Program nauczania języka angielskiego dla kursu początkowego i kontynuacyjnego gimnazjum (klas I III)

Transkrypt

1 Jolanta Dobrowolska Program nauczania języka angielskiego dla kursu początkowego i kontynuacyjnego gimnazjum (klas I III) Nr dopuszczenia MEN DKW /00 Dr Jolanta Dobrowolska jest dyrektorem szkoły języków obcych w Warszawie. Na jej dorobek dydaktyczny składa się praca nauczyciela języka angielskiego w liceum ogólnokształcącym oraz na stanowisku pracownika naukowego w Instytucie Program ów Szkolnych i Instytucie Badań Edukacyjnych. Jest autorką licznych programów nauczania języka angielskiego dla różnych form kształcenia językowego, projekt ów badawczych nad efektywnością nauczania języka angielskiego w szkole średniej, opracowań z zakresu konstrukcji program ów nauczania i dydaktyki języków obcych, materia łów pomocniczych do nauki języka angielskiego dla dzieci. Program został opracowany na podstawie dokumentu Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkół podstawowych i gimnazjów" Ministerstwa Edukacji Narodowej /Dz. U. Nr 14/1999, poz.129/. Uwzględniono w nim również dorobek zespołów zajmujących się problemami edukacji językowej w ramach Rady Europejskiej, a także rekomendacje UNESCO. 1

2 Spis treści Wstęp 3 1. Uwagi o ogólnych założeniach programu o celach i strukturze programu o adresatach o warunkach realizacji programu o korelacji międzyprzedmiotowej 5 2.Cele nauczania ogólne cele nauczania języka obcego w gimnazjum; zadania szkoły szczegółowe cele nauczania języka angielskiego dla kursu początkowego szczegółowe cele nauczania języka angielskiego dla kursu kontynuacyjnego aspekty kulturowe autonomia ucznia 7 3.Treści nauczania 8 A. Kurs początkowy 8 Tematyka i sytuacje 8 Funkcje komunikacyjne 8 Kategorie gramatyczne 9 Klasa I 9 Klasa II 10 Klasa III 10 B. Kurs kontynuacyjny 11 Tematyka i sytuacje 11 Funkcje komunikacyjne 11 Kategorie gramatyczne 13 Klasa I 13 Klasa II 14 Klasa III 14 4.Przewidywane osiągnięcia uczniów Uwagi o realizacji programu ogólne założenia metodyczne formy pracy lekcyjnej przykłady technik pracy lekcyjnej rola języka ojczystego błąd językowy, poprawianie błędów materiały dydaktyczne podręczniki, książki pomocnicze, pomoce naukowe Kontrola i ocena postępów uczniów formy kontroli przykłady technik kontroli ocenianie uczniów samoocena 29 Recenzentki: mgr Ewa Dąbrowska mgr Beata Tomaszewska Copyright 2000, Cambridge University Press 2

3 Wstęp Polski system oświaty, reformowany u progu nowego tysiąclecia, pozwala nauczycielowi samodzielnie decydować o jakości procesu nauczania, daje mu możliwość tworzenia własnych, autorskich programów lub szeroki wybór programów gotowych, dopuszczonych do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej. Nauczyciel języka obcego, podobnie jak nauczyciele innych przedmiotów, staje wobec konieczności znalezienia odpowiedzi, właściwych dla jego konkretnej sytuacji dydaktycznej, na podstawowe pytania wyznaczające całość prac programowych. Brzmią one następująco: po co uczyć? czego uczyć? jak uczyć? jak oceniać? Szczegółowe informacje zawarte w odpowiedziach na powyższe pytaniach są nieodzowne w planowaniu pracy, doborze pomocy dydaktycznych i materiałów do nauki. Wskazują także efektywne metody i techniki nauczania oraz sposoby oceniania postępów uczniów. Są to podstawowe kanony konstrukcji programu nauczania i trudno sobie wyobrazić dobry program, który nie spełniałby tych warunków. Nauczyciel musi jednak podjąć niełatwą decyzję: jak spośród wielu podobnych czy wręcz równorzędnych programów wybrać ten optymalny dla danej sytuacji. Oto kilka praktycznych wskazówek, którymi warto się posłużyć dokonując wyboru programu. Po pierwsze należy zwrócić uwagę na stopień szczegółowości programu czy jest to jedynie ogólnikowy dokument, zawierający cele kierunkowe i zarys materiału nauczania, pozostawiający tym samym większość decyzji nauczycielowi, czy też konkretna propozycja, którą można w całości zastosować do własnych potrzeb. Po drugie warto sprawdzić, czy program uwzględnia realne warunki nauczania języka obcego w gimnazjum; czy podaje warianty realizacji programu dla warunków niestandardowych. Po trzecie należy dokładnie przeanalizować to, co się w programie mówi o metodach realizacji, a mianowicie, czy proponowane metody i techniki rzeczywiście doprowadzą do wyznaczonych w programie celów nauczania. Po czwarte sprawdźmy, czy kryteria oceny pracy ucznia są jasne i zrozumiałe nie tylko dla nauczyciela, lecz także dla ucznia i rodziców oraz czy sposoby oceniania osiągnięć ucznia pozostają w zgodzie z celami nauczania i czy są dostosowane do wieku i możliwości intelektualnych ucznia. Po piąte warto się zapoznać z materiałami do nauki, jakie rekomenduje program. To właśnie podręcznik zadecyduje o tym, czy lekcje będą ciekawe, czy nauczyciel będzie musiał poszukiwać dodatkowych materiałów, aby uzupełnić braki podręcznika, czy książka nauczyciela okaże się prawdziwą pomocą i kopalnią pomysłów. Jak widać, wybór programu wymaga od nauczyciela pewnego wysiłku. Będzie to jednak wysiłek w pełni zrekompensowany, jeżeli wybór programu i podręcznika okaże się trafny i w znacznym stopniu ułatwi nauczycielowi pracę, zwiększając ponadto efektywność nauczania. Z tą myślą opracowano niniejszy program, który, mamy nadzieję, spotka się z przychylnością odbiorcy. 3

4 1. Uwagi o ogólnych założeniach programu 1.1. O celach i strukturze programu Język obcy tym się różni od innych przedmiotów szkolnych, że jest równocześnie narzędziem zdobywania wiedzy i jego przyswajanie w szczególny sposób wpływa na intelektualny, emocjonalny i społeczny rozwój ucznia. W III etapie edukacji szkolnej zadaniem nauczyciela języka obcego jest przede wszystkim utrwalenie i rozbudowanie wiedzy i umiejętności językowych nabytych w poprzednim etapie kształcenia. W grupach, w których uczniowie rozpoczynają dopiero naukę języka angielskiego, zadaniem tym będzie stworzenie trwałego fundamentu dla nowego środka komunikacji, który pomoże im wzbogacać swoją wiedzę o świecie. Znajomość języków, a zwłaszcza języka angielskiego najczęściej obecnie używanego na świecie jest nieodzowna dla obecnego pokolenia nastolatków i ich przyszłych karier. Uświadomienie młodym ludziom użyteczności zdobywanej wiedzy jest jednym z najważniejszych celów wychowawczych nauczyciela. Dlatego właśnie uczniowie powinni rozwijać w szkole swoje umiejętności wykorzystywania zdobytej wiedzy, aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy we współczesnym świecie. Niniejszy program obejmuje jedynie odcinek długotrwałego procesu, którego celem kierunkowym i ostatecznym jest zdobycie przez uczniów umiejętności posługiwania się językiem angielskim. Dla naszych potrzeb wyznaczyliśmy cele szczegółowe, których realizowanie polega na systematycznym rozwijaniu u uczniów kompetencji językowej i komunikacyjnej, a także umiejętności stosowania strategii samokształceniowych. Dla całego kursu sformułowano standardy osiągnięć, określone jako umiejętności cząstkowe w ramach czterech podstawowych sprawności językowych: rozumienia mowy, mówienia, czytania i pisania. Treści nauczania obejmują tematykę i sytuacje, które determinują dobór słownictwa oraz funkcje językowe. Przypisano im struktury gramatyczne niezbędne na tym etapie kształcenia językowego. Taka kolejność zapisu treści wynika z założenia, że celem nauki jest przede wszystkim kształtowanie umiejętności komunikowania się w języku obcym, nauczanie gramatyki natomiast stanowi jedynie komponent służący zapewnieniu poprawności strukturalnej. Powyższa teza znajduje odzwierciedlenie nie tylko w podejściu do nauczania gramatyki, ale również w sposobie oceniania uczniów, o czym będzie mowa w części o kontroli i ocenianiu postępów uczniów. Jest niezmiernie ważne, aby sprawdzać nie to, co jak powszechnie wiadomo sprawdzić najłatwiej, czyli znajomość struktur gramatycznych, lecz to, co jest prawdziwym celem nauczania, to znaczy umiejętność posługiwania się językiem. Program preferuje podejście komunikacyjno kognitywne, co oznacza, że celem nauczania języka obcego jest przede wszystkim umożliwienie uczniowi skutecznego porozumiewania się w konkretnych sytuacjach i posługiwania się językiem w zdobywaniu potrzebnych informacji, a także stopniowe nakłanianie go do zwerbalizowanej lub niezwerbalizowanej refleksji na temat funkcjonowania systemu przyswajanego języka O adresatach Program został napisany z myślą o nauczycielach języka angielskiego, którzy posiadają kwalifikacje, wymagane przez władze oświatowe, do nauczania tego przedmiotu w gimnazjach. Z tego też względu podając wskazówki realizacji programu, ograniczono się do spraw najistotniejszych, nie czyniąc z tego rozdziału skróconego podręcznika metodyki. Program pomoże nauczycielowi: określić krótkoterminowe cele nauczania (semestralne, roczne), dobrać podręcznik kursowy, opracować rozkład materiału nauczania, zaplanować zadania, które nie zostały omówione w podręczniku, zaprojektować własne prace kontrolne, wybrać uzupełniające materiały pozapodręcznikowe. 4

5 Program może się okazać pomocny także dla autorów podręczników, materiałów multimedialnych, pomocy graficznych itp. Odbiorcami programu mogą być uczniowie i rodzice. Choć bezpośrednie zainteresowanie nastolatków programem nauczania jest raczej znikome, to rodzice mogą wykazać chęć uczestniczenia w jego doborze. Zadaniem nauczyciela jest wówczas uwzględnić życzenia rodziców lub przekonać ich o swoich racjach. Zdarza się, że rodzice błędnie interpretują cele programowe i oczekują efektów nierealnych w danych warunkach i w określonym czasie. Dlatego rozmowa z rodzicami o programie i spodziewanych osiągnięciach uczniów wydaje się celowa i powinna przynieść korzyść wszystkim zainteresowanym stronom O warunkach realizacji programu W planie nauczania dla sześcioletniej szkoły podstawowej język obcy jest przedmiotem obowiązkowym od klasy IV. W efekcie zdecydowana większość uczniów gimnazjum ma już za sobą część kursu języka angielskiego. Jednak niektóre szkoły podstawowe wprowadzają inny język obcy. W gimnazjum możemy mieć zatem do czynienia zarówno z grupami kontynuacyjnymi, jak i grupami rozpoczynającymi naukę języka angielskiego. Niniejszy program wychodzi naprzeciw takim sytuacjom i podaje treści nauczania i osiągnięcia uczniów w dwóch wariantach: A wariant podstawowy dla uczniów rozpoczynających naukę języka angielskiego; B wariant kontynuacyjny dla tych, którzy mieli wcześniej kontakt z językiem angielskim. Program przewidziany jest dla 3 letniego kursu obejmującego 3 godziny tygodniowo, tj. ok. 300 godzin lekcyjnych. Zakłada się, że liczebność grupy nie przekracza 15 osób, a nauczyciel dysponuje podstawowym wyposażeniem w pomoce audiowizualne. Realizacja Programu jest możliwa także w warunkach odbiegających od normy (większa liczebność grup, mniejsza intensywność zajęć, niedostatek pomocy naukowych). Jednak dla zapewnienia minimum efektywności nauczyciel powinien zmodyfikować pracę lekcyjną tak, aby nie obniżać wymagań z zakresu sprawności receptywnych (czytanie, słuchanie) i struktur językowych, co niestety będzie się musiało odbywać kosztem opanowania umiejętności aktywnego posługiwania się językiem O korelacji międzyprzedmiotowej Nauczanie języka jest częścią procesu kształcenia i musi być powiązane z programem nauczania szkolnego. Powiązanie to może mieć dwa aspekty. Pierwszym z nich jest w łączenie w proces nauczania języka ogólnych celów nauki, takich jak umiejętność poszukiwania rozwiązań, samodzielność myślenia, zadawanie pytań. Drugim aspektem jest bezpośrednie skorelowanie nauki języka z różnymi przedmiotami szkolnymi, takimi jak geografia, historia, biologia. Powiązania przedmiotowe dają uczniom możliwość nowego spojrzenia na zagadnienia znane z innych dziedzin nauki, a także poszerzania i uzupełniania wiedzy ciekawymi informacjami. Dzięki temu zarówno nauczanie, jak i uczenie się języka angielskiego jest atrakcyjniejsze i lepiej zapada w pamięć. Praca nad ważnymi i ciekawymi zagadnieniami może się przyczynić do lepszego zapamiętywania materiału językowego z nimi związanego. Niezależnie jednak od tego, czy nauczanie języka ma bezpośredni związek z programem kształcenia ogólnego, czy nie, może ono odegrać ważną rolę w poszerzaniu horyzontów i rozwijaniu umiejętności uczniów. Wychodząc z powyższego założenia, poszerzono tematykę niniejszego programu o zagadnienia z różnych dziedzin nauki, dostosowane do możliwości poznawczych i wiedzy uczniów. Jest to propozycja dla tych nauczycieli i uczni ów, którzy w materiale nauczania poszukują treści poważniejszych niż sensacyjne historyjki o duchach, katastrofach i tajemniczych istotach pozaziemskich. 5

6 2. Cele nauczania 2.1. Ogólne cele nauczania języka angielskiego w gimnazjum; zadania szkoły Nauka języka angielskiego w gimnazjum ma na celu wyposażenie ucznia w praktyczne narzędzie komunikacji językowej, wzbogacenie jego wiedzy o sobie samym oraz o kulturze i sprawach życia codziennego w krajach anglojęzycznych. Stawia to przed szkołą określone zadania, których realizacja zapewni właściwy tok nauczania. Należą do nich: rozwijanie u uczniów poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości językowe poprzez, między innymi, pozytywną informację zwrotną dotyczącą indywidualnych kompetencji językowych, zapewnienie uczniom (w miarę możliwości) dostępu do autentycznych materiałów użytkowych (ogłoszeń, ulotek, reklam itp.), umożliwienie uczniom jak najczęstszego kontaktu z językiem (organizowanie wymian ze szkołami w innych krajach; uczestnictwo w międzynarodowych programach), stopniowe przygotowywanie ucznia do samodzielności w procesie uczenia się języka obcego, umożliwienie uczniom stosowania języka obcego jako narzędzia w realizowaniu zespołowych projektów, zwłaszcza interdyscyplinarnych Szczegółowe cele nauczania języka angielskiego dla kursu początkowego Głównym celem kursu języka angielskiego dla początkujących jest opanowanie przez uczniów języka w stopniu zapewniającym minimum komunikacji w sprawach życia codziennego w kontaktach anglojęzycznych. Zakres umiejętności, które w tym celu uczeń musi opanować, został określony w ramach każdej z następujących sprawności językowych: Sprawność rozumienia ze słuchu: - rozumienie poleceń do wykonywanych zadań, - rozumienie ogólnego sensu prostych sytuacji komunikacyjnych oraz intencji rozmówcy, - rozumienie ogólnego sensu niezbyt skomplikowanych wypowiedzi i dialogów oraz wyszukiwanie w nich informacji szczegółowych. Sprawność mówienia: - zadawanie prostych pytań oraz udzielanie odpowiedzi, - zdobywanie i udzielanie informacji w typowych sytuacjach dnia codziennego, - formułowanie krótkiej wypowiedzi o sobie, swojej rodzinie, najbliższym otoczeniu, - inicjowanie i podtrzymywanie prostej rozmowy dotyczącej typowych sytuacji dnia codziennego, - opanowanie poprawnej wymowy w zakresie poznanego materiału językowego. Sprawność czytania: - rozumienie prostych tekstów użytkowych, takich jak rozkład jazdy, menu, reklama, list, - wyszukiwanie konkretnych informacji w prostych tekstach, - rozumienie ogólnego sensu prostych adaptowanych tekstów. Sprawność pisania: - dostrzeganie różnic między fonetyczną a graficzną formą wyrazu, - znajomość pisowni większości słów znanych ze słuchu, - napisanie krótkiego listu o sobie i swoich zainteresowaniach. Ponadto uczeń powinien umieć korzystać ze szkolnego słownika dwujęzycznego Szczegółowe cele nauczania języka angielskiego dla kursu kontynuacyjnego Celem nauki języka angielskiego na kursie kontynuacyjnym jest osiągnięcie przez uczniów poziomu zapewniającego w miarę sprawną komunikację w sprawach życia codziennego w kontaktach anglojęzycznych. Zakres umiejętności, które w tym celu uczeń musi opanować, został określony w ramach każdej z następujących sprawności językowych: 6

7 Sprawność rozumienia ze słuchu: - rozumienie ogólnego sensu oraz głównych punktów dialogów i wypowiedzi anglojęzycznych, - rozumienie sensu prostych wypowiedzi w różnych warunkach odbioru (np. rozmowa przez telefon, komunikat na dworcu), - rozumienie sensu wypowiedzi zawierającej niezrozumiałe elementy, których znaczenia uczeń może się domyślić z kontekstu. Sprawność mówienia: - formułowanie krótkich, płynnych i spójnych wypowiedzi na określone tematy, - inicjowanie, podtrzymywanie i kończenie prostej rozmowy, - właściwe reagowanie na wypowiedź rozmówcy. Sprawność czytania: - rozumienie dłuższych i bardziej złożonych tekstów narracyjnych i dialogowych, - rozumienie ogólnego sensu tekstu, który zawiera fragmenty niezrozumiałe, - rozumienie ogólnego sensu obszerniejszego tekstu przy czytaniu pobieżnym, - wyszukiwanie żądanej informacji lub szczegółu z częściowo niezrozumiałego tekstu. Sprawność pisania: - napisanie listu, - zredagowanie tekstu na podany temat. Ponadto uczeń potrafi korzystać ze słownika jedno i dwujęzycznego oraz innych źródeł informacji (encyklopedie, czasopisma, przewodniki, Internet itp.) 2.4. Aspekty kulturowe W nauczaniu języka angielskiego w gimnazjum powinno się uwzględniać aspekty kulturowe, co oznacza: stopniowe przybliżanie gimnazjalistom kultury Wielkiej Brytanii i innych państw anglojęzycznych poprzez zapoznawanie uczniów ze zwyczajami i życiem codziennym mieszkańców tych krajów; uświadamianie uczniom zróżnicowania kulturowego w społeczeństwach posługujących się językiem angielskim oraz kształtowanie pozytywnego stosunku wobec postaw, poglądów i odczuć tych społeczności. 2.5 Autonomia ucznia W procesie nauczania języka angielskiego powinno się uwzględniać działania, które zmierzają do stopniowego przejmowania przez ucznia odpowiedzialności za własną naukę. Chodzi tu o stopniowe rozwijanie takich umiejętności, jak: samodzielne korzystanie ze źródeł innych niż podręcznik; analizowanie własnego procesu uczenia się i zapamiętywania; ocenianie własnych postępów. 7

8 3. TREŚCI NAUCZANIA A. Kurs początkowy Tematyka i sytuacje 1. Dane personalne (nazwisko, imię, wiek, adres, narodowość) 2. Szkoła i jej otoczenie, przedmioty i plany zajęć 3. Życie szkoły, rozkład zajęć, regulamin 4. Dom, rodzaje i plany pomieszczeń 5. Rodzina, relacje w rodzinie 6. Miasto, miejsca i budynki 7. Ulica, sklep, usługi, zakupy 8. Podróże, środki komunikacji publicznej 9. Zycie codzienne, czynności rutynowe 10. Wakacje, spędzanie wolnego czasu, formy odpoczynku 11. Zainteresowania, hobby 12. Rozrywki, spotkania towarzyskie 13. Sport i jego rola w życiu ludzi, dbałość o zdrowie 14. Zycie na wsi praca i odpoczynek 15. Podawanie godziny; pory roku, miesiące i ubiór 16. Przedmioty codziennego użytku 17. Święta i obyczaje z nimi związane 18. Przepływ informacji kartki i listy Ponadto zaleca się wprowadzanie tematów związanych z dziedzinami, które uczniowie poznają na innych lekcjach, na przykład: Geografia: kraje, kontynenty, półkula północna i południowa, strefy klimatyczne i czasowe, orientacja na mapie, odkrycia geograficzne Biologia: zwierzęta świata i ich środowisko naturalne, łańcuchy pokarmowe Fizyka: układ słoneczny, energia, elektryczność Środowisko: wpływ klimatu na życie ludzi; słońce, cień Funkcje komunikacyjne 1. Zrytualizowane zwroty grzecznościowe oficjalne i nieoficjalne przywitania i pożegnania Hello, Good morning. Good bye. See you. przedstawianie się i przedstawianie osób I m Jane. This is Tony. Nice to meet you. How do you do? zwracanie się do osób Tom, Jane, Miss Black, Mr Smith pozdrowienia How are you? l'm fine, thank you. podziękowanie Thank you. Thanks. przepraszanie I'm sorry. 2. Informowanie identyfikacja osób, miejsc i przedmiotów This is Mark. This is my classroom. opis przedmiotu, miejsca 8

9 This bag is new. My room is small. porównywanie cech osób i przedmiotów Tony is younger than Ann. wyrażanie posiadania She's got a new pet. określanie położenia This country is in Europe. The radio is on the table. wyrażanie umiejętności I can run. I can't fly. wyrażanie możliwości Kangaroos can jump nine metres. opis czynności zwyczajowych lub stałych We play football at school. The sun goes down in the west. opis czynności powtarzających się regularnie I get up at 7. opis czynności i sytuacji przeszłych We went swimming last Saturday. planowanie I'm playing tennis on Sunday. 3. Wyrażanie postaw wyrażanie upodobania I don't like football. prośba, przyzwolenie Can I have a dictionary, please? polecenia Play a game! Sing a song! 4. Podtrzymywanie komunikacji sygnalizowanie niezrozumienia Sorry, I don't understand. prośba o powtórzenie Can you repeat, please? sygnalizowanie nieznajomości wyrazu lub zwrotu What does bike mean? literowanie Kategorie gramatyczne Klasa I Określniki a/an, the, some, any, no, much, many Liczebniki g ³ówne Przymiotnik pozycja przymiotnika a good girl przymiotniki dzierżawcze my, your... Rzeczownik rzeczowniki policzalne i niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników (formy regularne, wybrane nieregularne) 9

10 Czasownik to be have/have got konstrukcja there is/there are czasownik modalny can czas Present Simple Zaimek zaimki osobowe I, me... zaimki wskazujące this, that, these, those Przyimek w okolicznikach miejsca in, on, at, under... w okolicznikach czasu on Tuesday, at 4 o'clock, in summer Klasa II Określniki a/an, the, some, any, much, many, a lot of Liczebniki główne i porządkowe Przymiotnik przymiotniki dzierżawcze my, your, his, her, our... stopień wyższy i najwyższy przymiotników Przysłówek przysłówki częstotliwości often, usually... Rzeczownik rzeczowniki policzalne i niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników (formy regularne, wybrane nieregularne) 's genetive Zaimek zaimki osobowe I, me, he, him, she, her... zaimki wskazujące this, that, these, those Czasownik czasownik modalny can Present Simple (pytania, przeczenia) Do you live in Warsaw? Present Continuous I am watching TV now. Simple Past (was/were, czasowniki regularne i wybrane nieregularne) We were at the seaside last Sunday. Klasa III Określniki a/an, the, some, any, much, many, a lot of, enough Liczebniki główne i porządkowe Przymiotnik przymiotniki dzierżawcze my, your, his, her, our... stopień wyższy i najwyższy przymiotników 10

11 Przysłówek przysłówki częstotliwości often, usually... Rzeczownik rzeczowniki policzalne i niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników 's genetive, konstrukcja z of Czasownik czasowniki modalne can, could, have to, would Present Simple (pytania, przeczenia) I don't drink coffee. Present Continuous (w odniesieniu do teraźniejszości i przyszłości) l'm playing tennis on Sunday. Zwrot 'going to': They are going to play hockey on Sunday. Futurę Simple I will know the results of my test tomorrow. Present Perfect I have done a lot of work today. I have broken my leg. Simple Past (czasowniki regularne i nieregularne) Did you see Tom yesterday? Past Continuous I was doing my homework when Tom came. The imperative Wait here. Don't make a noise! Let's meet at five. B. Kurs kontynuacyjny Tematyka i sytuacje 1. Zdrowa żywność, posiłki, produkty żywnościowe 2. Kultura fizyczna, sport, cele i rodzaje ćwiczeń, aktywne formy wypoczynku 3. Kultura uroczystości i święta w różnych kulturach 4. Zagrożenia we współczesnym świecie 5. Język praca własna nad językiem 6. Podróże, środki komunikacji publicznej 7. Przepływ informacji kartki, listy, Internet 8. Media i komunikacja społeczna, przepływ informacji 9. Telewizja i jej rola w społeczeństwie, kino, produkcja filmów, gatunki filmowe, telewizja satelitarna 10. Muzyka gatunki muzyczne, instrumenty, przemysł muzyczny 11. Psychologia zdolności percepcyjne człowieka, złudzenia optyczne, iluzja 12. Zmiany zachodzące we współczesnych społeczeństwach, stereotypy społeczne, rola kobiety i mężczyzny 13. Przyszłość, planowanie własnej przyszłości, wybór zawodu, praca i zawody współczesne i przyszłe 14. Przyjaźń, odpowiedzialność i lojalność w stosunkach międzyludzkich 15. Środowisko naturalne, wpływ klimatu na tryb życia, lasy tropikalne, najstarsze żyjące organizmy 16. Ekologia, przykłady działań wspierających ochronę środowiska, alternatywne źródła energii, świadomość społeczna w zakresie ochrony środowiska 17. Fizyka energia i wykorzystanie elektryczności w życiu 18. Geografia kraje i surowce naturalne 19. Ekonomia, handel międzynarodowy 20. Historia życie codzienne w dawnych epokach, procesy historyczne, rola odkryć i wynalazków, ważne daty i wydarzenia z historii Stanów Zjednoczonych 21. Geografia Układ Słoneczny, Księżyc, przypływy i odpływy, zjawiska atmosferyczne, pory roku, ekspedycje geograficzne, odkrycie biegunów, obszary arktyczne Funkcje komunikacyjne 1. Zrytualizowane zwroty grzecznościowe powitanie, pozdrawianie, pożegnanie Hello. Good morning. Good afternoon. Good evening. How are you? I'm fine, thank you. See you. Bye bye. 11

12 zwracanie się do osób Tom, Jane, Miss Black, Mr Smith, Dr Hicks przedstawianie osób Will, this is Peter Blake. Pleased to meet you. How do you do? Przepraszanie Sorry. l'm sorry. I beg your pardon. 2. Prowadzenie rozmowy i podtrzymywanie komunikacji rozpoczynanie rozmowy Excuse me, aren't you...? Nice to see you again. Where are you from? wyrażanie opinii I think it's great. I don't think it's such a good idea. prośba o wyjaśnienie How do you say... in English? What does... mean in English? sygnalizowanie niezrozumienia Sorry, I didn't understand. Can you say that again, please? sygnalizowanie nieznajomości słowa lub zwrotu I don't know how to say it. wtrącanie Excuse me, may I say something? kończenie It's been nice talking to you. 3. Oddziaływanie na zachowanie innych osób propozycja Let's do it. prośba Please, sit down. ostrzeżenie Be careful! instruowanie Take a glass of milk. Add two eggs. rada You should see the doctor. You'd better come. przekonywanie I think you have to tell the police. 4. Wyrażanie postaw wobec rozmówcy i zdarzeń wyrażanie zgody i sprzeciwu That's right. You're wrong. wyrażanie umiejętności lub jej braku He can speak Spanish. She can't cook. wyrażanie upodobań i preferencji I like driving fast. She loves cats. wyrażanie uczuć zadowolenia, radości That's lovely. l'm so happy. upewnianie się Is that right? This is your book, isn't it? wyrażanie konieczności I must go to bed. możliwość, ewentualność I might go to bed after the film. wyrażanie pragnień I wish I were in the mountains now. 12

13 5. Informowanie identyfikacja osób, miejsc i przedmiotów These are their new friends. opis osób i rzeczy He is tall and slim. Our house is big and modern. przynależność I think it's mine. It belongs to Ester. porównywanie cech osób i przedmiotów David is taller than Susan. opis czynności przeszłych zwyczajowych He used to come to our school. sposób wykonywania czynności He does all this work very carefully. opisywanie procesu First...next...then....finally... planowanie I m playing tennis on Saturday. przewidywanie przyszłości In the year 2200 we will work at borne. przyczyna i skutek If you throw something up, it goes down. Kategorie gramatyczne Klasa I Określniki alan, the, some, any, much, many, a lot of, enough, another, other Liczebniki główne i porządkowe Przymiotnik przymiotniki dzierżawcze my, your, his, ber, our... stopień wyższy i najwyższy przymiotników Przysłówek przysłówki częstotliwości often, usually, always, every day... Rzeczownik rzeczowniki policzalne i niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników (formy regularne i nieregularne) forma dzierżawcza rzeczownika of" genetive, 's genetive Czasownik czasowniki modalne can, could, have to, would, should, might, need, must Present Simple (pytania, przeczenia w stronie czynnej i biernej) Football is played everywhere. Present Continuous (w odniesieniu do teraźniejszości i przyszłości) We are leaving tomorrow. Zwrot 'going to' They are going to play hockey on Sunday. Futurę Simple I will know the results of my test tomorrow. Present Perfect I have done a lot of work today. I have broken my leg. Simple Past (czasowniki regularne i nieregularne w stronie czynnej i biernej) We were met at the airport. Past Continuous I was doing my homework when Tom came. The imperative Wait here. Don't make a noise! Let's meet at five. First Conditional If you are in the garden you won't hear the telephone. 13

14 Klasa II Określniki a/an, the, some, any, much, many, a lot of, (a) few, (a) little, enough, another, other Liczebniki główne i porządkowe Przymiotnik przymiotniki dzierżawcze my, your, his, her, our... stopień wyższy i najwyższy przymiotników Linda is bigger than Pat. This is the most expensive car in Europe. Przysłówek przysłówki częstotliwości often, usually, never, ever, since, for, just, yet przysłówki sposobu carefully, well, slowly... Rzeczownik rzeczowniki policzalne i niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników (formy regularne i nieregularne) forma dzierżawcza rzeczownika of" genetive, 's genetive Zaimek zaimki dzierżawcze mine, yours, his, hers... zaimki nieokreślone anybody, anything, someone, no one, somewhere Czasownik czasowniki modalne can, could, have to, would, should, might, need, must, mustn't Present Simple (pytania, przeczenia) They seldom go out. Present Continuous (w odniesieniu do teraźniejszości i przyszłości) He's giving a lecture now. Zwrot 'going to' They are going to play hockey on Sunday. Future Simple I will know the results of my test tomorrow. Present Perfect I have broken my leg. Simple Past They knew the answer. Past Continuous They found the graves when they were searching Devon Island. Past Perfect By the mid 1950s rock'n'roll had become very popular. Present Passive Satellites are used in many different ways. Past Passive The lava was thrown out of nearby volcanos. Gerund (poprzedzony przyimkami of, in, at, about, for, with) 1 am not interested in seeing that film. Phrasal verbs get up, write down, turn off, add up, find out Zdania warunkowe Zero Conditional If plants don't get water, they die. First Conditional If you are in the garden, you won't hear the telephone. Second Conditional If we had wings, we would live in trees. Relative Clauses Many experiments which test perception are very well known. The young man that took the bag is 15 years old. Question Tags It's very cold, isn't it? Klasa III Określniki a/an, the, some, any, no, all, everybody, everything, much, many, a lot (of), little, few, less, least, fewer, fewest, other(s), another, enough, too, too much Rzeczownik rzeczowniki policzalne rzeczowniki niepoliczalne liczba mnoga rzeczowników 14

15 's genetive i struktura z of Przymiotnik przymiotniki dzierżawcze my, your, his, her, our... stopień wyższy i najwyższy przymiotników Linda is bigger than Pat. This is the most expensive car in Europe. kolejność przymiotników przed rzeczownikiem Przysłówek przysłówki częstotliwości often, usually, never, ever, since, for, just, yet przysłówki sposobu carefully, well, slowly... Zaimek zaimki osobowe I, me, you, he, him, she, her, we, us, they, them zaimki dzierżawcze mine, yours, his, hers... zaimki zwrotne i emfatyczne myself, yourself, herself... Czasownik czasowniki modalne will, would; should, ought to; should / ought to have done; may, might; may / might have done; can, could; can / could have done; be able to; must, have (got) to; must / can't have done; don't have to, mustn't; need, needn't, needn't have done; wyrażenia: had better: We'd better stop for petrol soon. used to: I used to smoke when I was a student. supposed to: She was supposed to be here an hour ago. Czasy Present Simple Water boils in 100 C. Present Progressive He's taking a bath now. Present Perfect We haven't finished yet. Present Perfect Progressive I have been waiting for you for half an hour. Zwrot 'be going to' They are going to play hockey on Sunday. Future Simple I will know the results of my test tomorrow. Future Progressive Will you be coming to the concert? Future Perfect I will have passed all my exams by the end of June. Past Simple Dutch people arrived in South Africa in Past Progressive They found the graves when they were searching Devon lsland. Past Perfect By the mid 195Os rock'n'roll had become very popular. Past Perfect Progressive When the plane was diverted it had been flying from London to Frankfurt. Present Simple Passive Satellites are used in many different ways. Present Progressive Passive He is being interviewed now. Past Simple Passive The lava was thrown out of nearby volcanos. Past Progressive Passive They were being copied when I came. Future Passive The computer will be installed next week. Gerund (poprzedzony przyimkami of, in, at, about, for, with) l am not interested in seeing that film. Phrasal verbs get up, write down, turn off, add up, find out 15

16 Konstrukcje zdaniowe: konstrukcja what... like: What does it look like? konstrukcja there is/are: There will be rain tonight. konstrukcja So am I. Neither/Nor am L: I like dancing and so does she. zdania, w których występuje it jako preparatory subject i object: It's nice to talk to you. I find it difficult to talk to you. zdania w mowie zależnej I want to know where he Iives. I wanted to know where be worked. She asked me if I had been to Rome. He said be would come earlier. zdania warunkowe: - Zero Conditional If plants don't get water, they die. - First Conditional If you are in the garden, you won't hear the telephone. - Second Conditional If we had wings, we would live in trees. - Third Conditional If the weather had not been so bad we would have gone out. Relative Clauses - defining clauses The job that be got wasn't very interesting. He went to see a film whose title he didn't remember. I ll pay for what I broke. That's the house I used to live in. - non defining clauses ]ean, who lives opposite, has just had a baby. Question Tags It's cold, isn't it? He gave you this book, didn't be? She can dance, can't she? zdania z czasownikiem wish: I wish I had something to read. I wish I had known that you were HI. I wish somebody would answer it. porównania: as... as: We need as many people as possible. - as: Nobody knows her as I do. - so... that: The weather was so cold that we stayed at borne. 4. Przewidywane osiągnięcia uczniów Osiągnięcia uczniów są przedstawione w formie szczegółowych kompetencji w zakresie każdej z czterech podstawowych sprawności językowych, jakie uczeń powinien opanować po zakończeniu III etapu nauki. Realizacja niżej wymienionych umiejętności wymaga znajomości gramatyki, słownictwa i sposobu wyrażania funkcji językowych określonych w Programie Kurs początkowy Rozumienie ze słuchu Uczeń rozumie: polecenia nauczyciela związane z lekcją, pytania i stwierdzenia dotyczące jego otoczenia i zainteresowań, sens prostego tekstu (dialog, monolog, historyjka, piosenka) zawierającego znane mu słownictwo i struktury. Jest w stanie zrozumieć główną myśl i znaleźć żądane szczegóły. Mówienie Uczeń potrafi: udzielić prostej, krótkiej odpowiedzi na pytanie nauczyciela związane z sytuacją w klasie, udzielić krótkiej, nawet jednowyrazowej, odpowiedzi na proste pytania dotyczące jego samego, szkoły, rodziny, jego otoczenia i zainteresowań, opisać w prosty sposób (krótkimi zdaniami lub pojedynczymi wyrazami) obrazki, sytuacje lub zdarzenia, uczestniczyć w wymianie informacji w znanych mu sytuacjach zadawać proste pytania i udzielać odpowiedzi, skonstruować dłuższą (3 4 zdaniową) wypowiedź na zadany, znany mu temat, stosować w miarę poprawnie wzorce intonacyjne, wymawiać wyrazy na tyle poprawnie, aby być dobrze rozumianym. 16

17 Czytanie Uczeń potrafi: zrozumieć ogólny sens czytanego tekstu, wyszukać w nim informacje szczegółowe, korzystając ze słownika dwujęzycznego, domyślić się znaczenia nieznanych mu słów na podstawie kontekstu. Pisanie Uczeń potrafi: wypełnić formularz z danymi osobowymi, napisać kartkę z prostymi życzeniami lub pozdrowieniami, korzystając ze słownika, napisać krótki tekst (8 10 zdań) zawierający wskazane informacje Kurs kontynuacyjny Rozumienie ze słuchu Uczeń rozumie: ogólny sens oraz główne punkty dialogów i wypowiedzi osób, dla których angielski jest językiem rodzimym, sens prostych wypowiedzi w różnych warunkach odbioru (np. rozmowa przez telefon, komunikat na dworcu), sens wypowiedzi zawierającej niezrozumiałe elementy, których znaczenia uczeń może się domyślić z kontekstu. Mówienie Uczeń potrafi: formułować krótkie, płynne i spójne wypowiedzi na określone tematy, stosując właściwe formy gramatyczne, inicjować, podtrzymywać i kończyć prostą rozmowę, wyrażać własne opinie oraz relacjonować wypowiedzi innych osób, właściwie reagować językowo na wypowiedź rozmówcy, wykorzystywać znajomość fonetyki w stopniu zapewniającym zrozumiałość wypowiedzi. Czytanie Uczeń potrafi: korzystając ze słownika, zrozumieć dłuższy i bardziej złożony tekst informacyjny lub narracyjny, zrozumieć ogólny sens tekstu, który zawiera fragmenty niezrozumiałe, zrozumieć ogólny sens obszerniejszego tekstu przy czytaniu pobieżnym, wyszukać żądaną informację lub szczegół w częściowo niezrozumiałym tekście. Pisanie Uczeń potrafi: napisać CV, wypełnić kwestionariusz, napisać krótki list oficjalny i nieoficjalny, sporządzić prostą notatkę na podstawie usłyszanego lub przeczytanego tekstu, sformułować pisemną wypowiedź na podany temat w miarę bogatą pod względem morfosyntaktycznym i leksykalnym, prawidłowo stosować zasady ortografii i podstawowe zasady interpunkcji. 17

18 5. Uwagi o realizacji programu 5.1. Ogólne założenia metodyczne Program nie rekomenduje jedynej słusznej metody. Istnieją jednak pewne zasady doboru metod i technik nauczania, których powinno się przestrzegać w procesie nauczania. Po pierwsze ponieważ głównym celem nauki języka jest wdrożenie uczniów do efektywnego posługiwania się językiem w praktyce, wszystkie techniki i ćwiczenia powinny być dobierane pod kątem ich przydatności w autentycznej komunikacji językowej. Po drugie ponieważ uczenie się języka jest procesem długotrwałym w porównaniu z nauką innych przedmiotów i wykracza poza tryb szkolny, a ponadto język obcy jest narzędziem, za pomocą którego uczeń może poszerzać swoją wiedzę z interesujących go dziedzin podstawowym składnikiem kształcenia językowego powinna być nauka uczenia się. Po trzecie ponieważ niemożliwa jest skuteczna nauka bez chęci i zaangażowania ucznia w to, co się dzieje na lekcji, nauczyciel powinien dobierać takie metody i strategie, które pomogą mu w kształtowaniu pozytywnej postawy uczniów wobec przedmiotu. W literaturze metodycznej omawia się wiele takich zabiegów, warto jednak zwrócić uwagę na jeden bardzo istotny sposób pozyskiwania pozytywnego stosunku uczniów do nauczanego przedmiotu, a mianowicie traktowanie uczniów jak pełnoprawnych partnerów. Najlepsze efekty można uzyskać, angażując gimnazjalistów w podejmowanie decyzji dotyczących toku lekcji, doboru tematów, rodzajów ćwiczeń, projektowania testów. Równie ważne jest dokładne objaśnianie celowości zadań, które uczniowie mają wykonać, pytanie ich o zdanie, opinie, upodobania. Trzeba pamiętać, że młodzież w wieku gimnazjalnym jest niezwykle czuła na punkcie wchodzenia w dorosłość i takie podejście utwierdzi uczniów w przekonaniu, że są szanowani i traktowani po partnersku. Można wówczas oczekiwać, że taką postawę odwzajemnią następnie nauczycielowi. Po czwarte ponieważ chodzi o to, aby w przyszłości uczniowie posługiwali się językiem samodzielnie, zadania stawiane im w toku nauczania powinny mieć charakter twórczy, a nie wyłącznie odtwórczy. Chociaż zadania odtwórcze, opierające się przede wszystkim na modelu prezentacja przećwiczenie produkcja (np. tradycyjne pytania sprawdzające zrozumienie tekstu) odgrywają ważną rolę w toku pracy lekcyjnej, nie można zapominać, że najważniejszym celem nauki jest nakłonienie ucznia do używania języka w sposób twórczy. Oznacza to, że zadania lekcyjne powinny dawać uczniom możliwość wyrażania własnych poglądów, przeżyć i reakcji, np. wypowiedzenia swojej opinii na dany temat, napisania krótkiego tekstu dla kolegów lub ułożenia własnych ćwiczeń bez konieczności ścisłego trzymania się wzoru. Zagadnienie kreatywności wiąże się z personalizacją, którą należy tu rozumieć jako proces uświadamiania uczniom, że są odbiorcą kursu językowego, że mogą w dużym stopniu decydować, nad czym oraz w jaki sposób będą pracowali. Aby umożliwić uczniom podejmowanie świadomych decyzji, można na przykład: przed wprowadzeniem nowego tematu sprawdzić, co już wiedzą, a czego chcieliby się dowiedzieć; dawać im zadania do wyboru niech sami zdecydują, co chcą zrobić; wyznaczać twórcze zadania, które pozwalają wykorzystać wyobraźnię, indywidualne doświadczenia i własne poglądy. Po piąte ponieważ jednym z celów nauki języka jest rozwijanie ogólnej wiedzy ucznia, zadaniem nauczyciela jest nawiązywanie do treści, które uczniowie poznają na lekcjach innych przedmiotów. Należy to jednak robić w sposób atrakcyjny i odkrywczy, tak aby uczniowie nie mieli poczucia powielania nudów". Poszerzając swą wiedzę o świecie, uczniowie równocześnie się nią dzielą. W ten sposób powstają naturalne, autentyczne bodźce do pracy i porozumiewania się w języku obcym. Kształtując umiejętności i nawyki zdobywania wiedzy ogólnej, należy zaznajamiać uczniów z różnorakimi formami przekazu informacji (np. wykresami, mapami, diagramami, artykułami prasowymi) i pokazywać im, w jaki sposób sami mogą zbierać i porządkować informacje. 18

19 5.2. Formy pracy lekcyjnej Każda z form pracy lekcyjnej ma swoje miejsce i swój cel w procesie nauczania. Przed dokonaniem wyboru należy się zastanowić, czy dana forma spełnia nasze oczekiwania. Praca indywidualna stosowana jest w zadaniach, które każdy uczeń powinien wykonać samodzielnie. Są to na ogół zadania, które w autentycznej komunikacji językowej wymagają indywidualnych decyzji, czyli przede wszystkim ćwiczenia badające stopień zrozumienia (na przykład sprawdzające rozumienie wysłuchanego lub przeczytanego tekstu). Praca indywidualna umożliwia zarówno słabszym, jak i lepszym uczniom pracę we własnym tempie. Praca w grupach zakłada, że uczniowie mogą się uczyć i zdobywać informacje od siebie nawzajem. Współpraca powinna być podstawą nauczania na lekcjach języka angielskiego, stwarza bowiem warunki pomocy uczniom słabszym oraz umożliwia ćwiczenia językowe większej liczbie uczniów. Optymalna liczebność grupy to 3 4 osoby pozwala ona na aktywne uczestnictwo wszystkich członków grupy. Praca w parach polega na równoczesnym wykonywaniu ćwiczenia przez pary uczniów. Umożliwia ona pracę większej liczbie dzieci, pozwala zmieniać tempo lekcji, a przede wszystkim stwarza warunki zbliżone do autentycznej wymiany językowej. Stosuje się ją najczęściej w zadaniach, w których uczniowie muszą przekazać lub zdobyć informację, czyli we wszystkich ćwiczeniach z luką informacyjną, dialogach, zgadywankach oraz ćwiczeniach polegających na wyszukiwaniu różnic. W trakcie pracy w parach i w grupach niezmiernie ważne jest obserwowanie pracy uczniów i kierowanie nią tak, aby zapobiec trwonieniu cennego czasu lekcyjnego. Praca z całą klasą oznacza równoczesną pracę wszystkich uczniów i może przebiegać dwojako: albo nauczyciel angażuje uwagę wszystkich uczniów (na przykład podczas powtarzania chórem podanego wzoru), albo jeden z uczniów wchodzi w interakcje z innymi członkami klasy (na przykład w ćwiczeniach typu łańcuszek lub Find someone who...") Przykłady technik pracy lekcyjnej Wymowa Wymowę należy ćwiczyć aż do osiągnięcia przez uczniów poziomu umożliwiającego im komunikację, to znaczy do momentu, w którym uczeń nie będzie zniekształcał wyrazów, a tym samym stanie się zrozumiały dla rozmówców i nie będzie wywoływał ich irytacji niewłaściwą intonacją. Obok wymowy i intonacji należy ćwiczyć także stosowanie właściwego akcentu wyrazowego i zdaniowego. Nauka wymowy obejmuje takie zagadnienia, jak rozróżnianie i artykułowanie dźwięków, znajomość mocnych i słabych form wyrazów, zjawiska zlewania się dźwięków i występowania dźwięków łączących sąsiadujące wyrazy. Wprowadzenie transkrypcji fonetycznej pozwoli uczniom samodzielnie sprawdzać w słowniku wymowę nowych wyrazów. W ćwiczeniach doskonalących umiejętność rozróżniania dźwięków, a więc kształtujących słuch fonematyczny, warto wykorzystać następujące techniki: technika takie same różne" z zastosowaniem par minimalnych, technika dopasowywania wyrazu usłyszanego do napisanego, technika dopasowywania obrazka do wyrazu usłyszanego. Ćwiczenia doskonalące artykulację dźwięków: technika imitacji (powtarzanie wyrazów lub prostych zdań chórem, w małych grupkach lub indywidualnie), technika bodźca obrazkowego, technika odczytywania zdań, technika tłumaczenia zdań. Ćwiczeń na artykulację dźwięków nie powinno się robić w izolacji, lecz zawsze przy okazji poznawania nowych wyrazów i struktur. 19

20 Nauczyciele często stosują głośne czytanie jako technikę ćwiczącą lub sprawdzającą wymowę. Jest to błędne podejście, ponieważ głośne czytanie ma niewielki wpływ na poprawę wymowy. Czytając na głos w czasie lekcji, uczniowie robi ą na ogół więcej błędów niż zazwyczaj. Jest to również strata czasu dla uczni ów, którzy muszą słuchać, podczas gdy nauczyciel bez przerwy poprawia czytającego. Akcent wyrazowy i zdaniowy można prezentować, a także sprawdzać za pomocą graficznej prezentacji wzorca rytmicznego, np. ma łych i dużych kwadratów lub kółek. Wyraz dictionary zapiszemy jako Ooo", a zwrot Yes, l can jako ooo". W prezentacji kontur ów intonacyjnych warto wykorzystywać zapisy ułatwiające uczniom słyszenie linii melodycznej zdania. Mo że to być linia falista, ilustrująca całość wypowiedzi lub strzałki pokazujące kierunek linii melodycznej w górę lub w dół. Słownictwo Słownictwo stanowi najważniejszy obszar w nauce języka obcego. Mając bogate słownictwo, można się efektywnie porozumiewać nawet przy słabszej znajomości gramatyki. Dlatego warto przykładać dużą wagę do nauki słownictwa już od pierwszych dni nauki, zachęcać uczniów do zakładania własnych słowniczków, w których zapisywaliby nowo poznane wyrazy i zwroty oraz ich polskie odpowiedniki. Wiadomo, że bierna znajomość słownictwa zawsze będzie przewyższać czynną, a rolą nauczyciela jest określić, które słowa należy opanować aktywnie w mowie i piśmie, a które wystarczy rozpoznać i zrozumieć. Pojemność pamięci ucznia jest oczywiście ograniczona i chociaż nie zawsze mamy wpływ na to, które słowa zostaną zapamiętane i dlaczego, to jednak zadaniem nauczyciela jest selekcjonowanie słownictwa według kryteriów ogólnej przydatności komunikacyjnej lub pod kątem doraźnych celów. Jeżeli w tekście występuje zbyt duża liczba nowych słów i łatwo przewidzieć, że uczniowie nie zapamiętają ich wszystkich, nauczyciel wybiera te wyrazy, które są kluczowe dla zrozumienia tekstu oraz najczęściej używane. Nowe słownictwo zawsze prezentujemy w kontekście, nigdy w izolacji, punktem wyjścia będzie zatem określona sytuacja lub temat. Praca nad słownictwem polega nie tylko na stałym powiększaniu zasobu słów i stałych zwrotów językowych, lecz także na poznawaniu związków wyrazowych (collocations), synonimów, antonimów, pól semantycznych. Dla utrwalania nowego słownictwa można wykorzystywać następujące techniki ćwiczeniowe: grupowanie wyrazów (np. wyrazy z określonego pola tematycznego lub rozpoczynające się na tę samą literę), identyfikacja wyrazów (wąż wyrazowy, kwadrat wyrazowy), stosowanie wyrazów w kontekście (uzupełnianie luk w zdaniu lub tekście, opisy osób, przedmiotów, obrazków, pisanie historyjek na podany temat). Gramatyka Bardzo duże znaczenie dla procesu zdobywania umiejętności językowych ma znajomość angielskiej gramatyki. O ile w początkowym okresie nauki języka większy nacisk powinno się kłaść na to, by uczeń rozumiał, co mówi lub czyta, o tyle w pracy z uczniami bardziej zaawansowanymi można powoli wprowadza ć opisy reguł gramatycznych. Dobrze jest robić to drogą indukcji, co oznacza, że uczniowie sami dla siebie wypracowuj ą reguły. Zaletą indukcyjnego nauczania gramatyki jest zachęcanie ucznia do myślenia i zwiększanie jego motywacji. Istnieje te ż droga dedukcji, polegająca na podawaniu i objaśnianiu reguły przed przejściem do przykładów i praktyki językowej. O czym należy pamiętać, planując ćwiczenia gramatyczne? Przede wszystkim, kiedy wprowadzamy nowe zagadnienie gramatyczne struktur ę zdaniową lub czas gramatyczny musimy właściwie sformułować temat lekcji, na przykład zamiast: Zdania warunkowe drugiego typu", powiemy: Dziś będziemy mówić o tym, co by było, gdyby..." Ćwiczenia gramatyczne muszą mieć jasno określony cel. Uczeń musi rozumieć sytuację, w której wykonywane przez niego zadania mogą mieć zastosowanie. Instrukcja powinna być jednoznaczna 20