PRODUKT TRADYCYJNY. 1. Czym jest produkt lokalny?

Transkrypt

1 PRODUKT TRADYCYJNY DEFINICJE, HISTORIA, PRZEPISY PRAWA, REJESTRACJA 1. Czym jest produkt lokalny? Produkt lokalny - to najczęściej wyrób lub usługa, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu. Jest on produkowany w sposób nieprzemysłowy, niemasowy, z surowców lokalnych lub przy użyciu lokalnych metod wytwarzania. Produkt lokalny to także produkt, który dla mieszkańców danego regionu jest codzienny, pospolity, natomiast dla osób z zewnątrz stanowi cos wyjątkowego i specyficznego. Wytwarzaniem produktu lokalnego często zajmują się mali producenci rolni, którym taka produkcja zapewnia zbyt, przynosi zysk i daje źródło utrzymania. Taka produkcja wspiera także lokalną gospodarkę i pozytywnie wpływa na środowisko. Produkty lokalne powinny być lepszej jakości, powinny być produkowane z lokalnego, świeżego surowca (możliwe, że z rodzimych ras i starych odmian roślin) i tańsze dzięki krótszemu łańcuchowi pośredników i sprzedaży wśród lokalnej ludności. Sformułowanie lokalny czy produkt lokalny jest używane potocznie i nie zostało zdefiniowane w aktach prawnych. Można przyjąć, że produkt lokalny to produkt wyhodowany czy wytworzony w okolicy. 2. Czym jest produkt regionalny? Produkt regionalny - to produkt, który wyprodukowano w określonym regionie. Często mówiąc o takich produktach używa się określeń związanych z położeniem na mapie danego terenu np. produkt regionalny z Kurpi Białych, z Podlasia, z Wielkopolski czy górski z Podhala. Produkt regionalny, ma także precyzyjne określenie w regulacjach prawnych dotyczących artykułów i środków spożywczych wysokiej jakości. Przez produkty regionalne, nazywane inaczej produktami znanego pochodzenia rozumiane są produkty, których wysoka jakość i renoma związana jest z regionem, w którym są wytwarzane, przy czym region nie musi być regionem w sensie geograficznym, tylko oznacza obszar, z którym związane jest wytwarzanie produktu. 3. Czym jest produkt tradycyjny? Produkt tradycyjny - jest wytwarzany tradycyjnymi metodami i z tradycyjnie używanych surowców. Określenie tradycyjny jest używane w europejskich i krajowych aktach prawnych i ich szczegółowe definicje nieznacznie różnią się od siebie. Produkt tradycyjny może, ale nie musi być powiązany z regionem. Co ważne, to tradycyjna metoda może zostać zmodernizowana bez pogorszenia jakości produktu. Są to przypadki zastąpienia ręcznego mieszania, ubijania, krojenia - współczesnymi

2 mechanicznymi narzędziami, przy zachowaniu końcowego efektu tak jak w przypadku pracy ręcznej. Opisane powyżej 3 kategorie lokalny, regionalny i tradycyjny często się na siebie nakładają jak np. powidła z Doliny Dolnej Wisły smażone tradycyjnymi metodami od dawna ze śliwek rosnących na tym terenie. 4. Historia: Po II wojnie światowej i w pierwszych latach powojennych, nastąpiło w Europie zwiększanie produkcji przemysłowej i rolniczej. W wielu krajach dokonano modernizacji rolnictwa, dążąc do intensyfikacji upraw i hodowli w celu zapewnienia samowystarczalności żywnościowej. Działania te od lat 60. prowadzono w Europie w sposób ciągły i planowy. W 1962 r. państwa należące do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podjęły decyzję o wprowadzeniu Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Produkcja rolnicza, dofinansowywana z budżetu UE, zaczęła szybko wzrastać, ale wkrótce pojawiły się problemy związane z degradacją środowiska naturalnego, a z czasem także z nadprodukcją żywności. Lata 80. to okres spadku tempa przyrostu ludności i stabilizowania się popytu na żywność. Europa Zachodnia znalazła się w obliczu nadprodukcji żywności przy jednoczesnym odpływie ludności wiejskiej do miast. Od lat 90. jednym z najważniejszych celów WPR staje się likwidacja nadwyżek produkcji żywności i poprawa jej jakości oraz ochrona środowiska naturalnego. Impulsem do odwrotu od intensywnego rolnictwa na rzecz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich była nadprodukcja rolniczych produktów, degradacja środowiska spowodowana nadmierną chemizacją i mechanizacją, wyludnianie się terenów wiejskich oraz kryzys spowodowany chorobą szalonych krów" (BSE). Tendencje te znalazły swoje odbicie w traktacie z Maastricht z 1992 r. (oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej ), który wprowadził następujące zasady: rolnictwo ma za zadanie dostarczać żywność i świadczyć usługi środowiskowe, rolnictwo ma wspierać formy gospodarowania przyjazne dla środowiska naturalnego, należy propagować rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ma wspierać ochronę zasobów naturalnych, różnorodności biologicznej i krajobrazowej, należy redukować szkody środowiskowe spowodowane działalnością rolniczą. Unia Europejska przyjęła rozporządzenia premiujące żywność wysokiej jakości związaną ze środowiskiem i tradycją, często wytwarzaną przez drobnych producentów. Oczywiście warunki bezpieczeństwa i higieny wytwarzania takich produktów muszą być zagwarantowane w takim samym stopniu, jak ma to miejsce w przypadku produktów wytwarzanych na masową skalę.

3 Inicjatywa stworzenia przepisów chroniących produkty regionalne znanego pochodzenia wyszła z Francji, gdzie taki system zaczął funkcjonować, początkowo tylko dla win, już w latach 30. XX wieku. Z czasem we Francji ten system został rozszerzony na inne produkty. Francuzi uzyskali utworzenie europejskiego ustawodawstwa w oparciu o francuskie rozwiązania. Paradoksalnie, w tym ustawodawstwie europejskim wina są z tego systemu wyłączone i podlegają osobnym przepisom. Wprowadzenie omawianych regulacji przyczyniło się do rozwoju i promocji wytwarzania wyrobów regionalnych i tradycyjnych oraz pozwoliło realizować jeden z ważniejszych priorytetów reformy Wspólnej Polityki Rolnej, polegający na zmniejszeniu ilości wytwarzanej w Europie żywności na rzecz podniesienia jej jakości. 5. Europejskie systemy jakości żywności. Wytwarzanie, ochrona i promocja żywności wysokiej jakości odgrywają w państwach Unii Europejskiej coraz bardziej znaczącą rolę. Jednym z podstawowych sposobów realizacji polityki jakości we Wspólnocie (ang. Quality Policy) jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji. System ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i realizację założeń II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Przyczynia się on do zróżnicowania zatrudnienia na obszarach wiejskich tworząc na wsi pozarolnicze źródła utrzymania oraz zwiększa dochody producentów rolnych. Ma to ogromne znaczenie, w szczególności dla obszarów odległych lub obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) gdyż zapobiega wyludnianiu się tych terenów. Za sprawą systemu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni się także dziedzictwo kulturowe wsi, co w dużym stopniu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności terenów wiejskich i rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej. W europejskim systemie jakości żywności zostały wyróżnione 2 kategorie produktów: a) produkty, których wybitna jakość związana jest z tradycyjnymi metodami wytwarzania lub tradycyjnym składem surowców są rejestrowane w Unii Europejskiej jako Gwarantowane Tradycyjne Specjalności (GTS). b) produkty, których wybitna jakość związana jest z obszarem wytwarzania i z jego specyfiką naturalną i kulturową. Produkty te są rejestrowane w Unii Europejskiej jako Chronione Nazwy Pochodzenia (ChNP) lub Chronione Oznaczenia Geograficzne (ChOG).

4 Ad a) Aby produkt mógł zostać zarejestrowany jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, musi posiadać specyficzny charakter, to znaczy cechę lub zespół cech, które wyraźnie odróżniają go od innych, podobnych do niego. Musi być wytwarzany przy użyciu tradycyjnych surowców lub charakteryzować się tradycyjnym składem, lub sposobem produkcji. Nazwa kwalifikuje się do zarejestrowania jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, jeżeli opisuje ona określony produkt lub środek spożywczy, który: otrzymano z zastosowaniem sposobu produkcji, przetwarzania lub składu odpowiadającego tradycyjnej praktyce (co najmniej 30 lat) w odniesieniu do tego produktu lub środka spożywczego; lub został wytworzony z surowców lub składników, które są tradycyjnie stosowane. Aby nazwa mogła zostać zarejestrowana, jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność musi ona: być tradycyjnie stosowana w odniesieniu do określonego produktu; lub oznaczać tradycyjny lub specyficzny charakter danego produktu. Ad b) Chroniona Nazwa Pochodzenia (ang. Protected Designation of Origin PDO) to nazwa, którą określa się produkt: pochodzący z określonego miejsca, regionu lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju, którego jakość lub cechy charakterystyczne są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą szczególnego środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne i ludzkie; oraz którego wszystkie etapy produkcji odbywają się na określonym obszarze geograficznym. Ad b) Chronione Oznaczenie Geograficzne (ang. Protected Geographical Indications PGI) oznacza nazwę regionu, określonego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego: pochodzącego z określonego miejsca, regionu lub kraju; którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna w głównej mierze wynika z tego pochodzenia geograficznego; oraz którego przynajmniej jeden etap produkcji odbywa się na tym określonym obszarze geograficznym. Zgodnie z art. 49 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych wnioski o rejestrację nazw w ramach systemu Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych

5 Tradycyjnych Specjalności mogą składać wyłącznie grupy pracujące z produktami, których nazwa ma być zarejestrowana. W przypadku Chronionych Nazw Pochodzenia lub Chronionych Oznaczeń Geograficznych oznaczających transgraniczny obszar geograficzny lub w przypadku Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności kilka grup z różnych państw członkowskich lub państw trzecich może złożyć wspólny wniosek o rejestrację. Pojedyncza osoba fizyczna lub prawna może być traktowana jako grupa, o ile zostanie wykazane, że zostały spełnione łącznie następujące dwa warunki: a) dana osoba jest jedynym producentem, który chce złożyć wniosek o rejestrację; b) w odniesieniu do Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych zdefiniowany obszar geograficzny ma cechy znacznie różniące się od cech obszarów sąsiadujących lub cechy danego produktu różnią się od cech produktów wytwarzanych na sąsiednich obszarach. Co to jest specyfikacja produktu i co powinna ona zawierać? Grupa producentów, która ubiega się o Chronioną Nazwę Pochodzenia albo Chronione Oznaczenie Geograficzne musi sporządzić opis produktu zwany specyfikacją. Aby produkt rolny lub środek spożywczy kwalifikował się do korzystania z Chronionej Nazwy Pochodzenia lub Chronionego Oznaczenia Geograficznego, sposób jego wytworzenia musi być zgodny z tą specyfikacją. Specyfikacja produktu musi zawierać: nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, opis produktu rolnego lub środka spożywczego obejmujący w stosownych przypadkach surowce, główne cechy produktu rolnego lub środka spożywczego: fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne, definicję obszaru geograficznego (dokładne określenie granic), dowody, że produkt rolny lub środek spożywczy pochodzi z obszaru geograficznego, z zaznaczeniem czy zachodzą na nim wszystkie, czy tylko niektóre etapy wytwarzania, opis metody uzyskiwania produktu rolnego lub środka spożywczego, a w stosownych przypadkach, oryginalne i niezmienne metody lokalne oraz informacje dotyczące pakowania, szczegóły, z których wynika związek między jakością i cechami charakterystycznymi produktu rolnego lub środka spożywczego a środowiskiem geograficznym, szczegóły, z których wynika związek między określoną jakością, renomą lub inną cechą charakterystyczną produktu rolnego lub środka spożywczego a środowiskiem geograficznym, szczegóły dotyczące struktur kontroli, czyli wskazanie jednostek dokonujących kontroli zgodności ze specyfikacją, szczegóły etykietowania, wszelkie inne wymagania określone przez przepisy krajowe lub unijne.

6 Także przy ubieganiu się o Gwarantowaną Tradycyjną Specjalność producenci muszą przedłożyć opis (specyfikację) produktu, która powinna zawierać: nazwę tradycyjnie stosowaną lub oznaczającą tradycyjny, lub specyficzny charakter produktu, podanie opisu produktu rolnego lub środka spożywczego obejmujące jego główne właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne, podanie opisu metody produkcji, którą producenci są zobowiązani stosować, w odpowiednich przypadkach, łącznie z właściwościami i cechami użytych surowców lub składników i metody otrzymywania produktu rolnego lub środka spożywczego, najważniejsze elementy określające specyficzny charakter produktu i, w odpowiednich przypadkach, wykorzystaną podstawę odniesienia, najważniejsze elementy świadczące o tradycyjnym charakterze produktu, minimalne wymogi oraz procedury kontroli specyficznego charakteru. Wnioski o rejestrację nazwy jako Chronionej Nazwy Pochodzenia, Chronionego Oznaczenia Geograficznego lub Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności składa się do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Stawka opłaty za dokonanie oceny wniosku o rejestrację produktu rolnego lub środka spożywczego jako Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne lub Gwarantowana Tradycyjna Specjalność zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie stawek opłat za dokonanie niektórych czynności związanych z rejestracją nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. U. z 2005 Nr 36, poz. 323) wynosi 300 zł. Podstawą prawną funkcjonowania systemu Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności w Unii Europejskiej jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. U. L 343 z , str. 1). - symbol graficzny Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności

7 - symbol graficzny Chronionej Nazwy Pochodzenia - symbol graficzny Chronionego Oznaczenia Geograficznego Aktualnie 36 polskich produktów zostało zarejestrowanych w Komisji Europejskiej: 9 GTS, 9 ChNP i 18 ChOG. Rejestracja w poszczególnych latach: produkt, produktów, produktów, produktów, produktów, produktów Gwarantowana Tradycyjna Specjalność Rozporządzenie Komisji (WE) nr z dnia 1. Półtorak nr 729/ Chroniona Nazwa Pochodzenia Rozporządzenie Komisji (WE) nr z dnia 1. Bryndza podhalańska nr 642/ Chronione Oznaczenie Geograficzne Rozporządzenie Komisji (WE) nr z dnia 1. Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich nr 483/ Dwójniak nr 729/ Trójniak nr 729/ Czwórniak nr 729/ Olej rydzowy nr 506/ Pierekaczewnik nr 567/ Oscypek nr 127/ Redykołka nr 1176/ Wiśnia Nadwiślanka nr 1232/ Podkarpacki miód spadziowy nr 710/ Karp zatorski nr 485/ Rogal świętomarciński nr 1070/ , złożony ponownie Wielkopolski ser smażony nr 323/ Andruty kaliskie nr 326/ Truskawka kaszubska lub Kaszëbskô malëna nr 1155/ Fasola Korczyńska nr 612/

8 7. Kiełbasa jałowcowa nr 379/ Kiełbasa myśliwska nr 382/ Kabanosy nr 1044/ Fasola "Piękny Jaś" z Doliny Dunajca nr 1073/ Fasola wrzawska nr 22/ Miód z Sejneńszczyzny lub Miód z Łoździej nr 75/ Miód kurpiowski nr 612/ Suska sechlońska nr 897/ Kiełbasa lisiecka nr 918/ Śliwka szydłowska nr 975/ Obwarzanek krakowski nr 977/ Jabłka łąckie nr 990/ Chleb prądnicki nr 242/ Miód drahimski nr 568/ Kołocz śląski lub kołacz śląski nr 733/ Jabłka grójeckie nr 981/ Ser koryciński swojski nr 728/ Jagnięcina podhalańska nr 929/ Polskie systemy jakości żywności. Zapewnienie jakości produktów żywnościowych jest od kilku lat jednym z głównych priorytetów Wspólnej Polityki Rolnej, a uczestnictwo rolników i przetwórców w systemach jakości żywności wspierają mechanizmy Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich(EFROW). W Polsce rolę tę pełni Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). W celu weryfikacji jakości i jej ochrony, tworzone są systemy wyróżniania jakości żywności. Takim systemem unijnym, jest system rejestracji i oznaczeń produktów regionalnych i tradycyjnych oraz rolnictwa ekologicznego. Niezależnie od systemów unijnych, w poszczególnych krajach i w Polsce również, opracowane zostały systemy wewnętrzne, uwzględniające lokalną specyfikę i możliwości w zakresie wytwarzania żywności wysokiej jakości: System Jakość Tradycja - Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego (PIPRiL) jest branżową organizacją producentów, która działa od 2004 r. Liczy ponad 200 członków. Izba stara się

9 aktywnie rozwijać dziedzinę wytwarzania regionalnych produktów wysokiej jakości i produktów tradycyjnych. - PIPRiL wspólnie ze Związkiem Województw RP, opracowała, na wzór systemów europejskich, pierwszy krajowy system wyróżniania i kontroli tradycyjnej żywności wysokiej jakości. System Jakość Tradycja", został uznany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi za krajowy system jakości i zaakceptowany jako taki przez KE. -System służy wyróżnianiu produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych. Uznanie tego systemu za krajowy system jakości żywności daje jego beneficjentom możliwość skorzystania z mechanizmów wsparcia uczestnictwa w systemie i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych (Działania 132 i 133 PROW ) na podobnych zasadach, jak dla produktów zarejestrowanych w unijnym systemie jakości żywności produktów regionalnych i tradycyjnych. Charakterystyka produktów wyróżnianych znakiem Jakość Tradycja" Surowce: pochodzą z gospodarstw ekologicznych lub z gospodarstw o systemie produkcji stosujących Dobrą Praktyką Rolniczą i Dobrą Praktykę Hodowlaną z wyłączeniem GMO. Surowce użyte do produkcji muszą być w pełni identyfikowalne (Traceability) Produkty muszą się charakteryzować: tradycyjnym składem, tradycyjnym sposobem wytwarzania, szczególną jakością wynikającą z ich tradycyjnego charakteru lub wyrażającą ich tradycyjny charakter, szczególną jakością lub reputacją odróżniającą je od produktów należących do tej samej kategorii. Za tradycyjny skład, tradycyjny sposób wytwarzania, tradycyjny charakter, uważa się takie produkty, które posiadają co najmniej 50 - letni rodowód (dwa pokolenia). Za tradycyjne rasy i odmiany uważa się te, które użytkowano przed 1956 rokiem. Wniosek o otrzymanie znaku "Jakość Tradycja" jest nieco łatwiejszy do wypełnienia, ale podobny do wniosków o oznaczenia europejskie, a jego dodatkową funkcją jest przygotowanie krajowych producentów, poprzez przejście przez procedurę uzyskania znaku "Jakość Tradycja", do aplikowania o oznaczenia europejskie.

10 Znak przyznawany jest przez Kapitułę Znaku, składającą się z 11 osób (4 delegowanych przez PIPRiL, 4 delegowanych przez Związek Województw RP i 3 niezależnych ekspertów). Formularze wniosków o przyznanie znaku "Jakość Tradycja" można pobrać ze strony internetowej Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, a wypełnione wnioski składa się w formie elektronicznej i pocztą do PIPRiL. Czym jest Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego? Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego jest organizacją zrzeszającą producentów. To organizacja, której rolą jest zbudować wspólnie z administracją rządową i samorządową, polski system dla produktów tradycyjnych regionalnych i lokalnych na wzór krajów Unii. W państwach europejskich systemy jakości i ochrony produktów tradycyjnych i regionalnych były zawsze tworzone głównie przez producentów i sprzedawców lub organizacje je reprezentujące. Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego: kreuje politykę wspierania rozwoju produktów regionalnych i lokalnych; promuje te produkty; inicjuje działania na rzecz zapewnienia wyższej jakości produktów dostępnych na rynku; działa na rzecz aktywnej polityki w zakresie wprowadzania lokalnych i regionalnych produktów do obrotu gospodarczego; promuje i wspiera inicjatywy gospodarcze swych członków; informuje konsumentów o walorach produktów regionalnych i lokalnych. - Smak i Tradycja magazyn Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego Inne krajowe systemy jakości to m.in.: System Integrowanej Produkcji (IP), wytwarzania wysokiej jakości płodów rolnych, przy minimalizacji niepożądanych efektów stosowania środków chemicznych, z uwzględnieniem ochrony zdrowia konsumentów oraz ochrony środowiska. Program Poznaj Dobrą Żywność (PDŻ)" informuje o produktach żywnościowych osiągających wyróżniające się cechy w zakresie jakości, określone w kryteriach będących załącznikiem do Programu PDŻ.

11 System Gwarantowanej Jakości Żywności (QAFP), opracowany przez Unię Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego. System ten ma charakter multiproduktowy, obejmuje mięso wieprzowe, drobiowe oraz wędliny drobiowe i wieprzowo-wołowe. System Jakości Wieprzowiny PQS (Pork Quality System) opracowany przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS oraz Związek Polskie Mięso. Quality Meat Program (QMP), opracowany przez Polskie Zrzeszenie Producentów Bydła Mięsnego. Rolę systemu jakościowego w zakresie wyróżniania żywności, jednak bez wymogów przeprowadzania kontroli, pełni także prowadzona przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi krajowa Lista Produktów Tradycyjnych a także organizowany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego konkurs Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki Regionów". Oprócz systemów ogólnokrajowych powstają również różne regionalne inicjatywy wyróżniania jakości produktów tradycyjnych i regionalnych. Lista Produktów Tradycyjnych MRiRW Krajową Listę Produktów Tradycyjnych utworzono na mocy ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych. Na Listę wpisywany jest produkt, którego jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za tradycyjne uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Produkt ubiegający się o taki wpis powinien ponadto stanowić element tożsamości społeczności lokalnej i należeć do dziedzictwa kulturowego regionu, z którego pochodzi. Lista Produktów Tradycyjnych służy wyłącznie zbieraniu i rozpowszechnianiu informacji związanych z wytwarzaniem produktów tradycyjnych. Z wpisem produktu na Listę Produktów Tradycyjnych nie jest związana ochrona nazwy oraz kontrola zgodności produkcji z zadeklarowaną metodą wytwarzania. Producenci produktów wpisanych na Listę Produktów Tradycyjnych mogą ubiegać się o uzyskanie odstępstw od wymagań sanitarnych i weterynaryjnych (tzw. derogacje), jeżeli konieczność taka wynika z tradycyjnej receptury. Z wnioskiem o wpis produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego na listę produktów tradycyjnych, zwanym dalej wnioskiem o wpis na listę produktów

12 tradycyjnych, mogą wystąpić osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej wytwarzające dany produkt rolny, środek spożywczy lub napój spirytusowy. Na Listę wpisywany jest tylko produkt, a nie producent. Poprzez fakt uzyskania wpisu produktów na LPT, producenci nie nabywają żadnego prawa ani do ochrony, ani do promocji wpisanych produktów jako własnych. Za weryfikację wniosku o wpis produktu na Listę Produktów Tradycyjnych odpowiedzialny jest marszałek województwa, który przed dokonaniem oceny zwraca się do izby gospodarczej, zrzeszającej producentów produktów regionalnych i tradycyjnych z prośba o wyrażenie opinii (najczęściej tą izbą jest Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego). Następnie wniosek przesyłany jest do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Minister jest odpowiedzialny za prowadzenie i uaktualnianie Listy Produktów Tradycyjnych. Lista jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Ministra (raz w roku) oraz na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (na bieżąco). Produkt tradycyjny może zostać skreślony z Listy Produktów Tradycyjnych w przypadku, gdy nie ma możliwości wytworzenia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego o cechach lub właściwościach, które były podstawą do umieszczenia go na Liście Produktów Tradycyjnych. Złożenie wniosku o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych jest bezpłatne. Wniosek składa się do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, al. Łukasza Cieplińskiego 4, Rzeszów Departament Rolnictwa i Gospodarki Wodnej tel. (17) Załącznikiem do wniosku jest wywiad środowiskowy z 3 osobami, które będą mogły poświadczyć, iż dany produkt faktycznie jest charakterystyczny dla np. danej miejscowości czy regionu i posiada min. 25- letnią historię. Wywiad będzie przeprowadzany przez etnografa z Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie (zmiana: do tej pory wywiady takie przeprowadzali przedstawiciele Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej) W przypadku, gdy do wniosku składanego do Urzędu Marszałkowskiego w Rzeszowie nie będzie załączony w/w wywiad, UM wystosuje prośbę do Muzeum Etnograficznego o przeprowadzenie takiego wywiadu. Inne dowody na potwierdzenie tradycyjności danego produktu, które można załączyć do wniosku: stare przepisy, stare książki kucharskie, wycinki ze starych gazet, gdzie są wzmianki na temat danego produktu, wzmianki na temat danego produktu w księgach parafialnych, itp. Jednym z głównych celów powstania tej listy jest promocja i rozpowszechnianie informacji o produktach wytwarzanych tradycyjnymi, historycznie ugruntowanymi metodami na terenie kraju, po to, aby następnie móc je skuteczniej promować także za granicą. Lista ta służy również pośrednio przygotowaniu producentów do rejestracji nazw wpisanych na nią produktów na szczeblu unijnym. Pierwszym produktem umieszczonym na Liście - w lipcu 2005 roku - był pierekaczewnik - pieróg z Podlasia, który jest specjalnością mieszkających na tych ziemiach Tatarów. W 2009 r. Pierekaczewnik został zarejestrowany w UE jako Gwarantowana Tradycjna Specjalność, tak, że koncepcja Listy Produktów Tradycyjnych jako "przedszkola" do dużo trudniejszej rejestracji unijnej się sprawdziła!

13 Dziś produktów wpisanych na ministerialną Listę Produktów Tradycyjnych jest już 1650, a wnioski o wpis kolejnych stale napływają do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 7. Wniosek o wpis na listę produktów tradycyjnych. Zgodnie z art. 50 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych. 1. Wniosek o wpis na listę produktów tradycyjnych zawiera: 1) nazwę oraz siedzibę i adres albo imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres wnioskodawcy; 2) wskazanie adresu do korespondencji; 3) opis produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego zawierający: a) nazwę produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, b) rodzaj produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, c) charakterystykę produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, d) surowce wykorzystywane do produkcji produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, e) informacje dotyczące tradycji, pochodzenia oraz historii produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, potwierdzające spełnienie wymagań określonych w art. 47 ust. 1, f) metodę produkcji, g) streszczenie informacji, o których mowa w lit. a-c i e, zawierające nie więcej niż 3000 znaków drukarskich łącznie ze spacjami. 8. Produkty tradycyjne w województwie podkarpackim. W Polsce jest obecnie zarejestrowanych 1650 produktów tradycyjnych. Z tego w województwie podkarpackim najwięcej bo aż 214. Więcej informacji na temat produktów tradycyjnych odnaleźć można na stronie internetowej: (strona Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi).

14 Podział produktów tradycyjnych zarejestrowanych w woj. Podkarpackim: Produkty mleczne 17 Produkty mięsne 73 Produkty rybołówstwa 2 Warzywa i owoce 9 Wyroby piekarnicze i cukiernicze 46 Oleje i tłuszcze 2 Miody 3 Gotowe dania i potrawy 45 Napoje 13 Produkty wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych z obszaru LGD Ziemia Łańcucka: 1. Ser biały z Handzlówki 2. Ogórki kiszone z Handzlówki 3. Serownik (sernik) handzlowski 4. Handzlowska serwatka wielkanocna 5. Handzlowska bułka pszenna 6. Handzlowski chleb domowy 7. Masło domowe z Handzlówki 8. Dereniówka Bask z Albigowej 9. Amoniaczki korniaktowskie 10. Tort chlebowy z Korniaktowa 11. Chleb razowy łańcucki na liściu kapusty 12. Staropolski chleb sanacyjny, pieczony na drewnie i liściach kapusty wypiekany regularnie we wsi Białobrzegi 13. Szyszka weselna grodziska 14. Korowal weselny Grodzisko Dolne 15. Chleb pszenno-razowy z piecowiska Wólka Grodziska 16. Gołąbki z kaszy gryczanej z tartymi ziemniakami z sosem grzybowym gmina Grodzisko Dolne 17. Soki z owoców tłoczone na zimno z Ziemi Łańcuckiej Do Listy dołączyły 4 nowe produkty, obecnie w woj. podkarpackim jest ich 214: - mleczny produkt Ser wędzony z mleka krowiego (gmina Krempna) - warzywa i owoce Powidła śliwkowe (Kolbuszowa) - danie Pstrągowska banianka (zupa dyniowa z zacierkami) - inne produkty Galicyjski ocet jabłkowy