Program Ochrony Środowiska. Gminy Turek

Transkrypt

1 Program Ochrony Środowiska Gminy Turek Zleceniodawca Gmina Turek Autorzy: Zespół pod kierunkiem mgr chemii Zbigniewa Henke Członkowie zespołu: mgr Zbigniew Henke inż. Wiesława Kolenda inż. Katarzyna Skotarek Małgorzata Rezler Aleksandra Dusza Konin Turek maj 2004 r.

2 SPIS TREŚCI I. Wstęp Podstawy prawne wykonania Programu Zakres opracowania i metodyka pracy Wykaz ważniejszych wykorzystanych materiałów Cele ekologiczne i priorytety w zakresie planowania i wdrażania 7 polityki ochrony środowiska. 2.1 Podstawowe zasady, metody, cele i priorytety w polityce ochrony 7 środowiska. 2.2 Zasady ochrony środowiska Cele polityki ekologicznej Wnioski ze Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego Wnioski ze Strategii rozwoju powiatu tureckiego Wnioski ze Strategii rozwoju gminy Turek Charakterystyka Gminy Turek Położenie geograficzne Struktura zagospodarowania ziemi Jakość i właściwości gleb Rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze Przemysł i pozostała działalność gospodarcza Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej Budowa geologiczna rejonu gminy Turek Bogactwa kopalne Warunki hydrogeologiczne Klimat Stan środowiska na terenie gminy Turek Rzeźba terenu, krajobraz Środowisko naturalne. Przyroda Wody powierzchniowe Wody podziemne Wody geotermalne Zaopatrzenie mieszkańców w wodę pitną Gospodarka ściekowa Gospodarka odpadami. 85 Ochrona 4.9 powietrza Klimat akustyczny i promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Klimat akustyczny Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych Ochrona przyrody Kształtowanie strefy ekotonowej Działania w gospodarce leśnej wynikające z przeprowadzonej analizy 111 stanu siedlisk leśnych i stanu lasu Inwestycje służące ochronie i kształtowaniu środowiska naturalnego 111 2

3 5.1.4 Ochrona różnorodności biologicznej Promocja i edukacja ekologiczna Ciągi ekologiczne. Obszary szczególnej ochrony ekologicznej Zalesianie nieużytków Ochrona przeciwpożarowa lasów Zieleń wiejska Ochrona gleb Ochrona wód. Zaopatrzenie gminy w wodę pitną i gospodarka 118 ściekowa Zadania do wykonania w zakresie zaopatrzenia gminy w wodę pitną Ochrona ujęć wody Ochrona wód głębinowych Ochrona wód powierzchniowych Monitorowanie jakości wód Edukacja w zakresie ochrony wód Gospodarka odpadami Cele w gospodarce odpadami Plan gospodarki odpadami. (na podst. PGO gminy Turek) Edukacja w zakresie gospodarki odpadami Ochrona atmosfery i ochrona klimatu Cele w zakresie ochrony atmosfery i klimatu Główne kierunki działań inwestycyjnych w ochronie powietrza Monitorowanie stanu zanieczyszczenia atmosfery Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony powietrza i ochrony klimatu Ochrona przed hałasem Cel działań Główne kierunki działań Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Harmonogram działań Programu Ochrony Środowiska dla gminy Turek 6 Źródła finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska Ważne źródła finansowania Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ekofundusz Banki Programy pomocowe Unii Europejskiej Leasing Podsumowanie i wnioski Literatura Załączniki, harmonogram rzeczowo-finansowy, mapy

4 1. Wstęp 1.1. Podstawy prawne wykonania Programu. Okres przedakcesyjny i przygotowania Polski do wejścia do Unii Europejskiej wymusiły działania naszych władz w kierunku dostosowywania polskiego prawa do przepisów unijnych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W 2000 r. Sejm przyjął Politykę ekologiczna państwa. z dnia 27 kwietnia 2001 r. weszła w życie ustawa - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami) oraz planowane. W art ww. ustawa wprowadziła obowiązek przygotowywania i aktualizowania, co 4 lata polityki ekologicznej państwa. W 2001 r. opracowany został dokument II Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata , dokument ten wytycza zadania w aspekcie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. II Polityka ekologiczna państwa, przyjęta została przez Sejm 8 maja 2003 r. (M.P. Nr 33 p.433). II Polityka ekologiczna państwa określa kierunki działań i priorytety między innymi w zakresie; ochrony przyrody, gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadami, zaopatrzenia ludności w wodę, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem i niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym. Wymieniono tu szereg kierunków działań - mechanizmy finansowania, zagadnienia edukacji ekologicznej, kierunki badań i rozwoju postępu technicznego, ochrony przyrody ochrony wód podziemnych, ochrony zdrowia i ochrony krajobrazu. Wytyczono zadania na okres krótkoterminowy oraz cele średniookresowe do 2010 roku. Podane zapisy odnoszą się do jednostek odpowiedzialnych za tworzenie prawa oraz do jednostek zobowiązanych do jego przestrzegania. Opracowany Program Ochrony Środowiska Gminy Turek jest dokumentem strategicznym i będzie wykorzystywany przez władze gminy do zarządzania środowiskiem. Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627), zarządy województw, powiatów i gmin zobowiązane są do sporządzenia odpowiednio; wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085) w art. 10 ust 4 określono terminy wykonania programów: - dla województw do 30 czerwca 2003 r., - dla powiatów do 31 grudnia 2003 r., - dla gmin do dnia 30 czerwca 2004 r Zakres opracowania i metodyka pracy. 4

5 Zgodnie z obowiązującą Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska a także innymi pokrewnymi aktami prawnymi wywodzącymi się z ducha Agendy 21, Program ochrony środowiska powinien spełniać przede wszystkim: Funkcje bazy informacji o środowisku, która umożliwiać będzie zarządzanie środowiskiem, w tym kompleksowe planowanie i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego Prawo ochrony środowiska w szczególności art. 14, art. 17 i art. 18 (Dz. U. Nr 62 poz. 627) określają zasady polityki ekologicznej oraz programy ochrony środowiska. Zgodnie z art. 17 organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa ma obowiązek sporządzenia Gminnego Programu Ochrony Środowiska, który zgodnie z art. 14 powinien określać w szczególności 1. Cele ekologiczne 2. Priorytety ekologiczne 3. Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych 4. Środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Program musi nawiązywać do polityki ekologicznej państwa i musi posiadać strukturę podobną do podstawowego opracowania, mianowicie do Polityki ekologicznej państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Poszczególne części programu powinny podejmować zagadnienia związane z racjonalnym użytkowaniem zasobów, poprawą jakości środowiska, narzędziami jego realizacji, harmonogramem, nakładami finansowymi i źródłami finansowania. Program gminny zgodnie z art. 17 powinien być uchwalony przez Radę Gminy. Projekt Gminnego Programu Ochrony Środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu o czym mówi art. 17 pkt. 2. Ustawa określa także wymóg sporządzania co 2 lata raportów z wykonania programu, który przedstawia się Radzie Gminy. Program Ochrony Środowiska składa się z dwóch zasadniczych części; pierwsza opisuje aktualny stan środowiska, a druga jest de facto strategią działań na lata najbliższe. Program ochrony środowiska dla gminy Turek opracowano na podstawie: istniejących materiałów źródłowych, dokumentów i opracowań merytorycznych, które wykonane zostały dla gminy. Opracowując program brano pod uwagę założenia polityki ekologicznej państwa, strategię rozwoju województwa wielkopolskiego, strategię rozwoju powiatu tureckiego oraz strategię rozwoju gminy Turek. W trakcie prac nad programem zebrano wnioski i sugestie przedstawicieli władz lokalnych oraz mieszkańców co stanowiło ich cenny wkład w uzupełnienie i korektę programu. 5

6 Dostępnymi w trakcie realizacji tematu dokumentami nadrzędnymi, wytyczającymi cele i kierunki działań w zakresie rozwoju społeczno - gospodarczego i ochrony środowiska okazały się poza w/w II Polityką ekologiczną państwa ; opracowana w 2000 r. przez Akademię Ekonomiczna w Poznaniu (pod kierunkiem prof. L. Wojtasiewicz) i przyjęta przez Urząd Marszałkowski w Poznaniu uchwałą nr XXVI/386/2000 Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego" Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego opracowany przez ARCADIS EKOKONREM Wrocław i przyjęty w 2003 r. przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego, opracowany przez ARCADIS-EKOKONREM Wrocław i przyjęty 29 września przez Urząd Marszałkowski w Poznaniu Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego Wykaz ważniejszych wykorzystanych materiałów 1. Polityka ekologiczna państwa Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2000 r. 2. II Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2001 r. 3. Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego ARCADIS EKOKONREM - Wrocław 2003 r. 4. Program ochrony środowiska dla województwa konińskiego do 2010 r. 1997r. 5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tureckiego, 2004 r. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego Akademia Ekonomiczna w Poznaniu - Poznań 2001 r. 6. Strategia rozwoju powiatu tureckiego Starostwo Powiatowe w Turku. 1. Strategia rozwoju Gminy Turek 8. Raport o stanie środowiska w województwie wielkopolskim w 2001 r. WIOŚ Poznań 2002 r. 9. Program gospodarki odpadami dla powiatu tureckiego EKO-EFEKT Warszawa 2003 r. 10. Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Turek 2004 r. 11. Klasyfikacja Gmin Pod Względem Występowania Zagrożeń Środowiska w Województwie Konińskim, PIOŚ 1996 r. 12. Restrukturyzacja Źródeł i Zanieczyszczeń Atmosfery i ocena stanu Powietrza Atmosferycznego na Podstawie badań w rejonie miasta Konina i w Województwie Konińskim w latach , PIOŚ 1996 r. 13.Efektywność Działań Proekologicznych a Poziom Zanieczyszczeń w Powietrzu Atmosferycznym na Przykładzie Byłego Województwa Konińskiego w latach , PIOŚ 1999 r. 6

7 2. Cele ekologiczne i priorytety w zakresie planowania i wdrażania polityki ochrony środowiska Podstawowe zasady, metody, cele i priorytety w polityce ochrony środowiska. Podstawowe cele i zadania w polityce ochrony środowiska określone zostały w II Polityce ekologicznej państwa. Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), ustala także, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m. in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (art. 74). Nowy porządek konstytucyjny wymaga więc, aby przygotować również dostosowaną do niego nową politykę ekologiczną państwa oraz dostosowane do tej polityki strategie branżowe i plany działania. Nadrzędną wartością w polityce Trzeciej Rzeczypospolitej jest człowiek, będzie więc on także nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa. Zdrowie społeczeństwa jako całości, komfort środowiska, w którym żyją i pracują społeczności lokalne oraz życie i zdrowie każdego obywatela są głównym, niepodważalnym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu: w miejscu pracy i zamieszkania, na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Nowa polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokajaniu rosnących potrzeb człowieka, zarówno materialnych jak i odnoszących się do jakości otaczającego go środowiska. Człowiek wraz ze swoją działalnością jest ściśle sprzężony z systemem przyrodniczym (powietrze, woda, gleby, ekosystemy, zasoby biologiczne, różnorodność biologiczna). Zachowanie równowagi w tym systemie wymaga spójnego i łącznego zarządzania zarówno dostępem do zasobów środowiska oraz likwidacją i zapobieganiem powstawaniu negatywnych dla środowiska skutków działalności gospodarczej (ochrona środowiska) jak i racjonalnym użytkowaniem zasobów przyrodniczych (gospodarka wodna, leśnictwo, ochrona i wykorzystanie zasobów surowcowych i glebowych, planowanie przestrzenne). Cele polityki ekologicznej na każdym szczeblu powinny być wyznaczane w oparciu o rozpoznanie lokalnych potrzeb. Środki do osiągnięcia celów powinny być dobierane przede wszystkim w oparciu o kryteria efektywności ekologicznej i ekonomicznej. 7

8 Jednocześnie wśród przedsiębiorstw, bezpośrednio lub pośrednio korzystających z zasobów środowiska oraz wprowadzających w nim zmiany, konieczne jest promowanie i tworzenie warunków dla rozwoju prośrodowiskowych systemów zarządzania, ukierunkowanych na systematyczne eliminowanie, a jeżeli nie jest to możliwe, na minimalizowanie niekorzystnych oddziaływań na środowisko i jego zasoby. Bezpieczeństwo ekologiczne gminy i jej mieszkańców wymaga nie tylko wprowadzenia zabezpieczeń przed niekorzystnym oddziaływaniem na środowisko działalności gospodarczej prowadzonej na terenie gminy i poza jej granicami, ale należy rozumieć między innymi, czyste powietrze, zdrową wodę i bezpieczną dla zdrowia żywność, a także możliwości rekreacji i wypoczynku oraz trwałe występowanie wszystkich stwierdzanych obecnie, dziko żyjących gatunków.także zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody, zaspokajających potrzeby ilościowe i jakościowe, zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej o pożądanych parametrach (chemiczne i fizyczne własności gleb, stosunki wodne, różnorodność biologiczną), zwiększenia lesistości oraz zwiększanie powierzchni obszarów chronionych. Zasady polityki ekologicznej Wiodącą zasadą polityki ekologicznej naszego państwa u schyłku mijającego i na początku przyszłego stulecia jest wspomniana już, przyjęta w Konstytucji RP, zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zgodnie z p. 32 II Polityki ekologicznej państwa. Wśród metod realizacji polityki ekologicznej państwa priorytet będzie miało stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów zarządzania środowiskowego, które pozwalają kojarzyć efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi, a w szczególności: 8

9 w przemyśle i energetyce - wdrażanie metod czystszej produkcji, poprawa efektywności energetycznej, a także stosowanie alternatywnych surowców oraz alternatywnych i odnawialnych źródeł energii; zmniejszenie wodochłonności produkcji i rezygnacja z użytkowania wód podziemnych do celów przemysłowych (z nielicznymi, ściśle reglamentowanymi wyjątkami); doskonalenie procesów planowania z uwzględnieniem ocen oddziaływania na środowisko, doskonalenie procesów zarządzania oraz kontroli procesów produkcyjnych (systemy licencjonowania, szacowanie kosztów ochrony środowiska w działalności przemysłowej, stosowanie BAT w odniesieniu do instalacji stwarzających największe zagrożenie dla środowiska i inne), wzrost produkcji wyrobów spełniających standardy ekologiczne (eko-znakowanie), wzrost liczby podmiotów uczestniczących w dobrowolnym systemie ekologicznego zarządzania przedsiębiorstwem i audytach ekologicznych, realizacja polityki zorientowanej na tzw. cykl życiowy produktu dla ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów, ograniczanie zagrożenia ze strony nadzwyczajnych awarii przemysłowych, usprawnienie bezpiecznego dla środowiska gospodarowania różnymi kategoriami wytwarzanych odpadów, wspieranie działań pro-ekologicznych małych i średnich przedsiębiorstw, doskonalenie i rozwój polityk zrównoważonego rozwoju przemysłu poprzez partnerstwo pomiędzy administracją rządową i przedsiębiorstwami przemysłowymi (z uwzględnieniem rozwoju innowacyjności, symulacji warunków kształtujących popyt i podaż), ograniczenie poziomów hałasu ze środków transportu drogowego i pozadrogowego; stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska; w transporcie - sterowanie zapotrzebowaniem na transport (poprzez zagospodarowanie przestrzenne, wzorce zachowań zmniejszenie transportochłonności gospodarki), szerokie wprowadzanie "czystszych" paliw (w tym biopaliw) i "czystszych" pojazdów (mniej zanieczyszczających powietrze i mniej hałaśliwych), także pojazdów bezsilnikowych (np. rowerów w indywidualnym transporcie osobowym), z jednoczesną poprawą ich parametrów użytkowych i ekonomicznych; racjonalizacja przewozów, dzięki której, poprzez zmiany systemu transportowego (np. rozwój kolejowego przewozu kontenerów, wprowadzanie tranzytu kolejowego ograniczającego tranzytowy transport samochodowy oraz rozwój publicznego transportu w miastach) można uzyskać zarówno zmniejszenie kosztów przewozu jak i zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza; budowa obwodnic wokół miast; wprowadzenie proekologicznego systemu taryf; w rolnictwie - stosowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych, zapewniających lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego gleb przy jednoczesnym zmniejszeniu negatywnego oddziaływania na środowisko 9

10 nawozów i środków ochrony roślin; stworzenie systemu atestowania żywności; wspieranie takich form i sposobów zagospodarowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, które sprzyjają zachowaniu i wzrostowi różnorodności biologicznej (w tym wprowadzanie na szerszą niż dotąd skalę rolnictwa ekologicznego, zwłaszcza na objętych ochroną obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych oraz w bezpośrednim sąsiedztwie tych obszarów); rekultywacja gruntów oraz wspieranie programów wykorzystania gleb silnie zanieczyszczonych substancjami toksycznymi do produkcji roślin przeznaczonych na cele nie żywnościowe (przede wszystkim roślin przemysłowych i energetycznych) oraz pod zalesienia; wprowadzanie mechanizmów zachęcających do wykorzystania pod zalesienie gruntów rolnych o słabych glebach, gruntów podatnych na erozję, w sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych; w leśnictwie - wzrost lesistości kraju i rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych, w tym renaturalizacji znajdujących się na terenach leśnych obszarów wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo; doskonalenie metod prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej; poprawa stanu zdrowotnego lasów; ochrona przed pożarami; w budownictwie i gospodarce komunalnej - unowocześnienie systemów grzewczych z wykorzystaniem lokalnych zasobów energii odnawialnej, termomodernizację zasobów budowlanych, modernizację sieci cieplnych i wodociągowych, racjonalizację zużycia wody, segregację śmieci i odzysk surowców, wykorzystanie ciepła odpadowego i stosowanie szeregu innych nowoczesnych rozwiązań w infrastrukturze technicznej miast i osiedli, które nie tylko zmniejszy presję tej infrastruktury na środowisko, ale także ograniczy koszty jej eksploatacji; ochrona krajobrazu przy planowaniu osiedli miejskich, podmiejskich i wiejskich oraz rozmieszczaniu obiektów produkcyjnych w strefach urbanizujących się; w zagospodarowaniu przestrzennym - korzystne dla środowiska przyrodniczego kształtowanie przestrzenne w osadnictwie i poszczególnych dziedzinach działalności, a także zabezpieczenie ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych oraz funkcji ekologicznych poszczególnych obszarów poprzez uwzględnianie warunków ich zachowania w planach zagospodarowania przestrzennego oraz w związanych z tymi planami decyzjach, programach, ocenach, studiach i ekspertyzach; w turystyce - zmniejszenie natężenia ruchu turystycznego w miejscowościach i na terenach najbardziej uczęszczanych, rozbudowę bazy turystycznej i zwiększenie zakresu turystycznej promocji rejonów i miejsc dotychczas mniej popularnych, a również atrakcyjnych, zwiększenie regularności ruchu turystycznego w ciągu roku 10

11 (przeciwdziałające jego nadmiernym spiętrzeniom w tradycyjnych okresach urlopowych), skuteczne sterowanie ruchem pojazdów do i z obszarów turystycznych (a także ograniczenie ruchu pojazdów w obrębie tych obszarów) oraz zmniejszenie skali korzystania w celach turystycznych z pojazdów indywidualnych na rzecz transportu zbiorowego, rygorystyczne przestrzeganie i egzekwowanie na obszarach turystycznych obowiązujących przepisów, procedur i norm z zakresu planowania przestrzennego, realizacji inwestycji budowlanych i ochrony środowiska, tworzenie stref buforowych wokół obszarów wrażliwych, wspieranie rozwoju zróżnicowanych form turystyki (oprócz masowej turystyki stacjonarnej także przyjaznej środowisku turystyki wędrownej, agroturystyki, turystyki edukacyjno-przyrodniczej, itp.), poprawę jakości usług turystycznych (w tym poprawę wyposażenia obiektów turystycznych w niezbędną infrastrukturę oraz szerokie wprowadzanie w tych obiektach nowoczesnych, przyjaznych środowisku technologii, np. w zakresie zaopatrzenia w energię), a także kształtowanie właściwych, proekologicznych postaw i zachowań wśród turystów i przedsiębiorców turystycznych; w ochronie zdrowia - wprowadzenie klasyfikacji i systemu identyfikacji chorób kompleksów chorobowych uwarunkowanych niekorzystnym oddziaływaniem czynników środowiskowych; wprowadzanie nowoczesnych systemów zagospodarowania niebezpiecznych odpadów medycznych (segregacja, unieszkodliwianie, monitoring i kontrola); w handlu - ulepszanie systemu informacji o proekologicznych walorach produktów i wyrobów poprzez rozwój systemu ekoetykietowania oraz poprzez wprowadzanie, bądź upowszechnianie i uczytelnianie, dołączanych do przedmiotów sprzedaży informacji o uciążliwości dla środowiska ich produkcji i eksploatacji (zużycie energii, wody itp.) w działalności obronnej - wprowadzenie rozwiązań organizacyjnych (odpowiednie służby przy jednostkach wojskowych i przy poligonach) oraz technicznych (urządzenia ochronne, sprzęt ratowniczy i aparatura kontrolno-pomiarowa), zapewniających skuteczny nadzór i przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z wykorzystywanymi przez wojsko niebezpiecznymi materiałami i substancjami, a także pozostałościami i opakowaniami po tych materiałach i substancjach (chemikalia, materiały wybuchowe, substancje ropopochodne i inne) oraz zapewniających właściwą ochronę przeciwpożarową użytkowanych przez wojsko obszarów leśnych. 11

12 2.2. Zasady ochrony środowiska. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska - określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Zasada zrównoważonego rozwoju,- wiodąca zasada polityki ekologicznej, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Fundamentalym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada przezorności - Jedna z podstawowych ujętych w II Polityce ekologicznej państwa zasad powszechnie stosowana jest w polityce ekologicznej krajów rozwiniętych. Przewiduje ona, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po "bezpiecznej stronie", tj. że odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Pozwala to unikać zaniechań wynikających z czasochłonnych badań, braku środków lub zachowawczego działania odpowiedzialnych osób bądź instytucji. Zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska - zakłada, że stosowanie zasad prewencji i przezorności powinno być ukierunkowane na wysoki i bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony środowiska. Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - wynika z konstytucyjnej zasady zintegrowanego rozwoju i skutkuje niżej wymienionymi zasadami prewencji (w tym ideą likwidacji zanieczyszczeń u źródła), przezorności i wysokiego poziomu ochrony środowiska. W praktyce oznacza ona uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego - traktowanej w następujących kategoriach: 12

13 sprawiedliwości międzypokoleniowej - zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń; sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej - zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych społeczeństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska, wraz z równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczności lokalnych i jednostek; równoważenia szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą, poprzez zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania (w sensie fizycznym, psychicznym, społecznym i ekonomicznym) jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz ze stałą ochrona różnorodności biologicznej. Powyższe zasady skutkować powinny stymulowaniem w ramach nowej polityki ekologicznej państwa następujących procesów: rozszerzania i umacniania możliwości odtwarzania się zasobów odnawialnych oraz rewitalizacji i renaturalizacji zdegradowanych ekosystemów, racjonalnego korzystania z zasobów nieodnawialnych i dążenia do ich zastępowania dostępnymi substytutami, stopniowego eliminowania z użytkowania substancji niebezpiecznych i toksycznych (oraz również w tym przypadku - zastępowania ich mniej uciążliwymi dla środowiska substytutami), ograniczania skali uciążliwości działalności gospodarczej dla środowiska i nie przekraczania granic jego odporności, zwiększenia bezpieczeństwa prowadzenia procesów z udziałem materiałów niebezpiecznych i ograniczenia występowania oraz skutków zagrożeń środowiska o charakterze nadzwyczajnym, stałej ochrony i odtwarzania, w możliwym zakresie, różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym, tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w sferze dostępu do ograniczonych zasobów środowiska i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń, usprawniania procesów podejmowania decyzji dotyczących środowiska, zwłaszcza na szczeblu lokalnym, w tym stymulowania udziału społecznego w tych procesach, dążenia do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa ekologicznego poszczególnym jednostkom i grupom społecznym (tworzenia warunków sprzyjających zdrowiu fizycznemu, 13

14 psychicznemu i społecznemu, w tym poprzez kultywowanie więzi lokalnych). Zasada "zanieczyszczający płaci" Oznacza ona złożenie pełnej odpowiedzialności, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska. Zasadę prewencji - która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć w oparciu o posiadaną wiedzę, wdrożone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsięwzięć. Oznacza to także, że przy wyborze środków zapobiegawczych oraz sposobów likwidacji skutków określonych procesów lub zdarzeń, a także przy podziale dostępnych środków na ochronę środowiska, preferencje będą uzyskiwały działania usytuowane wyżej w następującym porządku hierarchicznym: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości, tj. działanie na rzecz przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku zmniejszania presji na środowisko - w szczególności poprzez stosowanie tzw. najlepszych dostępnych technik (BAT); - recykling, tj. zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania; - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń, zgodne z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC); - wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, polegające na systematycznej identyfikacji, a następnie konsekwentnej realizacji celów środowiskowych prowadzących do ograniczania oddziaływań na środowisko i zużywania jego zasobów proporcjonalnie do wielkości produkcji, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymaganiami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care, itp. Coraz większe znaczenie w polityce ekologicznej państw wysoko rozwiniętych uzyskuje zasada stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), w tym najlepszych, uzasadnionych ekonomicznie, dostępnych technologii. Wdrażanie tej zasady powinno następować zarówno poprzez instrumenty prawne, jak i poprzez inne mechanizmy działania (np. dobrowolne porozumienia, zalecenia, rozwój systemów zarządzania środowiskowego). Stosowana w państwach 14

15 wysoko rozwiniętych zasada subsydiarności wynika m. in. z Traktatu o Unii Europejskiej i oznacza, iż Unia Europejska podejmuje działania nie należące do jej kompetencji wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte przez państwo członkowskie. W polskiej polityce ekologicznej będzie ona oznaczała stopniowe przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny), tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. W Unii Europejskiej obowiązują i inne zasady, z których treścią zapoznać się można w ogólnie dostępnych dyrektywach. Podawane zapisy mają charakter bardzo ogólny a treść jest bezdyskusyjna. Przykładowo Zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej ma zastosowanie do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska (lub szerzej: przedsięwzięć wymagających nakładów finansowych), a następnie, w trakcie i po zakończeniu ich realizacji - do oceny osiągniętych wyników. W praktyce oznacza ona potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. Ważną dla realizacji celów polskiej polityki ekologicznej jest stosowana szeroko w Unii Europejskiej zasada klauzul zabezpieczających, która umożliwia państwom członkowskim stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych środków w porównaniu z wymaganiami wspólnotowego prawa ekologicznego. Stosowanie tej zasady umożliwi realizację wymienionej wyżej zasady regionalizacji oraz stosowanie adekwatnych instrumentów prawnych i ekonomicznych na obszarach silnie przekształconych i zdegradowanych. Zasada ta jest już w pewnym zakresie stosowana w polskiej praktyce zarządzania środowiskiem (np. w formie przyjęcia wzorem Austrii czy Niemiec norm emisji dla niektórych substancji niebezpiecznych, emisja których nie jest dotychczas normowana przez przepisy unijne). Z przytoczonych wyżej ogólnych zapisów dotyczących polityki ekologicznej państwa wynika, że jedną z podstawowych zasad rozwoju zrównoważonego jest dostosowanie form zagospodarowania do predyspozycji środowiska przyrodniczego tak, aby nie naruszyć równowagi przyrodniczej. Pojęcie równowagi przyrodniczej, często występujące m.in. w ustawie Prawo ochrony środowiska, bywa różnie definiowane. W niniejszym opracowaniu przyjęto definicję precyzującą określenie ustawowe następująco: Równowaga przyrodnicza jest to taki stan w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej. Określanie tych predyspozycji, przydatności terenu do różnych sposobów jego wykorzystania oraz wyznaczanie granic bezpiecznego użytkowania wymaga 15

16 identyfikacji procesów, struktur i czynników (w tym źródeł i przyczyn przekształceń), które w danym regionie, decydują o strukturze i przebiegu procesów funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Podstawą realizacji zasad zrównoważonego rozwoju jest identyfikacja warunków zachowania równowagi, a także określenie zasad i sposobów gospodarowania w środowisku pozwalających nie naruszać podstawowych procesów funkcjonowania przyrody Cele polityki ekologicznej. Do celów krótkookresowych, związanych z procesem przystępowania do Unii Europejskiej należy zaliczyć pełną realizację Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, który ustalił 10- letni okres ( ) dla harmonizacji polskiego prawa ekologicznego z wymogami Unii Europejskiej, oraz pełną realizację przyjętego w 1998 r. Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej, który ustalił szczegółowe zadania dla okresu przedakcesyjnego z intencją uzyskania przez Polskę gotowości do wstąpienia do Unii z końcem 2002 r. Realizacja ustaleń obu dokumentów jest także ważnym "kołem napędowym" zwiększającym skuteczność realizacji polityki ekologicznej państwa. Do najtrudniejszych przedsięwzięć, wśród 15 priorytetów ujętych w "Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej", które stanowią nowe poważne wezwanie dla polskiej praktyki ochrony środowiska, należy zaliczyć: w zakresie poprawy jakości wód zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskania bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym, a także pośrednio zdrowiu i życiu ludzi; w zakresie gospodarowania odpadami stworzenie systemu bezpiecznej likwidacji bądź unieszkodliwiania odpadów i pozostałości zawierających najbardziej groźne dla życia i zdrowia ludzi substancje niebezpieczne (pestycydy, PCB, rtęć, kadm i niektóre inne); stworzenie systemu stopniowego eliminowania tych substancji jako surowców i składników produktów wprowadzanych na rynek oraz fizyczne zlikwidowanie ich zapasów oraz stałych składowisk; w zakresie jakości powietrza wyeliminowanie emisji niektórych substancji niebezpiecznych zagrażających życiu i zdrowiu ludzi lub uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych (metale ciężkie i trwałe 16

17 zanieczyszczenia organiczne, szczególnie wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, dioksyny i furany); w zakresie bezpieczeństwa biologicznego stworzenie skutecznego systemu kontroli nad stosowaniem genetycznie modyfikowanych organizmów i wyeliminowanie możliwości ich przenikania do środowiska. We wszystkich wymienionych wyżej zagadnieniach wyzwaniem jest stworzenie kompleksowego systemu przepisów prawnych, mechanizmów kontroli, rozwiązań instytucjonalnych i programów inwestycyjnych. Do celów średniookresowych w zakresie procesu integracji z Unią należy zaliczyć pełne wywiązanie się z wszystkich uzyskanych w procesie negocjacyjnym okresów dostosowawczych i terminowe zrealizowanie zadań w zakresie uzyskania unijnych standardów środowiska, wprowadzenia wymaganych narzędzi i instrumentów w sferze zarządzania ochroną środowiska oraz dostosowania polityki i strategii w ochronie środowiska 2.4. Wnioski ze Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego Strategia opracowana została przez Zespół pod kierunkiem L.Wojtasiewicz z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu przy współpracy z Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie. W strategii zaproponowanych zostało osiem celów działowych. Z uwagi na ich duże znaczenie dla ochrony środowiska rejonu konińskiego i tureckiego, który oddziałuje na stan środowiska naturalnego a szczególnie na zanieczyszczenie atmosfery w gminie Turek. Cele określone dla województwa zostaną rozważone i zaproponowane odpowiednio dla potrzeb programu ochrony środowiska gminy Turek. Cel 1. Minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali województwa, w tzw. gorących miejscach (hot spots). Do najważniejszych tzw. gorących punktów w województwie zaliczono; - Zespól Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin, traktowany jako grupa emitorów wprowadzających największą ilość zanieczyszczeń do powietrza i jako obiekty silnie przekształcające stosunki wodne oraz grupa największych wytwórców odpadów. - Kopalnie węgla brunatnego w rejonie Konina i Turku stanowiące przyczynę przekształceń powierzchni ziemi, ogromnych przerzutów wód podziemnych do wód powierzchniowych (zwłaszcza jezior) oraz powstawania wielkoprzestrzennych lejów depresyjnych. 17

18 Cel 2. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych. Cel 3. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzią. W zakresie ochrony wód i gospodarki wodnej występuje duża różnorodność problemów, a w konsekwencji potrzeba szczególnie szerokiej palety działań. Z tych powodów problematykę tę ujęto w grupy: Zaopatrzenie w wodę: Niewystarczająca jakość wody pitnej, wysokie jej zużycie, nadmierna eksploatacja wód podziemnych w rejonie niektórych ośrodków miejskich, brak zbiorczych ujęć wody i wodociągów w wielu wsiach. Kierunki działań to: modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych (minimalizacja strat na przesyle), budowa nowych ujęć wiejskich, maksymalne ograniczenie poboru wód podziemnych do celów przemysłowych, uwzględnienie w cenie wody jej realnej wartości, a w tym potrzebę ochrony jej zasobów. Woda w ekosystemach: Występuje rosnący niedobór wody w ekosystemach w wyniku melioracji odwodnieniowych i intensywnej produkcji rolnej. Niedobór wody jest jednym z głównych czynników ograniczających produkcję rolną. Duży udział powierzchni uszczelnionej wywołuje zaburzenia odpływu wody w miastach. Rośnie niebezpieczeństwo powodzi. Zmniejsza się udział ekosystemów wilgotnych i podmokłych w krajobrazie. Kierunki działań to: modernizacja układów melioracyjnych i ich eksploatacja całkowicie eliminująca jednostronne odwodnienia, upowszechnienie lokalnych rozwiązań odbioru wód deszczowych na terenach o mniej zwartej zabudowie oraz rozwijanie małej retencji, zwłaszcza na wysoczyznach i w celu budowy deszczowni na terenach o intensywnej produkcji roślinnej, z uwzględnieniem wymogów ochrony biotopów wilgotnych i podmokłych. W zakresie przedsięwzięć przeciwpowodziowych niezbędne są działania prewencyjne obejmujące zwiększenie pojemności retencyjnej zlewni oraz opóźnienie odpływu. Wśród przedsięwzięć zapobiegawczych najistotniejsze powinno być to wyznaczenie terenów dolinnych, przeznaczonych do zalania w sytuacji zagrożenia skupisk ludzkich oraz budowa zbiornika retencyjnego dla ochrony Kalisza. Ochrona wód: Brak dostatecznie uporządkowanej gospodarki ściekowej w Poznaniu i innych miastach, żywiołowe pozbywanie się ścieków w dominującej części wsi, brak systemu racjonalnego wykorzystania gnojowicy jako nawozu, rolnicze zanieczyszczenia obszarowe. Kierunki działań to: stworzenie i realizacja programów porządkowania gospodarki ściekowej w miastach z uwzględnieniem racjonalizacji zużycia wody, minimalizowania dopływu wód gruntowych i włączenia rejonów peryferyjnych i sąsiednich miejscowości, wprowadzenie systemu opłat za ścieki w zależności od wprowadzanego ładunku zanieczyszczeń. Budowa oczyszczalni o wielkości powyżej 2000 RLM (równoważna liczba mieszkańców) oraz kanalizacji. Przy zabudowie rozproszonej stosowanie 18

19 rozwiązań indywidualnych. Racjonalizacja dawek gnojowicy poprzez budowę odpowiednio dużych zbiorników naziemnych, stosowanie maszyn rozprowadzających i skuteczny nadzór administracyjny. Upowszechnienie w krajobrazie rolniczym barier biogeochemicznych, upowszechnienie stosowania kodeksu dobrej praktyki rolniczej (KDPR), w tym upowszechnienie nowoczesnych systemów nawożenia. Cel 4. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji tzw. gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku i ochrona przed polem elektro-magnetycznym. Główne problemy w zakresie jakości powietrza to: emisja zanieczyszczeń z zespołu elektrowni: Pątnów-Adamów-Konin oraz innych dużych emitorów energetycznych, emisja z niskich emitorów na terenach o intensywnej zabudowie, uciążliwa emisja spalin i hałasu komunikacyjnego. Wśród podstawowych kierunków działań służących realizacji celu należy uwzględnić następujące: modernizację dużych instalacji energetycznych, w tym budowę i właściwą eksploatację instalacji odsiarczania oraz odpylania, wykorzystywanie w rosnącym stopniu niekonwencjonalnych źródeł energii i zasobów odnawialnych do produkcji energii, upowszechnienie paliw niskoemisyjnych, dążenie do zintegrowania gospodarki energetycznej w miastach poprzez szerokie wykorzystywanie do celów komunalnych i w instytucjach publicznych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych, uatrakcyjnienie komunikacji zbiorowej, eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie, egzekwowanie reżimów emisji spalin przez pojazdy, budowa ekranów akustycznych. Cel 5. Ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją. Podstawowe problemy wiążą się z eksploatacją kopalin, wpływem rolnictwa, rosnącym udziałem powierzchni uszczelnionej w wyniku inwestycji budowlanych i drogowych oraz gromadzeniem odpadów bez właściwego zabezpieczenia. Wśród najważniejszych przejawów przekształcenia i degradacji powierzchni ziemi można wymienić: - kopalnictwo węgla brunatnego odkrywki, zwałowiska zewnętrzne, obniżenia końcowe, eksploatację kopalin pospolitych rosnąca presja na udostępnianie coraz to nowych złóż i słaby postęp prac rekultywacyjnych; - gleby - erozja wietrzna i wodna, spadek zawartości próchnicy, kontaminacja, zakwaszenie; - tereny zurbanizowane rosnący udział powierzchni uszczelnionej, kontaminacja, przemieszczanie mas ziemnych, przekształcenia powierzchni; gromadzenie odpadów bez należytych zabezpieczeń. Cel 6. Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i unieszkodliwiania. 19

20 Cel 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych. Cel 8. Ochrona przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska oraz sprostanie nowym wyzwaniom tj. zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego. Z obiektów infrastruktury w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego preferowana jest budowa autostrady A Wnioski ze Strategii rozwoju powiatu tureckiego W 2000r. przy współpracy Starostwa Powiatowego w Turku, Biura Regionalnego Programu Partnerstwa dla Samorządu Terytorialnego w Poznaniu oraz Amerykańskiej Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego USAID opracowano Strategię Rozwoju Powiatu Tureckiego Zawiera ona między innymi słabe i mocne strony poszczególnych gmin. Do słabych stron gminy Turek zaliczono: - Rozdrobnienie gospodarstw rolnych, - Słabo wykorzystany potencjał szkoły rolniczej - Brak zaplecza rekreacyjnego - Brak rozwiązań w zakresie odbioru odpadów z gospodarstw wiejskich - Brak gospodarki ściekowej - Brak ośrodka bezpieczeństwa publicznego. - Brak skutecznych rozwiązań w inżynierii ruchu. Mocne strony gminy Turek to: - Sąsiedztwo dużych obszarów leśnych. - Korzystne położenie wokół miasta Turek. - Możliwość wykorzystania bazy ZSR do kształcenia w innych kierunkach. - Możliwość przeznaczenia terenów pod inwestycje. - Duże zasoby terenów pod inwestycje. - Wysoki procent mieszkańców w wieku produkcyjnym. - Tereny pod budownictwo jednorodzinne. - Dobrze rozwinięta sieć dróg. W strategii sformułowano również cztery strategiczne kierunki rozwoju powiatu tureckiego, które zostaną uwzględnione w opracowaniu POŚ Cel 1. Ochrona zasobów środowiska i rozwój infrastruktury komunalnej. 20

21 W ramach tego celu zaproponowano realizację trzech programów: - pełnego zagospodarowania odpadów stałych, - pełnego wyposażenia w infrastrukturę techniczną, - zapobieganie degradacji środowiska i odtwarzanie zasobów środowiska. Cel 2. Pobudzanie i wspieranie aktywności gospodarczej. Cel ten realizowany w trzech płaszczyznach: działania wspierające w zakresie administracji publicznej, organizacja systemu promocji gospodarki oraz pobudzanie aktywności gospodarczej rolników Cel 3. Zwiększanie potencjału rozwojowego w zakresie zarządzania. Programy wspierające realizacje tego celu to: skuteczna promocja powiatu, poprawa komunikacji z mieszkańcami powiatu i usprawnienie zarządzania. Cel 4. Rozwój infrastruktury społecznej podnoszenie jakości życia. Aktywizacja życia kulturalnego, aktywizacja sportu i rekreacji oraz rozbudowa bazy sportowo-rekreacyjnej to główne priorytety zawarte w tym celu strategicznym Wnioski ze Strategii rozwoju gminy Turek W 2000r. przy współpracy Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie opracowano Strategię Rozwoju gminy Turek. Zawiera ona między innymi słabe i mocne strony gminy. Do słabych stron gminy Turek zaliczono: - słaba jakość gruntów rolnych i rozdrobniona struktura agrarna, - brak racjonalnych rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej oraz występujące zanieczyszczenia rzek i kanałów melioracyjnych, - niedostateczne rozwiązania składowania odpadów, - niedostatek własnej bazy kulturalnej i sportowej, - niski poziom dochodów mieszkańców ograniczający możliwość podejmowania inwestycji we własnym zakresie, - istniejące rozwiązania lokalowo organizacyjne dla szkolnictwa gimnazjalnego. - słabo wykorzystany potencjał szkoły rolniczej, - nieefektywna sieć szkół podstawowych, - brak rozwiązań w zakresie odbioru odpadów z gospodarstw indywidualnych, - brak zagospodarowania odpadów, - brak wydzielonych terenów pod duże inwestycje, - brak własnej bazy kulturalnej i sportowej, - rozdrobniona struktura agrarna, 21

22 - słabe wyposażenie techniczne gospodarstw rolnych, - słabo rozwinięta agroturystyka, - za mało grup producencko marketingowych, - brak polityki nakierowanej na rozwój przedsiębiorczości, Do mocnych stron gminy Turek zaliczono: - dobrze rozwinięte szkolnictwo rolne, - dobry stan techniczny szkół podstawowych, - dość dobra infrastruktura techniczna dróg, wodociągowa i energetyczna, - wysoki poziom wiedzy techniczno logicznej w rolnictwie, - wielkość rynku zbytu płodów rolnych, - korzystne położenie wokół miasta Turku, - wykształcone społeczeństwo, - istniejące tereny pod budownictwo jednorodzinne, Misja gminy: Gmina Turek to mała ojczyzna z rozwiniętym rolnictwem, przedsiębiorczością, rekreacją i przyjaznym środowiskiem. Cel nadrzędny strategii umożliwiający wypełnianie przyjętej dla gminy misji sprowadza się do realizacji zdefiniowanych celów strategicznych w trzech dziedzinach życia społeczno-gospodarczego : - rozwój gospodarczy gminy, - ochrona środowiska naturalnego, - wyższy poziom wykształcenia społecznego. Główne przedsięwzięcia: wyznaczenie terenów pod inwestycje, system wspierania rozwoju gospodarczego, szkolenia dla rolników, promocja, porządkowanie gospodarki ściekowej i odpadami stałymi, ekologiczne źródła energii, w tym program gazyfikacji, budowa i modernizacja dróg, pracownie szkolne, komputeryzacja, dwie sale gimnastyczne, dojazdy dzieci do szkół, 22

23 3. Charakterystyka Gminy Turek Położenie geograficzne. Gmina Turek leży w powiecie tureckim, we wschodniej części województwa wielkopolskiego. Zajmuje powierzchnię ha. Gmina Turek jest położona w centralnej części Wysoczyzny Tureckiej jednym z 13 mezoregionów należących do Niziny Południowowielkopolskiej. Jest to makroregion Niziny Środkowopolskiej wyróżniony na podstawie lokalizacji w dorzeczu środkowej Warty. Wysoczyzna Turecka wyróżnia się zróżnicowanym ukształtowaniem pionowym, ponieważ występują tu wzgórza dochodzące do 100 m wysokości względnej w stosunku do przyległej doliny Warty, tj. Kotliny Kolskiej i Doliny Konińskiej. Od zachodu sąsiaduje ona z Równiną Rychwalską, od południa z Wysoczyzną Złoczewską (Kondracki 1998). Teren gminy leży w obrębie Wzgórz Szadowskich, Równiny Turecko- Liskowskiej i Kotliny Uniejowskiej. Wzgórza Szadowskie znajdują się w północnej części gminy, Równina Turecko Liskowska obejmuje zachodnią i południową część gminy. Kotlina Uniejowska natomiast to wschodnia i południowo wschodnia część gminy. Wzgórza Szadowskie stanowią rozległe wyniesienie terenu dominujące nad przyległymi obszarami. Maksymalne wzniesienie wynosi 173 m n.p.m., a deniwelacje terenu wynoszą do 70 m. Południowo wschodnia część gminy należąca do Kotliny Uniejowskiej leży na wysokości m n.p.m. Równina Turecko Liskowska znajdująca się na południowo zachodniej części gminy jest to obszar o stosunkowo równej powierzchni, położony na wysokości do 150 m n.p.m. We wschodniej części gminy znajdują się hałdy zwałowiska zewnętrznego Kopalni Węgla Brunatnego. Północne tereny gminy pełnią funkcję rekreacyjną i są obszarem dla rozwoju agroturystyki. Gmina Turek posiada stosunkowo wydajne zasoby wód podziemnych. Sieć cieków wodnych należy do zlewni rzeki Warty. Na terenie Kotliny Uniejowskiej znajduje się dolina rzeki Kiełbaski, która stanowi lewobrzeżny dopływ Warty. Dopływy Kiełbaski na terenie gminy to Strumień Folusz i Zdrojka oraz fragment Kanału Targówka. Do Kiełbaski wpływa również Kanał Obrzębiński odprowadzający ścieki z miasta Turek. 23

24 W okolicach Słodkowa ma swój początek rzeka Pokrzywnica. Na terenie gminy brak jest większych powierzchniowych zbiorników wodnych. Gmina administracyjnie podzielona jest na 20 sołectw jak: Budy Słodkowskie, Cisew, Chlebów, Dzierżązna, Grabieniec, Kaczki Średnie, Kalinowa, Kowale Księże, Korytków, Obrębizna, Obrzębin, Pęcherzew, Słodków, Słodków Kolonia, Szadów Pański, Turkowice, Warenka, Wrząca. Sołectwo Szadów Pański obejmuje dwie wsie łącznie z Szadowem Księżym. Do sołectwa Wrząca należy także druga wieś Albertów Struktura zagospodarowania ziemi. Na podstawie uzyskanych informacji z Urzędu Gminy powierzchnie i użytkowanie gruntów na terenie gminy przedstawiały się następująco Tabela Powierzchnia i użytkowanie gruntów w gminie Turek. Jednostka Powierzchnia gminy razem Użytki rolne grunty sady orne łąki i pastwiska Lasy grunty porolne pozostałe w % powierzchni ogólnej w ha w % ,7 55,4 0,2 6,1 22,6 0,9 8,8 Według danych spisu rolnego w gminie jest bardzo niskie wykorzystanie obszarów na działalność pozarolniczą ( zaledwie 0,1 % ). Działalność górnicza zajmuje około 0,2 % powierzchni gruntów. W produkcji roślinnej zdecydowanie dominują uprawy zbożowe, które stanowią ok. 75 %. Największy udział spośród zbóż posiada żyto. Obsiane nim było w roku spisu rolnego ha, co stanowi 64,6% powierzchni zasiewu zbóż i 48,78% ogólnej powierzchni zasiewów. Tak bardzo wysoki udział żyta w powierzchni zasiewów zbóż jest charakterystyczny dla gmin, które posiadają duży udział gleb słabych i bardzo słabych. Pszenica stanowi w strukturze zbóż tylko 9,35%, jęczmień 1,83%, owies 2,63%, mieszanki zbożowe 8,76%, a pszenżyto 11,93%. W dniu spisu ziemniaki uprawiano na powierzchni 924 ha, co stanowiło 17,98% powierzchni zasiewów, rośliny przemysłowe na powierzchni 24 ha tj. 0,46% powierzchni zasiewów a rośliny pastewne na powierzchni 192 ha tj. 3,74% Jakość i właściwości gleb. 24

25 Zgodnie z opracowanym projektem granicy polno-leśnej WBGiTR w Koninie 1995r. określono że na terenie gminy zasadniczym typem gleb są gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane wytworzone z pisków słabogliniastych głęboko podścielonych piaskiem. Występują też gleby bardzo słabe wytworzone z piasków luźnych. Powyższe gleby zajmują ok. 80% powierzchni gruntów ornych. Użytki zielone zlokalizowane są na glebach murszowo-torfowych, murszowo-mineralnych. - Kompleks pszenny dobry zajmuje ok. 3,4% powierzchni - Kompleks żytni bardzo dobry zajmuje ok. 3,2% powierzchni - Kompleks żytni dobry zajmuje ok. 6,6% powierzchni - Kompleks żytni słaby zajmuje ok. 37,9% powierzchni - Kompleks żytni bardzo słaby zajmuje ok. 42,6% powierzchni - Kompleks zbożowo-pastewny mocny zajmuje ok. 1,6% powierzchni - Kompleks zbożowo-pastewny słaby zajmuje ok. 4,7% powierzchni Największą powierzchnię zajmują kompleksy żytni słaby i żytni bardzo słaby, bo łącznie ok. 80,5 powierzchni gruntów ornych. W użytkach zielonych 54,4% zajmują użytki słabe, a użytki średnie 45,6%. Pod względem jakości użytki rolne w gminie Turek należą do przeciętnych w powiecie. Według opracowań ODR w Kościelcu ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej podawany dla gminy wynosi 49,0. Wartość wskaźnika rolniczej przestrzeni produkcyjnej do 49,9 charakteryzuje bardzo niekorzystne warunki do produkcji rolnej. Dla przykładu wśród gruntów ornych kompleksy dla uprawy pszenicy stanowią zaledwie 3,5%, a dominują kompleksy żytnie łącznie 90,1% (żytni słaby i bardzo słaby aż 80,3%). Dla oceny potencjału rolniczego gminy duże znaczenie ma procentowy udział powierzchni klas marginalnych (V i VI) w ogólnej powierzchni gruntów rolnych. Udział tych najsłabszych gleb w gruntach ornych wynosi w gminie Turek - 78,2% i należy do jednych z najwyższych w powiecie tureckim. Tabela Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w poszczególnych gminach powiatu tureckiego (Raport o stanie powiatu tureckiego 2002) L.p. Nazwa gminy jakości i przydatności rolniczej gleb agroklimatu Wskaźnik bonitacji rzeźby terenu stosunków wodnych Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej 1. Turek Miasto 43,1 11,8 4,8 2,5 62,2 2. Dobra 33,1 12,0 4,4 2,1 51,6 3. Tuliszków 29,0 11,4 4,4 1,9 46,7 4. Brudzew 34,0 11,4 4,5 2,0 51,9 5. Kawęczyn 39,1 11,8 4,5 2,5 57,9 6. Malanów 33,7 11,8 4,2 2,2 51,9 7. Przykona 33,4 11,6 4,7 2,0 51,7 8. Turek 31,9 11,8 4,5 1,7 49,9 25

26 9. Władysławów Powiat 46,7-62,2 Zgodnie z uzyskaną informacją z Urzędu Gminy jakość gleb na terenie gminy Turek przedstawia się następująco: Tabela. Jakość gleb na terenie gminy Turek. L.p. Nazwa gminy Pow. gruntów ornych, ha 1. Turek Klasy bonitacyjne II III a III b IV a IV b V VI VI z udział w ogólnej powierzchni gruntów % - 0,3 5,8 10,2 6,0 33,0 42,9 1,8 ha Ocena otrzymanych wyników badań Otrzymane wyniki analiz Stacja Chemiczno-Rolnicza ocenia korzystając z ramowych wytycznych IUNG w Puławach, dotyczących oceny skażenia metalami ciężkimi warstwy ornej gleb oraz przyjętej skali zanieczyszczeń określającej przydatność obserwowanych gleb do uprawy. Do oceny stopnia skażenia gleb metalami wykorzystane są również normy podane w Zarządzeniu Ministra Ochrony środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 7 lipca 1986 roku (Monitor Polski Nr 23 z dnia 31 lipca 1986 roku). Stan zanieczyszczeń przedstawiony jest na mapkach badań i zanieczyszczeń gleb (patrz załączniki) Tabela Graniczne zawartości metali śladowych (mg/kg) w powierzchniowej warstwie gleb (0-20 cm), odpowiadające różnym stopniom jej zanieczyszczenia (wartości zweryfikowane) Grupa Stopień zanieczyszczenia gleb Metal Ołów (Pb) Cynk (Zn) Miedź (Cu) Nikiel (Ni) Kadm (Cd) gleb a b c a b c a b c a b c a b 0 I II III IV V ,3 0, ,0 1, >2500 >5000 >7000 >1500 >3000 >5000 >300 >500 >750 >400 >600 >1000 >5 >10

27 c 1,0 3, >20 Przy zaliczeniu gleby do odpowiedniego stopnia zanieczyszczenia uwzględniono odczyn gleby (ph w 1 n KCl), skład granulometryczny (% frakcji < 0,02 mm) i zawartość substancji organicznej. Właściwości te decydują o dostępności dla roślin i zawartości metali ciężkich w glebach. Uwzględniając wymienione cechy wydzielono w obrębie każdego stopnia zanieczyszczenia trzy grupy gleb: a gleby bardzo lekkie o małej zawartości frakcji spławialnej (< 10 %), niezależnie od ph; gleby lekkie (10 20 % frakcji spławialnej), bardzo kwaśne (ph < 4,5); kwaśne* (ph 4,5 5,5) i słabo kwaśne (ph 5,6 6,5). * Dla tej podgrupy gleb (lekkie % frakcji spławialnej, ph 4,5 5,5) poziom kadmu jako kryterium zaliczenia do stopnia 0 (tzn. gleb nie zanieczyszczonych) wynosi 0,5 ppm. b gleby lekkie (10 20 % frakcji spławialnej) odczyn obojętny (ph > 6,5); gleby średnie (20 35 % frakcji spławialnej) bardzo kwaśne (ph < 4,5) i kwaśne (ph 4,5 5,5); gleby ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) bardzo kwaśne (ph < 4,5) i kwaśne (ph 4,6 5,5); gleby mineralno-organiczne (substancje organiczne 6 10%) bez względu na ph. c gleby średnio ciężkie (20 35 % frakcji spławialnej) i ciężkie (> 35 % frakcji spławialnej) słabo kwaśne (ph 5,5 6,5) lub obojętne (ph > 6,5); gleby organiczno-mineralne i organiczne (substancji organicznych > 10 %) bez względu na odczyn ph. Tabela Granice tolerancji zawartości pierwiastków toksycznych w glebach wg IUNG Puławy [mg/kg] Lp. Pierwiastek Zawartość normalna Dopuszczalna wartość progowa 1. Arsen Kadm 0, Nikiel Fluor Cynk Miedź Ołów Chrom Rtęć 0,02-0,

28 10. Mangan Żelazo Zgodnie z raportem o stanie środowiska w Wielkopolsce 2002 WIOŚ w Poznaniu przeprowadzono w Obrzębinie badania gleb które prezentuje poniższa tabela. Nazwisko i imię Filipiak Karol miejscowość Obrzębin Klasa gleby V Nr punktu 50 50a Próchnica % 1,45 0,75 S-SO 2 mg/100g gleby 1,17 0,85 Odczyn ph 5,1 4,4 Zawartość całkowita [mg/kg] Ca Za Cd Pb Ni Cr Mn Fe As 2,3 1,7 19,7 14,3 0,107 0,080 12,3 5,6 2,27 2,13 5,00 5, ,267 0, Rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze. Gmina Turek jest gminą rolniczą o charakterze podmiejskim. Rolnictwo jest głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy (42,6 % ludności gminy utrzymuje się z rolnictwa). Bardzo ważnym źródłem utrzymania mieszkańców jest również praca zarobkowa w mieście Turek, działalność gospodarcza na terenie gminy oraz praca w przemyśle górniczym. Średnia powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego w gminie Turek wynosi 6,21 ha. Gmina Turek charakteryzuje się znacznie rozdrobnioną strukturą agrarną. Dominują gospodarstwa drobne. Grupa gospodarstw o powierzchni od 1-5 ha użytków rolnych stanowi aż 44,68%, a gospodarstwa powyżej 10 ha użytków rolnych stanowią tylko 14,65 %. Dane spisu rolnego z 1996r w tabeli wskazują, że z ogólnej liczby 1092 gospodarstw indywidualnych 242 tj. 22,2 % prowadzą tylko produkcję roślinną, w 293 gospodarstwach tj. w 26,8 % dominuje zwierzęcy kierunek produkcji, mieszany kierunek produkcji prowadzi 539 gospodarstw tj. 49,4 %. 43,1 % gospodarstw ocenia,że produkuje głównie na potrzeby własne, a gospodarstwa produkujące głównie lub wyłącznie na sprzedaż stanowią w gminie 46,2 %. Charakterystyka produkcji roślinnej kształtuje się następująco: Lp. Rodzaj uprawy Jednostka miary Ilość 1. Pszenica ha Żyto ha Jęczmień ha Owies ha Pszenżyto ha Mieszanki zbożowe ha Ziemniaki ha Buraki cukrowe ha - 9. Rzepak ha Kukurydza ha Ogrody przydomowe ha Sady ha Łąki, pastwiska ha

29 14. Inne ha 216 W produkcji roślinnej w strukturze zasiewów gminy dominują uprawy zbożowe 82 % wśród których największy udział mają uprawy żyta 50 %. Ma to związek ze dużym udziałem słabych i bardzo słabych gleb w ogólnej powierzchni użytków rolnych. Ziemniaki zajmują 12 % powierzchni zasiewów. Pozostałe uprawy w skali gminy nie mają dużego znaczenia. Zaprezentowana charakterystyka produkcji roślinnej bardzo wyraźnie pokazuje, że w rejonach niskiej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej są także bardzo niskie plony większości upraw. Stąd też jednym z ważnych wniosków i postulatów jest konieczność wypracowania nowych kierunków zabezpieczenia bytu ludności rolniczej, gospodarującej na glebach najsłabszych. Do podstawowych działów hodowlanych należą: - Trzoda chlewna szt. - Bydło szt. Pod względem wielkości produkcji trzody chlewnej gmina Turek zajmuje jedno z czołowych miejsce w powiecie tureckim. Na 100 ha użytków rolnych w gminie Turek przypada 124,4 szt, a w powiecie 115 szt trzody chlewnej. Obsada bydła w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych wynosi 50,3 szt. co w porównaniu do powiatu (44,3 szt.) plasuje gminę na pierwszym miejscu wśród gmin powiatu. Wyższa obsada bydła i trzody chlewnej od przeciętnej w powiecie świadczy o znacznej intensywności hodowli w gminie. Do największych przedsiębiorstw z sektora rolno-spożywczego na terenie gminy Turek należą: 1. Stanisław Tomaszak - masarnia w Szadowie Pańskim. 2. Stanisław Paszak - Ubojnia (masarnia) zwierząt rzeźnych w Korytkowie Przemysł i pozostała działalność gospodarcza. Gmina Turek jest gminą rolniczą. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 220 małych podmiotów gospodarczych nie posiadających osobowości prawnej. Podmioty głównie zajmują się działalnością handlową i usługową. Do większych zakładów na terenie gminy zaliczyć należy: 1. KWB Adamów baza administracyjna Warenka 2. Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych Spółka z o.o. w Żukach baza przedsiębiorstwa drogowego i wytwórnia mas bitumicznych. 3. Stanisław Tomaszak - masarnia w Szadowie Pańskim. 4. SINTUR Spółka z o.o. Zakład pracy chronionej w Szadowie Pańskim. 29

30 5. Stanisław Paszak - Ubojnia (masarnia) zwierząt rzeźnych w Korytkowie 6. Ludwik Greber - Zakład stolarski w Słodkowie. 7. Ryszard Izydorkiewicz - Zakład utylizacji samochodów w Obrzębinie. Najważniejszym zakładem przemysłowym na terenie gminy Turek jest Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów zlokalizowana w Warence. Zlokalizowane są tam obiekty zaplecza techniczno-warsztatowego i administracyjnego. Realizowana jest działalność związana z zabezpieczeniem ruchu i sprawności funkcjonowania całej Kopalni, a także usługi w zakresie: remontów maszyn i urządzeń górniczych, wykonawstwem wszelkiego rodzaju robót ziemnych i robót budowlano-montażowych, a także wykonawstwem konstrukcji stalowych. Na terenie gminy nie prowadzi się aktualnie bezpośredniej eksploatacji węgla brunatnego. Zatrudnionych w tym sektorze z terenu gminy Turek jest około 1,3 tysiąca osób. Kolejnym znaczącym podmiotem gospodarczym w gminie jest zakład produkcyjny SINTUR sp. z o.o. Zakład zlokalizowany jest w dwóch miejscach: - pomieszczenia biurowe i zaplecze rehabilitacyjne w Turku przy - ul. Kolskiej 19 - zakład produkcyjny w Szadowie Pańskim (gmina Turek). Na terenie zakładu prudukcyjnego w Szadowie Pańskim zlokalizowanych jest pięć hal produkcyjnych parterowych, w tym jedna z częścią biurowo-socjalną, budynek kotłowni, trzy niskie budynki magazynowe, trafostacja. Na terenie zakładu w jego północnej części znajduje się basen przeciwpożarowy. W części zachodniej zakładu projektowana jest nowa hala produkcyjna. Profil produkcji w Szadowie Pańskim to montaż i wyrób podzespołów elektrotechnicznych i podzespołów dla chłodnictwa, z dostarczanych do zakładu elementów. Stosowane przez zakład technologie to: obróbka skrawaniem, obróbka plastyczna metali, przerób tworzyw sztucznych, spawanie gazowe, ręczny montaż podzespołów. Zakład wykorzystuje park maszynowy: wtryskarki do tworzyw sztucznych, mimośrodowe prasy do metali, tokarki rewolwerowe, automaty tokarskie, frezarki, wiertarki, gwinciarki, szlifierki, spawarki. W zakładzie pracuje 140 pracowników Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej Budowa geologiczna rejonu gminy Turek. Tereny konińsko tureckiego zagłębia węglowego a także powiatów tego rejonu Polski w tym powiatów tureckiego konińskiego i miasta Konina znajdują się w 30

31 obrębie synklinorium szczecińsko łódzko miechowskiego, a konkretnie północnej części synklinorium łódzkiego w pobliżu skłonu monokliny przedsudeckiej. Podłoże przedczwartorzędowe. Struktury geologiczne północnej i środkowej Polski zbudowane ze skał permu i mezozoiku powstały na miejscu basenu środkowopolskiego, będącego częścią rozległego obniżenia środkowoeuropejskiego. Basen ten zaczął się formować z początkiem permu, po ruchach orogenezy waryscyjskiej. Rozwijał się w czasie całego mezozoiku aż do końca kredy, kiedy to ruchy tektoniczne fazy laramijskiej spowodowały powstanie mniejszych jednostek tektonicznych zwanych jednostkami mezozoicznymi. Jedną z nich jest niecka mogileńskołódzka, w obrębie której znajduje się gmina Turek. Niecka mogileńsko-łódzka składa się z szerszej niecki mogileńskiej i z niecki łódzkiej, węższej, wydłużonej, których oś podłużna ma przebieg NW-SE. Niecka mogileńsko-łódzka jest wypełniona osadami kredy osiągającymi tu miąższości największe w Polsce do około 3000 m w okolicy Turku. Tak duże miąższości osadów kredy wiążą się ze wzmożoną subsydencją tego obszaru. Pod nimi występują osady jury, triasu i permu. W niecce osady kredy dolnej wykształcone są początkowo (walanżyn-hoteryw) w postaci piasków różnoziarnistych, a miejscami drobnych żwirów z przewarstwieniami czarnych i ciemnoszarych iłołupków z wkładkami syderytów i oolitów żelazistych. Wyżej występują piaskowce jasnoszare z detrytusem roślinnym. Przykrywają je piaskowce z glaukonitem, czasem margliste. Skały kredy górnej stanowią główną serię osadową niecki. Zaczynają się piaskowcami wapnistymi cenomanu, wyżej leżą turońskie wapienie inoceramowe i otwornicowe, z czertami i przewarstwieniami opok. Profil stratygraficzny skał górnokredowych w niecce łódzkiej zamykają opoki i margle kampanu oraz opoki margliste mastrychtu. W mogileńskiej części niecki dużą rolę odgrywają struktury solne. W części łódzkiej wyróżnia się cztery główne antykliny oraz niewielkie i bardzo łagodne struktury antyklinalne m.in. antyklinę Turku (Stupnicka 1997). Utwory mezozoiczne na obrzeżach gminy przykryte są mułkami oligoceńskimi, iłami, mułkami i piaskami wieku mioceńskiego. Czwartorzęd Budowa i rozmieszczenie osadów powierzchniowych na terenie gminy jest bardzo urozmaicona, tworząca wielobarwną mozaikę. Obszar ten znalazł się w zasięgu wszystkich zlodowaceń, które pozostawiły po sobie cały inwentarz utworów i form lodowcowych, wodnolodowcowych oraz rzecznolodowcowych. 31

32 Najstarszymi osadami na terenie gminy są gliny zwałowe, leżące miejscami na mioceńskich iłach, mułkach i piaskach kwarcowych oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe pochodzące z okresu zlodowacenia Warty (plejstocen). Według dawnego nazewnictwa pochodzą one ze stadiału mazowieckopodlaskiego. Najwięcej utworów powierzchniowych pozostawiło po sobie zlodowacenie północnopolskie zlodowacenie Wisły. Z fazy leszczyńskiej pochodzą gliny zwałowe, piaski i żwiry lodowcowe, piaski i żwiry moren czołowych i akumulacji szczelinowej. Obecna są również mułki i piaski tarasów kemowych i kemów. Dużą powierzchnię zajmują piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz plejstoceńskie piaski rzeczne tarasów nadzalewowych rzek. W południowo-zachodniej i zachodniej części gminy występują pojedyncze pola wydm. Z rzekami związane są osady piaszczyste okresu holoceńskiego, namuły den dolinnych i zagłębień bezodpływowych oraz piaski humusowe Bogactwa kopalne W północno-wschodniej części gminy Turek znajduje się niekonfliktowe i perspektywiczne złoże piasków i żwirów. W jego obrębie znajduje się kilka eksploatowanych wyrobisk: - złoże Galew Izabelin - piaski i żwiry czwartorzędowe, - złoże Galew II - piaski i żwiry czwartorzędowe, - złoże Wincentów - piaski i żwiry czwartorzędowe, - złoże Dzierżązna - piaski i żwiry czwartorzędowe, - złoże Dzierżązna I - piaski czwartorzędowe. - złoże Dzierżązna II - piaski czwartorzędowe. - złoże Dzierżązna III - piaski czwartorzędowe. W rejonie miejscowości Turkowice znajduje się udokumentowane złoże węgla brunatnego wieku trzeciorzędowego Adamów, soczewka Małgorzata. W najdalej na wschód wysuniętej części gminy zlokalizowana jest hałda zawierająca eksploatacyjne odpady mineralne. W pobliżu elektrowni Adamów znajduje się zwał odpadów mineralnych, przeróbczych Warunki hydrogelogiczne. Wody powierzchniowe Cały obszar gminy jest położony w obrębie dorzecza Warty. Przez południową i wschodnią część gminy Turek przepływa rzeka Kiełbaska, w części zachodniej rzeka Pokrzywnica. Są to niewielkie cieki tworzące miejscami gęstą sieć rozgałęzień. Wody powierzchniowe są pozaklasowe. W okolicach Słodkowa występują niewielkie obszary podmokłe. 32

33 Wody podziemne Cały obszar gminy Turek został zaliczony do jednostki hydrogeologicznej regionu łódzkiego. Poziomy wodonośne są tu związane z wodami porowymi w utworach czwartorzędu oraz wodami szczelinowymi i szczelinowo-porowymi kredy górnej. Główny poziom użytkowy znajduje się w utworach kredy górnej (turon-mastrycht) - są to wapienie, margle i opoki. Wody szczelinowe znajdują się pod ciśnieniem do 1000 kpa. W północnej części gminy poziom użytkowy występuje na głębokości od 40 do 60 m p.p.t. W rejonie Turku oraz w kierunku południowo-wschodnim głębokość ta wynosi m p.p.t., natomiast na pozostałym obszarze gminy głębokość do głównego poziomu wodonośnego wynosi m p.p.t. Głębokość zwierciadła wód poziomu użytkowego obniża się w kierunku północnym, północno-zachodnim i północno-wschodnim, w tych samych kierunkach następuje więc spływ podziemny. Na większości obszaru jest to poziom posiadający pełną izolację od powierzchni, jedynie w rejonie Turku i na wschód od miasta izolacja jest połowiczna.. Jakość wód jest dobra, nie wymagają one uzdatniania. W rejonie Turku wodonośność, czyli potencjalna wydajność typowego otworu studziennego wynosi m 3 /h. Na pozostałym obszarze wodonośność wynosi m 3 /h. Wody podziemne występujące w utworach czwartorzędowych nie stanowią poziomów użytkowych. Są przykryte w większości utworami przepuszczalnymi i półprzepuszczalnymi. Głębokość do pierwszego zwierciadła wód podziemnych w południowej części gminy wynosi mniej niż 5 m, natomiast w części północnej waha się ono w granicach od 0 do 20 m p.p.t. Miąższość czwartorzędowych utworów wodonośnych jest mniejsza niż 5 m. Główny poziom użytkowy na terenie gminy Turek jest częścią Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), któremu nadano numer 151. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 240 tyś. m 3 /d. Na obszarze gminy znajduje się kilka punktów obserwacji wód podziemnych IMiGW Klimat Gmina Turek jest zaliczana do południowowielkopolskiego regionu klimatycznego, który obejmuje południową część Niziny Wielkopolskiej. Jest to obszar charakteryzujący się stosunkowo najmniejszym zachmurzeniem na terenie Polski, które w okresie roku nie przekracza 65%. Najmniejsze zachmurzenie wyróżnia się we wrześniu. Średnia roczna liczba dni z burzą wynosi Obszar Nizin Środkowopolskich charakteryzuje się najmniejszą liczbą opadów w skali kraju. Roczne sumy opadów z okresu wieloletniego nie przekraczają 550 mm, a lokalnie nawet 500 mm. Tak małe sumy opadów występujące na Nizinie Wielkopolskiej tłumaczy się jej specyficznym 33

34 położeniem na zapleczu Pojezierza Pomorskiego w stosunku do północnozachodniego kierunku napływu mas powietrza oraz z małą lesistością tego obszaru. (Woś 1999). W podziale klimatycznym Wosia (1999) gmina Turek należy do Południowowielkopolskiego regionu klimatycznego. Region ten charakteryzuje się wyraźną granicą klimatyczną wschodnią i zachodnią, natomiast mało wyraźną północną i południową. W stosunku do regionów sąsiednich obszar ten charakteryzuje się chłodniejszymi zimami i cieplejszą pogodą latem. Średnie temperatury roczne osiągają lub nawet przekraczają 8 C. Jak już wspomniano, sumy rocznych opadów kształtują się w przedziale mm i należą do najmniejszych w Polsce. Rejon ten znajduje się w strefie deficytów wody. Z jednej strony jest to następstwem niedostatku opadów, z drugiej jednak wiąże się z wielowiekową gospodarką człowieka. Z kolei procesy retencyjno-melioracyjne wiążą się niewątpliwie z obniżaniem się zwierciadła wód gruntowych, które prowadzi do stopniowego stepowienia Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (Dylikowa 1973). W omawianym regionie występuje stosunkowo duża liczba dni w roku z pogodą umiarkowanie ciepłą, pochmurną bez opadu. Do równie licznych należą dni bardzo ciepłe z pogodą pochmurną też bez opadu. Region ten wyróżnia się dość znaczną frekwencją dni z pogodą przymrozkową pochmurną, z których większość jest bez opadu. Mniej tutaj natomiast dni z pogodą umiarkowanie mroźną (Woś 1999). Gmina Turek położona jest w Dzielnicy Środkowej, która według Gumińskiego, charakteryzuje się najmniejszymi w Polsce opadami rocznymi poniżej 500 mm. Dni z przymrozkami w tym regionie jest od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega od 50 do 80 dni. Okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni. Największy udział stanowią wiatry z kierunku zachodniego (około 27 %), najmniejszy udział stanowią natomiast wiatry północne (około 4 %). Zróżnicowana rzeźba na omawianym terenie przyczynia się do lokalnych rozbieżności poszczególnych wartości elementów klimatycznych. Dla scharakteryzowania rejonu gminy Turek posłużono się danymi meteorologicznymi IMiGW w Warszawie dla Stacji Meteorologicznej w Kole, która jest w stosunku do rozpatrywanego terenu najbardziej reprezentatywną ze stacji znajdujących się w aktualnie obowiązującym Katalogu danych meteorologicznych. 34

35 Rozkład wiatrów Numer sektora Częstość % 10,36 10,32 16,59 Śr. prędkość m/s 3,55 3,80 Opad atmosferyczny Miesiąc Opad [mm] Koło Maksimum roczne 741 mm Minimum roczne 258 mm Dni przymrozkowe Dni mroźne Dni b. mroźne Ostatnie przymrozki Opad Pokrywa śnieżna Okres wegetacyjny Średnio do do 600 mm poniżej 40 dni dni Temperatury powietrza Średnia temperatura Najniższa temperatura Roku okresu letniego sezonu grzewczego Sezonu grzewczego + 7,9 o C (281,0 K) +14,0 o C (287,1 K) + 1,8 o C(274,9 K) -18,0 o C (255,1 K) Średnie temperatury miesięczne. C ] ,3 +16,7 +18,0 +17,3 94 Koło +12,6 +16,1 +22,1 +18,7 35

36 4. Stan środowiska na terenie gminy Turek Rzeźba terenu, krajobraz. Gmina Turek w przeważającej części jest obszarem nizinnym. Jedynie w północnej części gminy znajdują się wzgórza sięgające wysokości około 170 m n.p.m., a na południu kilka wzniesień przekracza 150 m n.p.m. Krajobraz gminy jest typowo rolniczy. Użytki rolne stanowią 6324 ha, w tym grunty orne zajmują 4831 ha. 30 ha w obrębie gminy zajmują sady. Jakkolwiek gleby na terenie gminy są słabe jest kilka niewielkich obszarów, na których grunty orne zalicza się do III klasy bonitacyjnej, zwłaszcza w części południowo-wschodniej. Krajobraz północno-wschodniej części gminy jest silnie kształtowany przez działalność wydobywczą kopalni węgla brunatnego Adamów. Na południe od miejscowości Małoszyna oraz w rejonie Cisewa znajdują się sosnowe kompleksy leśne, z niewielką domieszką olchy. Lasy w północnej części gminy stanowią fragment obszaru chronionego krajobrazu. Ochroną objęty jest również niewielki kompleks leśny w części południowo-zachodniej. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka użytków ekologicznych i znajduje się pięć pomników przyrody Środowisko naturalne. Przyroda Teren gminy Turek obejmuje swym zasięgiem trzy leśnictwa Cisew, Wrząca i Zdrojki, które wchodzą w skład Nadleśnictwa Turek. Teren nadleśnictwa wg podziału geobotanicznego kraju zalicza się do Działu Bałtyckiego, część północna nadleśnictwa do obrębu Krainy Wielkopolsko Kujawskiej a część południowa do Wysoczyzn Brzeźnych. Na obszarze tym zaobserwować można zmiany w szacie roślinnej charakteryzujące się zmniejszaniem ilości gatunków atlantyckich a zwiększaniem ilości gatunków kontynentalnych z zachodu w kierunku wschodnim. W nadleśnictwie ochrona przyrody realizowana jest w ramach Systemu Ochrony Przyrody i Kształtowania Środowiska Naturalnego w Lasach Państwowych, który wynika z wykonywania wybranych zagadnień z zakresu ochrony przyrody, racjonalnego kształtowania środowiska przyrodniczego, oczekiwań społecznych oraz potrzeb i możliwości gospodarczych kraju. System ochrony przyrody i kształtowania środowiska naturalnego w Lasach Państwowych wynika z dominujących funkcji lasów i realizowany jest poprzez: - szczegółowe formy ochrony przyrody - lasy ochronne ogólnego przeznaczenia - lasy ochronne specjalnego przeznaczenia 36

37 - otuliny rezerwatów i parków narodowych - lasy wielofunkcyjne (gospodarcze) - plantacje - kształtowanie i ochronę środowiska przyrodniczego Świat roślin Flora (Opracowanie na podstawie Programu Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Turek) Teren Gminy Turek należy do regionów o niskiej lesistości. W gminie 25,7% stanowią lasy i grunty zadrzewione, natomiast w całym powiecie tureckim udział tych terenów wynosi 23,4%. Strukturę udziału pow. LP w zasięgu terytorialnym granic obrazują poniższe dane: Gmina LP [ha] Powierzchnie leśne LN [ha] Razem [ha] % pow. LP w ogólnej pow. lasów Pow. gminy [ha] Lesistość [%] Turek , ,7 Na terenie Nadleśnictwa Turek zainwentaryzowano 30 gatunków roślin znajdujących się pod ścisłą i 17 częściową ochroną, znaczna część z nich znajduje się również na terenie gminy Turek. Lista zinwentaryzowanych gatunków chronionych roślin naczyniowych: A/ pod ochroną ścisłą - Długosz królewski /Osmunda regalis/ - Paprotka zwyczajna /Polypodium vulgare - Widłak goździsty /Lycopodium clavatum/ - Widłak jałowcowaty /Lycopodium annotinum/ - Widłak spłaszczony Lycopodium complanatum/ - Widłak wroniec Lycopodium selago/ - Goździk piaskowy /Dianthus arenarius/ - Goździk pyszny /Dianthus superbus/ - Pełnik europejski /Trollius europaeus/ - Sasanka łąkowa /Pulsatilla pratensis - Grzybienie białe / Nymphaea alba/ - Rosiczka okrągłolistna /Drosera rotundifolia/ - Rojnik pospolity /Sempervivum soboliferum/ - Wawrzynek wilczełyko /Daphne mezereum/ - Bluszcz pospolity /Hedera helix/ 37

38 - Pomocnik baldaszkowaty /Chimaphila umbellata/ - Gnidosz rozesłany /Pedicularis sylvatica/ - Dziewięćsił bezłodygowy /Carlina acaulis/ - Lilia złotogłów /Lilium martagon/ - Stoplamek szerokolistny /Dactylorhiza majalis/ - Podkolan biały /Planthera bifolia/ - Kruszczyk szerokolistny /Epipactis helleborine - Gnieźnik jajowaty Listera jajowata/ - Neottia ovata/ - Gnieźnik leśny / Neottia nidus avis/ - Śnieżyca przebiśnieg /Galanthus nivalis/ - Śniedek baldaszkowaty / Ornithogalum umbelatum/ - Barwinek pospolity /Vinca minor/ - Mieczyk dachówkowaty /Gladiolus imbricatus/ - Kosaciec syberyjski /Iris sibirica/ - Klon polny /Acer campesrtis/ B/ pod ochroną częściową: - Kopytnik pospolity /Asarum eurppaeum - Porzeczka czarna /Ribes nigrum - Goździk kartuzek /Dianthus carthusianorum/ - Goździk kropkowany /Dianthus deltoides/ - Wilżyna ciernista /Ononis spinosa/ - Pierwiosnek lekarski /Primula veris/ - Bagno zwyczajne /Ledum palustre/ - - Mącznica lekarska /Arctostaphylos uva-ursi - Centuria pospolita /Centaurium umbellatum/ - Marzanka wonna /Asperula odorata/ - Kocanki piaskowe /Helichrysum arenarium/ - Konwalia majowa /Convallaria maialis/ - Kalina koralowa /Viburnum opulus/ - Kruszyna pospolita Frangula alnus/ - Turzyca piaskowa /Carex arenaria/ - Bobrek trójlistkowy /Menyanthes trifolia/ - Przylaszczka pospolita /Hepatica nobilis/ Nowe stanowiska roślin chronionych na terenie gminy Turek (Przegląd Przyrodniczy 2000, Danuta Lewandowska) - Paprotka zwyczajna /Polypodium vulgare/ - (Obrębizna) - Widłak goździsty /Lycopodium clavatum/ - (Albertów, Cisew Mały) - Sasanka łąkowa /Pulsatilla pratensis/ - (Turkowice) - Bluszcz pospolity /Hedera helix/ - (Wrząca) - Pomocnik baldaszkowaty /Chimaphila umbellata/ - (Obrębizna) 38

39 - Bagno zwyczajne /Ledum palustre/ - (Cisew Mały) - Mącznica lekarska /Arctostaphylos uva-ursi/ - (Obrębizna) - Centuria pospolita /Centaurium umbellatum/ - (Obrębizna) - Dziewięćsił bezłodygowy /Carlina acaulis/ - (Obrębizna) - Konwalia majowa /Convallaria maialis/ - (Obrębizna, Turkowice) - Podkolan biały /Planthera bifolia/ - (Turkowice) - Lilia złotogłów /Lilium martagon/ - (Obrębizna) Wyznaczono również obszary cenne przyrodniczo, które dla gminy Turek prezentowane są w poniższej tabeli. Tab. Obszary cenne przyrodniczo na terenie gminy Turek Lp. Gmina/leśnictwo powierzchnia Opis obiektu 1. Turek 0,60 Bagno Kobyle Błoto Wrząca 2. Turek 0,1 Źródliska Wrząca do wyłączenia Imiełków 3. Turek 0,28 Bagno Imiełków 4. Turek 3,33 Łąka śródleśna Cisew 5. Turek 0,62 Łąka śródleśna Koło Cisew Kopczyńskiej Przyroda nieożywiona. Tabela Wykaz obiektów przyrody nieożywionej znajdujące się na terenie gminy Turek i jej najbliższym otoczeniu. Leśnictwo Pow. Opis ogólny, rodzaj obiektu, Lp. Nazwa oddział w ha Wymiary, walory, stan 1. Milewskie Piaski 2. Wichrza Cisew Cisew 15,85 Płaska wydma z charakterystycznymi pagórkami zawianymi przez piasek kępami jałowców. Utrwalona porośnięta miejscami karłowatą sosną. 29,94 Jw. 3. Wał wydmowy o Żdżenice Cisew 30,39 charakterystycznym kształcie rogala, utrwalona sosną. U podnóża wydmy osuszone bagna z widłakiem wrońcem 39

40 4. Koło Kopczyńskiej Cisew 7,07 Jw. Z licznymi kępami jałowców. U podnóża wydmy źródlisko Folusza /na gruntach prywatnych/ 5. Łysa Góra Cisew 19,28 Wysoka wydma porośnięta sosną. Na skrzyżowaniu linii oddziałowych luźny piasek. U podnóża wydmy oczko wodne /w 225b/ Borki Zdroje Ruda Źródlisko Topca Parowy w lesie Zdrojki Cisew Wrząca Zdrojki 1,74 2,62 20 ha Wał wydmowy porośnięty sosną. Rozległe źródliska Topca, wysięki z piasku, miejscami cienka warstwa torfu. Nisza źródliskowa zagłębiona na 3 4 m silnie rozgałęziona. Malownicze głębokie parowy, teren silnie pofałdowany. Poprowadzono ścieżkę rowerową Tabela Wykaz pomników przyrody znajdujących się na terenie gminy Turek. Lp Położenie Gmina L-ctwo Turek Cisew Turek Cisew Turek Wrząca Turek Korytków Turek Słodków (park) Opis obiektu Rodzaj Sasanka łąkowa Podkolan biały Głaz narzutowy Lipa drobnolistna Brzoza brodawkowata 40

41 Świat zwierząt - Fauna Na podstawie danych uzyskanych bezpośrednio od leśniczych i od członków sekcji ornitlogicznej Tureckiego Towarzystwa Leśnego stworzono zestawienie zwierząt chronionych występujących na terenie nadleśnictwa Turek. W wyniku badań zainwentaryzowano występowanie: - 13 gatunków chronionych owadów, - jeden gatunek chronionego mięczaka /ślimak winniczek/, - 9 gatunków płazów, - 5 gatunków gadów - 67 gatunków ptaków - 7 gatunków chronionych ssaków Tabela gatunki zwierząt chronionych występujące na terenie gminy Turek Lp. Gatunek miejsca obserwacji (leśnictwa, oddz.), ogólny opis nazwa polska i łacińska występowania OWADY 1. Tęcznik mniejszy Calosoma sycophanta 2. Biegacz wręgaty Carabus cancelatus 3. Mieniak stróżnik Apatura ilia 4. Paź królowej Papilio machaon 5. Trzmiele Bombus sp. 6. Ślimak winniczek Helix pomatia 7. Ropucha zielona Bufo viridis 8. Ropucha szara Bufo bufo 9. Żaba trawna Rana temporaria Żaba wodna Rana esculenta Żaba jeziorkowa Rana lessonae Czarny Las, Wyszyna, Zdrojki, Grzymiszew Wrząca Uniejów, Zdrojki Zdrojki, Cisew, Czarny Las, Wyszyna, Uniejów, Krwony, Czarny Las, Brudzew Uniejów, Krwony, Tuliszków, Wrząca, Zdrojki, Imiłków, Czarny Las, Wyszyna MIĘCZAKI Krwony (hałda), Uniejów (ur. Zieleń), Czarny Las, Wyszyna (24,25), Linne (234, 235), Imiełków, Kotwasice, Cisew (ur. Młyny Miłaczewskiw) PŁAZY Zdrojki, Uniejów, Czarny Las Teren całego nadleśnictwa Pospolite na siedliskach wilgotnych, w oczkach wodnych, bagnach, rowach na terenie całego nadleśnictwa. Miejsca godów: Uniejów (bagno Czepów), Tuliszków (stawy Smaszew), Linne, Grzymiszew (21, 16 f), Czarny Las, Imiełków (157 a), Grzymiszew (44 f), Linne GADY 41

42 10. Jaszczurka zwinka Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Lacerta agilis 11. Jaszczurka żyworodna Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Lacerta vivipara 12. Padalec Anguis fragilis Wyszyna, Zdrojki, Grzymiszew, Czarny Las, Brudzew, Uniejów, Cisew, Imiełków, Linne 13. Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix Uniejów (ur. Czepów), Cisew (ur. Młyny Miłaczewskie), Linne, Wrząca (100 h, 102 b, 87 d), Grzymiszew (12, 11), Czarny Las 14. Żmija zygzakowata Vipera berus Słomów, Wrząca (100 h, 102 b, 87 d), Grzymiszew (11, 12), Czarny Las PTAKI 15. Orzeł bielik Obręb Turek 16. Myszołów zwyczajny Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Buteo buteo 17. Jastrząb gołębiarz Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Accipiter gentilis 18. Krogulec Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Accipiter nisus 19. Pustułka Zdrojki, Brudzew, Słomów, Krwony Falco tinnunculus 20. Sierpówka Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Streptopelia decoacto 21. Turkawka Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Streptopelia turtur 22. Kukułka Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Cuculus canorus 23. Pójdźka Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Athene noctua 24. Sowa uszata Asio otus Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Uniejów /273/ 25. Puszczyk Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Strix aluco 26. Żuraw Grzymiszew, Linne, Cisew, Krwony Grus grus 27. Dudek Kotwasice, Grzymiszew, Cisew, Brudzew Upupa epops 28. Dzięcioł czarny Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Dryocopus martius 29. Dzięcioł zielony Zdrojki, Uniejów, Grzymiszew, Brudzew Picus viridis 30. Dzięcioł duży Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Dendrocopos major 31. Dzięciołek Brudzew, Zdrojki, Uniejów, Linne Dendrocopos minor 32. Skowronek borowy Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Lullula arborea 33. Świergotek drzewny Anthus trivalis Pospolity na terenie całego nadleśnictwa 42

43 34. Strzyżyk bawole oczko Troglodytes troglodytes 35. Pokrzywnica Prunella modularis 36. Raniuszek Aegithalos caudatus 37. Pełzacz Certhia familiaris 38. Rudzik Erithacus rubecula 39. Kowalik Sitta europea 40. Mysikrólik Regulus regulus 41. Sikorka bogatka Parus major 42. Sikorka czubatka Parus cristatus 43. Sikorka modra Parus caeruleus 44. Sikorka uboga Parus palustris 45. Sikorka sosnowa Parus ater 46. Słowik szary Luscinia luscinia 47. Kos Turdus merula 48. Kwiczoł Turdus pilaris 49. Pokrzewka ogrodowa Sylvia borin 50. Piegrza Sylvia curruca 51. Cierniówka Sylvia comunis 52. Kapturka Sylvia atricapilla 53. Piecuszek Phylloscopus trochilus 54. Pierwiosnek Phylloscopus collybita 55. Świstunka Phylloscopus sibilatrix 56. Muchołówka szara Muscicapa striata 57. Muchołówka żałobna Ficedula hypoleuca Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Zdrojki Dość licznie na terenie całego nadleśnictwa Dość licznie na terenie całego nadleśnictwa Dość licznie na terenie całego nadleśnictwa Dość licznie na terenie całego nadleśnictwa Dość licznie na terenie całego nadleśnictwa Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Pospolita na terenie całego nadleśnictwa Wyszyna, Zdrojki, Tuliszków, Uniejów, Brudzew, Imiełków Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Pospolity na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa 43

44 58. Dzierzba gąsiorek Lanius collurio 59. Srokosz Lanius excubitor 60. Szpak Sturnus vulgaris 61. Wilga Oriolus oriolus 62. Sójka Garrulus glandaris 63. Kruk Corvus corax 64. Wróbel Passer domesticus 65. Mazurek Passer montanus 66. Zięba Fringilla coelebs 67. Grubodziób Coccothraustes coccothraustes 68. Kulczyk Serinus serinus 69. Dzwoniec Carduelis chloris 70. Szczygieł Carduelis carduelis 71. Gil Pyrrhula pyrrhula 72. Makolągwa Acanthis cannabina 73. Dziwonia Carpodacus erythrinus 74. Trznadel Emberiza citrinella 75. Potrzos Emberiza schoeniclus Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pojedynczo na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Pospolicie na wilgotnych terenach całego nadleśnictwa SSAKI 76. Jeż zachodnioeuropejski Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Erinaceus europeus 77. Kret Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Talpa europaea 78. Ryjówka aksmitna Pospolicie na terenie całego nadleśnictwa Sorex araneus 79. Nietoperze Nielicznie w budynkach i osadach leśnych: nadleśnictwo, Krwony, Uniejów, Tuliszków, Wrząca, Linne, Grzymiszew, Imiełków, Brudzew, Wyszyna oraz w lasach: Linne, Zdrojki, Grzymiszew, Krwony, 44

45 80. Wiewiórka Sciurus vulgaris 81. Łasica Mustela nivalis Imiełków, Wrząca, Czarny Las Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa Nielicznie na terenie całego nadleśnictwa W czerwcu 2000r. na terenie Nadleśnictwa Turek przeprowadzono inwentaryzację mrowisk. Dane zbierali leśniczowie na swoim terenie. Łącznie opisano 639 mrowisk. W leśnictwach obejmujących swoim zasięgiem gminę Turek liczba mrowisk przedstawia się następująco: Tabela Ilość mrowisk z podziałem na leśnictwa. Leśnictwo Ilość (szt) Cisew 99 Wrząca 71 Zdrojki 72 Razem 242 W wyniku przeprowadzonych obserwacji na terenie Nadleśnictwa Turek dzierżawcy obwodów łowieckich zinwentaryzowali w latach 1997 do 2000 następujące gatunki zwierząt łownych: Rok inwentaryzacji Gatunek łosie jelenie sarny dziki zające bażanty kuropatwy lisy borsuki króliki piżmaki kuny tchórze dzikie gęsi dzikie kaczki słonki jarząbki grzywacze czaple łyski wilki 0 45

46 - bobry 19 - jenoty 40 Jak widać z powyższego zestawienia teren Nadleśnictwa Turek nie jest zasobny w zwierzynę łowną odnosi się to do wszystkich leśnictw wchodzących w skład Nadleśnictwa. Istnieje możliwość zwiększenia populacji dzika (165 sztuk) występującego na terenie całego nadleśnictwa, ale przy stosowaniu przez dzierżawców, środków zaradczych przeciw szkodom na polach i łąkach. Zrealizować to można przy dyscyplinie w gospodarowaniu dzika zgodnie z zasadą pozyskiwania tylko sztuk młodych i oszczędzania dużych loch. Dzik jest przyjacielem lasu, ograniczając w pewnym stopniu ilość szkodników owadzich i inicjując odnowienia naturalne lasu, dlatego jego wzrost jest pożądany. Katastrofalnie załamała się populacja zajęcy. Wpłynęło na to szereg czynników, które nakładają się na siebie. Są to: istniejąca choroba zajęcy (prawdopodobnie uniemożliwiająca ich rozmnażanie), drapieżnictwo i kłusownictwo (lisy i psy). Stan kuropatw i częściowo bażantów również jest mniejszy w porównaniu z latami ubiegłymi. Znacznie spadł stan kuropatw i występuje ona tylko w niektórych obwodach łowieckich w znacznie mniejszych ilościach. Wiele kół łowieckich zaprzestało polowań na kuropatwy i uzasadnione byłoby wprowadzenie tego gatunku na listę zwierząt łownych o całorocznym okresie ochronnym. Natomiast nadmiernie rozwinęła się populacja lisa (zastosowanie szczepionki UE przeciw wściekliźnie, brak atrakcyjności w pozyskaniu przez myśliwych). Ciekawym zjawiskiem jest obserwowanie przybyłego ze wschodu jenota, który staje się gatunkiem częstym, konkurującym z lisem. Obszary cenne przyrodniczo na terenie nadleśnictwa to śródleśne bagna, oczka wodne, naturalne i półnaturalne łąki, torfowiska, źródliska, polany leśne, wrzosowiska, wydmy, starorzecza, fragmenty marginalnych siedlisk leśnych, oraz fragmenty dobrze wykształconych siedlisk leśnych z bogatą florą i fauną. Są to w większości pozostałości i fragmenty naturalnych ekosystemów szczególnie cenne dla silnie przekształconego tutejszego środowiska. Często są jednocześnie miejscem występowania roślin i zwierząt chronionych i rzadkich. Na szczególną ochronę zasługują ekosystemy wodne i tereny wilgotne, które na tym terenie giną w szybkim tempie. Bardzo ważne jest również zachowanie wydm w ich naturalnym kształcie. Obszary chronionego krajobrazu 46

47 W 1986 r. Uchwałą nr 53 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koninie zostały utworzone Obszary Chronionego Krajobrazu. Część terenu Nadleśnictwa Turek znalazła się w granicach obszarów: Złotogórskiego i Uniejowskiego. Część gminy Turek znalazła się w obszarze Złotogórskim. Zachodnie granice Obszaru Złotogórskiego poczynając od Tuliszkowa biegnie wzdłuż szosy do Konina dochodząc do Żychlina. Dalej polnymi drogami osiąga Brzeźno a tym samym dolinę Warty wzdłuż której biegnie na wschód do rzeki Kiełbaski aż do drogi Cichów-Janów i tą drogą do Cichowa, a potem drogami polnymi biegnie na zachód skrajem lasu i drogą przez Nową Wieś do szosy Kościelec-Turek. Tu skręca na południe wzdłuż szosy omijając kompleks pól ograniczonych drogami polnymi biegnącymi przez Chrząblice i Galew. Na wysokości Szadowa Księżego granice obszaru skręca w polną drogę na zachód przez Obrębiznę i skrajem lasu podąża przez Grabieniec, Kolonię Słodków do linii kolejowej Turek-Grzymiszew. Następnie wzdłuż tej linii biegnie na zachód omijając Grzymiszew. Do szosy Turek-Tuliszków granica obszaru dochodzi za wsią Grzymiszew i biegnie szosą do Tuliszkowa. W obszarze znalazły się trzy skupienia pagórków, mające tę samą genezę i jednakowy charakter rzeźby. Są to wzniesienia o nazwach miejscowych: Góry Szadowskie, Karpaty i Złote Góry. Osiągają one najwyższe na tym terenie wysokości bezwzględne i największe deniwelacje. Są to formy szczelinowe powstałe w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Zbudowane są z łatwo przepuszczalnych osadów piaszczysto żwirowych, co przy głęboko zalegającym zwierciadle wód gruntowych czyni je podatnymi na erozję. Dlatego też lasy porastające te pagórki maja charakter glebochronny. Występują przede wszystkim na siedlisku dąbrowy świetlistej i grądu ubogiego oraz boru mieszanego. Na południowych stokach Pagórków Złotogórskich można spotkać fragmenty starych dąbrów świetlistych z występującymi w runie: bodziszkiem czerwonym, dzwonkiem brzoskwiniolistnym, a na suchych miejscach goździkiem piaskowym. Na terenach położonych nieco niżej sośnie towarzyszy intensywny podrost dębu a w runie rosną rośliny lasów liściastych: narecznica samcza, kokoryczka wielokwiatowa, przytulia leśna, kuklik zwisły. Najładniejsze lasy z odnawiającym się grądem znajdują się w okolicy Tarnowskiego Młyna w leśnictwach Wyszyna i Ruda oraz w okolicy Turku w leśnictwie Zdrojki. Ciągi ekologiczne. Obszary szczególnej ochrony ekologicznej 47

48 Do obszarów szczególnej ochrony ekologicznej należy zaliczyć doliny rzeczne, tereny łąk, pastwisk położonych w dnach dolin rzecznych wskazanych do ochrony przed zmianą użytkowania. Jest to niezbędne z uwagi na zapewnianie odpowiednich warunków do: - zachowania i poprawy stanu równowagi biologicznej, - zachowania i wzbogacenia składu gatunków flory i fauny, - swobodnego napływu czystego powietrza - utrzymania istniejącej ekspozycji otwartego krajobrazu gdzie należy tu dodatkowo preferować tworzenie zalesień i zakrzewień z co najmniej 50% udziałem zieleni niskiej, oraz z uwagi na funkcję: - ekologiczną, - klimatyczną, - retencyjną. Ciągi ekologiczne i obszary szczególnej ochrony ekologicznej na terenie gminy są rozproszone na obszarze całej gminy. Główne obszary ciągów ekologicznych to: na południu gminy biegnący w kierunku wschód-zachód w dolinie rzeki Kiełbaski od miejscowości Grąbków przez Kowale Księże do Rogowa w gminie Przykona. Korytarz ten biegnie dalej na północ przez teren gminy Turek od miejscowości Korytków przez Pęcherzew, Szadów Pański do Kalinowej. Duży obszar ekologiczny znajduje się w rejonie Turkowic, są to tereny źródliskowe dla cieku Folusz. Dolina cieku Folusz łączą się z ciągiem ekologicznym w dolinie rzeki Kiełbaski w północno-wschodniej części gminy. Od zachodu łączy się z ciągiem ekologicznym leżącym w dolinie Małej Kiełbaski położonym pomiędzy zabudową Cisew a drogą wojewódzką Turek- Malanów. Na północy w rejonie Grabieńca C i Obrzębina w dolinie cieku wodnego i na terenach podmokłych Grabieńca znajduje się kolejny ciąg ekologiczny łączący się z lasami w Szdowskich Górach. W zachodniej części gminy na kierunku północ-południe przebiega ciąg ekologiczny zaczynający się w rejonie Gózd i Wichrzy biegnąc na północ przez tereny podmokłe Bud Słodkowskich, Słodkowa i dalej przez Słodków Kolonię, Grabieniec A łączy się z terenami leśnymi Dębiny i Dąbrowy Użytki ekologiczne Zgodnie z wykazem Starostwa Powiatowego w Turku do użytków ekologicznych na terenie gminy Turek należy zaliczyć: - Oczko wodne o powierzchni 0,05 ha położone na gruntach wsi Warenka - Łąka śródleśna o powierzchni 3,33 ha położone na gruntach wsi Turkowice - Łąka śródleśna o powierzchni 1,00 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże - Polana o powierzchni 0,15 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże - Łąka śródleśna o powierzchni 0,62 ha położone na gruntach wsi Kowale Księże 48

49 - Wydma o powierzchni 0,40 ha położone na gruntach wsi Budy Słodkowskie - Wydma o powierzchni 0,50 ha położone na gruntach wsi Budy Słodkowskie - Źródlisko o powierzchni 1,90 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Oczko wodne o powierzchni 0,31 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Oczko wodne o powierzchni 0,05 ha położone na gruntach wsi Albertów - Łąki śródleśne o powierzchni 3,28 ha położone na gruntach wsi Obrębizna - Zbiornik wodny o powierzchni 1,16 ha położone na gruntach wsi Chlebów - Zbiornik wodny o powierzchni 1,38 ha położone na gruntach wsi Warenka - Bagno o powierzchni 0,28 ha położone na gruntach wsi Wrząca - Bagno o powierzchni 0,60 ha położone na gruntach wsi Alberów - Oczko wodne o powierzchni 0,14 ha położone na gruntach wsi Cisew - Źródlisko o powierzchni 0,10 ha położone na gruntach wsi Wrząca Ochrona lasów. Według stanu na 31. XII. 1993r. w II strefie uszkodzeń przemysłowych znalazło się 4712 ha lasów tj. 28% powierzchni nadleśnictwa. Uszkodzenia wykazują drzewostany leśnictw: Krwony, Słomów, Czarny Las z obrębu Linne oraz Tuliszków i Kotwasice z obrębu Turek. Pozostałą powierzchnię n-ctwa zaliczono do I strefy uszkodzeń. Stosowane są następujące klasy uszkodzeń: Kl. 0 od 0 do 10% /bez defoliacji i odbarwienia/ Kl. 1 od 11 do 25% /lekka defoliacja i lekkie odbarwienie/ Kl. 2 od 26 do 60% /średnia defoliacja i średnie odbarwienie/ Kl. 3 powyżej 60% /duża defoliacja i duże odbarwienie/ Utrzymująca się od dwóch lat 1 klasa uszkodzeń informuje, że drzewostany nadleśnictwa znajdują się w klasie ostrzegawczej o lekkiej defoliacji i odbarwieniu igliwia. Świadczy o dobrej kondycji zdrowotnej tutejszych lasów. Zagrożenia biotyczne Na drzewostany Nadleśnictwa Turek z racji swego składu gatunkowego (dominuje So 87,8 % składu), udział lasów na gruntach porolnych oraz znacznej powierzchni drzewostanów w II strefie uszkodzeń przemysłowych są narażone na działanie szkodników owadzich, grzybowych i innych. W latach na terenie nadleśnictwa wystąpiła gradacja brudnicy mniszki. Zagrożenia antropodeniczne Zaśmiecanie terenu Teren nadleśnictwa jest gęsto zaludniony (87 osób na 1 km 2 ). Zauważalne jest zjawisko wzmożonej penetracji lasów zarówno w celach rekreacji i 49

50 wypoczynku, zbioru owoców runa leśnego jak i również traktowania terenów leśnych jako miejsca składowania śmieci, kradzieży drewna, kłusownictwa itp. tzw. szkodnictwa leśnego. Problem zaśmiecania lasów jest tym bardziej uciążliwy, iż istniejące w gminach wysypiska śmieci są często oddalone od mieszkańców o kilka lub nawet kilkanaście kilometrów, a zbieranie i wywóz odpadów nie jest jeszcze zorganizowany w skali gminy. Na terenie gminy Turek zauważono nawet zjawisko wywożenia śmieci do lasu w pobliżu składowiska odpadów komunalnych w Cisewie. Ochrona przeciwpożarowa. Lasy Nadleśnictwa Turek zaliczone są do obszarów leśnych o dużym zagrożeniu pożarowym I kategoria zagrożenia pożarowego. Zasadniczy wpływ na ów stan rzeczy mają: - znaczna monokulturowość drzewostanów (ponad 50% to sosna), - warunki klimatyczno - glebowe (przeciętna roczna ilość opadów w granicach mm; dominują gleby piaszczyste, które jak wiadomo nie utrzymują długo wilgoci, od wilgotności ściółki zależy stopień zagrożenia pożarowego lasu); - destrukcyjny wpływ kopalni odkrywkowej węgla brunatnego KWB Adamów nie tylko na walory krajobrazowe terenu, ale co gorsze, na warunki glebowe, a przez to i na siedliska; - stan zdrowotny drzewostanów (I i II strefa zagrożeń przemysłowych), - duże rozdrobnienie obszarów leśnych na szereg małych kompleksów. Na zagrożenie pożarowe obszarów leśnych nadleśnictwa ma również niebagatelny wpływ duża penetracja lasów przez ludność zbierającą płody runa leśnego. Nadleśnictwo posiada opracowany Szczegółowy plan zabezpieczenia obszarów leśnych przed pożarami, który rokrocznie jest aktualizowany i zatwierdzany przez władze PSP i leśne. Ponadto nadleśnictwo realizuje wszystkie czynności prewencyjne, które dotyczą obszarów leśnych, a są wyszczególnione w Instrukcji Ochrony Przeciwpożarowej Obszarów Leśnych obowiązującej w Lasach Państwowych. Są to między innymi: utrzymanie w ciągłej sprawności pasów przeciwpożarowych własnych oraz dbałość o to, by inne podmioty, na których spoczywa obowiązek utrzymywania pasów przeciwpożarowych był realizowany, ciągłe udostępnianie obszarów leśnych dla PSP celem sprawnego przeprowadzania akcji gaśniczych poprzez m.in. utrzymywanie dróg wykorzystywanych do celów gaśniczych, celowe zabiegi hodowlane, szczególnie przy zakładaniu upraw wprowadzanie maksymalnej ilości gatunków domieszkowych i pomocniczych, utrzymywanie sieci alarmowo dyspozycyjnej (punkt alarmowo dyspozycyjny nadleśnictwa z radiotelefonem bazowym, dostrzegalnia przeciwpożarowa radiotelefon przenośny, radiotelefony przewoźne w samochodach służbowych oraz przenośne dla 50

51 pracowników), utrzymywanie bazy sprzętu gaśniczego, patrole przeciwpożarowe: lotnicze, piesze i inne, utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych, szkolenia z zakresu ochrony przeciwpożarowej własnych pracowników szczególnie terenowych, prowadzenie działalności informacyjnej (np: tablice o tematyce przeciwpożarowej na parkingach leśnych, przy głównych szlakach komunikacyjnych), edukacja lokalnej społeczności, a przede wszystkim dzieci i młodzieży, w zakresie odpowiedniego zachowywania się na terenach leśnych, Najczęstszymi przyczynami pożarów lasów są: - celowe podpalenia,- nieostrożność dorosłych i nieletnich przy posługiwaniu się otwartym ogniem. Zalesianie gruntów porolnych W oparciu o ustawę z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia Starostwo Powiatowe w Turku stosownie do możliwości finansowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa realizuje plan zalesień. Przyznane limity na 2002 r. (20 ha) i na 2003 r. (35 ha) są zdecydowanie za niskie. Plany zalesień nie są niestety zrealizowane przyczyną są zbyt niskie limity z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Na zlecenie urzędu wojewódzkiego w Koninie, Wydział Geodezji, Kartografii i Gospodarki Gruntami opracowano w 1995 r. Projekt granicy polno leśnej dla gminy Turek. W rozmowach z rolnikami zaobserwowano zainteresowanie zalesieniem gruntów słabych szczególnie V, VI i VIz. Projektem objęto 12 spośród 22 obrębów w gminie. Zaprojektowano 21 kompleksów leśnych i naniesiono je na mapę ewidencyjną. Projektem objęto grunty orne klasy V, VI i VIz oraz słabe grunty porolne przyległe do lasów państwowych i prywatnych Celem programu jest możliwie optymalne użytkowanie gruntów z dostosowaniem użytkowania do naturalnych warunków przyrodniczoglebowych. Granica polno-leśna jest linią zamykającą kontur gruntowy określający aktualny i perspektywiczny sposób rolniczego lub leśnego użytkowania gruntów. Rozwinięcie granicy polno-leśnej ma szczególne znaczenie w zakresie tworzenia stref ekotonowych, ma to również szczególne znaczenie wobec potrzeby uporządkowania przestrzeni polno-leśnej i planowanego zwiększenia lesistości kraju do ok. 30%. Zgodnie z programem w gminie Turek lasy zaledwie stanowią 17,8% powierzchni ogółem. Zgodnie z projektem do zalesienia przeznaczono 1263 ha użytków porolnych. Zgodnie ze studium zagospodarowania przestrzennego główne obszary przeznaczone do zalesień znajdują się w północnej części gminy na obszarach przylegających do lasów w rejonie Grabieńca i Szadowskich Gór. Na południu pas terenów w rejonie pomiędzy Cisewem a Kowalami Księżymi. 51

52 W zachodniej części gminy, w rejonie Wrzącej znajdują się również tereny przyległe do lasów przewidziane do zalesienia. Zgodnie z opracowanym i przyjętym uchwałą Rady Gminy w Turku nr XXXIV/217/02 z dnia r. Planem Zagospodarowania Przestrzennego terenami przeznaczonymi pod zalesienia w gminie Turek są następujące grunty: 1) we wsi Albertów a,b RL, 2.3 RL, 2.4 RL, 2.5a,b,c RL, 2.6 RL, 2.7a,b RL, 2.8 RL, 2.9 RL, 2.10 RL 2) we wsi Grabieniec RL, 3.23 RL, 3.24 RL, 3.25 RL, 3.27 RL, 3.28 RL, 3.29 RL, 3.30a, b RL, 3.31 RL, 3.32 RL, 3.33 RL, 3.34 RL, 3.35 RL. 3) we wsi Obrzębin a,b,c RL, 13.13a,b,c RL, RL, RL 4) we wsi Szadów Księży a,b RL, 12.5 RL, 12.6 RL 5) we wsi Dzierżązna RL, 10.7 RL, RL, RL 6) we wsi Kalinowa RL, 11.8 RL, 11.9 RL, 11.10a,b,c RL, RL, RL 7) we wsi Wrząca RL, 7.7 RL 8) we wsi Obrzębin RL, 4.11 RL, 4.12 RL, 4.13 RL, 4.14 RL, 4.15 RL, 4.16 RL, 4.17 RL, 4.18 RL 9) we wsi Kolonia Słodków RL, 5.11 RL, 5.12 RL, 5.13a,b RL 10) we wsi Budy Słodkowskie RL, 8.6 RL, 8.7 RL, 8.8 RL, 8.9 RL, 8.10a,b,c RL, 8.11 RL, 8.12 RL 11) we wsi Chlebów RL, 12) we wsi Cisew I RL, 9.24 RL, 9.25 RL, 9.26 RL, 9.27 RL, 9.28 RL, 9.29 RL, 9.30 RL, 9,31 RL, 9.32 RL, 9.33a,b,c RL, 9.34a,b RL, 9.35a,b RL, 9.36a,b RL, 9.37a,b RL, 9.38a,b RL, 9.39a,b RL 13) we wsi Cisew II RL, 9.41 RL, 9.42 RL 14) we wsi Turkowice RL, RL, RL, RL, RL, RL 15) we wsi Kowale Księże RL, 21.8 RL, 21.9 RL, RL, 21.11a,b RL, RL, RL, RL, 21.15a,b RL 52

53 Plan Zagospodarowania posiada załączniki w formie mapek dokładnie określające poszczególne działki przeznaczone pod zalesienia. Wykaz właścicieli, którzy wycofali wnioski o zalesienie gruntów Ozn. Lp. Miejscowość nieruchomości, Nazwisko i imię której adres dotyczy/ozn. w planie 1. Chlebów Sobczak Wojciech 2. Chlebów 3. Dzierżązna 4. Dzierżązna 5. Szadów Księży 6. Kowale Księże 7. Albertów 8. Obrębizna 9. Cisew 10. Cisew - Chlebów 22 Ignasiak Bożena - Chlebów 82 Bogacki Piotr - Szadów Księży 91 Muszalska Mirosława - Dzierżązna 22 Małecki Czesław - Szadów Księży 11 Łukasik Stanisław - Kowale Księże 15 Cieciura Mieczysław - Turek, os. Wyzwolenia 2/69 Buchali Janina - Obrębizna 8 Końciak Wanda - Cisew 13 Kubacki Andrzej - Cisew 180 Data wycofania wniosku 18 / 16.8 RL r. 315,319 / RL r. 232/1 / 10.8 RL r. 262/1 / 10,9 RL r. 39,40 / 12.6 RL r. 600 / 21.16a RL 21.16b RL r. 13 / 2.5a RL r. 212 / RL r. 754 / 9.38 RL r. 723 / 9.34 RL r Wody powierzchniowe. Skład wód powierzchniowych uzależniona jest od wielu czynników: - zanieczyszczeń powodowanych przez człowieka. 53

54 - sposobu zagospodarowania zlewni - ekologicznego charakteru - ilości opadów - pory roku Aktualnie podstawę oceny jakości wód powierzchniowych stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód oraz wyniki badań jakości wód. Dotychczasową podstawę oceny stanu czystości rzek stanowiły: - normy jakości wód wg załącznika nr 1 do rozporządzenia MOŚZN i L z 5 listopada 1991r. - wyniki badań jakości wód - metody interpretacji wyników badań do porównania ich z wartościami dla poszczególnych klas. Wg dotychczasowych przepisów rozróżniano trójstopniową klasyfikację wód powierzchniowych: Klasa I wody nadające się do: - zaopatrzenia ludności w wodę do picia - zaopatrzenia zakładów, wymagających wody o jakości wody do picia - bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych. Klasa II wody nadające się do: - bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowate - chowu i hodowli zwierząt gospodarskich - celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz urządzania zorganizowanych kąpielisk. Klasa III wody nadające się do: - zaopatrzenia zakładów niewymagających wody o jakości wody do picia - nawadnianie terenów rolniczych Wody nie mieszczące się w powyższych klasach zalicza się do klasy nie odpowiadającej normom (non). Zmiany jakości wody rzeki Kiełbaski na przestrzeni minionych lat w oparciu o badania WIOŚ przedstawia poniższa tabelka. Długość Długość odcinków w poszczególnych Rok badanego klasach czystości badania odcinka Kl. I Kl. II Kl. III Poza kl , ,8 24,4 54

55 ,2-1,0 11,0 21, , ,4 28, , ,1 29, , ,8 25,4 Opierając się o raport RLŚ z rzek powiatu tureckiego stałym monitoringiem i badaniem stanu czystości wody objęte są następujące rzeki: Warta, Kiełbaska, Topiec, Powa, Folusz, Zdrojka i Teleszyna. Wg informacji o stanie czystości rzek z października 1999r. sporządzonej przez WIOŚ w Poznaniu Delegatura w Koninie, stan czystości naszych rzek przedstawia poniższa tabela. Lp. Rzeka przekrój Fosforany, fosfor ogólny i miano coli Klasa czystości ze względu na: Wskaźnik saprobowości Pozostałe parametry Rz. Warta Koło non * III II i I 2. Rz. Kiełbaska Rogów Rz. Kiełbaska Brudzew III non * III III II i I II i I 3. Rz. Topiec Tarnowski Młyn II III II i I Rz. Powa Posoka Rz. Folusz Turek Zdrojka Szadów Pański non * III II i I non * III II i I non * III II i I 7. Teleszyna Mariampol non wody pozaklasowe non * III II i I Cały obszar gminy jest położony w obrębie dorzecza Warty. Obszar gminy charakteryzuje się słabo rozwiniętą siecią rzeczną. Brak jest większych rzek, a nieliczne cieki rozpoczynają swój górny bieg. 55

56 Przez południową i wschodnią część gminy Turek przepływa rzeka Kiełbaska, która stanowi lewobrzeżny dopływ Warty. Źródła Kiełbaski znajdują się na obszarze gminy Turek, w pobliżu miejscowości Paździerowice na wysokości ok. 138 m n.p.m. u podnóża Wału Malanowskiego. Całkowita długość rzeki wynosi 45 km a powierzchnia zlewni 490,9 km 2.Dopływy Kiełbaski na terenie gminy to Kanał Folusz i Zdrojka oraz fragment Kanału Targówka. Do Kiełbaski wpływa również Kanał Obrzębiński odprowadzający ścieki z miasta Turku. W okolicach Słodkowa ma swój początek rzeka Pokrzywnica. Są to niewielkie cieki tworzące miejscami gęstą sieć rozgałęzień. Z rzek powiatu tureckiego stałym monitoringiem i badaniem stanu czystości wody objęte są: Warta, Kiełbaska, Topiec, Powa, Folusz, Zdrojka i Teleszyna. Oceny zanieczyszczenia wód powierzchniowych dokonano na podstawie badania zanieczyszczenia rzeki Kiełbaski. Wody rzeki Kiełbaski zakwalifikowano jako nie odpowiadające normom ze względu na przekroczone wskaźniki fizykochemiczne i bakteriologiczne. Badania jakości wód w ramach monitoringu prowadzone są w cyklach miesięcznych w punktach : - na rzece Folusz 1.5 km od ujścia do Kiełbaski, - nad Strumieniem Zdrojka przy ujściu do Kiełbaski w Szadowie Pańskim. Poza Wałem Malanowskim Rzeka Kiełbaska winna posiadać wody w II kl. czystości. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1997r. stwierdzono, że rzeka prowadzi wody o jakości nie odpowiadającej obowiązującym normom. Zadecydowały o tym stężenia fosforu ogólnego, azotu azotynowego oraz miano Coli. Podkreślić należy, że nawet odcinek rzeki Kiełbaski w górnym jej biegu powyżej głównych źródeł zanieczyszczenia, jakimi są: Strumienia Folusz i Zdrojki zakwalifikowano w skali roku w 24% do III klasy, a w 76 % pozaklasowo. Z danych o stanie czystości wód publikowanych przez WIOŚ w Poznaniu w Raporcie o stanie środowiska w województwie wielkopolskim za rok 2002 wody te pod względem wskaźnika saprobowości należało zaliczyć do klasy III. Pod względem miana coli i fosforanów większość z nich nie kwalifikowała się do żadnej z grup. Źródłem zanieczyszczenia rzeki Kiełbaski w górnym jej biegu, do ujścia rzeki Folusz i Zdrojki, jest działalność rolnicza i brak uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie gminy w obszarze górnej zlewni rzeki. Źródłem zanieczyszczenia rzeki Kiełbaski w dolnym jej biegu jest przemysł zlokalizowany w mieście Turek, jak również ścieki komunalne i deszczowe z miasta Turek. Bezpośrednio do rzeki Kiełbaski odprowadzane są również ścieki z oczyszczalni Elektrowni Adamów. 56

57 Wszystkie inne rzeki na terenie gminy są również znacznie zanieczyszczone również z w/w przyczyn. Kanał Obrzębiński, znacznie zanieczyszczony ściekami z miasta Turek nazywany jest potocznie Smródką. W okolicach Słodkowa występują niewielkie obszary podmokłe. Na terenie gminy brak jest większych powierzchniowych zbiorników wodnych. Głównymi zanieczyszczeniami wód powierzchniowych w gminie są: - zanieczyszczenia punktowe pochodzące z zakładów przemysłowych. - zanieczyszczenia powierzchniowe pochodzące ze spłukiwania przez wody deszczowe zanieczyszczeń z terenów zabudowanych nie posiadających kanalizacji, terenów rolniczych leśnych a także wód migrujących do gruntu wraz z pozostałościami środków ochrony roślin, nawozów naturalnych i sztucznych. - zanieczyszczenia inne jak: komunalne pochodzące z nieskanalizowanych terenów wiejskich, czy zanieczyszczenia z miejsc nadmiernego nagromadzenia gnojowicy itp. Gmina Turek leży w ok. 74 % obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Gmina jest już w 100 % zwodociągowana a zupełnie nie posiada rozwiązanego problemu gospodarki ściekowej. Dlatego tak istotnym zagadnieniem jest budowa zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych przyłączonych do oczyszczalni ścieków oraz przydomowych (przyzagrodowych) oczyszczalni ścieków. Sugeruje się aby dodatkowo badania jakości wód powierzchniowych w wybranych stałych punktach na ciekach wodnych gminy prowadzone były w ramach edukacji ekologicznej młodzieży gimnazjalnej. Badania prowadzone powinny być w tych samych miejscach cyklicznie co miałoby bardzo cenny charakter poznawczy i dydaktyczny, a także dałoby obraz zachodzących zmian w środowisku w zakresie stopnia i co ważniejsze trendów zachodzących zmian zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Sugeruje się, aby wyposażyć gimnazjum w przenośny zestaw do badania fizykochemicznego wody, co umożliwi uzyskiwanie odpowiedniej jakości i dokładności prowadzonych badań. Zbiorniki retencyjne. Na terenie gminy Turek planowany jest zbiornik małej retencji Kowale Księże. Zgodnie z opracowaną kartą informacyjną Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu zbiornik zlokalizowany ma być w miejscowości Kowale Księże w zlewni cieku Kiełbaski z głównym dopływem Targówki. 57

58 Decydujący wpływ na możliwości retencjonowania wody ma jakość wód powierzchniowych. Aktualnie obowiązuje trzystopniowa klasyfikacja czystości wody wg której określa się przydatność wody dla różnych celów. Możliwe jest retencjonowanie wody w zbiornikach wody o III klasie czystości, jednakże w takim przypadku retencjonowaną wodę można będzie wykorzystywać jedynie dla celów rolniczych. Sugeruje się, aby woda w zbiorniku była utrzymywana minimum w II klasie czystości, pozwoli to na pewniejsze wykorzystanie wielofunkcyjności zbiornika łącznie z rekreacją. Wyniki wykonanych badań warunków gruntowo-wodnych wskazują na złożoność warunków hydrogeologicznych badanego terenu, wyrażającą się głównie występowaniem licznych ciągłych i nieciągłych przewarstwień śródglinowych. Dlatego istnieje niebezpieczeństwo przesiąkania wody ze zbiornika do ujęcia wody pitnej w Kaczkach Średnich. Z tego względu niezbędne jest wykonanie dokładnej dokumentacji hydrogeologicznej i na jej podstawie określenie docelowej wymaganej klasy wody w zbiorniku oraz określenie skali ubytków wody w zbiorniku ze względu na wsiąkanie. Co również powinno decydować o możliwości budowy zbiornika w tym miejscu. Projektowana zapora zbiornika zlokalizowana byłaby na 6,3 km od ujścia do Warty, 75 metrów na zachód od mostu na drodze krajowej nr 472 Turek-Sieradz. w Kowalach Księżych. Parametry techniczne planowanego zbiornika są następujące: Powierzchnia 75 ha Pojemność użytkowa 1,37 mln m 3 Pojemność całkowita 1,8 mln m 3 Średnia głębokość 2,4 m Zakładane piętrzenie wody 125 m npm. Projektowane obiekty i urządzenia to: Zapora czołowa o długości 500m wraz z budowlą piętrząco-upustową Celem głównym budowy zbiornika jest umożliwienie nawadniania ok. 500 ha użytków rolnych oraz stworzenie miejsca rekreacji dla mieszkańców miasta i gminy Turek oraz okolicznych gmin. Przewiduje się również efekt ekologiczny oddziaływania zbiornika, polegający na poprawie mikroklimatu. Przepływy charakterystyczne projektowane dla zbiornika: Przepływ średni 0,07 m 3 /s Przepływ nienaruszalny 0,009 m 3 /s Jakość wody stanowiące zasoby wodne zbiornika określono na III klasę czystości wody, jednakże docelowa klasa czystości zbiornika powinna być określona po wykonaniu badań hydrogeologicznych projektowanego dna zbiornika i nie powinna być poniżej II klasy czystości. 58

59 Szacunkowy koszt inwestycji ok. 21,2 mln zł Wody podziemne Cały obszar gminy Turek został zaliczony do jednostki hydrogeologicznej regionu łódzkiego. Poziomy wodonośne są tu związane z wodami porowymi w utworach czwartorzędu oraz wodami szczelinowymi i szczelinowo-porowymi kredy górnej. Główny poziom użytkowy znajduje się w utworach kredy górnej (turon-mastrycht) - są to wapienie, margle i opoki. Wody szczelinowe znajdują się pod ciśnieniem do 1000 kpa. W północnej części gminy poziom użytkowy występuje na głębokości od 40 do 60 m p.p.t. W rejonie Turku oraz w kierunku południowo-wschodnim głębokość ta wynosi m p.p.t., natomiast na pozostałym obszarze gminy głębokość do głównego poziomu wodonośnego wynosi m p.p.t. Głębokość zwierciadła wód poziomu użytkowego obniża się w kierunku północnym, północno-zachodnim i północno-wschodnim, w tych samych kierunkach następuje więc spływ podziemny. Na większości obszaru jest to poziom posiadający pełną izolację od powierzchni, jedynie w rejonie Turku i na wschód od miasta izolacja jest połowiczna.. Jakość wód jest dobra, nie wymagają one uzdatniania. W rejonie Turku wodonośność, czyli potencjalna wydajność typowego otworu studziennego wynosi m 3 /h. Na pozostałym obszarze wodonośność wynosi m 3 /h. Wody podziemne występujące w utworach czwartorzędowych nie stanowią poziomów użytkowych. Są przykryte w większości utworami przepuszczalnymi i półprzepuszczalnymi. Głębokość do pierwszego zwierciadła wód podziemnych w południowej części gminy wynosi mniej niż 5 m, natomiast w części północnej waha się ono w granicach od 0 do 20 m p.p.t. Miąższość czwartorzędowych utworów wodonośnych jest mniejsza niż 5 m. Główny poziom użytkowy na terenie gminy Turek jest częścią Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), któremu nadano numer 151. Gmina leży w obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO. 59

60 Wody podziemne obszary ochronne wg opracowania Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających ochrony Kleczkowski, 1990 Warstwę wodonośną zbiornika stanowią kredowe margle i wapienie szczelinowo porowe. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne dla tego zbiornika wynoszą 240, 0 tys. m 3 /d, moduł zasilania kształtuje się w granicach 1,58 l/s km 2. Decyzją Prezesa CUG nr KDH/013/5117/M/85 z dnia r. dla przedmiotowego ujęcia zostały zatwierdzone zasoby eksploatacyjne w kat. B z formacji górno-kredowej przy współdziałaniu z ujęciami przemysłowymi na obszarze 90 km 2 : Turek Muchlin Q= 400 m 3 /h przy S=23 m Turek Obrębizna Q= 250 m 3 /h Czarny Las Q= 580 m 3 /h przy S=8-11 m, Q= 1000 m 3 /h (kat.c). Na obszarze gminy znajduje się kilka punktów obserwacji wód podziemnych IMiGW. Na podstawie charakterystyki środowiska przyrodniczego, rządzącego obiegiem wody, wyróżniono w Polsce cztery główne typy krążenia wód. Typ zróżnicowanego krążenia wody jest właściwy Nizinom Środkowopolskim, w obrębie których znajduje się omawiany region. Jest on spowodowany włączaniem się do obiegu w jednej porze roku znacznych ilości wód roztopowych, dość dużym udziałem osadów słabo przepuszczalnych, nieznacznymi deniwelacjami terenu i tym samym dużymi stratami na parowanie, płytko występującym zwierciadłem wód podziemnych. Krążenie wody odznacza się: - małym zasilaniem, głównie z tajania pokrywy śnieżnej na wiosnę, - zróżnicowaną infiltracją wody w luźne osady czwartorzędowe, - średnimi zasobami wód podziemnych, 60

61 - powolnym i nieznacznym spływem powierzchniowym latem, jesienią i zimą, a silnie wzmożonym wiosną, - małym odpływem i bardzo niskim współczynnikiem odpływu (0,16), - równowagą między odpływem powierzchniowym i podziemnym, - małymi amplitudami przepływów, - dość rzadko występującymi wezbraniami, prawie wyłącznie roztopowymi oraz bardzo głębokimi niżówkami (Pociask-Karteczka, Dynowska 1999) Najwyższym poziomem wodonośnym jest poziom czwartorzędowy. Charakteryzuje się on dużymi wahaniami, które uzależnione są od ilości opadów atmosferycznych. Jest on najbardziej narażony na zanieczyszczenia ściekami komunalnymi z gospodarstw domowych, rolnych ale także odciekami z kiszonek czy składowisk odpadów. Duży wpływ na zanieczyszczenie wód tego poziomu ma intensywność i sposób nawożenia pól szczególnie nawożenie gnojowicą i nawozami sztucznymi. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla byłego woj. konińskiego (brak danych dla powiatu tureckiego) m 3 /d. Udokumentowane w 1996r. zasoby eksploatacyjne wynosiły ,4 m 3 /d. Rezerwa zasobowa wyniosła więc w 1996r ,9 m 3 /d. Z powyższych danych wynika, że rezerwa zasobowa wód podziemnych jest stosunkowo niewielka. Stąd planowana gospodarka zasobami wymaga odpowiedniego ich rozpoznania pod względem ilościowym, jakościowym oraz racjonalnego wykorzystania i ochrony. Należy podkreślić, że zgodnie z przeprowadzonymi badaniami przez Przedsiębiorstwo Geologiczne z Warszawy w 1995 r., wody podziemne z poziomu górnokredowego występujące w okolicach Turku zaliczono do wysokiej jakości klasa Ib - Ia. Na podstawie uzyskanych wyników badań wody surowej z ujęć na terenie gminy Turek w Cisewie, Chlebowie, Dzierżąznej, Kaczkach Średnich, Słodkowie, Grabieńcu oraz Szadowskich Górach podjęto próbę oceny trendów zmian jakości wód podziemnych wynikających z działalności człowieka i zanieczyszczenia środowiska. 61

62 Tabela Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 1 (Sanepid Turek) Rodzaj badania jednostka LATA norma Mętność mg/dm Odczyn ph 7,43 7,42 7,50 7,81 7,54 7,84 7,48 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 6,9 6,4 6,0 5,6 6,0 5,9 6,0 Żelazo ogólne mg/dm 3 1,22 1,04 0,93 8,18 5,46 11,71 5,44 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,71 0,70 0,53 0,48 0,78 0,29 0,28 0,5 azotyny mg/dm 3 0,008 0,007 0,006 0,004 0,002 0,00 0,001 0,1 azotany mg/dm 3 0,19 0,12 0,06 0,09 0,09 0,19 0,15 50 utlenilaność mg/dm 3 2,9 1,9 2,5 2,2 2,3 8 3,5 mangan mg/dm 3 0,11 0,17 0,17 0,28 0,21 0,16 0,27 0,05 fluorki mg/dm 3 0,2 0,2 0,0 0,2 0,1 0,2 0,4 1,5 Liczba kolonii 20 0 C szt Liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego W 1997 r. wykonano dwa badania wody, pierwsze - 21 kwiecień, a drugie 8 sierpień W 1998 r. wykonano trzy badania wody, pierwsze 2 marzec, drugie 2 czerwiec, trzecie 10 czerwiec Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Cisewie studnia nr ,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, amoniak azotyny azotany 62

63 Tabela Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Cisewie studnia nr 2 (Sanepid Turek) Rodzaj badania jednostka LATA norma mętność mg/dm odczyn ph 7,49 7,58 7,40 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 6,1 6,0 6,0 Żelazo ogólne mg/dm 3 1,75 1,54 1,56 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,70 0,56 0,22 0,5 azotyny mg/dm 3 0,00 0,004 0,001 0,1 azotany mg/dm 3 0,11 0,09 0,22 50 utlenilaność mg/dm 3 2,2 4,3 3,3 mangan mg/dm 3 0,17 0,18 0,21 0,05 fluorki mg/dm 3 0,3 0,1 0,5 1,5 Liczba kolonii 20 0 C szt Liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Cisewie studnia nr ,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, amoniak azotyny azotany 63

64 Zaobserwować można w obu studniach utrzymujący się podwyższony poziom żelaza i manganu oraz dużą mętność wody surowej. Amoniak do roku 1998 utrzymywał się powyżej dopuszczalnej normy. Śledząc zmiany stężenia zawartości amoniaku i azotanów należy uznać, że wyżej wymienione ujęcie wykazuje już malejący trend zanieczyszczeń chemicznych. Za niepokojące można uznać natomiast okresowe pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w Cisewie w obu studniach zarejestrowane w roku 1998r. Świadczy to o przedostawaniu się zanieczyszczonych wód powierzchniowych w głąb ziemi i o pilnej konieczności rozwiązania gospodarki ściekowej w rejonie ujęcia wody w Cisewie. Kolejnym rejonem badania jakości wód wgłębnych jest rejon ujęcia w Chlebowie. Tabela Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Chlebowie (Sanepid Turek) Rodzaj badania jednostka LATA 1996* 1997* 1997** 1998* 1998**norma Mętność mg/dm Odczyn ph 7,49 7,61 7,50 7,45 7,43 6,5-9,5 twradość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 4,3 4,2 4,5 4,3 4,3 Żelazo ogólne mg/dm 3 4,46 0,84 0,90 2,08 2,46 0,2 Chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,36 0,93 0,86 0,54 0,68 0,5 Azotyny mg/dm 3 0,03 0,007 0,011 0,009 0,013 0,1 Azotany mg/dm 3 0,05 0,04 0,10 0,08 0,13 50 utlenilaność mg/dm 3 5,1 4,1 4,9 2,5 2,4 Mangan mg/dm 3 0,45 0,13 0,24 0,24 0,29 0,05 Fluorki mg/dm 3 0,5 0,4 0,4 0,5 0,5 1,5 liczba kolonii 20 0 C szt liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego *badanie studnia 1 **badanie studnia 2 64

65 Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Chlebowie w studni nr 1 w latach ,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, amoniak azotyny azotany W Chlebowie woda pobierana jest z dwóch studni. Podobnie jak w Cisewie zarejestrowano zbyt wysoki poziom żelaza i manganu oraz mętność na poziomie ponad 15 mg/dm 3 przy dopuszczalnej normie 1 mg/dm 3. Za niepokojące można uznać tutaj wysokie stężenie amoniaku przekraczające dopuszczalne normy w badaniach z 1997 i 1998 r. Świadczy to o przedostawaniu się zanieczyszczonych wód powierzchniowych i przesiąkających głównie z terenów zwałowiska kopalni i elektrowni oraz rowu odwadniającego kopalni do którego odprowadzone są ścieki z bazy Warenka w głąb ziemi. Niniejsze ujęcie należy uznać za zdegradowane i planować do wyłączenia z eksploatacji jako wodę pitną. Od 1998r. do chwili obecnej nie były prowadzone badania jakości wód surowych z wyżej wymienionego ujęcia. 65

66 Tabela Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Dzierżąznej (Sanepid Turek) Rodzaj badania jednostka LATA 1996** 1997* 1997* 1999* 1999**norma Mętność mg/dm Odczyn PH 7,58 7,73 7,81 7,70 7,74 6,5-9,5 Twardość ogólna mg/dm Zasadowość mval/dm 3 4,0 4 3,9 3,9 4,0 Żelazo ogólne mg/dm 3 0,42 0,15 0,33 0,39 0,37 0,2 Chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,18 0,14 0,31 0,32 0,31 0,5 azotyny mg/dm 3 0,001 0,003 0,000 0,001 0,002 0,1 azotany mg/dm 3 0,10 0,09 0,04 0,73 0,24 50 utlenilaność mg/dm 3 2,2 2,4 2,0 0,9 1,4 mangan mg/dm 3 0,06 0,03 0,03 0,02 0,02 0,05 Fluorki mg/dm 3 0,4 0,5 0,5 0,1 0,1 1,5 liczba kolonii 20 0 C szt liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego *badanie studnia 1 **badanie studnia 2 w 1977 r przeprowadzono dwa badania wody ze studni 1, pierwsze 15.04, a drugie Stan wody w Dzierżąznej można uznać za zadowalający, jedynie wskaźniki poziomu żelaza i mętności nieznacznie przekroczyły wyznaczone normy. Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Kaczkach Średnich (Sanepid Turek) rodzaj badania jednostka LATA 1996** 1998* 1998**norma mętność mg/dm odczyn ph 7,52 7,62 7,64 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 5,7 5,6 5,6 żelazo ogólne mg/dm 3 0,36 3,19 0,46 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,77 0,84 0,84 0,5 azotyny mg/dm 3 0,002 0,001 0,002 0,1 azotany mg/dm 3 0,15 0,08 0,10 50 utlenilaność mg/dm 3 3,1 2,2 1,9 mangan mg/dm 3 0,01 0,03 0,04 0,05 fluorki mg/dm 3 0,4 0,3 0,3 1,5 66

67 liczba kolonii 20 0 C szt liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego *badanie studnia 1 **badanie studnia 2 Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Kaczkach Średnich 1 0,8 0,6 0,4 0, amoniak azotyny azotany Badania wody w Kaczkach Średnich wykazały wyższy od normowanego poziom żelaza, amoniaku oraz mętności. Wysoki ponadnormatywny poziom amoniaku wykazujący lekki trend wzrostowy świadczy o przedostawaniu się zanieczyszczeń organicznych pochodzenia rolniczego oraz zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków sanitarnych do wód wgłębnych. Niniejsze ujęcie należy uznać za bardzo zagrożone dalszą degradacją w związku z tym należy jak najszybciej uporządkować gospodarkę wodno-ściekową w rejonie Kowali Księżych i południowej części Turkowic. Zadanie to należy potraktować jako priorytetowe. 67

68 Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 1 (Sanepid Turek) rodzaj badania jednostka LATA norma Mętność mg/dm odczyn PH 7,67 7,58 7,73 7,97 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 4,2 4,3 4,0 4,0 żelazo ogólne mg/dm 3 0,33 0,33 0,22 0,34 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,39 0,41 0,40 0,24 0,5 azotyny mg/dm 3 0,000 0,000 0,002 0,002 0,1 azotany mg/dm 3 0,03 0,17 0,10 0,11 50 utlenilaność mg/dm 3 3,7 3,1 3,1 3,1 mangan mg/dm 3 0,08 0,07 0,01 0,06 0,05 fluorki mg/dm 3 0,0 0,5 0,2 0,3 1,5 liczba kolonii 20 0 C Szt liczba kolonii 37 o C Szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Słodkowie studnia nr.1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, amoniak azotyny azotany 68

69 Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 2 (Sanepid Turek) rodzaj badania jednostka LATA norma mętność mg/dm odczyn PH 7,68 7,60 7,91 7,90 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 6,0 5,9 5,1 5,7 żelazo ogólne mg/dm 3 1,08 1,09 1,75 2,38 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,73 0,85 0,73 0,66 0,5 azotyny mg/dm 3 0,001 0,001 0,006 0,003 0,1 azotany mg/dm 3 0,10 0,11 0,09 0,15 50 utlenilaność mg/dm 3 2,9 2,9 2,5 3,0 mangan mg/dm 3 0,08 0,06 0,0 0,03 0,05 fluorki mg/dm 3 0,2 0,5 0,5 0,3 1,5 liczba kolonii 20 0 CSzt liczba kolonii 37 o CSzt Wskaźnik coli Wskaźnik coli typu fekalnego Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Słodkowie studnia nr.2 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, amoniak azotyny azotany 69

70 Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Słodkowie studnia nr 3 (Sanepid Turek) rodzaj badania jednostka LATA norma mętność mg/dm odczyn PH 7,58 7,95 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 5,2 3,0 żelazo ogólne mg/dm 3 2,66 3,42 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,89 0,32 0,5 azotyny mg/dm 3 0,031 0,003 0,1 azotany mg/dm 3 0,06 0,12 50 utlenilaność mg/dm 3 9,7 2,9 mangan mg/dm 3 0,05 0,05 0,05 fluorki mg/dm 3 0,1 0,1 1,5 liczba kolonii 20 0 C Szt liczba kolonii 37 o C Szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego Spośród trzech studni w Słodkowie zdecydowanie najlepsza pod względem fizyko-chemicznym jak i bakteriologicznym jest studnia nr 1, gdzie poziom żelaza, manganu i mętność tylko nieznacznie przekraczają dopuszczalne normy. W pozostałych dwóch studniach poziom żelaza i mętność kilkakrotnie przekraczają normy, dodatkowo w studni nr 2 za każdym razem i w studni nr 3 w 1999r. przekroczony został również poziom amoniaku. Za niepokojący można należy uznać fakt wysokiego poziomu amoniaku rejestrowanego w odwiercie nr 2 co świadczy o przedostawaniu się zanieczyszczeń z działalności rolniczej i zanieczyszczeń pochodzących ze ścieków sanitarnych do wód wgłębnych. Niniejsze ujęcie należy uznać za zagrożone dalszą degradacją w związku z tym należy jak najszybciej uporządkować gospodarkę wodno-ściekową w rejonie Słodkowa i Słodkowa Kolonia. Zadanie to należy potraktować jako priorytetowe. W chwili obecnej gmina przygotowała to zadanie inwestycyjne do realizacji i będzie ono rozpoczęte w momencie otrzymania dofinansowania z programu SAPARD lub innych źródeł. 70

71 Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Grabieńcu (Sanepid Turek) rodzaj badania jednostka LATA 1997 norma mętność mg/dm odczyn PH 7,83 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm zasadowość mval/dm 3 3,5 żelazo ogólne mg/dm 3 0,17 0,2 chlorki mg/dm amoniak mg/dm 3 0,26 0,5 azotyny mg/dm 3 0,000 0,1 azotany mg/dm 3 0,05 50 utlenilaność mg/dm 3 1,7 mangan mg/dm 3 0,04 0,05 fluorki mg/dm 3 0,2 1,5 liczba kolonii 20 0 C Szt liczba kolonii 37 o C Szt 0 20 wskaźnik coli 0 0 wskaźnik coli typu fekalnego 0 0 Jakość wody w ujęciu wody w Grabieńcu jest najlepsza ze wszystkich ujęć zlokalizowanych na terenie gminy Turek. woda wgłębna spełnia normy zarówno pod względem bakteriologicznym jak i fizyko-chemicznym. Jednakże w związku z tym że przeprowadzono tylko jedno badanie w 1997r. nie jest ono miarodajne aby ocenić trendy zanieczyszczeń czy tworzące się zagrożenia. Badania wody surowej powinny być przeprowadzane minimum raz w roku. Tabela. Badania fizyko-chemiczne i bakteriologiczne wody surowej z ujęcia w Szadowskich Górach (Sanepid Turek) Rodzaj badania jednostka LATA norma mętność mg/dm odczyn ph 7,6 7,11 7,11 7,6 7,81 7,92 7,57 6,5-9,5 twardość ogólna mg/dm 3 4,2* 4,4* zasadowość mval/dm 3 5,0 3,5 3,5 3,6 3,5 3,6 3,6 Żelazo ogólne mg/dm 3 0,44 0,75 0,62 0,45 0,63 0,75 0,2 chlorki mg/dm ,8 4, amoniak mg/dm 3 0,02 0,29 0,19 0,14 0,14 0,09 0,22 0,5 azotyny mg/dm 3 0,001 0,0002 n.w. 0,002 0,003 0,006 0,006 0,1 azotany mg/dm 3 n.w. n.w. 0,25 0,04 0,20 0,31 0,40 50 utlenilaność mg/dm 3 3,2 1,6 1,2 1,6 2,9 2,7 3,5 mangan mg/dm 3 n.w. 0,07 n.w. 0,13 0,07 0,04 0,10 0,05 fluorki mg/dm 3 0,72 n.w. 0,2 0,00 0,3 X X 1,5 71

72 Liczba kolonii 20 0 C szt X X 100 Liczba kolonii 37 o C szt wskaźnik coli wskaźnik coli typu fekalnego * wartość podana w mval/dm 3 Wykres Zmiany stężeń amoniaku, azotynów i azotanów w Szadowskich Górach. 1 0,8 0,6 0,4 0, amoniak azotyny azotany Jakość wody w ujęciu wody w Szadowskich Górach pod względem fizykochemicznym jest bardzo dobra i stabilna. Zaobserwować można jedynie utrzymujący się podwyższony poziom żelaza i manganu. Za niepokojące można uznać pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w 1996r oraz w 2001r i 2002r. Może to świadczyć o pojawiających się okresowo zanieczyszczeniach wody powierzchniowej lub gleby w rejonie ujęcia wody. W związku z powyższym należałoby dokonać przeglądu gospodarki wodnościekowej w północnego rejonu miasta Turek oraz objąć szczególnym nadzorem rejon strefy bezpośredniej i pośredniej tego ujęcia. Za niepokojące można uznać pogarszanie się zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych w Cisewie w obu studniach w roku 1998 co może świadczyć o przedostawaniu się zanieczyszczonych wód powierzchniowych w głąb ziemi. Jak wspomniano gmina Turek leży w ok. 74 % obrębie obszaru najwyższej ochrony ONO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr

73 Gmina jest już w 100 % zwodociągowana a zupełnie nie posiada rozwiązanego problemu gospodarki ściekowej. Dlatego tak istotnym zagadnieniem jest budowa zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych przyłączonych do oczyszczalni ścieków oraz przydomowych (przyzagrodowych) oczyszczalni ścieków Wody geotermalne Na terenie gminy Turek nie wykonano otworów badawczych w celu określenia zasobów wód geotermalnych. W powiecie tureckim, kolskim i konińskim w utworach dolnej kredy znajdujących się na głębokości ok m ppt. znajdują się wody termalne. Wykonane otwory wiertnicze znajdują się w: Uniejowie 3 otwory, Dąbrowa koło Koła 1 otwór, Głębocko koło Ślesina 1 otwór, Mrówki 1 otwór, Grundy Górne gm. Pyzdry 1 otwór, Łabędź gm. Dąbie 1 otwór. Generalnie są to wody średnio zmineralizowane o temperaturze na wypływie o C Wykorzystane ciepła tych wód jest teoretycznie możliwe jako alternatywne źródło energii do ogrzewania obiektów budowlanych. Wody geotermalne jednak znajdują się na bardzo dużej głębokości ok m. oraz są znacznie zmineralizowane, co w przypadku braku możliwości odbioru dużych ilości ciepła przez wielkie aglomeracje czyni, że wykorzystanie tych źródeł jest nieracjonalne ze względu na niewspółmiernie wysokie nakłady inwestycyjne, do możliwości osiągnięcia korzyści. Zrealizowana inwestycja ogrzewania ciepłem geotermalnym Uniejowa potwierdza fakty o wysokich nakładach inwestycyjnych i wysokich kosztach końcowych ciepła dla odbiorców. Zainwestowanie tak dużych pieniędzy w odnawialne źródła energii np. w energetyczne wykorzystanie biomasy dałoby daleko lepsze efekty ekonomiczne i znaczący wzrost gospodarczy regionu Zaopatrzenie mieszkańców w wodę pitną Wszystkie miejscowości są zwodociągowane. Gmina Turek jest zaopatrywana w wodę z 6 ujęć komunalnych w: Cisewie, Grabieńcu, Słodkowie, Chlebowie, Dzierżąznej i Kaczkach Średnich oraz kilka miejscowości przygranicznych z ujęć gmin sąsiednich: Wietchinin z ujęcia w Kowalach Pańskich, gm. Kawęczyn, Żuki z ujęcia w Laskach, gm. Przykona, Warenka z ujęcia w Bogdałowie, gm. Brudzew, część Cisewa z ujęcia gminy Malanów, część Dzierżąznej z ujęcia gminy Władysławów, część Szadowa z ujęcia miasta Turek. Długość sieci wodociągowej 132,1 km. Charakterystyka poszczególnych ujęć jest następująca: 73

74 - Cisew zaopatruje mieszkańców tej miejscowości. Sieć wodociągowa 11,9 km. Pozwolenie wodno-prawne określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe 260,0 m 3 /d, średnie godzinowe 16,0 m 3 /h, średnie roczne m 3 /rok. Produkcja wody w 2002 r. wyniosła m 3, tj. średnio 115,6 m 3 /d. Źródłem wody dla stacji Cisew są dwie studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 70,0 m i wydajności 46,5 m 3 /h (awaryjna) - nr 2 o głębokości 60,0 m i wydajności 90,0 m 3 /h (podstawowa) Do wodociągu publicznego Cisew podłączonych jest 1200 osób. Woda uzdatniana jest na odżelaziaczach Ф1400 szt.4. Jest to stacja jednostopniowego pompowania wody. Uzdatniona woda nie odpowiada wymaganiom Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 19 listopada 2002 r. w zakresie zawartości żelaza i manganu. - Grabieniec zaopatruje część Grabieńca. Sieć wodociągowa 0,4 km. Pozwolenie wodno-prawne określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe 384,0 m 3 /d, maksymalne godzinowe 16,0 m 3 /h. Produkcja wody w 2002 r wyniosła 500 m 3 /rok. Jakość ujmowanej wody odpowiada wymaganiom rozporządzenia Ministra Zdrowia i nie wymaga uzdatniania. - Słodków zaopatruje miejscowości: Wrząca, Słodków,, Albertów, Obrzębin, Budy Słodkowskie, Grabieniec. Sieć wodociągowa 31,6 km. Pozwolenie wodno-prawne określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe 642,0 m 3 /d, średnie godzinowe 40,0 m 3 /h, średnie roczne m 3 /rok. Produkcja wody w 2002 r. wyniosła m 3, tj. średnio 615,3 m 3 /d. Źródłem wody dla stacji Słodków są trzy studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 70 m i wydajności 43 m 3 /h (podstawowa) - nr 2 o głębokości 150 m i wydajności 22,0 m 3 /h (awaryjna) - nr 3 o głębokości 80,0 m i wydajności 22,3 m 3 (awaryjna) Do wodociągu publicznego Słodków podłączonych jest 2800 osób. Woda uzdatniana jest na 3trzech odżelaziaczach Ф 1400(3 szt.) i po chlorowaniu podawana jest do sieci wodociągowej. Stacja została wybudowana w 1987r. - Chlebów zaopatruje w wodę mieszkańców tej miejscowości. Sieć wodociągowa 5,8 km. Pozwolenie wodno-prawne określa dopuszczalne ilości pobieranej wody: średnie dobowe 127,3 m 3 /d, średnie godzinowe 8,0 m 3 /h, średnie roczne ,5 m 3 /rok. Produkcja wody w 2002 r. wyniosła m 3 /rok, tj. średnio 40,3 m 3 /d. Źródłem wody dla stacji Chlebów są dwie studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 103 m i wydajności 28,8 m 3 /h (awaryjna) - nr 2 o głębokości 100 m i wydajności 29,0 m 3 /h (podstawowa) 74

75 Do wodociągu publicznego Chlebów podłączonych jest 250 osób. Jest to stacja jednostopniowego pompowania wody. Stacja wyposażona jest w urządzenia uzdatniające wodę: -aerator Ф 1000, -odżelaziacze Ф 1000 szt. 4, -odmanganiacze Ф 1000 szt. 4, -hydrofory 2 szt. - Dzierżązna zaopatruje miejscowości: Dzierżązna, Kalinowa, Pęcherzew, Obrębizna, Korytków i Szadów Księży. Sieć wodociągowa 38,6 km. Zgodnie z pozwoleniem wodno-prawnych ilości pobieranej wody nie mogą przekroczyć: średnie dobowe - 550,0 m 3 /d, średnie godzinowe - 38,0 m 3 /h, średnie roczne m 3 /rok. Produkcja wody w 2002 r. wyniosła m 3, czyli średnio 399,4 m 3 /d. Ujęcie składa się z dwóch studni głębinowych. Źródłem wody dla stacji Dzierżązna są dwie studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 90,0 m i wydajności 75,0 m 3 /h (awaryjna) - nr 2 o głębokości 90,0 m i wydajności 75,0 m 3 /h (podstawowa) Do wodociągu publicznego Dzierżązna podłączonych jest 1800 osób. Woda uzdatniona nie spełnia wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w zakresie zawartości żelaza. Stacja wodociągowa została wybudowana w 1980r. Woda uzdatniana jest na dwóch odżelaziaczach Ф 1400 i poprzez zbiorniki wyrównawcze ( 4x50m 3 ) podawana jest do sieci. - Kaczki Średnie zaopatrzenie miejscowości: Kaczki Średnie, Kowale Księże, Turkowice. Sieć wodociągowa 27,9 km. Pozwolenie wodno-prawne określa limity ilości pobieranej wody: średnie dobowe 190,0 m 3 /d, średnie godzinowe 12,0 m 3 /h i średnie roczne m 3 /rok. Produkcja wody w 2002 r. wyniosła m 3, czyli średnio 151,2 m 3 /d. Źródłem wody dla stacji Kaczki Średnie są dwie studnie głębinowe: - nr 1 o głębokości 39 m i wydajności 30,2 m 3 /h (awaryjna) - nr 2 o głębokości 100 m i wydajności 93,0 m 3 /h (podstawowa) Do wodociągu publicznego Kaczki Średnie podłączonych jest 1700 osób. Woda uzdatniana jest poprzez filtrację na filtrach pośpiesznych Ф 1800 szt. 4 i pompami II-go stopnia typu PJM poprzez hydrofory podawana jest do sieci wodociągowej. Uzdatniona woda nie spełnia wymagań Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r w zakresie zawartości żelaza. Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Turku dokonał oceny stanu sanitarno-technicznego oraz jakości wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy za rok 2003r. Jakość wody do picia i na potrzeby gospodarcze wymagana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002r. w sprawie 75

76 wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718). Jakość wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym w wodociągach publicznych na terenie gminy Turek za rok 2003 przedstawiała się następująco: 1. Cisew jakość wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym. 2. Chlebów - jakość wody pod względem bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym, natomiast pod względem fizykochemicznym stwierdzono zawyżoną zawartość: - żelaza od 0,32 do 0,63 mg/dm 3 - manganu od 0,21 do 0,39 mg/dm 3 - mętności od 2 do 3 mg/dm 3 3. Dzierżązna jakość wody pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym. 4. Kaczki Średnie - jakość wody pod względem bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym, natomiast pod względem fizykochemicznym stwierdzono zawyżoną zawartość: - żelaza 0,33 mg/dm 3 - amoniaku 0,72 mg/dm 3 - mętności 2 mg/dm 3 5.Słodków - jakość wody pod względem bakteriologicznym odpowiada wymaganiom sanitarnym, natomiast pod względem fizykochemicznym w ostatnim badaniu stwierdzono zawyżoną zawartość: - żelaza 0,41 mg/dm 3 Podsumowując podkreślić należy, że w wodociągu Chlebów stwierdzono przekroczone parametry żelaza, manganu i mętności. Ostatnie badanie wody z wodociągu Kaczki Średnie wykazały podwyższone zawartości żelaza, amoniaku i mętności, a z wodociągu publicznego Słodków zawyżoną zawartość żelaza. W wodociągach Cisew i Dzierżązna jakość wody odpowiada normom sanitarnym. Według rozporządzenia Ministra Zdrowia normy parametrów fizykochemicznych wynoszą odpowiednio: 0,2 mg/dm 3 dla żelaza 0,5 mg/dm 3 dla amoniaku, 0,05 mg/dm 3 dla manganu i 1 mg/dm 3 pod względem mętności. Stan sieci wodociągowej na terenie gminy poza siecią wodociągową Grabieńca jest dobry. Sieć doprowadzająca wodę z wodociągów innych gmin liczy w 76

77 sumie 15,9 km, na odcinku, niektóre odcinki (6,9 km) z uwagi na zły stan wymagają wymiany lub modernizacji. Gmina Turek opracowała program rozwoju infrastruktury wodociągowej na terenie gminy. Program ten zawiera koncepcje rozbudowy i modernizacji stacji uzdatniania wody: - w Chlebowie Modernizacja stacji polegająca na zmianie funkcji na pompownię wody zasilaną ze stacji wodociągowej w miejscowości Dzierżązna Bodowa zbiornika wyrównawczego o V=100 m 3 Zainstalowanie zestawu hydroforowego pompowego II o Modernizacja budynku z likwidacją obecnego centralnego ogrzewania, ocieplanie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont dachu. Zainstalowanie monitoringu pracy urządzeń w stacji, zabezpieczenie przed włamaniem Budowa sieci wodociągowej o długości ok. 2 km Ponadto planowana jest również wymiana sieci wodociągowej z rur A-C na rury PCV o długości ok. 6,5 km. Łączna wartość modernizacji stacji i wymiany sieci wodociągowej szacowana jest na zł. - w Dzierżąznej Rozbudowa układu uzdatniania o filtry ciśnieniowe zamknięte Zastosowanie zestawu pompowego II o przy likwidacji hydroforów Modernizacja budynku z likwidacją obecnego ogrzewania elektrycznego, ocieplenie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont dachu Remont budynku gospodarczego z przystosowaniem na pomieszczenie na agregator prądotwórczy Wyposażenie w agregator prądowy Zainstalowanie monitoringu pracy urządzeń w stacji, zabezpieczenie przed włamaniem Szacunkowy koszt modernizacji zł - w Słodkowie Rozbudowa układu uzdatniania wody z zastosowaniem filtrów otwartych Zastosowanie zestawu hydroforowego pompowego II o przy likwidacji hydroforów Budowa zbiornika wyrównawczego o pojemności 200 m 3 Budowa pompowni wody strefowej na sieci wodociągowej w kierunku Koloni Słodków. Zbiornik wyrównawczy + układ pompowy 77

78 Modernizacja budynku z likwidacją ogrzewania centralnego, ocieplenie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont dachu Zainstalowanie monitoringu pracy stacji, zabezpieczenie przed włamaniem Wymiana instalacji elektrycznej wraz ze sterowaniem Odwiert studni głębinowej wraz z uzbrojeniem Szacunkowy koszt zadania zł - w Kaczkach Średnich modernizacja jednego ze zbiorników wyrównawczych Zastosowanie zestawu hydroforowego pompowego II o wraz likwidacji hydroforów Modernizacja budynku z likwidacją centralnego ogrzewania, ocieplenie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont dachu Zainstalowanie monitoringu pracy stacji, zabezpieczenie przed włamaniem Szacunkowy koszt zadania zł. - w Cisewie Rozbudowa technologii uzdatniania wody w układzie dwustopniowej filtracji z zastosowaniem filtrów otwartych Budowa zbiornika wyrównawczego V=150 m 3 Zastosowanie zestawu pompowego II o przy likwidacji hydroforów Modernizacja budynku z likwidacją centralnego ogrzewania elektrycznego, ocieplenie budynku, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont dachu Zainstalowanie monitoringu pracy stacji, zabezpieczenie przed włamaniem Wymiana instalacji elektrycznej wraz ze sterowaniem Szacunkowy koszt zadania zł. Łączny koszt inwestycji związany z gospodarką wodną na terenie gminy Turek wynosi zł Gospodarka ściekowa Gmina Turek nie posiada gminnego wylewiska ścieków oraz do chwili obecnej nie posiada oczyszczalni zbiorczej ścieków komunalnych. W ostatnich latach uruchomiono cztery małe oczyszczalnie obsługujące szkoły. W mieście Turek pracuje miejska mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z usuwaniem biogenów i ze stacją odwadniania i higienizacji osadów. Przepustowość na oczyszczalni w m. Turek wynosi Q śrd = m 3 /d. Wobec obecnej rzeczywistej 78

79 przepustowości Q śrd = m 3 /d, pozostaje duża rezerwa w ilości ok m 3 /d na ewentualne przyjęcie ścieków np. z gminy Turek. większość mieszkańców gminy obecnie rozwiązuje problematykę ściekową w sposób indywidualny w oparciu o bezodpływowe zbiorniki ścieków (szamba). Ścieki z tych zbiorników powinny być wywożone do oczyszczalni ścieków w Turku. Powszechną praktyką jednak jest wylewanie ścieków do przydrożnych rowów lub na pola. Mając na uwadze również małą szczelność szamb utrzymanie takiego stanu w dłuższym okresie stanowi duże zagrożenie dla środowiska naturalnego, a zwłaszcza dla zanieczyszczenia wód powierzchniowych i wód gruntowych. Bilans ilości ścieków z poszczególnych miejscowości z gminy Turek zgodnie z Koncepcją programową Gospodarki Wodno-Ściekowej na terenie gminy Turek z grudnia 2000r. jest następujący: Lp. Nazwa wsi Ilość mieszk. Jednost zużycie wody dm 3 /d/mk Q śr. m 3 /d Współ. Nd Q d. max m 3 /d Współ. Nh Qh max. m 3 /h 1. Albertów ,25 1,3 21,13 2 1,76 2. Budy Słodkowskie ,76 1,3 42,59 2 3,55 3. Cisew ,78 1,3 136, ,35 4. Dzierżązna ,05 1,3 31,27 2 2,61 5. Grabieniec ,36 1,3 45,97 2 3,83 6. Chlebów ,83 1,3 49,18 2 4,10 7. Kaczki Średnie ,3 1,3 69,29 2 5,77 8. Kalinowa ,98 1,3 58,47 2 4,87 9. Korytków ,31 1,3 31,60 2 2, Kowale Księże ,44 1,3 65,57 2 5, Obrębizna ,71 1,3 28,22 2 2, Obrzębin ,43 1,3 69,46 2 5, Pęcherzew ,62 1,3 29,41 2 2, Słodków Kolonia ,43 1,3 86,36 2 7, Słodków ,33 1,3 74,53 2 6, Szadów Księży ,89 1,3 25,86 2 2, Szadów Pański ,16 1,3 22,31 2 1, Turkowice ,06 1,3 111,88 2 9, Warenka ,99 1,3 20,79 2 1, Wrząca ,36 1,3 45,97 2 3, Wietchienin ,61 1,3 50,19 2 4, Żuki ,44 1,3 65,57 2 5,46 RAZEM , ,82 98,48 79

80 Stężenie zanieczyszczeń w ściekach z terenu gminy Turek zostało oznaczone na podstawie badania surowych ścieków dowożonych z szamb i przyjęto zgodnie z badaniami i wytycznymi Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach. - Ścieki surowe z terenów wiejskich: BZT5 350 mgo 2 /dm 3 Zawiesina ogólna 400 mg/dm 3 Azot ogólny 60 mg/dm 3 Azot amonowy 36 mg/dm 3 Fosfor ogólny 16 mg/dm 3 - Ścieki dowożone: BZT mgo 2 /dm 3 Zawiesina ogólna 1700 mg/dm 3 Azot ogólny 140 mg/dm 3 Azot amonowy 6 mg/dm 3 Fosfor ogólny 27 mg/dm 3 Wariant I Na podstawie Koncepcji Programowej Gospodarki Wodno-Ściekowej na terenie gminy Turek Dla wiejskich jednostek osadniczych o zwartej zabudowie na terenie gminy Turek przewidziano system kanalizacji zbiorczych grawitacyjno-ciśnieniowych z odprowadzeniem do oczyszczalni ścieków. Rodzaj i system kanalizacji ustalony został na podstawie analizy zabudowy, ukształtowania terenu, możliwości wykorzystania już istniejącej oczyszczalni ścieków tj. miejskiej w Turku i projektowanych oczyszczalni ścieków. Budowę kanalizacji zbiorczej przewidziano dla następujących zespołów wsi: - Słodków, Słodków Kolonia odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Wrząca, Albertów - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Cisew - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Grabieniec, Obrzębin - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Obrębizna, Szadów Pański - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Żuki - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Turkowice, Kowale Księże, Kaczki Średnie, Wietchinin odprowadzenie ścieków do projektowanej oczyszczalni ścieków w Kaczkach Średnich, - Kowale Księże (Mała Kolonia) budowa kanalizacji i odprowadzanie ścieków do planowanej oczyszczalni ścieków w Kaczkach Średnich - Kalinowa, Pęcherzew, Chlebów, Warenka - do projektowanej oczyszczalni ścieków w Kalinowej, Dla pozostałych miejscowości o zabudowie rozproszonej lub gospodarstw znajdujących się w znacznej odległości poza zabudową zwartą przewidziano 80

81 dowożenie ścieków do punktów zlewniowych na oczyszczalniach ścieków, bądź budowę dla pojedynczych posesji lub grup gospodarstw asenizacji indywidualnej tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków. Łącznie 778 przydomowych oczyszczalni ścieków. Łączny przewidywany koszt budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków w wariancie I wynosi około zł. Wariant II Wobec obecnej rzeczywistej dużej rezerwy oczyszczalni miejskiej w Turku w ilości ok m 3 /d cała ilość planowanej ilości ścieków gminy Turek może być oczyszczana w tej oczyszczalni. Biorąc to pod uwagę proponuje się wariant II rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej gminy Budowę kanalizacji zbiorczej przewidziano dla następujących zespołów wsi: - Słodków, Słodków Kolonia odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Wrząca, Albertów - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Cisew - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Grabieniec, Obrzębin - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Obrębizna, Szadów Pański - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Żuki, Turkowice, Kowale Księże, Kaczki Średnie, Wietchinin odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Kowale Księże (Mała Kolonia) budowa kanalizacji i odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Kalinowa, Pęcherzew, Chlebów - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Dla pozostałych miejscowości o zabudowie rozproszonej lub gospodarstw znajdujących się w znacznej odległości poza zabudową zwartą przewidziano dowożenie ścieków do punktów zlewniowych na oczyszczalniach ścieków, bądź budowę dla pojedynczych posesji lub grup gospodarstw asenizacji indywidualnej tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków. Łącznie 778 przydomowych oczyszczalni ścieków. Łączny przewidywany koszt budowy kanalizacji w wariancie II szacuje się na około zł. Wariant III Biorąc pod uwagę bardzo wysokie koszty realizacji gospodarki ściekowej przedstawione w wariancie I i II oraz konieczność jak najszybszego uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej związaną z ochroną wód gruntowych (strefa ONO) autorzy opracowania proponują wariant III przy założeniu powstania zbiornika retencyjnego w Kowalach Księżych. 81

82 Dla poszczególnych zespołów wsi proponuje się następujące rozwiązania: - Słodków, Słodków Kolonia budowa kanalizacji zbiorczej i odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku (etap priorytetowy ze względu na ochronę ujęć wody w Muchlinie i Słodkowie - przygotowany do realizacji) - Wrząca, Albertów budowa kanalizacji zbiorczej i odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku lub alternatywnie wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, - Cisew wykonanie asenizacji indywidualnej dla posesji od numeru 8 do 88 tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków. Dla posesji nr 1 do 7 wykonanie odcinka kanalizacji grawitacyjnej z odprowadzeniem do kanalizacji miejskiej w Turku, - Cisew (wschodnia strona Cisewia od drogi wojewódzkiej Turek Kalisz) - budowa kanalizacji zbiorczej i odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku, - Grabieniec, Obrzębin - wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, - Obrębizna - wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, - Szadów Pański, Szadów Księży - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku lub alternatywnie wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, - Żuki wykonanie kanalizacji grawitacyjnej wzdłuż drogi krajowej 469 i odcinków kanalizacji grawitacyjnej ciążących do tego kolektora ściekowego i podłączenie do miejskiej oczyszczalni ścieków w Turku. Dla terenów wymagających budowy przepompowni ścieków wykonanie asenizacji indywidualnej dla posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, - Wietchinin - wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków (etap priorytetowy ze względu na wysokie zanieczyszczenie amoniakiem ujęcia wody w Kaczkach Średnich) - Turkowice wschodnie i zachodnie - wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw - oczyszczalni przydomowych tzw. mini oczyszczalni ścieków, 82

83

84 - Kowale Księże, południowa część Turkowic i Kaczki Średnie wraz z zespołem Szkół Rolniczych wykonanie kanalizacji wraz z przepompowniami i zbiorczej oczyszczalni ścieków w Kaczkach Średnich (etap priorytetowy ze względu na wysokie zanieczyszczenie amoniakiem ujęcia wody w Kaczkach Średnich)* - Kalinowa, Pęcherzew, Chlebów - wykonanie asenizacji indywidualnej dla wszystkich posesji oraz grup gospodarstw tzw. oczyszczalni przydomowych, mini oczyszczalni ścieków, (etap może być realizowany na końcu ze względu na zdegradowanie ujęcia wody w Chlebowie i zmiany jego funkcji na przepompownie) - Kowale Księże (Mała Kolonia) budowa kanalizacji i odprowadzanie ścieków do planowanej oczyszczalni ścieków w Kaczkach Średnich Koszt wariantu III szacuje się na ok. 14 mln zł. *Uwaga - Na etapie projektowania oczyszczalni w Kaczkach Średnich sugeruje się aby rozważyć budowę kanalizacji w Rogowie (gmina Przykona) i włączenie jej do kanalizacji w Kaczkach Średnich. Jest to zasadne ze względu na wysoki poziom wód gruntownych w Rogowie co wyklucza możliwość zastosowania taniej asenizacji indywidualnej. Prace wykonawcze przy budowie oczyszczalni przydomowych mogą być wykonywane, jako wkład własny, przez samych mieszkańców. To jeszcze bardziej obniży wysokość niezbędnych nakładów finansowych i umożliwi rozwiązanie problemu gospodarki ściekowej dla całej gminy w stosunkowo krótkim czasie. Dodatkową korzyścią dla większości mieszkańców przy wyborze wariantu II jest brak opłat za odprowadzane ścieki na terenach objętych asenizacją indywidualną. Przewidywane nakłady inwestycyjne wg przedstawionych wariantów: Koszt realizacji I wariantu - 24 mln zł. Koszt realizacji II wariantu - 24 mln zł. Koszt realizacji III wariantu - 14 mln zł.

85 Oddziaływanie dużych podmiotów gospodarczych na gospodarkę wodnościekową w gminie Turek. 82a Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów: Ścieki przemysłowe (m.in. z osadników-odoliwiaczy przy myjniach pojazdów) i socjalno-bytowe z obiektów zaplecza O/Adamów, oczyszczane są w osadniku gnilnym o pojemności V=112 m 3, i oczyszczone łączą się ze ściekami deszczowymi w studni zbiorczej o pojemności V=57 m 3, skąd przepompowywane są do Cieku Zachodniego. Tu łączą się z wodami z odwodnienia powierzchniowego odkrywki, oczyszczonymi w terenowym osadniku ziemnym, i dalej z wodami z odwodnienia wgłębnego O/Adamów odprowadzanymi Ciekiem Wschodnim, razem płyną rowem północnowschodnim do Strugi Janiszewskiej. Na całej trasie przepływu do odbiornika występują procesy samooczyszczania w wyniku naturalnego napowietrzania i sedymentacji zawiesin. W 2003r. przy ogólnym poborze wody m 3 i sprzedaży wody mieszkańcom wsi Warenka 5208 m 3, ilość wytworzonych ścieków wynosiła m 3 W zakresie ochrony wód zakładowe laboratorium chemiczne prowadzi analizy fizyko-chemiczne odprowadzanych wód kopalnianych i ścieków. Ponadto zlecane jest wykonanie analiz pełnych specjalistycznym jednostkom. Jakość wód utrzymywana jest na poziomie wymaganym przepisami o czym świadczą m.in. wyniki kontroli przeprowadzanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Koninie. Zgodnie z obowiązującym pozwoleniem, dopuszczalne wskaźniki zanieczyszczeń ustalone łącznie dla ścieków i wód kopalnianych nie mogą przekraczać wartości określonych w rozporządzeniu MOŚZNiL z dn r. (Dz. U. 116, poz. 503, zał. nr 1) dla III klasy czystości wód. Teren działalności KWB Adamów leży w strefie OWO Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 151. Ścieki z terenu Bazy Warenka KWB Adamów podczyszczane są jedynie w zbiorniku gnilnym i dalej po rozcieńczeniu wodami kopalnianymi kierowane są Strugą Janiszewską leżącą już na terenie gminy Brudzew do rzeki Kiełbaski. Rzeka Kiełbaska na ujściu do rzeki Warty pozaklasową jakość wód. W związku z tym że Baza Warenka leży na terenie gminy Turek, biorąc pod uwagę zasadę myślenia globalnego i działania lokalnego oraz zasadą przezorności w celu ochrony zlewni rzeki Kiełbaski sugeruje się rozważenie celowości budowy biologicznej oczyszczalni ścieków dla Bazy Warenka. Zakład produkcyjny SINTUR sp. z o.o. Zakład zaopatrywany jest w wodę z własnego ujęcia, studni głębinowej zlokalizowanej na terenie zakładu o max wydajności 32 m 3 /dobę. Studnia 83

86 posiada pozwolenie wodno-prawne wydane przez Urząd Wojewódzki w Koninie ważne do r. Wg informacji zakładu miesięczne zużycie wody wynosi 200 m 3. Woda zużywana jest dla celów produkcyjnych, socjalnych, porządkowych. Powstające na terenie zakładu ścieki to: - Ścieki o charakterze bytowo-gospodarczym z pomieszczeń sanitarnych i prac porządkowych Ilość wytworzonych ścieków bytowych obliczono w oparciu o załącznik przeciętne normy zużycia wody w zakładach pracy Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia r. (Dz. U. nr 8 poz. 70) w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody. Zgodnie z tabelą 3 podgrupą zakłady pracy średnie zużycie wody na 1 pracownika wynosi 15 dm 3 /dobę, przy zastosowaniu natrysków wynosi max 60 dm 3 /dobę. Przy 140 zatrudnionych pracownikach ilość zużywanej wody i ilość powstających ścieków wynosi max 6 m 3 /dobę. Ścieki bytowe kierowane są do dwóch zbiorników bezodpływowych zlokalizowanych na terenie zakładu o łącznej pojemności 160 m 3, ścieki okresowo wywożone są do punktu zlewnego oczyszczalni ścieków w Turku. - Ścieki przemysłowe zakładu z zamkniętego układu chłodzenia Pobierana woda używana jest w dwóch zamkniętych systemach chłodniczych. W układzie chłodzenia wtryskarek i układzie chłodzenia nagrzewnic indukcyjnych. Około 25% wody będącej w obiegu jest wymieniana a zużyta kierowana jest obecnie do zbiornika przeciwpożarowego zlokalizowanego na terenie zakładu. Zalecane jest odprowadzenie w/w ilości wód poprzez osadnik do szczelnego zbiornika przeciwpożarowego zlokalizowanego na terenie zakładu. - Wody opadowe z dachów i powierzchni utwardzonych Teren zakładu utwardzony jest za pomocą nawierzchni betonowej na powierzchni 5500 m 2. Wg Raportu z Wykonanej Usługi Doradczej w zakresie oddziaływania na środowisko dla Sintur sp. z o.o. planowane jest wprowadzenie kanalizacji opadowej z zachowaniem wymaganych spadków w kierunku wpustów deszczowych. Wpusty deszczowe z osadnikami gromadzić będą w pierwszej fali spływu deszczu najgrubsze i najcięższe zanieczyszczenia (żwir, błoto, kamienie) a dalej wody spływać będą grawitacyjnie kolektorami na urządzenia oczyszczające składające się z osadnika i separatora substancji olejowych. Odbiornikiem oczyszczonych wód będzie okresowy ciek wodny biegnący przy południowej granicy działki zakładu, po uzyskaniu wymaganych prawem decyzji i uzgodnień. Zakład Mięsny Stanisław Paszak w Korytkowie 84

87 Zakład ten zajmuje się rozbiorem i przetwarzaniem mięsa. Zgodnie z uzyskaną informacją z zakładu w toku produkcji wytwarzana ilość ścieków w zakładzie w 2003 wyniosła 520m 3, odbiorcą ścieków jest PGKiM sp. z o.o. w Turku Gospodarka odpadami Działania zaproponowane w Planie gospodarki odpadami dla gminy Turek są spójne z zadaniami i celami zaproponowanymi w Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego i Planie gospodarki odpadami dla powiatu tureckiego. Obecna gospodarka odpadami na terenie gminy jest dalece odbiegającą od standardów europejskich. Niewielka liczba posesji ma zawartą umowę z przedsiębiorstwem wywozu odpadów. Wszystkie grupy odpadów komunalnych z gospodarstwa gromadzone są w jednym pojemniku i trafiają na składowisko odpadów w Dzierżąznej, gdzie podlegają utylizacji poprzez składowanie. Pozostali mieszkańcy mogą nieodpłatnie deponować swoje odpady na składowisku komunalnym w Cisewie. Tylko niewielka ilość odpadów komunalnych jest wywożona na wysypisko. Należy w tym miejscu przypuszczać, że tak jak wskazuje praktyka w większości gmin w całej Polsce, popioły i żużle są wykorzystywane do posypywania dróg i ciągów pieszych w okresie zimowym, a odpady które dadzą się spalić jak: makulatura, różnego typu opakowania, odpady plastikowe itp. są spalane w nie przystosowanych do tego celu piecach centralnego ogrzewania. W gminie od połowy 2003 rozpoczęto wdrażanie systemu selektywnej zbiórki odpadów poopakowaniowych (utworzono 10 punktów selektywnej zbiórki odpadów). Nie funkcjonują jeszcze wzorce propagujące segregację i unikanie wytwarzania odpadów. Poziom edukacji społeczeństwa jak również brak bodźców ekonomicznych nie zachęca do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów. Gmina Turek podjęła się koordynacji działań dla poprawy stanu gospodarki odpadami na swoim terenie. Inicjatywa ta jest zgodna z obowiązującymi wymogami ustawowymi i ogólnie przyjętymi kierunkami zrównoważonego rozwoju. Wprowadzany system uwzględnia stan gospodarki odpadami, możliwości finansowe i edukację społeczeństwa w zakresie celów i sposobów realizacji planu. Opracowany plan gospodarki odpadami zainicjuje szereg planowych przedsięwzięć organizacyjnych, edukacyjnych, inwestycyjnych i gospodarczych. Poniżej przedstawiono skrót najważniejszych działań zapisanych w GPGO. Działania organizacyjne - Objęcie wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem 85

88 zbiórki odpadów, - Wyposażenie wszystkich posesji w metalowy pojemnik do gromadzenia odpadów mineralnych. - Wprowadzanie dla wszystkich gospodarstw domowych i rolnych oraz właścicieli nieruchomości na terenie gminy Turek selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w systemie workowym. Pierwszy etap 3 worki (papier, szkło, plastik). W następnych etapach selektywna zbiórka złomu aluminiowego, złomu żelaznego i kolorowego. Selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych typu baterie, opakowania po środkach ochrony roślin. - wprowadzenie we wszystkich gospodarstwach domowych i rolnych przydomowego kompostowania biodegradowalnych odpadów domowych kuchennych i ogrodowych. - wprowadzenie zbiórki odpadów wielkogabarytowych, złomu żelaznego i kolorowego - zbieranie selektywne odpadów na budowach i w miejscach prowadzonych pracach remontowych, - wprowadzenie selektywnej zbiórki papieru w szkołach i biurach, - recykling opakowań toneru z drukarek i kopiarek, - objęcie małych firm gminnym systemem selektywnej zbiórki odpadów, zwłaszcza niebezpiecznych. Działania edukacyjne. - Edukacja w zakresie wprowadzonego systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w celu zachęcenia mieszkańców do ograniczania ilości wytwarzanych odpadów, segregacji wytworzonych odpadów u źródła i zwiększenia efektywności zbiórki selektywnej, - edukacja w zakresie technologii przydomowego kompostowania biodegradowalnych odpadów domowych, kuchennych i ogrodowych, - edukacja w zakresie szkodliwego oddziaływania odpadów niebezpiecznych, - edukacja w zakresie pozostałych systemów selektywnej zbiórki odpadów, - edukacja w zakresie możliwości wykorzystania biomasy i innych źródeł energii odnawialnej do modernizacji domowych systemów grzewczych, - edukacja powinna być prowadzona w systemie nauczania począwszy od zajęć w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz wszystkich mieszkańców przy użyciu lokalnych środków masowe przekazu, ulotek, akcji plakatowych itp. - zgodnie z postulatem Rady Gminy, należy promować zachowania konsumenckie dotyczące zakupu produktów w opakowaniach zwrotnych, - promocja zakupu produktów o minimalnej liczbie opakowań (tylko niezbędnych), - promowanie zakupu produktów wykonanych z materiałów z recyklingu i 86

89 materiałów przyjaznych środowisku, - oddziaływanie na pracowników w kierunku redukcji zużywanych materiałów (np. papieru w biurach, wprowadzanie wewnętrznych sieci informatycznych, poczty elektronicznej), - ograniczanie zakupu produktów jednorazowego użytku, - popularyzacja stosowania materiałów wysokiej trwałości, - pośrednio wpływać na producentów aby produkowali artykuły nietoksyczne. Planuje się utworzenie w gminie w latach r. docelowo GPZON (Gminnego Punktu Zbierania Odpadów Niebezpiecznych). Przy wprowadzeniu systemu selektywnej zbiórki surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych PGZON zbiornica odpadów staje się nieodzownym elementem systemu gospodarki odpadami. Umożliwi ona na obniżanie kosztów transportu, tymczasowe przechowywanie, segregację oraz przygotowanie do transportu surowców wtórnych typu makulatura, butelki itp. ma także ogromne znaczenie w selektywnej zbiórce odpadów niebezpiecznych jak: baterie, opakowania po środkach ochrony roślin, zużyte oleje, akumulatory, opony. Punkt ten będzie miejscem gromadzenia odpadów wielkogabarytowych jak: lodówki, pralki, stare meble itp. a także odpadów budowlanych oraz gałęzi pochodzących z cięć pielęgnacyjnych prowadzonych na terenie gminy co umożliwi ich energetyczne wykorzystanie. Szczególną uwagę należy zwrócić na rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858), akcentując obowiązek ich monitorowania w czasie eksploatacji oraz przez 30 lat od uzyskania decyzji o ich zamknięciu. Niniejszy Składowisko odpadów komunalnych w Cisewie ze względu na jego wypełnienie i nie spełnianie wymogów technicznych będzie zamknięte w 2005 r. Podobna sytuacja występuje ze składowiskiem w Dzierżąznej. Wszyscy mieszkańcy gminy będą musieli zostać objęci zorganizowaną formą wywozu odpadów. Z uwagi na planowane powiązanie gminy Turek z ZZO Konin praktycznie wszystkie rodzaje odpadów wywożone mogą być w rejon Konina. MZGOK w Koninie wyposażone jest w linie do segregacji odpadów o wydajności 24 tyś Mg rocznie, możliwość selektywnego gromadzenia odpadów np. wielkogabarytowych, kompostowania odpadów biodegradowalnych i składowisko o pojemności 1,5 nlm. m 3 do składowania frakcji odpadów nieużytecznych. Gminny plan gospodarki odpadami oparto o dwa generalne kierunki działań 1. Powszechną i bardzo efektywną selektywną zbiórkę odpadów. 2. Zmniejszanie ilości wytwarzanych odpadów. 87

90 Kierując się koniecznością osiągnięcia celów w zakresie poziomu selektywnej zbiórki i ograniczenia ilości odpadów deponowanych na składowiskach, powyższymi generalnymi kierunkami działań oraz dbałością o racjonalizowanie kosztów operacyjnych i inwestycyjnych GPGO zaproponowano poniższy zakres działań. 1. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem zbiórki odpadów Wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów - Objęcie wszystkich posesji w gminie workowym systemem workowej 2. zbiórki odpadów (3 worki wywóz raz na miesiąc) - wyposażenie wszystkich posesji w pojemnik metalowy na odpady (1990 szt.) Pomoc gminy w wyposażeniu wszystkich posesji w kompostowniki do 3. przydomowego kompostowania odpadów biodegradowalnych we własnym zakresie. Rozszerzanie systemu selektywnej zbiórki I etap odpady niebezpieczne II etap odpady wielkogabarytowe 4. III etap odpady budowlane IV etap złom żelazny i kolorowy V etap odpady drzewne do wykorzystania energetycznego Zwiększenie zakresu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i 5. wielkogabarytowych o małe podmioty gospodarcze. Gminny Punkt Gromadzenie Odpadów GPZON Koszt utrzymania pracownika 6. I etap - organizacja WPGO II etap rozszerzenie WPGO do funkcji GPZON 7. Rekultywacja wysypiska w Cisewie Jako alternatywna rekultywacja - likwidacja składowiska odpadów w 7.a Cisewie poprzez przewiezienie wszystkich odpadów na wysypisko spełniające normy techniczne. Monitorowanie zamkniętego i zrekultywowanego składowiska w Cisewie 8. po zakończeniu rekultywacji przez 30 lat. Modernizacja kotłowni szkolnych opalanych węglem na ogrzewanie biomasą lub innym ekologicznym nośnikiem ciepła Modernizacja kotłowni domowych opalanych węglem na ogrzewanie biomasą 11. Likwidacja dzikich wysypisk 12. Działania administracyjno-organizacyjne - utworzenie samodzielnego stanowiska w Urzędzie Gminy do spraw zarządzania Gminnym Systemem Gospodarki Odpadami. 88

91 wynagrodzenie przygotowanie stanowiska pracy - edukacja i promocja GPGO w zakresie selektywnej zbiórki odpadów, kompostowania oraz proekologicznych zachowań konsumenckich - edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w przedszkolach szkołach podstawowych i gimnazjach - przygotowanie i przeprowadzenie referendum gminnego w zakresie wprowadzania podatku/opłaty za odpady komunalne - animacja i koordynacja tworzenia upraw energetycznych i produkcji biomasy do pokrycia wzrastających potrzeb gminy w tym zakresie - przystąpienie gminy do międzygminnego związku komunalnego Koniński Region Komunalny Zaproponowane przedsięwzięcia pozwolą na osiągnięcie wymaganego stopnia odzysku surowców wtórnych, wpłyną na racjonalizowanie kosztów działania systemu oraz kreować będą rozwój gospodarczy zwłaszcza w sektorze rozwoju rynków lokalnych energii odnawialnej. Kluczowe znaczenie dla obniżenia kosztów wywozu odpadów dla mieszkańców będzie miało: uruchomienie kompostowania przydomowego i dalej wprowadzenie wariantu gospodarki odpadami opartego na podatku-opłacie za odpady. Będzie miało to również kapitalne znaczenie dla podniesienia efektywności systemu w zakresie przejmowania praktycznie wszystkich wytworzonych przez mieszkańców odpadów. Uruchomienie systemu modernizacji kotłowni szkolnych i domowych ma kluczowe znaczenie dla konieczności zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów mineralnych oraz jednocześnie na rozwój lokalny i wzrost dochodów mieszkańców. W zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i ochrony powierzchni ziemi zakłada się kontynuowanie rekultywacji terenów poodkrywkowych wg aktualnie przyjętych przez Kopalnię Węgla Brunatnego Adamów S.A. wytycznych. Małe przedsiębiorstwa gospodarcze planuje się sukcesywnie objąć gminnym systemem selektywnej zbiórki odpadów. Przewidywane zmiany związane z dostosowaniem polskiego prawa do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej w tym z Dyrektywą 96/63 WE, dotyczącą zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń środowiska (IPPC Integrated Pollution Prevention and Control) wymuszą konieczność uzyskania przez większe zakłady przemysłowe (ZE PAK Elektrownia Adamów S.A., KWB Adamów S.A. i przez ZZO Konin 89

92 pozwolenia zintegrowanego zgodnego z zasadami IPPC. Pozwolenie to, to nie tylko konieczność poddania się uciążliwej administracyjnej procedurze, ale często także konieczność dostosowania instalacji do nowych wymagań. Zarządzaniem i monitorowaniem Gminnego Planu Gospodarki Odpadami będzie zajmował się merytoryczny pracownik urzędu gminy, utworzenie stanowiska i powołanie pracownika powinno nastąpić niezwłocznie po uchwaleniu planu. Praca ta będzie miała kluczowe znaczenie dla realizacji wymaganych do osiągnięcia celów i realizacji obowiązków gminy Ochrona powietrza Zmniejszenie stopnia zanieczyszczenia atmosfery, jest głównym celem w ochronie powietrza. Cel ten realizowany jest głównie poprzez działania prowadzące do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, poprzez: - działania inwestycyjne w zakładach, - restrukturyzację i modernizację źródeł ciepła, - wprowadzanie paliw ekologicznych, - wprowadzanie odnawialnych źródeł ciepła - rozbudowę sieci cieplnych i gazowych, - edukację ekologiczną. Z powodu swobodnego przemieszczania się zanieczyszczeń gazowych kompleks paliwowo-energetyczny Konin-Turek decyduje o stanie zanieczyszczenia powietrza w całym powiecie tureckim i analogicznie w gminie Turek. Ponad 99 % zanieczyszczeń z terenu powiatu emitują zakłady związanie z tym sektorem gospodarki. Realizacja decyzji wydanych przez były Urząd Wojewódzki w Koninie w latach 82-97, systematycznie spada emisja zanieczyszczeń pyłowych. Spadek emisji pyłu nastąpił głównie dzięki modernizacji Elektrowni Adamów. W pozostałych zakładach z terenu powiatu ograniczenie emisji pyłów oraz zmniejszenie uciążliwości osiągnięto poprzez: - likwidację źródeł ciepła opalanych paliwem stałym typu węgiel kamienny i brunatny, - modernizację układów odprowadzania spalin, - instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń - zmniejszenie ilości spalanego węgla. Na jakość powietrza na terenie gminy Turek ma wpływ wiele czynników zewnętrznych, do których należy zaliczyć przede wszystkim: - emisje gazów do powietrza atmosferycznego z obszaru miasta Turek a głównie z Elektrowni Adamów ; 90

93 - strumień zanieczyszczeń powietrza dopływający głównie z rejonu miasta Konina, Do czynników wewnętrznych mających wpływ na jakość powietrza na terenie gminy Turek należy zaliczyć: - zorganizowaną emisję z kotłowni KWB Adamów Baza Warenka, - zorganizowaną emisję z kotłowni i niezorganizowaną emisję z powierzchniowych i technologicznych źródeł zakładu Sintur w Szadowie Pańskim, - zorganizowaną emisję z kotłowni w budynkach użyteczności publicznej i innych większych budynkach posiadających indywidualne kotłownie tworzące tzw. niską emisję, - punktowe źródła emisji z kotłowni i pieców różnych zakładów produkcyjnych i usługowych, - niezorganizowana emisja z powierzchniowych i technologicznych źródeł emisji różnych zakładów produkcyjnych i usługowych, - punktowe źródła emisji paleniska domowe i kotłownie indywidualne tworzące również tzw. niską emisję, - emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych spowodowana warunkami atmosferycznymi, - ruch pojazdów na drogach powodujący emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych. Zgodnie z klasyfikacją gmin pod względem występowania zagrożeń środowiska PIOŚ i WIOŚ (Biblioteka monitoringu środowiska Konin 1996) gmina Turek zaliczona została do grupy B gmina na której terenie wyniki badań nie wskazują na występowanie ponadnormatywnych zanieczyszczeń i uciążliwości, mimo stwierdzonego antropogenicznego oddziaływania. W subiektywnej ocenie zagrożeń w powietrzu atmosferycznym dla gminy Turek przyznano ocenę 0, oznacza to że w ocenach średniorocznych przy wzięciu pod uwagę dwutlenku siarki, pyłu zawieszonego, metali ciężkich w pyle zawieszonym (chrom, kadm, miedź, ołów i rtęć), tlenki azotu, formaldehyd i fluor gazowy nie zanotowano przekroczeń w wyżej wymienionych zakresach. 91

94 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń niektórych substancji zanieczyszczających w powietrzu (Dz. U. Nr 87 z 2002 r. poz. 796). Dopuszczalne stężenia określane są następująco: Lp. Substancja Dopuszczalne stężenie (ug/m 3 ) D60 D24 Da 1. Dwutlenek siarki 500,0 150,0 40,0 2. Tlenek węgla (8 godzinne) ,0-3. Dwutlenek azotu 200,0-40,0 4. Pył zawieszony - 50,0 40,0 Tabela. Stężenie średnioroczne zanieczyszczeń powietrza w 2001 roku dla Turku (źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2001) SO 2 NO 2 Pył zawieszony fluor 98 percentyl stężeń średniodobowych SO 2 NO 2 Pył zawies. fluor µg/m 3 11,0 21,8 16,2-45,2 39,9 66,1 - Na podstawie danych WSSE określone zostały wartości tła zanieczyszczeń powietrza w Turku. Lp. Substancja Tło zanieczyszczeń (ug/m 3 ) D30 D24 Da 1. Dwutlenek siarki 180,0 60,0 9,6 2. Tlenek węgla 1500,0 300,0 36,0 3. Dwutlenek azotu 150,0 45,0 15,0 4. Pył zawieszony 75,0 36,0 15,0 5. w. elementarny 45,0 15,0 2,4 6. Opad pyłu 60,0 g/m 2 /r Zgodnie z uzyskanymi danymi WSSE w Poznaniu, Dział Higieny Komunalnej, Oddział Kontroli Sanitarnej Powietrza w Turku badania stężenia zanieczyszczeń na terenie stacji pomiarowej Turek, ul. Uniejowska 1a w 2003 r przedstawiają się następująco: Nazwa substancji Dwutlenek siarki /SO 2 / Dwutlenek azotu /NO 2 / Pył zawieszony Liczba pomiarów w roku Stężenia średnioroczne w 2003 r. /w µg/m 3 / Stężenie średnioroczne grzewczy* Sezon letni Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu ** 95 12,1 19,8 4, ,6 35,0 20, ,5 36,4 4,

95 Badania skażenia powietrza tlenkiem siarki (IV) na terenie gminy Turek. Zanieczyszczenia opadów atmosferycznych Najistotniejszymi źródłami emisji, które mogą mieć wpływ na skład chemiczny opadów atmosferycznych są lokalne źródła emisji, jak duże centra energetyczne elektrociepłownia Adamów w Turku oddalona o ok. 10 km na północ od Turku oraz kompleks energetyczny Konin-Pątnów zlokalizowane ok. 35 na północny zachód od Turku. Do scharakteryzowania chemizmu opadów na terenie gminy przyjęto najbliższe dwa punkty pomiarowe w Ciepielewie i oddalony o ok. 25 km na południe od Turku i w Głogowej oddalonej ok. 10 km na północ od Turku. Zgodnie z Raportem o stanie środowiska w województwie Wielkopolskim wyniki badań przedstawiają się następująco: Tabela wyniki badań chemizmu opadów atmosferycznych w okresie X IX.2001 w Ciepielewie Odczyn SO 4 NO 3 P ogólny N ogólny Kadm Miedź Ołów Cynk ph mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 5, ,0 73,9 489,8 0 2,964 2,096 30,10 Tabela wyniki badań chemizmu opadów atmosferycznych w okresie X IX.2001 w Głogowej Odczyn SO 4 NO 3 P ogólny N ogólny Kadm Miedź Ołów Cynk ph mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 5, ,2 25,96 476,5 0 2,397 1,902 25,03 Na podstawie map opracowanych w Raporcie o stanie środowiska w województwie Wielkopolskim 2001r. chemizm opadów dla gminy Turek przedstawiałby się następująco: Tabela Chemizm opadów dla gminy Turek. SO 4 NO 3 Ołów Odczyn ph mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 5,75-6, ,75-2,50 Jednostki organizacyjne korzystające ze środowiska na terenie gminy Turek. 93

96 Na podstawie zabranych danych z Urzędu Gminy Turek wynika, że na terenie gminy można wyróżnić kilka ważniejszych obiektów mający wpływ na zanieczyszczenie powietrza. - KWB Adamów posiadająca na terenie gminy bazę administracyjną Warenka, - Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych Sp. z o.o. w Żukach posiadająca wytwórnie mas bitumicznych, - Tomaszak Masarnia w Szadowie Pańskim, - Sintur Sp. z o.o. posiadająca zakład pracy chronionej w Szadowie Pańskim, - Masarnia w Korytkowie Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów. Głównym źródłem emisji zorganizowanej jest kotłownia zlokalizowana na placu zagospodarowania odkrywki w miejscowości Warenka. W kotłowni zainstalowane są 4 kotły wodne opalane miałem z węgla brunatnego: 3 PWRb 1,25 Gcal/h i 1 PWRb 2,5 Gcal/h oraz instalacja sztucznego ciągu z cyklonowymi urządzeniami odpylającymi typu CE o nominalnej skuteczności działania 80% (rzeczywista skuteczność działania wynosi 70-80% - uwzględnia warunki pracy i dyspozycyjność urządzenia). Spaliny z kotłów po odpyleniu odprowadzane są do stalowego emitora o wysokości 30 m i średnicy wylotu spalin 1,0 m. Rocznie w kotłowni spalane jest ok Mg węgla (w Mg). Wszystkie emitory, przy aktualnym poziomie produkcji i zużyciu surowców spełniają wymagania określone w decyzjach ustalających dopuszczalną emisję zanieczyszczeń do powietrza. 94

97 Ilość i rodzaj zanieczyszczeń z kotłowni Warenka w 2003r. 176, ,936 19, ,488 0, ,37252 SO2 NO2 CO benzo(a)piren 800-pył 810 sadza SO2 NO2 CO benzo(a)piren 800-pył 810 sadza W zakresie ochrony klimatu kotłownia w Warence jest największym na terenie gminy źródłem emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Z rocznego zużycia węgla brunatnego wyliczono że kotłownia emituje ok Mg CO 2 rocznie. Ze względu na emisję szkodliwych gazów do atmosfery oraz emisję CO 2 sugeruje się aby KWB Adamów podjęła działania w kierunku modernizacji kotłowni polegającej na zastosowaniu czystych ekologicznie paliw lub najlepiej źródła energii odnawialnej (np. biomasy) do wytwarzania niezbędnej ilości ciepła do zakładu. Część terenów pokopalnianych należy zrekultywować w kierunku założenia upraw energetycznych biomasy w ilości, która pokryje w 100% potrzeby kotłowni. SINTUR sp. z o.o. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń gazowych w zakładzie jest proces spalania węgla w kotłowni. Zakład posiada dwa kotły węglowe o mocy Q max 514 KW każdy. Maksymalna ilość spalanego węgla przez 1 kocioł wynosi 50 kg/h, łącznie roczne spalanie węgla wynosi 120 ton. Spaliny kierowane są przez cyklony o 95

98 sprawności 80% do emitora E 1, komin o wysokości 25,5 m npt i średnicy przewodu 0,8 m. Wielkość i rodzaj emisji zanieczyszczeń z dwóch kotłów. Lp. Rodzaj zanieczyszczeń Emisja max kg/h 1. SO 2 1,60 2. NO 2 0,20 3. CO 4,50 4. Pył 0,90 5. Pył<10 0,45 Roczne poziomy zanieczyszczeń emitowane przez Sintur Lp. Nazwa 1 Sintur Rodzaj paliwa Węgiel kam. Ilość paliwa SO 2 CO NO 2 pył Jednostka miary 120t kg Wskaźniki emisji w kg/mg węgla kg/mg Wskaźniki emisji w kg/mln m3 gazu 1, ,5 kg/mln m3 Wskaźniki emisji w kg/mg oleju 19 0,6 5 1,8 kg/mg Emisja CO 2 oszacowana na podstawie wielkości zużycia węgla wynosi 350 ton w skali roku. Dla zminimalizowania oddziaływania zakładu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego oraz całkowite wyeliminowanie emisji gazów cieplarnianych (CO 2 ) sugeruje się, aby zakład poczynił starania w kierunku wymiany lub adaptacji istniejącej kotłowni węglowej na kotłownie ekologiczną opalaną biomasą. Przedsiębiorstwo Robót Drogowych sp. z o.o. Zgodnie z decyzją pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z instalacji technologicznych Wytwórni Mas Bitumicznych określono ilości i rodzaje wykorzystywanej w ciągu roku energii, materiałów, surowców i paliw, które kształtują się następująco: - Energia elektryczna 126 MWh - Kruszywo 53600,00 Mg - Wypełniacze mączka wapienna 800,00 Mg - Lepiszcza asfalt 600,00 Mg - Olej opałowy 137,00 m 3 - Woda 75 m 3 96

99 Jednocześnie przedsiębiorstwo zobowiązało się do spalania paliwa o parametrach nie gorszych niż: a. węgiel kamienny: - wartość opałowa min kJ/kg - zawartość siarki palnej max 0,6% - zawartość popiołu max 10,0% b. olej opałowy - wartość opałowa kj/kg - zawartość siarki 0,3% Przedsiębiorstwo zobligowane jest również do: - Prowadzenia co najmniej raz w roku w sezonie produkcyjnym pomiarów wielkości emisji substancji zanieczyszczających w gazach odlotowych, oraz pomiarów skuteczność urządzeń odpylających. - Przeprowadzenia ww pomiarów każdorazowo w przypadku wystąpienia z wnioskiem o wprowadzenie zmian do warunków określonych w niniejszej decyzji. - Przedstawiania Staroście Tureckiemu wyników pomiarów wielkości emisji substancji zanieczyszczających w gazach odlotowych oraz skuteczności urządzeń odpylających przeprowadzanych zgodnie z normami szczegółowymi nie później niż w terminie jednego tygodnia od dnia ich wykonania. W poniższej tabeli przedstawiono emisję zanieczyszczeń do atmosfery powodowane przez obiekty użyteczności publicznej i niektóre zakłady. 97

100 Tabela. Roczna emisja zanieczyszczeń do atmosfery z obiektów użyteczności publicznej i największych przedsiębiorstw działających na terenie gminy. (2003) Lp. Nazwa Rodzaj paliwa 1. SP w Cisewie olej Ilość paliwa 9,18 Mg SO 2 CO NO 2 pył Jednostk a miary 174 5, ,5 kg 2. SP w Słodkowie węgiel 50 Mg Kg 3. SP w Żukach olej 9,8 Mg 186 5, ,6 Kg SP w Kaczkach Średnich SP w Kowalach Księżych węgiel 52 Mg Kg węgiel 9 Mg Kg 6. SP w Chlebowie węgiel 16 Mg Kg 7. SP w Turkowicach węgiel 53 Mg Kg 8. Sintur węgiel 120t kg 9. KWB Adamów Baza Warenka węgiel Mg 16900* * 10500* 19130* kg RAZEM , ,1 kg Wskaźniki emisji w kg/mg węgla kg/mg Wskaźniki emisji w kg/mln m3 gazu 1, ,5 kg/mln m3 Wskaźniki emisji w kg/mg oleju 19 0,6 5 1,8 kg/mg * dane wg informacji uzyskanych z KWB Adamów Niska emisja z terenu gminy Kotłownie i piece domowe emitują zanieczyszczenia pochodzące ze spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych. Najistotniejsze zagrożenie spowodowane niską emisją może wystąpić w obszarach o zwartej zabudowy mieszkalnej na osiedlach domów 98

101 jednorodzinnych. Większe skupiska budynków z kotłowniami opalanymi węglem znajdują się w Turku. W 2003r. gmina Turek opracowała Program wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej. Zgodnie z przeprowadzonym badaniem ankietowym ustalone zostały ilości i rodzaje spalanego opału w gospodarstwach domowych i rolnych oraz przez budynki użyteczności i większe przedsiębiorstwa na terenie gminy Turek. Węgiel kamienny Nazwa Ilość domów Ilość paliwa na dom Ilość paliwa [Mg] SO 2 CO NO 2 pył Jednostka miary Gmina Turek , kg Czas emisji ,4 65,8 1,5 29,3 kg/h Wskaźniki emisji w kg/mg paliwa kg/mg Olej opałowy Nazwa Ilość domów Ilość paliwa na dom Ilość paliwa [Mg] SO 2 CO NO 2 pył Jednostka miary Gmina Turek 6 5, , ,6 kg Czas emisji ,07 0,00 0,02 0,00 kg/h Wskaźniki emisji w kg/mg paliwa 19 0,6 5 1,8 kg/mg W budynkach mieszkalnych, w których zainstalowane są kotły opalane węglem i miałem, powszechnym zjawiskiem jest spalanie odpadów domowych. Taka praktyka powoduje emisje substancji toksycznych stwarzających znaczne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Najpoważniejsze zagrożenie powodują powstające podczas procesu spalania w nieodpowiednich warunkach: dioksyny, furany, benzo-α-piren Są to substancje silnie rakotwórcze. Problem ten powinien zostać całkowicie rozwiązany w wyniku realizacji gminnego planu gospodarki odpadami. W wyniku przeprowadzonego badania ankietowego w ramach Programu wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej gminy Turek zauważono że dominującym opałem jest miał i węgiel, który stanowi ok. 78% nośników energii natomiast drewno stanowi również znaczną ilość ok. 20% co stanowi ok ton drewna zużywanego przez wszystkich mieszkańców gminy. Drewno spalane jest jednak w nieprzystosowanych do spalania drewna piecach 99

102 węglowych i miałowych. Biorąc pod uwagę powyższe zgodnie z opracowanym programem wykorzystania lokalnych zasobów energii w zakresie modernizacji systemów grzewczych w domach mieszkańców, wspierana powinna być wymiana kotłów węglowych na kotły opalane biomasą, ogrzewanie pompami ciepła, gazem, olejem oraz wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania ciepłej wody użytkowej. modernizacja kotłowni na opalanie biomasą została zaproponowana również w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami dla gminy Turek. Tabela. Szacunkowa emisja podstawowych zanieczyszczeń z terenu gminy Turek w 2003 r. Nazwa SO 2 CO NO 2 pył Jednos tka miary Przedsiębiorstwa i instytucje kg Mieszkańcy kg RAZEM , kg Zanieczyszczenia komunikacyjne Na terenie gminy istnieją cztery kategorie dróg: - krajowe - wojewódzkie - powiatowe - gminne Przez teren gminy Turek przebiegają dwie drogi krajowe: nr 469 Konin-Turek- Uniejów oraz nr 472 Turek-Sieradz, droga wojewódzka nr 470 relacji Kalisz Turek Kościelec. Są to drogi o najwyższym natężeniu ruchu, zwłaszcza w dni powszednie. Samochody w ruchu emitują gazy spalinowe, wytwarzają pyły powstające na skutek ścierania opon, okładzin hamulców oraz nawierzchni drogowej. Spalając paliwo silniki emitują do atmosfery zanieczyszczenia gazowe, głównie: dwutlenek węgla, tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, tlenki siarki. Powstające pyły zawierają związki ołowiu, kadmu, niklu, miedzi, a także wyższe węglowodory aromatyczne. Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od wielu czynników głównie od: - natężenia i płynności ruchu, - konstrukcji i stanu technicznego silnika, - zastosowania katalizatorów, - rodzaju paliwa, - parametrów technicznych i stanu drogi. Stan techniczny dróg jest słaby ich parametry techniczne nie odpowiadają wymogom i przepisom technicznym i ustawie o drogach publicznych: 100

103 - brak jest rowów odwadniających przy drogach gminnych z powodu braku zgody właścicieli gruntów przylegających do drogi na poszerzenie pasów dróg gminnych - zaniżone są parametry szerokości dróg, pasy drogowe są zbyt wąskie - istnieje znaczne ryzyko wypadków na drogach krajowych i wojewódzkich, wynikające z dużego natężenia ruchu. W związku z powyższym potrzeby w zakresie dróg są duże i dotyczą przede wszystkim: - utwardzania gminnych dróg żwirowych - budowy ścieżek rowerowych - budowy chodników i zieleni w postaci trawników na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkiej. Według Analizy ekologicznej Turku [Biuro Inżynierii Środowiska - Konin 1999] średnia ilość emitowanego tlenku węgla wynosi od 3g/km dla samochodów osobowych do 30g/km dla autobusów i samochodów ciężarowych., tlenków azotu od 0,5 g/km dla samochodów osobowych do 2,5g/km dla ciężarowych i autobusów, węglowodorów odpowiednio od 0,4g/km do 3g/km. Zasadniczą różnicą między emisją przemysłową a komunikacyjną jest położenie punktu emisji. Źródła emisji komunikacyjnej (pojazdy) posiadają punkt emisji przy powierzchni ziemi przez co rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń jest bardzo utrudnione. Zanieczyszczenia te działają na środowisko w najbliższym otoczeniu drogi. Rozprzestrzenianie się spalin zależy nie tylko od warunków meteorologicznych jak prędkość, kierunek wiatru, opad atmosferyczny, zachmurzenie, ale głównie od otoczenia drogi to jest umiejscowienia budynków i zieleni miejskiej w stosunku do kierunku przebiegu dróg. Na terenie powiatu nie były prowadzone badania wpływu zanieczyszczeń komunikacyjnych na stan środowiska oraz brak jest analiz teoretycznych. Określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza przez zanieczyszczenia komunikacyjne jest trudne i wymagałoby przeprowadzenia odpowiednich badań w rocznym cyklu pomiarowym. W przypadku gdy natężenie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich będzie rosło na odcinkach intensywnej zabudowy jak Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański należy rozważyć budowę ekranów dźwiękochłonnych i w pierwszej kolejności założenie zieleni izolacyjnej. Na wymienionych odcinkach dróg należy dążyć do zmiany nawierzchni drogi na nawierzchnię tzw. cichą czyli nie powodującą nadmiernej ilości hałasu drogowego. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze składowiska odpadów w Dzierżąznej i w Cisewie 101

104 Zgodnie z opracowanym Przeglądem ekologicznym dla składowiska w Dzierżąznej i składowiska w Cisewie, oddziaływanie składowisk na powietrze atmosferyczne następuje na skutek przenikania do powietrza substancji podrywanych z powierzchni składowiska typu pyły, mikroorganizmy oraz wydzielanych przez odpady gazy i odory. Rozmiar tych uciążliwości w znacznej mierze zależy od panujących warunków atmosferycznych, czyli temperatury powietrza i temperatury odpadów, wilgotności i prędkości wiatru. W wyniku rozkładu substancji organicznych zawartych w odpadach w warunkach beztlenowych powstaje tzw. gaz wysypiskowy, inaczej biogaz. Gaz ten składa się z metanu, dwutlenku węgla, niewielkich ilości siarkowodoru, amoniaku i merkaptanów. W okresie letnim w związku z wyższą temperaturą powietrza i odpadów przypada ok. 80% emisji gazów. Oddziaływanie biogazu na składowiskach oprócz odoru może powodować obumieranie roślin, w bezpośredniej bliskości składowiska, z powodu nagromadzenia się dwutlenku węgla w gruncie. Wydzielający się biogaz i zawarty w nim metan może powodować zagrożenie wybuchem. Metan wskutek samozapłonu powoduje podpowierzchniowe i powierzchniowe pożary, które w warunkach ograniczonego dostępu tlenu przybierają formę żarzenia i tlenia odpadów emitując dymy zawierający szkodliwe substancje i odory. Dla zabezpieczenia składowiska w Dzierżąznej przed szkodliwym oddziaływaniem gazu wykonano tylko jedno pionową studnie wyprowadzającą gazy do atmosfery. Dla odgazowania składowanych odpadów należałoby wykonać dodatkowo co najmniej jeszcze jedną pionową studnię wyprowadzającą gazy do atmosfery. Wysypisko to leży na terenie gminy Turek, lecz właścicielem wysypiska jest PGKiM z o.o. w Turku. Dla zabezpieczenia składowisk w Cisewie należy dokonać jego zamknięcia i rekultywacji bądź alternatywnie jego likwidacji poprzez wywiezienie wszystkich składowanych odpadów na składowisko spełniające wszystkie wymogi techniczne. Perspektywy zmniejszania emisji zanieczyszczeń do atmosfery w gminie Turek W gminie Turek istnieją możliwe dwa kierunki zmniejszania zanieczyszczeń atmosferycznych powodowane przez kotłownie lokalne i domowe. Pierwszy to modernizacja źródeł ogrzewania na paliwa ekologiczne typu gaz i olej. Drugi bardziej wskazany kierunek to modernizacja źródeł ogrzewania na paliwa odnawialne typu biomasa, zastosowanie pomp ciepła, wykorzystanie energii słonecznej, energii z, biogazu, 102

105 Należy podkreślić, że zgodnie z zapisami w Strategii Rozwoju Gminy Turek Cel główny 2 Ochrona środowiska naturalnego zidentyfikowano cel operacyjny Ekologiczne źródła energii Gmina w 2003r opracowała również program operacyjny w zakresie możliwości wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej, w aspekcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego gminy, który jest programem realizacji wspomnianych celów strategicznych. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza Zgodnie z klasyfikacją gmin pod względem występowania zagrożeń środowiska PIOŚ i WIOŚ (Biblioteka monitoringu środowiska Konin 1996) gmina Turek zaliczona została do grupy B gmina na której terenie wyniki badań nie wskazują na występowanie ponadnormatywnych zanieczyszczeń i uciążliwości, mimo stwierdzenia antropogenicznego oddziaływania. W subiektywnej ocenie zagrożeń w powietrzu atmosferycznym dla gminy Turek przyznano ocenę 0, oznacza to że w ocenach średniorocznych przy wzięciu pod uwagę dwutlenku siarki, pyłu zawieszonego, metali ciężkich w pyle zawieszonym (chrom, kadm, miedź, ołów i rtęć), tlenki azotu, formaldehyd i fluor gazowy nie zanotowano przekroczeń w wyżej wymienionych zakresach. Zgodnie z uzyskanymi danymi WSSE w Poznaniu, Dział Higieny Komunalnej, Oddział Kontroli Sanitarnej Powietrza w Turku badania stężenia zanieczyszczeń na terenie stacji pomiarowej Turek, ul. Uniejowska 1a w 2003 r przedstawiają się następująco: Nazwa substancji Dwutlenek siarki /SO 2 / Dwutlenek azotu /NO 2 / Pył zawieszony Liczba pomiarów w roku Stężenia średnioroczne w 2003 r. /w µg/m 3 / Stężenie średnioroczne grzewczy* Sezon letni Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu ** 95 12,1 19,8 4, ,6 35,0 20, ,5 36,4 4,5 40 Nazwa substancji Dwutlenek siarki /SO 2 / Maksymalne stężenia średniodobowe w 2003 r. /w µg/m 3 / Maksymalne stężenie średniodobowe Max. Stężenie średniodobowe w sezonie grzewczy* letni Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu **

106 Dwutlenek azotu /NO 2 / Pył zawieszony * sezon grzewczy , ** poziomy dopuszczalne podano zgodnie z załącznikami nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. /Dz. U. z 2002r. nr 87, poz. 796/ Analizując źródła zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy należy stwierdzić, że największa emisja do powietrza atmosferycznego pochodzi z ogrzewania budynków mieszkalnych. Emisje SO 2 i pyłowe są ok. pięciokrotnie większe od emitowanych przez przedsiębiorstwa i instytucje. Kotłownia Bazy Warenka jest największym emitorem zanieczyszczeń gazowych spośród podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, na podkreślenie zasługuje fakt że emituje ona dwukrotnie więcej NO 2 niż wszystkie budynki mieszkalne w gminie Klimat akustyczny i promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Klimat akustyczny Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Klimat akustyczny kształtują podstawowe typu źródeł hałasu: - komunikacja (drogowa, kolejowa, lotnicza) - zakłady przemysłowe, - warsztaty rzemieślnicze i usługowe, - obiekty użyteczności publicznej np. dyskoteki, - maszyny budowlane, - linie wysokiego napięcia >110 kv. Nadmierny hałas wywołuje negatywne skutki w organizmie człowieka. Może on powodować m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. Najtrudniejszym do wyeliminowania jest hałas drogowy, jednocześnie jest on najbardziej uciążliwy. Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A ( L Aeq ), wyrażonego w decybelach [ db ], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa poniższa tabela 104

107 Tabela Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Dopuszczalny poziom hałasu poziom dźwięku A w db Lp. Przeznaczenie terenu Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe 1 pora dnia pora dnia pora nocy A A 2 3 B 4 grupy źródeł hałasu pora nocy B obszary A ochrony uzdrowiskowej - tereny szpitali poza miastem tereny wypoczynkowo rekreacyjne poza miastem - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży - tereny domów opieki - tereny szpitali w miastach 3. - tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi - tereny zabudowy zagrodowej 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszk. ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administ., handl., i usługowych 1 wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym 2 pora dnia A przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom 3 pora nocy A przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom 4 pora dnia B przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia 5 pora nocy B przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy Hałas drogowy. Na teren gminy Turek znajdują się dwie drogi krajowe: nr 469 (Konin- Turek-Uniejów), nr 472 (Turek-Sieradz) oraz droga wojewódzka nr 470 (Kalisz- Turek-Kościelec). Ważniejsze drogi powiatowe na terenie gminy to: - droga nr Słodków-Cisew - droga nr Szadów Pański-Laski - droga nr Kaczki Średnie-Przykona - droga nr Wietchinin-Miłkowice 105

108 - droga nr Przykona-Wietchinin - droga nr Wrząca-Smaszew Ogólnie gmina posiada dobrą sieć dróg. Długość dróg gminnych i lokalnych wynosi 115,3 km, co stanowi 18% dróg w powiecie tureckim. W tym drogi o nawierzchni twardej wynoszą 32,6 km i stanowią 28,3% ogółu dróg gminnych i lokalnych w gminie. Wskaźnik dróg na 100 km 2 wynosi 106,4 i jest zdecydowanie większy od analogicznego wskaźnika w powiecie, który wynosi 68,9. Przez teren gminy przebiega trasa kolei wąskotorowej Zbiersk-Turek. Przeprowadzone przez WIOŚ pomiary na drodze krajowej nr 469 (Konin-Turek- Uniejów) wykazały przekroczenie dopuszczalnego natężenia hałasu. Ruch pojazdów samochodowych nieustannie wzrasta, szczególnie ilość dużych samochodów ciężarowych, które są najbardziej hałaśliwe. Wzdłuż drogi na terenie gminy Turek klimat akustyczny ulega pogorszeniu. W przypadku gdy natężenie ruchu w Turku będzie rosło należy rozważyć budowę ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż drogi na odcinkach zabudowy mieszkaniowej w przydrożnych miejscowościach (Słodków, Żuki, Turkowice i Szadów Pański) należałoby również systematycznie zwiększać obszary zieleni niskiej i wysokiej, pełniącej rolę naturalnego ekranu akustycznego. Na wymienionych odcinkach dróg należy dążyć do zmiany nawierzchni drogi na nawierzchnię tzw. cichą czyli nie powodującą nadmiernej ilości hałasu drogowego. Hałas przemysłowy Największym źródłem hałasu przemysłowego, położonym poza granicami gminy a na terenie miasta, jest ZE PAK Elektrownia Adamów S.A. Zgodnie z mapą akustyczną miasta Turek opracowaną przez Biuro Inżynierii Środowiska z Konina z 1994 r., zasięgiem oddziaływania hałasu Elektrownia Adamów obejmuje głównie wschodnią część miasta. Obszar przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w ciągu dnia, wyznaczony izofoną 50dB, mieści się w niewielkiej odległości od terenu elektrowni i nie obejmuje zabudowy mieszkalnej. W jej zasięgu znajdują się ogródki działkowe, natomiast izofona 40dB dla pory nocnej obejmuje swym zasięgiem znaczny obszar dochodzący do Osiedla Uniejowskiego, a na obszarze gminy Turek miejscowość Żuki W obszarze tym znajdują się pojedyncze budynki mieszkalne. Oznaczałoby to, że nie należy lokalizować tam nowych terenów zabudowy mieszkalnej, ale może on być przeznaczony pod działalność gospodarczą. Ponieważ rozkład wartości hałasu obliczony został teoretycznie w 1994 roku, konieczne jest wykonanie terenowych pomiarów hałasu w otoczeniu elektrowni, które będą podstawą do ustalenia rzeczywistego zasięgu ponadnormatywnego oddziaływania elektrowni. 106

109 Na ukształtowanie klimatu akustycznego w rejonie Bazy Warenka największy wpływ ma ruch samochodowy i prace wyładowczo-załadowcze. Hałas powodują też urządzenia wentylacyjne kotłowni. Ograniczenie poziomu hałasu może być uzyskane poprzez ekranowanie hałaśliwych urządzeń i zagospodarowanie działki zielenią, uzupełnienie pasa zieleni izolacyjnej wokół zakładu. Uciążliwy hałas powodowany przez bazę mieści się w granicach działki tego zakładu. Na ukształtowanie klimatu akustycznego w rejonie zakładu Sintur największy wpływ ma ruch samochodowy i prace wyładowczo-załadowcze. Hałas powodują też urządzenia wentylacyjne zakładu. Ograniczenie poziomu hałasu może być uzyskane poprzez ekranowanie hałaśliwych urządzeń i zagospodarowanie działki zielenią, uzupełnienie pasa zieleni izolacyjnej wokół zakładu, a szczególnie od strony zabudowy mieszkaniowej. Pas zieleni przyniesie najlepsze efekty gdy będzie składał się z zieleni niskiej i wysokiej. Powstanie w ten sposób naturalna bariera, która będzie zasłaniać teren zakładu oraz ograniczać rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń i hałasu. Poza wymienionymi teren gminy Turek wolny jest od przemysłowych źródeł emisji hałasu mogących decydująco wpływać na warunki akustyczne. Pewną uciążliwość mogą stanowić małe zakłady przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, zlokalizowane w samej zabudowie mieszkaniowej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Takie usytuowanie tego typu zakładów jest często wynikiem błędnych decyzji lokalizacyjnych. Są to głównie obiekty, których działalność związana jest z korzystaniem z urządzeń chłodniczych (agregaty chłodnicze, wentylatory). Urządzenia te są szczególnie uciążliwym źródłem hałasu w okresie letnim w porze nocnej, gdyż pracują praktycznie przez całą dobę zakłócając spokój mieszkańców sąsiadujących z nimi budynków (przy otwartych oknach w sezonie letnim). W skali gminy nie stanowią one jednak znaczącego problemu, a ograniczenie ich uciążliwości jest możliwe poprzez zastosowanie stosunkowo prostych rozwiązań technicznych Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Przez gminę przebiegają linie energetyczne wysokiego napięcia wychodzące z El. Adamów zlokalizowanej we wschodniej części miasta Turek. Z elektrowni w pięciu kierunkach odchodzą korytarze linii wysokiego napięcia. Głównym korytarzem jest korytarz przebiegający w kierunku Kłodawy, El. Konin i Łęczycy - biegną tu 4 linie wysokiego napięcia 3 linie po110 KV i jedna 220 KV. Trasa tego korytarza leży w północno-wschodniej części gminy i biegnie równolegle na wschód od drogi wojewódzkiej nr 470 (Kalisz-Turek-Koło). 107

110 Drugi korytarz wychodzi z elektrowni w kierunku północno-zachodnim do Konina przez Szadów Pański i Obrębiznę. Są to dwie linie wysokiego napięcia 110 i 220 KV. W kierunku południowo-zachodnim do Kalisza biegnie linia wysokiego napięcia 110 KV przebiegając przez obszar Turkowic i Kowali Księżych. W kierunku południowo-wschodnim biegnie korytarz linii energetycznych do Łodzi. Zlokalizowane są tam dwie linie wysokiego napięcia, każda po 220 KV. Linie te przebiegają przez teren gminy w miejscowości Żuki. W kierunku wschodnim przez miejscowość Warenka biegnie korytarz energetyczny, w którym znajdują się dwie linie po 110 KV Wszystkie korytarze biegnące przez teren gminy omija w dużej odległości skupiska zabudowy mieszkaniowej. Strefa szkodliwego oddziaływania ze względu na wytworzone pole elektromagnetyczne wynosi 37,5 m. Polskie przepisy ochrony środowiska odnoszą się do linii prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kv i wyższych. Ograniczenia lub sposoby korzystania z obszarów położonych bezpośrednio pod liniami elektroenergetycznymi oraz w ich sąsiedztwie powinny być zapisane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi występującymi w otoczeniu linii elektromagnetycznych zostały zapisane w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem (Dz. U. 107 poz. 676). 108

111 5. Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych Społeczeństwo, gospodarka i środowisko tworzą makrosystem z bardzo silnymi powiązaniami. Zaniedbania jednego elementu powoduje zawsze sytuację kryzysową w pozostałych elementach. Nadrzędnym celem staje się rozwój zrównoważony, jest to strategia rozwoju obejmująca wymiar: - ekonomiczny - ekologiczny (środowiskowy) - społeczny (kulturowy, demograficzny, etyczno-aksjologiczny, świadomościowy) W definicji D. Pearce`a rozwój zrównoważony to realizacja społecznie pożądanych celów takich jak: - wzrost realnego dochodu na osobę - poprawa stanu zdrowotnego i poziomu wyżywienia - równy dostęp do zasobów środowiska - poprawa poziomu wykształcenia Fundamentem rozwoju zrównoważonego jest jego kategoria trwałości i samopodtrzymywania się rozwoju. Oznacza to że gospodarka, społeczeństwo i środowisko powinny rozwijać się możliwie w jednakowym tempie, w praktycznie nieskończonym czasie. Zrównoważenie tempa rozwoju na obszarze o dobrym stanie środowiska może umożliwiać rozwój gospodarki i społeczeństwa bez pogarszania stanu środowiska naturalnego. Nadmierne przeciążenie ekosystemów i degradacja środowiska spowodują nieuchronnie załamanie gospodarki i upadek społeczności na danym obszarze. 109

112 Wzajemne sprzężenie systemów społeczeństwo, gospodarka i środowiska 5.1 Ochrona przyrody Główne cele gminy w zakresie ochrony przyrody: - Ochrona lasów, - Ochrona fauny i flory, - Ochrona ciągów ekologicznych i przyrodniczych, - Ochrona gleb, - Zalesienia gruntów porolnych, - Rozwój zieleni wiejskiej, - Edukacja w zakresie ochrony przyrody Kształtowanie strefy ekotonowej. 110