiędzy ceną rynkową z dnia wykupu a ceną sprzedaŝy Występuje jedna stawka tego podatku, która wynosi 19%. Według zapowiedzi rządzącej Polską koalicji PO-PSL z połowy listopada 2007 roku, ten podatek miał być zniesiony i to juŝ od 2008 roku, jednak termin przesunięto na W tej sytuacji moŝna wątpić czy rzeczywiście zostanie zniesiony. W istocie rzeczy praktyczne polskie rozwiązania w zakresie opodatkowania opcji na akcje niczym nie ustępują tym, które są stosowane w innych krajach, natomiast nie są rozpropagowane w wystarczającym stopniu. Skutkuje to bardzo nieliczną grupą przedsiębiorstw, które wdroŝyły ten typ motywowania, a co się z tym wiąŝe stosowanie opcji na akcje w Polsce jest prawie niezauwaŝalne. Na przykład całkowicie nieznana jest liczba przedsiębiorstw, których pracownicy mogą korzystać lub korzystają z tego typu rozwiązań. Eksperci Instytutu Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, przygotowali ekspertyzę, skierowaną do Ministerstwa Gospodarki, obejmującą między innymi rozwiązania w zakresie upowszechnienia programów opcji na akcje, jako narzędzia wspierającego rozwój biznesu technologicznego - Program Motywacji Akcjami Pracowniczymi (PMAP). W ramach proponowanego przez Zespół programu wspierane byłoby systematyczne oszczędzanie na wykup opcji na akcje oraz zwolniony byłby z opodatkowania podatkiem dochodowym przyrostu wartości akcji pod warunkiem przetrzymania ich przez okres 3 lat od daty wykupu. Kwota wsparcia wyniosłaby 18% wartości zaoszczędzonych kwot nie więcej jednak niŝ od kwoty zł rocznie, czyli maksymalnie 5400 zł na pracownika rocznie. Przedsiębiorstwa mogłyby poŝyczać od pracowników zgromadzone fundusze do czasu wykupu akcji, a w momencie ich wykupu uzyskiwałyby kapitał. System ten moŝe korzystnie wpływać na mobilizację kapitału w przedsiębiorstwach. MoŜna nim obejmować tylko akcje zwykłe, podlegające normalnej wycenie rynkowej. Aby skutecznie realizować ten program trzeba byłoby potwierdzić w ustawie o PIT, Ŝe przydział opcji na akcje oraz wykup akcji są zwolnione z opodatkowania pod warunkiem, Ŝe są objęte programem PMAP. W ustawie tej trzeba byłoby równieŝ wprowadzić zwolnienie ze sprzedaŝy akcji nabytych w ramach programu pod warunkiem ich przetrzymania przez okres 3 lat. Konieczne jest takŝe wyłączenie 34 Tax advantaged employee share schemes: analysis of productivity effects, HM Revenue and Customs Research Report no 33, August S. Daszuta, Stock options change in tax treatment, American Investor May

40 oszczędności z programu PMAP z podstawy opodatkowania składkami na ZUS. Program miałby charakter pilotaŝowy. 5. Konkluzje moŝliwości wykorzystania programów opcji na akcje w Polsce MoŜliwości wykorzystania schematów opcji na akcje pracownicze w celu motywowania pracowników przedsiębiorstw zorientowanych na nowe technologie, badania i rozwój oraz wzrost kapitału przedsiębiorstw, zwłaszcza małych wydają się bardzo interesujące. Wzorem innych przodujących krajów, typu USA i Wielkiej Brytanii, mogłyby stać się one waŝnym instrumentem motywowania pracowników w sferach technologicznej i badawczo-rozwojowej. W polskich warunkach potencjał ten nie wymaga w stosunku do stosowanej praktyki Ŝadnych nowych regulacji, które obniŝałyby naleŝności podatkowe państwa, a jedynie skutecznego programu informacyjnego. MoŜna jednakŝe rozwaŝyć zastosowanie, w ograniczonym wymiarze i tylko w odniesieniu do MSP, programów wsparcia wykupu opcji na akcje wzorem rozwiązań brytyjskich. Obecnie z tego typu programów korzystają w Polsce, w przewaŝającej mierze, wybrani pracownicy przedsiębiorstw międzynarodowych, które takie programy prowadzą w swoich oddziałach macierzystych (zagranicznych). Nie dotyczy to natomiast małych i średnich przedsiębiorstw nastawionych na szybki wzrost. Bardzo waŝnym czynnikiem zwiększającym atrakcyjność zatrudnienia w nowoczesnych, zorientowanych na wdraŝanie nowych technologii przedsiębiorstwach jest moŝliwość motywowania pracowników poprzez udostępnianie akcji. Ponadto, rozwiązanie to znacząco obniŝa koszty pracy w młodych, nastawionych na sukces technologiczny firmach, poniewaŝ kluczowi pracownicy godzą się otrzymywać część wynagrodzenia w postaci opcji na akcje. Z drugiej strony programy tego typu nie powinny obejmować tylko kierownictwa firmy poniewaŝ nie motywują one pracowników. Z tego teŝ względu naleŝy przyjąć, Ŝe program spełniłby wymagania motywacji pracowników, jeŝeli co najmniej 50% pracowników przedsiębiorstwa o określonym staŝu pracy (np. co najmniej 3 lata) byłoby objętych programem (ale mogliby w nim uczestniczyć równieŝ pracownicy o krótszym staŝu). 6. Rola banków w rozwoju rynku opcji na akcje w Polsce Według zespołu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw sektor bankowy juŝ obecnie moŝe sporo zarabiać w zakresie rynku opcji na akcje i to niezaleŝnie od wprowadzenia publicznych programów wsparcia. MoŜliwe role banków przejawiają się w następujących momentach: po pierwsze bank moŝe, poprzez swoje departamenty konsultingowe, zaprojektować program opcji na akcje w przedsiębiorstwie, uruchomić program systematycznego oszczędzania przez pracowników przedsiębiorstwa na wykup opcji, a takŝe kredytować ich wykup. W ramach wzrostu znaczenia programów w zakresie opcji na akcje i wzrostu funduszy gromadzonych przez pracowników i przedsiębiorstwa na wykup, bank moŝe brać udział w zagospodarowaniu płynności stworzonej w wyniku tworzenia funduszy wykupu akcji. Ponadto bank moŝe wziąć udział w procedurze wprowadzania przedsiębiorstwa na giełdę. PoniŜej przedstawiono najprostszy system powiązań w zakresie udziału banku w finansowaniu akcji pracowniczych, oparty na opracowaniu B. Błaszczyk. 39

41 Rys. 2. Sposób powiązania trustu z partnerami w ramach ESOP. Źródło: B. Błaszczyk: Własność pracownicza i pracownicze udziały kapitałowe w krajach gospodarki rynkowej. Warszawa: Fund. im. F.Eberta 1992, s. 65. cyt za K. Jędrasik, Typologia form partycypacji pracowniczej: Przedstawiony powyŝej zakres moŝliwości polskich banków nie wyczerpuje tematu. MoŜliwe jest bowiem łączenie instrumentów kredytowych, leasingowych, związanych z zarządzaniem płynnością, czy teŝ inwestycyjnych, związanych z rynkiem kapitałowym. Reasumując: banki mogą uczestniczyć w rynku programów opcji na akcje poprzez: 1. Projektowanie programów ESOP dla przedsiębiorstw 2. Organizowanie programów ESOP 3. Prowadzenie usług call center dla motywowania pracowników do wykupu lub innych elementów związanych z programem 4. Udzielanie gwarancji kredytowych dla przedsiębiorstw chcących uruchomić program opcji na akcje 5. Kredytowanie wykupu akcji przez pracowników 6. Organizowanie wykupów z jednoczesną sprzedaŝą 7. Prowadzenie programów systematycznego oszczędzania na wykup opcji przez pracowników 8. Zarządzanie płynnością powstającą podczas gromadzenia celowych funduszy pracowniczych 9. Lewarowanie np. za pomocą instrumentów leasingowych dla przedsiębiorstw środków zgromadzonych w ramach programów systematycznego oszczędzania 10. Administrowanie programami ESOP 11. Prowadzenie wyceny akcji i opcji 12. Prowadzenie działalności doradczej dla przedsiębiorców w zakresie wychodzenia z inwestycji poprzez programy ESOP 40

42 Wydaje się, Ŝe liczba moŝliwości uczestnictwa banków w tym rynku jest znacznie większa. Nie da się jednak ukryć, Ŝe osiągnięcie duŝej skali mogłaby, w powaŝnym stopniu, wesprzeć współpraca z władzami publicznymi. Polski biznes technologiczny potrzebuje większej dynamiki i moŝna oceniać, Ŝe powinna ona być w większym stopniu kreowana poprzez silniejszą aktywizację kapitału ludzkiego. MoŜliwości podnoszenia wynagrodzeń są bowiem ograniczone i w silnym stopniu wpływają na obniŝenie konkurencyjności przedsiębiorstw. Wykorzystanie programów opcji na akcje moŝe skutecznie ograniczyć roszczenia płacowe i budować bardziej odpowiedzialne podejście pracowników do zarządzania przedsiębiorstwami. Bibliografia: Blasi J, Kruse D., Sesil J., Public Companies with Broad-Based Stock Options: Corporate Performance form , Błaszczyk B.: Własność pracownicza i pracownicze udziały kapitałowe w krajach gospodarki rynkowej. Warszawa: Fund. im. F.Eberta 1992 Daszuta S., Stock options change in tax treatment, American Investor May 2007 ESOP Statistics, Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Wydawnicza, Kraków 2004 Investors in People, Unlock your organization s potential, An overview of standard framework, TSO, K. Jędrasik, Typologia form partycypacji pracowniczej: Kulawczuk P. Bąk M. Szylar K. Analiza moŝliwości wspierania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw poprzez system zachęt dla zatrudniania pracowników b+r, ekspertyza robocza, IBnDiPP, Warszawa- Gdynia 2007 Standard Zatrudnienie Fair Play, Instytut Badań and Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym, Warszawa 2007 Tax-advataged employee share schemes: analysis of productivity effects, HM Revenue& Customs Research Report 33, August 2007 Wedden R., Canberry E., Rodrick S., Current Practices in Stock Option Plan Design, Oakland, California: national Center for Employee Ownership, Zarządzanie cyklem projektu, Przewodnik metodyczny, Fundusz Współpracy, Warszawa

43 Regulamin konkursu X edycja, 2008 r. Krajowa Izba Gospodarcza Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Warszawa, 2008 r. 42

44 Spis Treści 1. Cel konkursu. Definicja przyjaznej instytucji finansującej przedsiębiorców 2. Organizatorzy konkursu 3. Kapituła Konkursu i Organy Współdziałające 4. Kategorie konkursu 5. Nagrody 6. Harmonogram realizacji konkursu 7. Kryteria oceny 8. Tryb oceny konkursowej 9. Informacje na temat konkursu, zaznajamianie przedsiębiorców z wynikami konkursu 10. Wpłaty związane z konkursem 43

45 1. Cel konkursu. Definicja przyjaznej instytucji finansującej przedsiębiorców 1.1. Cel konkursu Celem konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców jest wspieranie budowy wysokiej kultury współpracy pomiędzy instytucjami finansowymi a przedsiębiorcami, tworzenie klimatu wzajemnego zaufania, popularyzowanie innowacji wprowadzanych w instytucjach finansowych, zmierzających do lepszego zaspokojenia potrzeb finansowych małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) 36 oraz uzyskanie synergicznego efektu rozwojowego zarówno banków, funduszy leasingowych, poręczeniowych, poŝyczkowych oraz mikropoŝyczkowych, jak i całego sektora MSP w Polsce. Konkurs ma za zadanie wyróŝnić te instytucje finansowe, które dokonały powaŝnego wysiłku, aby w większym stopniu udostępnić swoje usługi dla małych i średnich przedsiębiorstw. Godło Promocyjne wskazuje przedsiębiorcom te instytucje finansowe które charakteryzują się rzeczowym podejściem i zrozumieniem specyfiki ich problemów a takŝe, które dokonały niezbędnego wysiłku, aby wykorzystać pojawiające się moŝliwości budowy silnych więzi z sektorem MSP, zarówno przy wykorzystaniu nowych technologii jak i efektywnej współpracy zespołowej. Zamierzeniem organizatorów konkursu jest zainicjowanie współzawodnictwa zarówno pomiędzy bankami, funduszami poręczeniowymi, leasingowymi oraz poŝyczkowymi, jak i poszczególnymi oddziałami tych instytucji, opartego na zasadzie dobrej współpracy, prowadzącego w ostatecznym rezultacie do wzrostu rynku wsparcia finansowego MSP w Polsce Definicja przyjaznej instytucji finansującej przedsiębiorców Przyjazna instytucja finansująca przedsiębiorców jest to taka organizacja, która: dysponuje ofertą produktów dostosowanych do specyfiki MSP, posiada koncepcję zwiększenia udziału MSP w wartości oferowanych usług, kadra legitymuje się stosownym doświadczeniem w zakresie obsługi MSP lub obecnie szkoli się w tym zakresie, jakość obsługi przedsiębiorców jest wysoka i jednocześnie poparta stosownym badaniem klientów w trakcie II etapu konkursu, posiada wysoką kulturę korporacyjną i potrafi ją wykorzystać do budowy więzi z sektorem MSP, kreatywnie wykorzystuje swój kapitał ludzki do budowy projektów współpracy z przedsiębiorcami, jest przedsiębiorcza i aktywna w segmencie MSP. 2. Organizatorzy konkursu Organizatorami konkursu są: 2.1. Krajowa Izba Gospodarcza (KIG) została powołana w 1990 roku przez regionalne i lokalne izby gospodarcze z całego kraju. Krajowa Izba Gospodarcza zrzesza ponad 36 Małe i Średnie Przedsiębiorstwa to firmy zatrudniające do 250 pracowników. 44

46 130 izb gospodarczych. Głównym celem działania KIG jest reprezentacja środowiska przedsiębiorców wobec władz publicznych. 2.2 Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, została załoŝona w 1992 roku przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz korporację Scientex International Inc., Va. USA, reprezentującą Komisję Kongresu USA ds. Małych Przedsiębiorstw w Europie Środkowej. Celem Fundacji jest pomoc w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. 3. Kapituła Konkursu i Organy Współdziałające 3.1. Kapituła Konkursu jest najwaŝniejszą władzą konkursu, która podejmuje decyzje o nadaniu nagród. Kapituła składa się z przedstawicieli władz, organizacji zrzeszających przedsiębiorców, jednostek wspierania przedsiębiorczości oraz przedstawicieli nauki Zespół Audytorów - zadaniem Audytorów jest dokonanie ocen wstępnych w oparciu o pisemną prezentację instytucji finansowych w ramach I etapu konkursu. Ponadto Audytorzy badają funkcjonowanie jednostki zgłoszonej do konkursu w jej siedzibie oraz opracowują wyniki badań przedsiębiorców na temat jakości obsługi w ramach II etapu konkursu, a następnie przygotowują rekomendacje Decyzje w sprawie przyznania nagród podejmuje Kapituła, po zapoznaniu się z wynikami ocen końcowych Audytorów, po zakończeniu II etapu konkursu. 4. Kategorie konkursu 4.1. Konkurs jest prowadzony w następujących kategoriach: 1. Banków uniwersalnych 2. Banków spółdzielczych i małych banków lokalnych 3. Oddziałów bankowych 4. Funduszy poręczeniowych 5. Bankowych funduszy leasingowych 6. Funduszy poŝyczkowych. Dla potrzeb konkursu przyjęto następujące definicje: Bank uniwersalny, to bank prowadzący działalność w większym rozmiarze, którego zasięg oddziaływania obejmuje cały kraj lub co najmniej kilka regionów, prowadzący róŝne usługi bankowe, posiadający wyodrębnioną strukturę do finansowania przedsiębiorstw, w tym równieŝ małych i średnich, bez względu na formę prawną. W banku uniwersalnym sektor MSP powinien być zaliczany do jednego z głównych segmentów klientów. W kategorii tej mogą teŝ uczestniczyć ogólnokrajowe banki rozwojowe, prowadzące działania zlecone przez władze publiczne. Bank spółdzielczy i mały bank lokalny, to bank działający lokalnie lub, co najwyŝej na obszarze kilku województw, oparty na zasadach członkowskich (banki spółdzielcze) lub kapitałowych (spółki akcyjne), budujący silne więzi współpracy ze społecznością lokalną, w tym w szczególności z miejscowym sektorem przedsiębiorczości, w tym równieŝ rolniczej. W banku spółdzielczym i małym banku lokalnym sektor MSP powinien być głównym segmentem z grupy przedsiębiorstw Do przedsiębiorców wchodzących w skład sektora MSP, w rozumieniu niniejszego regulaminu, zaliczono równieŝ przedsiębiorców rolnych i rolników. 45

47 Oddział bankowy jest wyodrębnionym organizacyjnie centrum przedsiębiorczości bankowej, świadczącym usługi bankowe dla przedsiębiorstw z sektora MSP, niezaleŝnie od formy tego wyodrębnienia. W praktyce wszystkie centra przedsiębiorczości bankowej dokonujące pozyskiwania klientów i sprzedające usługi bankowe dla sektora MSP mogą być zaliczone do tej kategorii. Fundusz poręczeniowy, to instytucja wspierająca rozwój przedsiębiorstw z sektora MSP poprzez ułatwienie im dostępu do finansowania zewnętrznego w formie poręczeń kredytowych. Bankowy fundusz leasingowy jest centrum przedsiębiorczości bankowej oferującym usługi leasingowe, które są powiązane własnościowo z bankiem (bankami) oraz w istotnym zakresie stosuje kulturę korporacyjną charakterystyczną dla kultury korporacyjnej banku (banków). Fundusz poŝyczkowy, to instytucja wspierająca rozwój sektora MSP poprzez udzielanie poŝyczek przedsiębiorcom i osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą, mającym trudności w zdobyciu finansowania zewnętrznego z powodu braku wymaganych zabezpieczeń czy historii kredytowej PoniewaŜ określone powyŝej kategorie uczestników nie są jednolite, liczba audytów przeprowadzanych w ramach II etapu konkursu obejmująca m.in. wizyty w oddziałach i badanie ocen klientów musi być reprezentatywna dla wielkości sieci instytucji finansowej ubiegającej się o Godło Promocyjne. Szczegółowy tryb oceny w ramach II etapu konkursu przedstawia Rozdział 8. Regulaminu: Tryb oceny konkursowej. 5. Nagrody 5.1. W ramach kaŝdej kategorii konkursowej przyznaje się nagrody: Tytuł Laureata konkursu. Laureatem konkursu zostaje od 1 do 3 uczestników biorących udział w konkursie w kaŝdej kategorii konkursowej, którzy otrzymali najwyŝszą punktację konkursową w swojej kategorii WyróŜnienie Honorowe. WyróŜnienia honorowe mogą być przyznane od 1 do 3 uczestnikom konkursu poza laureatami w kaŝdej kategorii konkursu Godło Promocyjne nazwane odpowiednio: w kategorii 1 i 2: Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców, w 3: Oddział Przyjazny dla Przedsiębiorców, w kategorii 4. Przyjazny Fundusz Poręczeniowy oraz w 5: Przyjazny Fundusz Leasingowy oraz 6. Przyjazny Fundusz PoŜyczkowy. Godło Promocyjne otrzymują wszystkie banki, oddziały, fundusze, które spełniają kryteria określone w Regulaminie oraz zostały pomyślnie zweryfikowane w II etapie konkursu. Godło Promocyjne składa się z nazwy określonej powyŝej oraz logo konkursu Złote Gwiazdy umieszczane pod logo konkursu dla banków, oddziałów, funduszy, które uczestniczyły w kolejnych edycjach w liczbie równiej liczbie edycji, nie mniejszej niŝ trzy i nie większej niŝ siedem Specjalny tytuł honorowy dla pracowników banków, oddziałów, czy funduszy: Bankowiec Polskiego Biznesu, Specjalny tytuł honorowy moŝe być przyznany za: a. Innowacyjność w zakresie bankowości MSP, b. Szczególny wkład do rozwoju społeczności lokalnej, c. Niekonwencjonalne projekty realizowane wspólnie z sektorem MSP, d. Szczególny wkład w rozwój kultury korporacyjnej, 46

48 e. Wybitne osiągnięcia w zakresie społecznej odpowiedzialności i etyki bankowej, f. Szczególny wkład w rozwój współpracy europejskiej, g. Wybitny wkład w kreatywne wykorzystanie kapitału ludzkiego w bankowości MSP oraz w podniesienie jego poziomu edukacyjnego, h. Inne wybitne osiągnięcia biznesowe, społeczne i kulturalne realizowane w ramach instytucji finansowej Tytuł potwierdzający wysokie kwalifikacje zawodowe pracowników banków w zakresie bankowości MSP: Profesjonalny Doradca Bankowości MSP. Tytuł ten, w X edycji konkursu, moŝe zostać przyznany nie więcej niŝ 10 wyróŝniającym się doradcom, banków uczestniczących w konkursie, jednocześnie za wysokie kwalifikacje i wiedzę z zakresu zarządzania MSP, co pozwala słuŝyć profesjonalną poradą bankowo-menedŝerską dla klientów z tego sektora Platynową Statuetkę wyróŝnienie dla banku/oddziału/funduszu, który w swoich działaniach kładzie nacisk na unowocześnianie oferty i przyjazną współpracę z MSP uczestnicząc w konkursie w kolejnych 5 edycjach Diamentową Statuetkę dla uczestników, którzy dziesięciokrotnie pod rząd zdobyli Godło Promocyjne 5.2. Nagrody w konkursie przyznaje się na 1 rok Bank, oddział, fundusz, który uzyskał nagrodę ma prawo uŝywania logo konkursu w korespondencji, w reklamie we wszelkich materiałach informacyjnych w okresie 1 roku od przyznania nagrody Bank, oddział, fundusz uczestniczący w konkursie ma prawo informowania o tym klientów podczas trwania konkursu. Dopuszczalna formuła informacji: Bank/Oddział/Fundusz uczestniczy w ( ) 38 edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców w kategorii ( ) Specjalny tytuł honorowy Bankowiec Polskiego Biznesu moŝe być przyznany od 1 do 3 osób w kaŝdej z kategorii konkursowej Kapituła Konkursu moŝe dokonać innego podziału nagród niŝ określone w regulaminie lub odstąpić od ich przyznania. 6. Harmonogram realizacji konkursu 6.1. Nagrody w ramach konkursu przyznawane są raz do roku Szczegółowy terminarz realizacji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców zawiera Tabela 1. Tabela 1 Harmonogram realizacji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców Lp. Rodzaj działania Termin 1. Ogłoszenie konkursu. Konferencja na temat Innowacyjnej 26 maja 2008 r. Bankowości Małych i Średnich Przedsiębiorstw 2. Składanie wniosków uczestnictwa w konkursie do 4 lipca 2008 r. 3. Przygotowanie pisemnej prezentacji do 31 lipca 2008 r. 4. Ocena prezentacji i podjęcie decyzji o dopuszczeniu do II etapu do 8 sierpnia 2008 r. konkursu 5. Ocena uczestników przez audytorów w ramach II etapu konkursu. od 15 sierpnia 2008 r. Ankietowe badania klientów 6. Ocena wyników II etapu konkursu przez Kapituła. Przyznanie tytułów laureatów konkursu. Przyznanie wyróŝnień honorowych. Przy- do 19 grudnia 2008 r. znanie godła promocyjnego bankom pomyślnie zweryfikowanym w II etapie konkursu. 38 Tutaj wstawić aktualny numer edycji 39 Tutaj wstawić nazwę odpowiedniej kategorii konkursowej. 47

49 7. Gala i wręczenie statuetek oraz godeł promocyjnych do 30 stycznia 2009 r. 8. Przekazanie uczestnikom konkursu raportów benchmarkingowych do 31 marca 2009 r. 7. Kryteria oceny Kryteria dotyczące banków i oddziałów Wniosek uczestnictwa w konkursie powinien być złoŝony w formie pisemnej: za pomocą faksu, listownie lub em. Do biura konkursu powinien być doręczony oryginał wniosku Wniosek jest rejestrowany po dokonaniu wpłat zgodnie z pkt.10 Regulaminu I etap konkursu polega na przygotowaniu pisemnej prezentacji uczestnika - samooceny w oparciu o otrzymany formularz konkursowy Ocena pisemnej prezentacji - będzie dokonywana w oparciu o: 1. Zakres oferty uwzględniającej specyfikę MSP, 2. Informację o strukturze klientów wskazującą na powiększającą się lub znaczącą rolę MSP wśród klientów, 3. Informację na temat obecnej i przyszłej strategii, mającej na celu zwiększenie współpracy z MSP, 4. Informację o przedsięwzięciach podejmowanych przez uczestnika konkursu na rzecz klientów MSP: działania edukacyjne, szkoleniowe, promocyjne i inne, 5. Informacje na temat doświadczenia pracowników w obsłudze MSP, ze szczególnym uwzględnieniem podnoszenia kwalifikacji pracowników w tym zakresie, 6. Informacje o bezpieczeństwie współpracy z klientami MSP (poprzez przestrzeganie ustalonych zasad przez instytucje nadrzędne oraz przez stosowanie zgodnych z prawem metod egzekucji wobec niesolidnych dłuŝników Pisemna prezentacja zostanie oceniona przez Zespół Audytorów. Warunkiem przejścia do II etapu konkursu jest uzyskanie 72 punktów na 100 moŝliwych Działania w ramach II etapu konkursu obejmują: 1. Ocenę audytora przeprowadzoną w oparciu o wizytę w siedzibie banku lub oddziału. 2. Badanie ocen klientów przeprowadzone we współpracy z bankiem Całościowa (ostateczna) ocena Audytora obejmuje wszystkie trzy elementy określone w poprzednim punkcie. W oparciu o tę ocenę Kapituła Konkursu podejmuje decyzję o przyznaniu Godła Promocyjnego, WyróŜnienia Honorowego oraz tytułu Laureata. Kapituła Konkursu ma prawo zwrócić się do Audytorów z prośbą o przedstawienie szerszej dokumentacji Ocena w ramach II etapu konkursu polega na weryfikacji wszystkich zakresów pisemnej prezentacji, ponadto będzie uwzględniała wyniki badania klientów oraz plany banku, oddziału w zakresie zwiększenia współpracy z tą grupą klientów Ocena Audytorów w II etapie konkursu będzie brała pod uwagę w szczególności: Jakość oferty usług finansowych dla MSP, Udogodnienia oferowane przedsiębiorcom/klientom, Jakość środowiska obsługi klientów oraz kierunki zmian w tym środowisku, Jakość kapitału ludzkiego banku, oddziału oraz przedsięwzięcia zmierzające do podniesienia standardów kwalifikacji, Skuteczność działania mierzoną wskaźnikami ekonomicznymi. Pracochłonność wymagań banku, oddziału wobec klientów/przedsiębiorców, Doradztwo i sposób pomocy przy rozwiązywaniu zagadnień niezrozumiałych dla klientów/przedsiębiorców, Sposób postępowania w sytuacjach trudnych i konfliktowych, 48

50 Jakość informacji udostępnianych klientom, Dynamikę i wartość kredytów lub środków udzielanych w ramach innych instrumentów finansowych dla MSP (np. poŝyczek, poręczeń, leasingu itp.), Jakość standardów obsługi przedsiębiorców i ocena ich realizacji, Jakość przedsięwzięć współpracy z przedsiębiorcami przy realizacji projektów biznesowych, Ocenę moŝliwości oddziaływania edukacyjnego na przedsiębiorców poprzez zorganizowane przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjne Banki i oddziały, które uzyskają 75 punktów na 100 moŝliwych w II etapie będą rekomendowane przez Zespół Audytorów do przyznania Godła Promocyjnego. Ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje Kapituła Konkursu Po zakończeniu II etapu konkursu banki i oddziały zostaną zapoznane z oceną klientów opracowaną w formie badań benchmarkingowych. Ocena ta będzie mogła być wykorzystana do podniesienia jakości pracy uczestnika konkursu. Kryteria dotyczące Funduszy Wniosek uczestnictwa w konkursie powinien być złoŝony w formie pisemnej: za pomocą faksu, listownie lub em. Do biura konkursu powinien być doręczony oryginał wniosku Wniosek jest rejestrowany po dokonaniu wpłat zgodnie z pkt.10 Regulaminu I etap konkursu polega na przygotowaniu pisemnej prezentacji uczestnika - samooceny w oparciu o otrzymany formularz konkursowy Ocena pisemnej prezentacji - będzie dokonywana w oparciu o: 1. Zakres oferty, 2.Informację o strukturze klientów wskazującą na dynamikę działalności Funduszu 3. Informację na temat obecnej i przyszłej strategii, mającej na celu zwiększenie współpracy z MSP, 4. Informację o przedsięwzięciach podejmowanych przez uczestnika konkursu na rzecz klientów : działania edukacyjne, szkoleniowe, promocyjne i inne, 5.Informacje na temat doświadczenia pracowników w obsłudze klienta, ze szczególnym uwzględnieniem podnoszenia kwalifikacji pracowników w tym zakresie, 6.Informacje o bezpieczeństwie współpracy z klientami Pisemna prezentacja zostanie oceniona przez Zespół Audytorów. Warunkiem przejścia do II etapu konkursu jest uzyskanie 72 punktów na 100 moŝliwych Działania w ramach II etapu konkursu obejmują: 1.Ocenę audytora przeprowadzoną w oparciu o wizytę w siedzibie Funduszu. 2.Badanie ocen klientów przeprowadzone we współpracy z Funduszem Całościowa (ostateczna) ocena Audytora obejmuje wszystkie trzy elementy określone w poprzednim punkcie. W oparciu o tę ocenę Kapituła Konkursu podejmuje decyzję o przyznaniu Godła Promocyjnego, WyróŜnienia Honorowego oraz tytułu Laureata. Kapituła Konkursu ma prawo zwrócić się do Audytorów z prośbą o przedstawienie szerszej dokumentacji Ocena w ramach II etapu konkursu polega na weryfikacji wszystkich zakresów pisemnej prezentacji, ponadto będzie uwzględniała wyniki badania klientów oraz plany Funduszu w zakresie zwiększenia współpracy z klientami Ocena Audytorów w II etapie konkursu będzie brała pod uwagę w szczególności: Jakość oferty usług finansowych, Udogodnienia oferowane przedsiębiorcom, Jakość środowiska obsługi klientów oraz kierunki zmian w tym środowisku, Jakość kapitału ludzkiego Funduszu oraz przedsięwzięcia zmierzające do podniesienia standardów kwalifikacji, Skuteczność działania mierzoną wskaźnikami ekonomicznymi, 49

51 Pracochłonność wymagań Funduszu wobec klientów, Doradztwo i sposób pomocy przy rozwiązywaniu zagadnień niezrozumiałych dla klientów, Sposób postępowania w sytuacjach trudnych i konfliktowych, Jakość informacji udostępnianych klientom, Dynamikę i wartość poręczeń, Jakość standardów obsługi przedsiębiorców i ocena ich realizacji, Jakość przedsięwzięć współpracy z przedsiębiorcami przy realizacji projektów biznesowych, Ocenę moŝliwości oddziaływania edukacyjnego na przedsiębiorców poprzez zorganizowane przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjne Fundusze, które uzyskają 75 punktów na 100 moŝliwych w II etapie będą nominowane do przyznania Godła Promocyjnego przez Zespół Audytorów. Ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje Kapituła Konkursu Po zakończeniu II etapu konkursu Fundusze zostaną zapoznane z oceną klientów opracowaną w formie badań benchmarkingowych. Ocena ta będzie mogła być wykorzystana do podniesienia jakości pracy uczestnika konkursu. Dane i informacje mogące mieć znaczenie jako tzw. tajemnica handlowa, a uzyskane przez organizatorów w toku postępowania konkursowego, są objęte klauzulą poufności i mogą być wykorzystywane wyłącznie na potrzeby ustalenia klasyfikacji konkursowej 8. Tryb oceny konkursowej 8.1. Oceny wniosków są dokonywane przez Audytorów powołanych przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz Polsko-Amerykańską Fundację Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Audytorzy poproszą banki, oddziały, fundusze biorące udział w konkursie o uzupełnienie w terminie 14 dni ewentualnych braków Oceny Audytorów formułowane są w oparciu o osobiste wizyty w bankach, oddziałach, funduszach. JeŜeli do udziału w konkursie zgłoszono jedną wielo oddziałową jednostkę to eksperci są zobowiązani do przeprowadzenia audytu w: w 1 jednostce - jeŝeli instytucja finansowa posiada do 7 oddziałów, w 2 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 8 do 14 oddziałów, w 4 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 15 do 22 oddziałów, w 6 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 23 do 36 oddziałów, w 8 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 37 do 54 oddziałów, w 10 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 55 do 100 oddziałów w 12 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 101 do 200 oddziałów w 16 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada od 201 do 500 oddziałów w 20 oddziałach - jeŝeli instytucja finansowa posiada ponad 500 oddziałów. Pojęcie "oddział" obejmuje placówkę, w której dokonuje się obsługi przedsiębiorców i nie musi to być jednoznaczne z oddziałem (moŝe być to filia lub punkt obsługi jednostek gospodarczych). JeŜeli w konkursie uczestniczy oddział regionalny to musi się on poddać audytowi w zaleŝności od ilości podległych mu jednostek obsługujących przedsiębiorców. Ocena ekspertów dokonywana jest w formie pisemnej i nosi nazwę Raport Audytora Takie same zasady obowiązują w odniesieniu do badania ocen klientów. 50

52 9. Informacja na temat konkursu, zaznajamianie przedsiębiorców z wynikami konkursu 9.1. Informacje na temat konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców moŝna uzyskać w sekretariacie konkursu: Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, Warszawa, ul. Trębacka 4, tel./fax: (0 22) , tel. (0 22) , ekrajewska@kig.pl Ewa Jakubowska-Krajewska lub Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw Ośrodek Gdynia , ul. J. Kamrowskiego 3a lok. 5. tel (50), fax: , fund@post.pl Przemysław Kulawczuk, Andrzej Poszewiecki Działania edukacyjne podejmowane w celu zapoznania przedsiębiorców z wynikami konkursu obejmą: 1. Zapoznanie mediów lokalnych i regionalnych z terenu działania instytucji finansowych, biorących udział w danej edycji konkursu, z informacjami na temat aktywności tych placówek oraz z wynikami konkursu. 2. Przekazanie informacji na temat wyników konkursu do: a) jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których znajduje się bank, oddział lub fundusz, b) organizacji przedsiębiorców funkcjonujących na danym terenie, c) uczelni wyŝszych, d) organizacji pozarządowych zajmujących się wspieraniem przedsiębiorczości, 3. Przy zachowaniu tajemnicy badań klientów, zapoznanie przedsiębiorców i środków przekazu z wynikami liderów w kaŝdej z kategorii konkursu, w zakresie kaŝdego ocenianego aspektu tematycznego przez klientów. Liczba ta nie moŝe jednak przekraczać 1/3 uczestniczących w danej kategorii konkursowej jednostek. 4. Umieszczenie zebranych materiałów na 5. UmoŜliwienie uczestnikom konkursu zamieszczania swoich materiałów edukacyjnych dla przedsiębiorców na portalu 10 Wpłaty związane z konkursem Wpłaty uczestników konkursu dokonywane są w porozumieniu z Polsko-Amerykańską Fundacją Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw według poniŝszych Tabel. Tabela 2 Uczestnik Bank Uniwersalny W I etapie konkursu W II etapie konkursu Uczestnik do 4 oddziałów Uczestnik od 5 do 19 oddziałów Uczestnik od 20 do 49 oddziałów Uczestnik od 50 do 99 oddziałów Uczestnik oddziałów Uczestnik oddziałów Uczestnik od 500 oddziałów Tabela 3 Uczestnik Bank Spółdzielczy, Mały W I etapie konkursu W II etapie konkursu Bank Lokalny Uczestnik do 9 oddziałów

53 Uczestnik od 10 oddziałów Tabela 4 Uczestnik Oddział Bankowy W I etapie konkursu W II etapie konkursu Oddział Tabela 5 Uczestnik Bankowy Fundusz W I etapie konkursu W II etapie konkursu Leasingowy Uczestnik do 4oddziałów Uczestnik od 5 do 19 oddziałów Uczestnik od 20 do 49 oddziałów Uczestnik od 50 do 99 oddziałów Uczestnik od 100 oddziałów Tabela 6 Uczestnik - Fundusz Poręczeniowy, W I etapie konkursu W II etapie konkursu PoŜyczkowy i MikropoŜyczkowy dla MSP Bez względu na wielkość Uwaga: wpłaty mają na celu pokrycie kosztów organizacji konkursu i nie słuŝą do osiągnięcia zysku 1. Wpłaty na rzecz konkursu są przeznaczone na jego realizację, w tym pokrycie kosztów audytu i badania opinii klientów kaŝdej jednostki operacyjnej prowadzącej rachunki przedsiębiorców, w związku z czym ich wysokość jest uzaleŝniona od liczby jednostek objętych wizytami, zgodnie z zasadami z rozdziału 8. Regulaminu. 2. Wpłaty związane z realizacją I etapu konkursu naleŝy przekazać do 31 lipca 2008 r. 3. Wpłaty związane z realizacją II etapu konkursu naleŝy przekazać do 20 sierpnia 2008 r. po otrzymaniu od organizatorów zawiadomienia o zakwalifikowaniu do II etapu konkursu. 4. Uczestnicy biorący udział w ubiegłorocznej edycji konkursu dokonują wpłaty niŝszej o 15% w I etapie. 5. Uczestnicy, biorący udział w ubiegłorocznej edycji konkursu, którzy zgłoszą, co najmniej 3 jednostki operacyjne w kategorii Oddział wpłacają o 15% mniejszą kwotę za I etap konkursu za te oddziały. 6. Uczestnik, który nie brał udziału w ubiegłorocznej edycji konkursu wpłaca kwotę niŝszą o 10% przy wpłacie za I etap, w przypadku dodatkowego zgłoszenia jednostek operacyjnych w kategorii Oddział w liczbie, co najmniej 3. Zgłoszonym jednostkom operacyjnym równieŝ przysługuje niŝsza wpłata. 7. Wyszczególnione powyŝej zróŝnicowania wpłat nie sumują się. 8. Zgłaszający oznacza wybór wysokości wpłaty w momencie składana deklaracji uczestnictwa. 52

54 Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców IX edycja konkursu Przykładowe artykuły opublikowane w prasie i w Internecie 53

55 Konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców ma za zadanie wspieranie budowy wysokiej kultury współpracy pomiędzy instytucjami finansowymi a przedsiębiorcami, tworzenie klimatu wzajemnego zaufania, popularyzowanie innowacji wprowadzanych w instytucjach finansowych, zmierzających do lepszego zaspokojenia potrzeb finansowych małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) oraz uzyskanie synergicznego efektu rozwojowego zarówno banków, funduszy leasingowych, poręczeniowych, poŝyczkowych oraz mikropoŝyczkowych, jak i sektora MSP w Polsce. IX edycja konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców cieszyła się bardzo duŝym zainteresowaniem zarówno ze strony instytucji finansowych, przedsiębiorców oraz przedstawicieli mediów ogólnopolskich i lokalnych. Biuro Prasowe konkursu utrzymuje stały kontakt z ponad 50 redakcjami w całej Polsce. Media lokalne oraz ogólnopolskie opublikowały wiele artykułów informujących o poszczególnych etapach konkursu, waŝniejszych wydarzeniach mających miejsce w trakcie trwania IX edycji oraz na temat Uczestników i Zwycięzców IX edycji konkursu. Organizatorzy upowszechniają wizerunki nagrodzonych instytucji finansowych Banków, Oddziałów i Przyjaznych Funduszy, które dokonały powaŝnego wysiłku, aby w większym stopniu udostępnić swoje usługi małym i średnim przedsiębiorstwom. W poniŝszym opracowaniu zamieszczamy tylko wybrane artykuły z prasy ogólnopolskiej, lokalnej oraz witryn internetowych, które zostały opublikowane w czasie trwania IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców. Organizatorzy 54

56 55

57 56

58 57

59 58

60 Rzeczpospolita Nieruchomości

61 60

62 61

63 62

64 63

65 64

66 65

67 66

68 67

69 Organizatorzy: ul. Trębacka 4, Warszawa tel.: ul. Trębacka, Warszawa tel.: , fax:

Wstępne wyniki badań benchmarkingowych, w ramach X edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców.

Wstępne wyniki badań benchmarkingowych, w ramach X edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców. Wstępne wyniki badań benchmarkingowych, w ramach X edycji konkursu Bank Przyjazny. Wprowadzenie Krajowa Izba Gospodarcza i Polsko-Amerykańska Fundacja Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, organizatorzy

Bardziej szczegółowo

Oferta w zakresie poręczeń Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Warszawa, sierpień 2012 r.

Oferta w zakresie poręczeń Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Warszawa, sierpień 2012 r. Oferta w zakresie poręczeń Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych Warszawa, sierpień 2012 r. Współpraca w zakresie poręczeń i gwarancji BGK oraz PRFPK

Bardziej szczegółowo

Gwarancje i poręczenia BGK wspierające rozwój przedsiębiorczości na szczeblu regionalnym. Centrum Poręczeń i Gwarancji Warszawa, 2012 r.

Gwarancje i poręczenia BGK wspierające rozwój przedsiębiorczości na szczeblu regionalnym. Centrum Poręczeń i Gwarancji Warszawa, 2012 r. Gwarancje i poręczenia BGK wspierające rozwój przedsiębiorczości na szczeblu regionalnym Centrum Poręczeń i Gwarancji Warszawa, 2012 r. Oferta Banku Gospodarstwa Krajowego dla Przedsiębiorców, Fundacji

Bardziej szczegółowo

Bankowa jakość obsługi sektora MSP. Badania benchmarkingowe w ramach IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców.

Bankowa jakość obsługi sektora MSP. Badania benchmarkingowe w ramach IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców. Bankowa jakość obsługi sektora MSP. Badania benchmarkingowe w ramach IX edycji konkursu Bank Przyjazny dla. Ewa Jakubowska-Krajewska, Członek Zarządu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Doradztwa dla Małych

Bardziej szczegółowo

700 milionów zł na innowacyjne projekty polskich firm. Polskie banki w 7.Programie ramowym UE

700 milionów zł na innowacyjne projekty polskich firm. Polskie banki w 7.Programie ramowym UE ŚNIADANIE PRASOWE: 700 milionów zł na innowacyjne projekty polskich firm. Polskie banki w 7.Programie ramowym UE 29 października 2013r. Warszawa, Klub Bankowca, ul. Smolna 6 0 KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY

Bardziej szczegółowo

Program Ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji CIP 2007-2013. 2013 Instrumenty Finansowe dla MSP

Program Ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji CIP 2007-2013. 2013 Instrumenty Finansowe dla MSP Program Ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji CIP 2007-2013 2013 Instrumenty Finansowe dla MSP KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY PRZY ZWIĄZKU BANKÓW POLSKICH Warszawa, 12 grudnia 2007 r. CIP - Program

Bardziej szczegółowo

Przemyślany pomysł na inwestycje i rozwój Dobre wykorzystanie możliwości finansowania we współpracy z właściwym partnerem Bogata oferta

Przemyślany pomysł na inwestycje i rozwój Dobre wykorzystanie możliwości finansowania we współpracy z właściwym partnerem Bogata oferta Grupa BRE Banku Recepta na kryzys Przemyślany pomysł na inwestycje i rozwój Dobre wykorzystanie możliwości finansowania we współpracy z właściwym partnerem Bogata oferta nowoczesna, zaawansowana technologicznie

Bardziej szczegółowo

Część I. WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI KORPORACYJNEJ. Rozdział 1. Wprowadzenie do bankowości korporacyjnej

Część I. WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI KORPORACYJNEJ. Rozdział 1. Wprowadzenie do bankowości korporacyjnej Spis treści Wstęp Część I. WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI KORPORACYJNEJ Rozdział 1. Wprowadzenie do bankowości korporacyjnej 1.1. Bank jako pośrednik finansowy i dostawca płynności 1.2. Segmentacja działalności

Bardziej szczegółowo

Instrumenty dłużne na preferencyjnych warunkach dla innowacyjnych firm

Instrumenty dłużne na preferencyjnych warunkach dla innowacyjnych firm Deutsche Bank Instrumenty dłużne na preferencyjnych warunkach dla innowacyjnych firm Europejski Fundusz Inwestycyjny Deutsche Bank 1 Gwarancje z Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) Deutsche Bank

Bardziej szczegółowo

Analiza porównawcza przyjazności tradycyjnych i elektronicznych kanałów bankowości MSP na podstawie ocen przedsiębiorców

Analiza porównawcza przyjazności tradycyjnych i elektronicznych kanałów bankowości MSP na podstawie ocen przedsiębiorców Analiza porównawcza przyjazności tradycyjnych i elektronicznych kanałów bankowości MSP na podstawie ocen przedsiębiorców Konferencja Zaufanie MSP do instytucji finansowych w warunkach niestabilności gospodarczej

Bardziej szczegółowo

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Mirosław Marek PARP, Prezes Zarządu Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)

Bardziej szczegółowo

Ocena koniunktury gospodarczej w województwie opolskim w grudniu 2005 roku

Ocena koniunktury gospodarczej w województwie opolskim w grudniu 2005 roku INSTYTUT BADAŃ NAD GOSPODARKĄ RYNKOWĄ Ocena koniunktury gospodarczej w województwie opolskim w grudniu 2005 roku Opracowanie przygotowane na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego Warszawa

Bardziej szczegółowo

Warmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie. GiŜycko 19.06. 2012 rok

Warmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie. GiŜycko 19.06. 2012 rok Warmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie GiŜycko 19.06. 2012 rok Poręczenia kredytowe są jednym z najbardziej tradycyjnych i popularnych instrumentów finansowych stosowanych

Bardziej szczegółowo

REGION BGK INSPIRUJĄCY PARTNER W KREOWANIU REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI. Kolbudy, 24 kwietnia 2019 r.

REGION BGK INSPIRUJĄCY PARTNER W KREOWANIU REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI. Kolbudy, 24 kwietnia 2019 r. REGION BGK INSPIRUJĄCY PARTNER W KREOWANIU REGIONALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Kolbudy, 24 kwietnia 2019 r. Rola BGK Misją BGK jest wspieranie rozwoju gospodarczego kraju i podnoszenie jakości życia Polaków

Bardziej szczegółowo

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów AGENDA PREZENTACJI INNOWACJE W BIZNESIE POZYSKANIE FINANSOWANIA REALIZACJA ZAŁOŻEŃ od teorii i założeń do faktycznych możliwości i barier wachlarz

Bardziej szczegółowo

Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji. Czerwiec 2009

Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji. Czerwiec 2009 Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji Czerwiec 2009 Kredyt technologiczny Kredyt technologiczny jako element Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007 2013 System wdraŝania NajwaŜniejsze

Bardziej szczegółowo

Instrumenty Finansowe dla MŚP. Program COSME w Polsce

Instrumenty Finansowe dla MŚP. Program COSME w Polsce Seminarium z cyklu Europejskie Przedsiębiorstwo pt.: Instrumenty Finansowe dla MŚP. Program COSME w Polsce 3 października 2016 r. Projekt Enterprise Europe Network Central Poland jest współfinansowany

Bardziej szczegółowo

I FORUM FUNDUSZY EUROPEJSKICH Fundusze Europejskie efekty, moŝliwości i perspektywy

I FORUM FUNDUSZY EUROPEJSKICH Fundusze Europejskie efekty, moŝliwości i perspektywy I FORUM FUNDUSZY EUROPEJSKICH Fundusze Europejskie efekty, moŝliwości i perspektywy PROGRAM BLOKU FINANSOWEGO* PIENIĄDZ ROBI PIENIĄDZ czyli rola i wsparcie instytucji finansowych w procesie wykorzystania

Bardziej szczegółowo

Działanie 4.3 Kredyt technologiczny. w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Działanie 4.3 Kredyt technologiczny. w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Działanie 4.3 Kredyt technologiczny w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka PO Innowacyjna Gospodarka 4.3 Kredyt technologiczny Jest jednym z działań należących do Programu Operacyjnego Innowacyjna

Bardziej szczegółowo

Finansowanie inwestycji MŚP przez instrumenty zwrotne rekomendacje dla perspektywy finansowej 2014-2020 w oparciu o programy UE

Finansowanie inwestycji MŚP przez instrumenty zwrotne rekomendacje dla perspektywy finansowej 2014-2020 w oparciu o programy UE Finansowanie inwestycji MŚP przez instrumenty zwrotne rekomendacje dla perspektywy finansowej 2014-2020 w oparciu o programy UE realizowane przez Bank Pekao SA Katowice, 16 maja 2014 Dużo większa rola

Bardziej szczegółowo

MIROSŁAWA CAPIGA. m #

MIROSŁAWA CAPIGA. m # MIROSŁAWA CAPIGA m # Katowice 2008 SPIS TREŚCI WSTĘP 11 CZĘŚĆ I DWUSZCZEBLOWOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO W POLSCE Rozdział 1 SPECYFIKA SYSTEMU BANKOWEGO 15 1.1. System bankowy jako element rynkowego systemu finansowego

Bardziej szczegółowo

Kredyt technologiczny i finansowanie R&D. Prezes Zarządu BGK Tomasz Mironczuk Kraków 3 września 2010

Kredyt technologiczny i finansowanie R&D. Prezes Zarządu BGK Tomasz Mironczuk Kraków 3 września 2010 Kredyt technologiczny i finansowanie R&D Prezes Zarządu BGK Tomasz Mironczuk Kraków 3 września 2010 Kredyt Technologiczny 2005-2010 FKT (2005-2008 r.) Działanie 4.3 (POIG 2007-2013) Banki udzielające BGK

Bardziej szczegółowo

INNOWACYJNOŚĆ PODMIOTÓW I WPŁYW NA ICH ROZWÓJ I KONKURENCJĘ. dr inŝ. Joanna Duda Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Zarządzania

INNOWACYJNOŚĆ PODMIOTÓW I WPŁYW NA ICH ROZWÓJ I KONKURENCJĘ. dr inŝ. Joanna Duda Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Zarządzania INNOWACYJNOŚĆ PODMIOTÓW I WPŁYW NA ICH ROZWÓJ I KONKURENCJĘ dr inŝ. Joanna Duda Akademia GórniczoHutnicza Wydział Zarządzania Innowacje Wg ustawy a dnia 29 lipca 2005 o wspieraniu niektórych form działalności

Bardziej szczegółowo

Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców. Gdańsk, 26 luty 2015r.

Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców. Gdańsk, 26 luty 2015r. Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców Gdańsk, 26 luty 2015r. Przewagi konkurencyjne Banku Pekao S.A. co nas wyróżnia? 5 Centra Bankowości dla Firm

Bardziej szczegółowo

Gwarancja z dotacją Biznesmax Warszawa, 2019

Gwarancja z dotacją Biznesmax Warszawa, 2019 Gwarancja z dotacją Biznesmax Warszawa, 2019 Działalność Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej jest finansowana ze środków Budżetu Państwa w ramach programu

Bardziej szczegółowo

Jak instytucje finansowe mogą skorzystać z unijnego wsparcia? Wpisany przez Joanna Dąbrowska

Jak instytucje finansowe mogą skorzystać z unijnego wsparcia? Wpisany przez Joanna Dąbrowska Jednym z programów, w którym uwzględniono potrzeby małych i średnich przedsiębiorców jest Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji 2007-2013. Obok programów o zasięgu krajowym, do dyspozycji

Bardziej szczegółowo

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Regionalny program operacyjny jest narzędziem słuŝącym realizacji strategii rozwoju regionu przy wykorzystaniu środków Unii Europejskiej w latach

Bardziej szczegółowo

PREFERENCYJNE FINANSOWANIE MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM. GIZELA GORĄCZYŃSKA Gdańsk 24/11/2016

PREFERENCYJNE FINANSOWANIE MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM. GIZELA GORĄCZYŃSKA Gdańsk 24/11/2016 PREFERENCYJNE FINANSOWANIE MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM GIZELA GORĄCZYŃSKA Gdańsk 24/11/2016 Agenda PREFERENCYJNE FINANSOWANIE MŚP KREDYT TECHNOLOGICZNY KREDYT UNIA + KREDYT INWESTYCYJNY EBI PROGRAM POLSEFF

Bardziej szczegółowo

Zewnętrzne źródła finansowania. Raport dla PMG Consulting MŚP w województwie lubelskim INQUIRY, 31 sierpnia 2009

Zewnętrzne źródła finansowania. Raport dla PMG Consulting MŚP w województwie lubelskim INQUIRY, 31 sierpnia 2009 Zewnętrzne źródła Raport dla PMG Consulting MŚP w województwie lubelskim INQUIRY, 31 sierpnia 2009 Spis treści 1. Tło projektu 2. Cele projektu 3. Struktura projektu 4. Struktura próby 5. Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

Dobrze służy ludziom. Nowa odsłona Banku BGŻ. Warszawa, 13 marca, 2012 r.

Dobrze służy ludziom. Nowa odsłona Banku BGŻ. Warszawa, 13 marca, 2012 r. Dobrze służy ludziom Nowa odsłona Banku BGŻ Warszawa, 13 marca, 2012 r. Kim jesteśmy dziś Prawie 400 oddziałów w 90 proc. powiatów w Polsce Bank lokalnych społeczności, wspierający rozwój polskich przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

DOFINANSOWANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII W ZAKRESIE DROGOWNICTWA. mgr Małgorzata Kuc-Wojteczek FORTY doradztwo gospodarczo-kadrowe

DOFINANSOWANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII W ZAKRESIE DROGOWNICTWA. mgr Małgorzata Kuc-Wojteczek FORTY doradztwo gospodarczo-kadrowe DOFINANSOWANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII W ZAKRESIE DROGOWNICTWA mgr Małgorzata Kuc-Wojteczek FORTY doradztwo gospodarczo-kadrowe Programy Operacyjne (PO) Krajowe Programy Operacyjne (PO) 16 Regionalnych

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Rozdział 1. Współczesna bankowość komercyjna 12. Rozdział 2. Modele organizacji działalności banków komercyjnych 36

SPIS TREŚCI. Rozdział 1. Współczesna bankowość komercyjna 12. Rozdział 2. Modele organizacji działalności banków komercyjnych 36 SPIS TREŚCI Część I. Organizacja i strategie działalności banków komercyjnych Rozdział 1. Współczesna bankowość komercyjna 12 1.1. Pojęcie i cechy... 13 1.2. Determinanty rozwoju współczesnych banków komercyjnych...

Bardziej szczegółowo

Instrumenty finansowe oferta banków dla organizacji pozarządowych. Tadeusz Durczok, 8 grudnia 2008

Instrumenty finansowe oferta banków dla organizacji pozarządowych. Tadeusz Durczok, 8 grudnia 2008 Instrumenty finansowe oferta banków dla organizacji pozarządowych Tadeusz Durczok, 8 grudnia 2008 Bank przedsiębiorstwo wykonujące działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów,

Bardziej szczegółowo

Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE

Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów UE Projekt Enterprise Europe Network Central Poland jest współfinansowany

Bardziej szczegółowo

Geneza Projektu Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Prz

Geneza Projektu Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Prz Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia 23.12.2010 r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości z Zarządem Województwa Podlaskiego na prowadzenie funduszu

Bardziej szczegółowo

Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców. Poznań, 27 listopada 2014 r.

Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców. Poznań, 27 listopada 2014 r. Rozwój Twojego Biznesu z Bankiem Pekao S.A. - unijne instrumenty zwrotne dla przedsiębiorców Poznań, 27 listopada 2014 r. Bank Pekao S.A. dostosowujemy się do zmian w otoczeniu rynkowym Klientów Przedsiębiorca

Bardziej szczegółowo

BANK OCHRONY ŚRODOWISKA S.A.

BANK OCHRONY ŚRODOWISKA S.A. BANK OCHRONY ŚRODOWISKA S.A. Współfinansowanie projektów unijnych związanych z ochroną środowiska Konferencja Rozwój infrastruktury a ochrona środowiska Warszawa, wrzesień 2008 MISJA BANKU Bank Ochrony

Bardziej szczegółowo

Instrumenty obniżające ryzyko finansowania przedsiębiorstw. Warszawa 10 grudnia 2008 r.

Instrumenty obniżające ryzyko finansowania przedsiębiorstw. Warszawa 10 grudnia 2008 r. Instrumenty obniżające ryzyko finansowania przedsiębiorstw Warszawa 10 grudnia 2008 r. Bank Gospodarstwa Krajowego Bank państwowy z wieloletnim doświadczeniem w obsłudze jednostek centralnych, samorządów

Bardziej szczegółowo

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim

Bardziej szczegółowo

Nowy kredyt technologiczny

Nowy kredyt technologiczny Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji Maj 2009 Kredyt technologiczny Kredyt technologiczny jako element Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007 2013 System wdrażania Najważniejsze

Bardziej szczegółowo

Kredyty na preferencyjnych warunkach i dofinansowanie 2015-06-11 14:03:16

Kredyty na preferencyjnych warunkach i dofinansowanie 2015-06-11 14:03:16 Kredyty na preferencyjnych warunkach i dofinansowanie 2015-06-11 14:03:16 2 Rząd hiszpański poprzez Ministerstwo Przemysłu, Turystyki i Handlu oraz Główną Dyrekcję Polityki Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorcze lubelskie. Pożyczki unijne pomysłem na rozwój firmy

Przedsiębiorcze lubelskie. Pożyczki unijne pomysłem na rozwój firmy Przedsiębiorcze lubelskie Pożyczki unijne pomysłem na rozwój firmy BGK państwowy bank rozwoju Bank Gospodarstwa Krajowego jest jedynym państwowym bankiem w Polsce. Kluczowe obszary działania BGK Misją

Bardziej szczegółowo

Działalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku a

Działalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku a Warszawa, 2011.07.08 Działalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku a W 2010 r. badaniem objęto 59 firm pośrednictwa kredytowego. Wśród nich przeważały spółki kapitałowe (20 spółek akcyjnych

Bardziej szczegółowo

WIELKIE SPRAWY MAŁYCH FIRM. Preferencyjne finansowanie bankowe z udziałem funduszy UE dla firm

WIELKIE SPRAWY MAŁYCH FIRM. Preferencyjne finansowanie bankowe z udziałem funduszy UE dla firm Preferencyjne finansowanie bankowe z udziałem funduszy UE dla firm Preferencyjne finansowanie dla firm z udziałem funduszy UE Kredyt Technologiczny Kredyty z poręczeniem EFI Finansowanie działalności inwestycyjnej

Bardziej szczegółowo

Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 (CIP)

Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 (CIP) Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 (CIP) Instrumenty finansowe dla MŚP Arkadiusz Lewicki Dyrektor Krajowy Punkt Kontaktowy CIP przy Związku Banków Polskich Program ramowy na

Bardziej szczegółowo

Oferta finansowania dla podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą z gwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego

Oferta finansowania dla podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą z gwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego Oferta finansowania dla podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą z gwarancją Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego Dolnośląskie Spotkania Biznesowe, maj 2014 r. ZESPÓŁ PRODUKTÓW KREDYTOWYCH KLIENTA

Bardziej szczegółowo

CAPITAL VENTURE. Jak zdobyć mądry kapitał? Krajowy Fundusz Kapitałowy 24 maja 2012. Piotr Gębala

CAPITAL VENTURE. Jak zdobyć mądry kapitał? Krajowy Fundusz Kapitałowy 24 maja 2012. Piotr Gębala VENTURE CAPITAL Jak zdobyć mądry kapitał? Piotr Gębala Krajowy Fundusz Kapitałowy 24 maja 2012 Agenda Źródła kapitału na rozwój Fundusze VC w Polsce KFK i fundusze VC z jego portfela Źródła kapitału a

Bardziej szczegółowo

Spółdzielczy Bank Ogrodniczy w Warszawie

Spółdzielczy Bank Ogrodniczy w Warszawie Spółdzielczy Bank Ogrodniczy w Warszawie Informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej oraz pozostałych obszarów podlegających ogłaszaniu w Spółdzielczym Banku Ogrodniczym

Bardziej szczegółowo

Inicjatywa JEREMIE dla rozwoju Pomorza Zachodniego. www. arms-szczecin.eu

Inicjatywa JEREMIE dla rozwoju Pomorza Zachodniego. www. arms-szczecin.eu Inicjatywa JEREMIE dla rozwoju Pomorza Zachodniego www. arms-szczecin.eu www.jeremie.pl 1 Kim jesteśmy? Agencja Rozwoju Metropolii Szczecińskiej Sp. z o.o. to spółka miejska (Gmina Miasto Szczecin posiada

Bardziej szczegółowo

Inicjatywa JEREMIE. Poza dotacyjna forma wsparcia szansą rozwoju dla przedsiębiorców.

Inicjatywa JEREMIE. Poza dotacyjna forma wsparcia szansą rozwoju dla przedsiębiorców. Inicjatywa JEREMIE Tytuł prezentacji Poza dotacyjna forma wsparcia szansą rozwoju dla przedsiębiorców. BGK Miasto, data Co to jest JEREMIE? Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises Wspólne

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008

Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008 Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO ElŜbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego Fundusze strukturalne jako instrument wsparcia rozwoju gospodarczego Opolszczyzny Opole,

Bardziej szczegółowo

Inicjatywa JEREMIE instrumenty zwrotne dla rozwoju MŚP

Inicjatywa JEREMIE instrumenty zwrotne dla rozwoju MŚP Inicjatywa JEREMIE instrumenty zwrotne dla rozwoju MŚP Konin, 24 marca 2014 r. BGK jedyny Bank Państwowy w Polsce założony w 1924 r. www.jeremie.com.pl 2 Bank Gospodarstwa Krajowego, utworzony w 1924 r.,

Bardziej szczegółowo

EFEKTYWNE NARZĘDZIA WSPARCIA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW. Wrocław, 12 października 2011 r.

EFEKTYWNE NARZĘDZIA WSPARCIA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW. Wrocław, 12 października 2011 r. EFEKTYWNE NARZĘDZIA WSPARCIA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW Wrocław, 12 października 2011 r. Dolny Śląsk Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Sp. z o.o. to instytucja otoczenia biznesu powołana

Bardziej szczegółowo

Kredyt technologiczny z innowacją w przyszłość

Kredyt technologiczny z innowacją w przyszłość Kredyt z innowacją w przyszłość Bank Millennium, listopad 2010 29-11-2010 1 Plan prezentacji Działanie 4.3. Kredyt system wdraŝania Kredyt zakres przedmiotowy Zakres przedmiotowy - wydatki objęte kredytem

Bardziej szczegółowo

Instrumenty wspierania eksportu w Banku Gospodarstwa Krajowego

Instrumenty wspierania eksportu w Banku Gospodarstwa Krajowego Instrumenty wspierania eksportu w Banku Gospodarstwa Krajowego Paweł Rogosz, Dyrektor Departament Wspierania Handlu Zagranicznego Bank Gospodarstwa Krajowego Warszawa, 9 czerwca 2011 r. BGK podstawowe

Bardziej szczegółowo

W porównaniu z poprzednimi w obecnej edycji Phare zmienił się zakres przedmiotowy inwestycji. Firmy produkcyjne i usługowe

W porównaniu z poprzednimi w obecnej edycji Phare zmienił się zakres przedmiotowy inwestycji. Firmy produkcyjne i usługowe Pierwsze wnioski o dotacje z Phare 2002 Znane są terminy składania wniosków przez firmy z sektora MŚP o dofinansowanie działań w ramach programów Phare 2002. Już w lipcu 2004 r. małe i średnie przedsiębiorstwa

Bardziej szczegółowo

KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY DS. INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ. Instrumenty gwarancyjne w programach ramowych UE 2014-2020

KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY DS. INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ. Instrumenty gwarancyjne w programach ramowych UE 2014-2020 DS. INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Instrumenty gwarancyjne w programach ramowych UE 2014-2020 Zakres prezentacji: Krajowy Punkt Kontaktowy przy ZBP Zwrotne instrumenty finansowe w programach UE 2007-2013 Instrumenty

Bardziej szczegółowo

Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE

Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorców w programach ramowych UE Arkadiusz Lewicki Dyrektor Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej Związek Banków Polskich

Bardziej szczegółowo

Aktualna sytuacja na rynku kredytowym dla firm w Polsce i możliwe scenariusze na przyszłość

Aktualna sytuacja na rynku kredytowym dla firm w Polsce i możliwe scenariusze na przyszłość Aktualna sytuacja na rynku kredytowym dla firm w Polsce i możliwe scenariusze na przyszłość Tomasz Kierzkowski Departament Klienta Biznesowego 23 maja 2013 Plan prezentacji Fundusze unijne i kredyty dla

Bardziej szczegółowo

Rola Banku Gospodarstwa Krajowego w systemie poręczeniowym

Rola Banku Gospodarstwa Krajowego w systemie poręczeniowym Rola Banku Gospodarstwa Krajowego w systemie poręczeniowym Oferta BGK w zakresie zabezpieczania projektów unijnych i krajowych nowy model prowadzenia działalności poręczeniowej wynikający z projektu ustawy

Bardziej szczegółowo

Warsztaty Europejskie PKO Banku Polskiego SA. Dotacje unijne 2007 2013 od pomysłu do rozliczenia Z NAMI W UNII EUROPEJSKIEJ GRUPA KAPITAŁOWA PKO BP

Warsztaty Europejskie PKO Banku Polskiego SA. Dotacje unijne 2007 2013 od pomysłu do rozliczenia Z NAMI W UNII EUROPEJSKIEJ GRUPA KAPITAŁOWA PKO BP Warsztaty Europejskie PKO Banku Polskiego SA Dotacje unijne 2007 2013 od pomysłu do rozliczenia DLA FIRM Z NAMI W UNII EUROPEJSKIEJ PKO Bank Polski SA jest niekwestionowanym liderem na rynku finansowania

Bardziej szczegółowo

Kredyt technologiczny premia dla innowacji

Kredyt technologiczny premia dla innowacji Kredyt technologiczny premia dla innowacji Paweł Świętosławski Departament Programów Europejskich Warszawa, 29.09.2010 r. Działanie 4.3 KREDYT TECHNOLOGICZNY Kredyt technologiczny kredyt udzielany na warunkach

Bardziej szczegółowo

Jeden z największych banków Europy Środkowo-Wschodniej, należący do Grupy UniCredit wiodącej międzynarodowej instytucji finansowej w Europie.

Jeden z największych banków Europy Środkowo-Wschodniej, należący do Grupy UniCredit wiodącej międzynarodowej instytucji finansowej w Europie. Oferta dla rolników O BANKU Jeden z największych banków Europy Środkowo-Wschodniej, należący do Grupy UniCredit wiodącej międzynarodowej instytucji finansowej w Europie. Działa w Polsce od ponad 80 lat

Bardziej szczegółowo

Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. jessica.bzwbk.pl. Poznań, wrzesień 2011 roku

Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. jessica.bzwbk.pl. Poznań, wrzesień 2011 roku Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego jessica.bzwbk.pl Poznań, wrzesień 2011 roku Bank Zachodni WBK posiada duŝe kompetencje Bank Zachodni WBK S.A. jest podmiotem prawa

Bardziej szczegółowo

NASTAWIENIE FIRM WOBEC LEASINGU

NASTAWIENIE FIRM WOBEC LEASINGU NASTAWIENIE FIRM WOBEC LEASINGU Raport z badania marketingowego Centrum Badań Marketingowych INDICATOR na zlecenie Związku Przedsiębiorstw Leasingowych Warszawa, kwiecień 2007 AGENDA PODSTAWOWE INFORMACJE

Bardziej szczegółowo

Informacja o udzielanym w Niemczech wsparciu systemowym w branży technologii informacyjnokomunikacyjnych 2015-12-25 21:55:07

Informacja o udzielanym w Niemczech wsparciu systemowym w branży technologii informacyjnokomunikacyjnych 2015-12-25 21:55:07 Informacja o udzielanym w Niemczech wsparciu systemowym w branży technologii informacyjnokomunikacyjnych (ICT) 2015-12-25 21:55:07 2 Niemiecka branża ICT osiągnęła w 2012 roku obroty w wysokości ok. 220

Bardziej szczegółowo

Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania

Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania Wydział Zarządzania Regionalnym Programem Operacyjnym Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Rozporządzenie ogólne PE i Rady Ukierunkowanie

Bardziej szczegółowo

Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI

Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI grudzień 2012 r. MARR - oferta dla przedsiębiorczych Wspieranie starterów - projekty edukacyjne, szkolenia, punkty informacyjne, doradztwo, dotacje na start Ośrodek

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Katowice, 21 września 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910

Bardziej szczegółowo

Zainwestuj w nowe technologie

Zainwestuj w nowe technologie Zainwestuj w nowe technologie MoŜliwości dofinansowania planowanych inwestycji z funduszy unijnych receptą na rozwój Tomasz Dybowski Pomorski Park Naukowo Technologiczny Gdynia, 12 marca 2009 1 ZAGADNIENIA

Bardziej szczegółowo

Banki Spółdzielcze naturalnym partnerem do współpracy z samorządami lokalnymi

Banki Spółdzielcze naturalnym partnerem do współpracy z samorządami lokalnymi Banki Spółdzielcze naturalnym partnerem do współpracy z samorządami lokalnymi Potencjał bankowości spółdzielczej w Polsce 562 Banki Spółdzielcze tj. 89% wszystkich banków w Polsce ponad 4,4 tys. placówek

Bardziej szczegółowo

Józef Myrczek, Justyna Partyka Bank Spółdzielczy w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Józef Myrczek, Justyna Partyka Bank Spółdzielczy w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Józef Myrczek, Justyna Partyka Bank Spółdzielczy w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Analiza wraŝliwości Banków Spółdzielczych na dokapitalizowanie w kontekście wzrostu akcji

Bardziej szczegółowo

Stan prawny: 31 grudnia 2017 r. Autorzy poszczególnych rozdziałów: Joanna Bednarz rozdziały 4, 6 8 Eugeniusz Gostomski rozdziały 1 3, 5, 9 13

Stan prawny: 31 grudnia 2017 r. Autorzy poszczególnych rozdziałów: Joanna Bednarz rozdziały 4, 6 8 Eugeniusz Gostomski rozdziały 1 3, 5, 9 13 Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego Gdańsk 2018 Stan prawny: 31 grudnia 2017 r. Autorzy poszczególnych rozdziałów: Joanna Bednarz rozdziały 4, 6 8 Eugeniusz Gostomski rozdziały 1 3, 5, 9 13 Recenzenci:

Bardziej szczegółowo

Konkurencyjność sektora banków spółdzielczych w Polsce. Anna Rosa Katedra Finansów Wydział Nauk Ekonomicznych Politechnika Koszalińska

Konkurencyjność sektora banków spółdzielczych w Polsce. Anna Rosa Katedra Finansów Wydział Nauk Ekonomicznych Politechnika Koszalińska Konkurencyjność sektora banków spółdzielczych w Polsce Anna Rosa Katedra Finansów Wydział Nauk Ekonomicznych Politechnika Koszalińska Struktura prezentacji Banki spółdzielcze charakterystyka Konkurencja

Bardziej szczegółowo

Rola Banku w pozyskiwaniu funduszy unijnych przez MŚP. Departament Małych Firm Michał Surówka

Rola Banku w pozyskiwaniu funduszy unijnych przez MŚP. Departament Małych Firm Michał Surówka Rola Banku w pozyskiwaniu funduszy unijnych przez MŚP Departament Małych Firm Michał Surówka Perspektywy finansowania unijnych inwestycji przez Banki W latach 2004-2006 banki poŝyczyły 8 mld zł na projekty

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF ZARZĄDZANIE SIECIĄ WSPÓŁPRACY MŚP Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Wrzesień 2010 1 WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU

Bardziej szczegółowo

Darmowy fragment www.bezkartek.pl

Darmowy fragment www.bezkartek.pl t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w Recenzenci Prof. zw. dr hab. Ewa Kucharska-Stasiak Prof. zw. dr hab. Halina Henzel Opracowanie graficzne i typograficzne Jacek Tarasiewicz Redaktor Jadwiga

Bardziej szczegółowo

Pożyczki udzielane są również firmom na starcie, nie posiadającym ze względu na krótki staż, zdolności kredytowej.

Pożyczki udzielane są również firmom na starcie, nie posiadającym ze względu na krótki staż, zdolności kredytowej. Pożyczki Unii Europejskiej przeznaczone na wspieranie przedsiębiorczości w państwach członkowskich UE to coraz bardziej popularna forma finansowania inwestycji przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa.

Bardziej szczegółowo

Wsparcie polskiego biznesu, możliwe w ramach Programu CIP 2007-2013; Instrumenty finansowe dla MŚP po 2013 r.

Wsparcie polskiego biznesu, możliwe w ramach Programu CIP 2007-2013; Instrumenty finansowe dla MŚP po 2013 r. Wsparcie polskiego biznesu, możliwe w ramach Programu CIP 2007-2013; Instrumenty finansowe dla MŚP po 2013 r. Centralny Punkt Informacyjny FE Warszawa 20 marca 2013 r. Krajowy Punkt Kontaktowy Programu

Bardziej szczegółowo

Prowadzący Andrzej Kurek

Prowadzący Andrzej Kurek Prowadzący Andrzej Kurek Centrala Rzeszów Oddziały Lublin, Katowice Zatrudnienie ponad 70 osób SprzedaŜ wdroŝenia oprogramowań firmy Comarch Dopasowania branŝowe Wiedza i doświadczenie Pełna obsługa: Analiza

Bardziej szczegółowo

Dobra wiadomość dla przedsiębiorców! Gwarancje de minimis udzielane w ramach Portfelowej Linii Gwarancyjnej de minimis (PLD)

Dobra wiadomość dla przedsiębiorców! Gwarancje de minimis udzielane w ramach Portfelowej Linii Gwarancyjnej de minimis (PLD) Dobra wiadomość dla przedsiębiorców! Gwarancje de minimis udzielane w ramach Portfelowej Linii Gwarancyjnej de minimis (PLD) Dobra wiadomość dla przedsiębiorców! Bank Gospodarstwa Krajowego, utworzony

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ II. CPFE, Warszawa, 5 czerwca 2012r

CZĘŚĆ II. CPFE, Warszawa, 5 czerwca 2012r PROGRAM RAMOWY UE NA RZECZ KONKURENCYJNOŚCI I INNOWACJI 2007-2013 /CIP/ - ŹRÓDŁEM ATRAKCYJNEGO WSPARCIA BIZNESU CZĘŚĆ II CPFE, Warszawa, 5 czerwca 2012r 2 PORĘCZENIA EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO

Bardziej szczegółowo

PO Innowacyjna Gospodarka

PO Innowacyjna Gospodarka Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparcie w zakresie wzornictwa przemysłowego MARZEC 2010 1 Priorytet 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia Działania: 4.1 Wsparcie wdrożeń wyników

Bardziej szczegółowo

Leasing jako instrument finansowy do współfinansowania inwestycji ze środków unijnych. Warszawa, 4 5 marca 2008

Leasing jako instrument finansowy do współfinansowania inwestycji ze środków unijnych. Warszawa, 4 5 marca 2008 Leasing jako instrument finansowy do współfinansowania inwestycji ze środków unijnych Warszawa, 4 5 marca 2008 Agenda prezentacji Leasing jako produkt finansowy Leasing jako koszt kwalifikowalny Formy

Bardziej szczegółowo

A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego

A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego A. Zmiany w zakresie instytucji interpretacji przepisów prawa podatkowego samorządu terytorialnego. Zaproponowane w niniejszych załoŝeniach zmiany w zakresie interpretacji przepisów prawa podatkowego nie

Bardziej szczegółowo

FINANSOWANIE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH (zarządzanie inwestycjami a zarządzanie źródłami finansowania)

FINANSOWANIE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH (zarządzanie inwestycjami a zarządzanie źródłami finansowania) FINANSOWANIE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH (zarządzanie inwestycjami a zarządzanie źródłami finansowania) Warunkiem realizacji kaŝdego projektu inwestycyjnego jest zgromadzenie odpowiedniego kapitału. MoŜliwości

Bardziej szczegółowo

Leasing, a kredyt ; analiza korzyści

Leasing, a kredyt ; analiza korzyści Leasing, a kredyt ; analiza korzyści Adam Surowski BRE Leasing Sp. z o.o. Program prezentacji 1. Źródła finansowania inwestycji przedsiębiorstw w Polsce 2. Motywy stosowania leasingu/kredytu 3. Leasing

Bardziej szczegółowo

Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw 2011 Dostępne instrumenty wsparcia finansowego dla nowo powstałych Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw Jak zostać i pozostać przedsiębiorcą? Monika Szymańska, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa

Bardziej szczegółowo

Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. jessica.bzwbk.pl. Szczecin, lipiec 2011 roku

Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. jessica.bzwbk.pl. Szczecin, lipiec 2011 roku Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego jessica.bzwbk.pl Szczecin, lipiec 2011 roku JESSICA - nowe narzędzie inŝynierii finansowej JESSICA - Joint European Support for

Bardziej szczegółowo

Formy działalności gospodarczej. Finansowanie i ryzyko.

Formy działalności gospodarczej. Finansowanie i ryzyko. Formy działalności gospodarczej. Finansowanie i ryzyko. dr Rafał Lipniewicz Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Rok akademicki 2017/2018 Formy prawne działalności gospodarczej

Bardziej szczegółowo

SEKURYTYZACJA WIERZYTELNOŚCI LEASINGOWYCH. Aspekty prawne Przemysław Cichulski Warszawa, 4-5 marca 2008 r.

SEKURYTYZACJA WIERZYTELNOŚCI LEASINGOWYCH. Aspekty prawne Przemysław Cichulski Warszawa, 4-5 marca 2008 r. SEKURYTYZACJA WIERZYTELNOŚCI LEASINGOWYCH Aspekty prawne Przemysław Cichulski Warszawa, 4-5 marca 2008 r. Plan prezentacji Istota sekurytyzacji wierzytelności leasingowych Korzyści z sekurytyzacji wierzytelności

Bardziej szczegółowo

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/ glowna.aspx 2 I Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowoprzemysłowe

Bardziej szczegółowo

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego Departament Instrumentów Finansowych. *Pożyczki na rozwój firmy

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego Departament Instrumentów Finansowych. *Pożyczki na rozwój firmy Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego Departament Instrumentów Finansowych *Pożyczki na rozwój firmy Małopolski Fundusz Pożyczkowy oferuje korzystnie oprocentowane pożyczki z przeznaczeniem na rozwój

Bardziej szczegółowo

WYNIKI WYWIADU BEZPOŚREDNIEGO - ARKUSZ ZBIORCZY

WYNIKI WYWIADU BEZPOŚREDNIEGO - ARKUSZ ZBIORCZY WYNIKI WYWIADU BEZPOŚREDNIEGO ARKUSZ ZBIORCZY Data przeprowadzenia wywiadu 7.08 7.08.08 7.08 7.08 0.08 0.08 0.08 0.08.09 Instytucja Fundacja Puławskie Centrum Przedsiębiorczości Lubelska Fundacja Rozwoju

Bardziej szczegółowo

Instrumenty finansowe dla MŚP. Maciej Otulak Komisja Europejska DG Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP (GROW)

Instrumenty finansowe dla MŚP. Maciej Otulak Komisja Europejska DG Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP (GROW) Instrumenty finansowe dla MŚP Maciej Otulak Komisja Europejska DG Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP (GROW) Lublin 22 czerwca 2015 Działania UE czy potrzebne? Instrumenty finansowe dla

Bardziej szczegółowo

Terminy naborów wniosków o dotacje z UE dla MSP (Małych i Średnich Przedsiębiorców) oraz dużych firm (dane na dzień 12.05.2015 r.)

Terminy naborów wniosków o dotacje z UE dla MSP (Małych i Średnich Przedsiębiorców) oraz dużych firm (dane na dzień 12.05.2015 r.) Terminy naborów wniosków o dotacje z UE dla MSP (Małych i Średnich Przedsiębiorców) oraz dużych firm (dane na dzień 12.05.2015 r.) Województwo Termin naboru Program, Działanie, Poddziałanie Dotacja: max

Bardziej szczegółowo

Projekt JEREMIE w Katalonii

Projekt JEREMIE w Katalonii Projekt JEREMIE w Katalonii Poznań, 10 września 2008 18/09/2008 1.- Opis 2.- JEREMIE w Katalonii 3.- Umowa o Dofinansowanie 4.- Plan inwestycyjny 1.- Opis 1.- Opis 4 1- Opis JEREMIE (Wspólne Europejskie

Bardziej szczegółowo

Źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstw

Źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstw www.psab.pl Źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstw Przemysław Jura Prezes Zarządu Instytutu Nauk Ekonomicznych i Społecznych Koordynator zarządzający Ponadregionalną Siecią Aniołów Biznesu - Innowacja

Bardziej szczegółowo

Rola polskiego kapitału w finansowaniu przedsiębiorczości

Rola polskiego kapitału w finansowaniu przedsiębiorczości Sponsoring Rola polskiego kapitału w finansowaniu przedsiębiorczości Bank dawniej Bank dawniej Jak powstał Bank Spółdzielczy we Wschowie? To długa i fascynująca opowieść, a jej początki sięgają 1945 roku.

Bardziej szczegółowo