Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości

Transkrypt

1 2010 Badanie potrzeb dotyczących inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości Zamawiający: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/ Warszawa Wykonawca: CASE-Doradcy Sp. z o.o. ul.sienkiewicza Warszawa Badanie wykonane w ramach projektu systemowego Inicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości Fundusz Grantów na Inicjatywy, finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Warszawa, 30 kwietnia 2010r.

2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie...3 Cel badania...3 Metodologia...3 Źródła danych...5 Metodologia badania - etapy badania...7 Przedsiębiorczość i wspieranie przedsiębiorczości w literaturze przedmiotu...12 Usługi wspierające rozwój przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych...17 Kryteria wyboru dobrych praktyk...17 Przykłady polskich i zagranicznych "dobrych praktyk" w zakresie wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych...20 Mini-przedsiębiorstwa w szkołach średnich Europa...26 Mapa świadczonych usług i grup beneficjentów...29 Wnioski z przeprowadzonych badań jakościowych i konsultacji...37 Rekomendacje...42 Działania prowadzące do przestrzegania polityki równościowej...42 Rekomendacje ogólne założenia...42 Rekomendacje - działania rozszerzające...44 Rekomendacje - działania do kontynuacji...48 Rekomendacje - działania nowe...51 Założenia do Konkursu "Fundusz Grantów na Inicjatywy"...56 Aneksy

3 Wprowadzenie Cel badania Głównym celem badania była identyfikacja luk w zakresie inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze i wspierających rozwój przedsiębiorczości podejmowanych na poziomie regionalnym i krajowym. Katalog zdefiniowanych usług, stanowił podstawę do: określenia możliwości kontynuowania działań i transferu rozwiązań na poziom ponadregionalny i krajowy, opartych na najlepszych praktykach wypracowanych w latach ubiegłych, rozszerzenia wąsko sprofilowanych inicjatyw o dodatkowe elementy i przekształcenia ich w działania zintegrowane (pakietowe), w tym działania systemowe oraz określenia zakresu nowych, dotychczas niepodejmowanych przedsięwzięć na rzecz promowania postaw przedsiębiorczych i wspierania rozwoju przedsiębiorczości. Metodologia Badanie było realizowane przy użyciu jakościowych metod badawczych. Były to: analiza desk research, grupy fokusowe (FGI), panel dyskusyjny, pogłębione wywiady indywidualne. W ramach analizy desk desearch została przeprowadzona analiza dokumentów, opracowań i innych materiałów dotyczących wdrażania inicjatyw promujących postawy przedsiębiorcze oraz wspierających rozwój przedsiębiorczości na poziomie krajowym i regionalnym. Analizowane były działania zarówno oferujące wsparcie bezpośrednie (głównie inwestycyjne), jak i pośrednie (głównie szkolenia, doradztwo). W poszczególnych FGI uczestniczyli również przedstawiciele sąsiednich regionów. 3

4 Badania fokusowe zostały zrealizowane z pięciu miastach Polski (Gdańsk, Poznań, Katowice, Rzeszów, Warszawa). Badania dotyczyły oceny dobrych praktyk programów wspierających rozwój przedsiębiorczości i wspierania postaw przedsiębiorczych wdrażanych w poszczególnych regionach, nowych i rozszerzonych usług z tego obszaru, które potencjalnie mogą być wdrażane w regionach, a także rozwiązań instytucjonalnych. Uczestnikami badań fokusowych byli: - przedstawiciele urzędów marszałkowskich województw, w których prowadzone były FGI, - przedstawiciele urzędów marszałkowskich sąsiednich województw, - przedstawiciele Regionalnych Instytucji Finansujących, - przedstawiciele instytucji wdrażających PO KL i RPO (WUP, inne instytucje), - przedstawiciele instytucji rynku pracy (WUP), - przedstawiciele funduszy pożyczkowych (tylko w Katowicach i Rzeszowie), - przedstawiciele Instytucji Otoczenia Biznesu (Parki technologiczne, Inkubatory technologiczne). Dodatkowo w panelu zorganizowanym w Warszawie udział wzięli przedstawiciele instytucji administracji rządowej Ministerstwa Gospodarki oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Panel dyskusyjny (spotkanie podsumowujące) został przeprowadzony na zakończenie realizacji badania i miał charakter z jednej strony podsumowania dotychczasowych wniosków z badania, z drugiej zaś strony dotyczył oceny poszczególnych inicjatyw, które uznane zostały za dobre praktyki. Na tej podstawie przygotowano niniejszy raport. W panelu dyskusyjnym udział wzięli wyłącznie przedstawiciele urzędów marszałkowskich następujących województw: małopolskiego, lubelskiego, pomorskiego, opolskiego, mazowieckiego, wielkopolskiego, lubuskiego, śląskiego. Z przedstawicielami pozostałych urzędów marszałkowskich przeprowadzono konusltacje. Pogłębione wywiady indywidualne zostały przeprowadzone z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu, przedstawicielami instytucji, które realizowany projekty z zakresu wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych, przedstawicielami sieci instytucji wspierających przedsiębiorczość oraz przedstawicielami administracji publicznej. Lista osób z którymi przeprowadzono wywiady pogłębione znajduje się w aneksie. 4

5 Źródła danych W ramach badania analizowany był szeroki katalog źródeł informacji i programach i projektach wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych. W pierwszej kolejności dokonano jednak przeglądu litaratury pod kątem bieżących tendencji światowych (i krajowych) w zakresie wspierania przedsiebiorczości. Przegląd literatury pomógł również zdefiniować kryteria wyboru dobrych praktyk. Analizie w ramach badania poddano zarówno inicjatywy finansowane ze środków krajowych, jak i zagranicznych (głównie fundusze strukturalne). Przedmiotem analiz były inicjatywy, projekty i programy (zakończone i realizowane obecnie), finansowane w ramach programu PHARE, programów operacyjnych, inicjatywy Unii Europejskiej (m.in. EQUAL, Leonardo da Vinci, SPO RZL, SPO WKP, PO KL, innych inicjatyw KE), Banku Światowego, usługi sieci KSU (Krajowy System Usług), KSI KSU (Krajowa Sieć Innowacji KSU), środków krajowych oraz środków będących w dyspozycji instytucji pożytku publicznego (np. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości) oraz innych dostępnych źródeł. Badaniem desk research zostały objęte m.in. następujące źródła: Baza danych o projektach LdV analizie poddano zarówno Projekty Mobilności, Projekty Partnerskie, jak i Projekty Transferu Innowacji. Projekty te dotyczyły zarówno wsparcia działań miękkich na rzecz przedsiębiorczości, jak i działań twardych, zmierzających do wsparcia konkretnych przedsiębiorstw (Projekty Transferu Innowacji). Źródłem informacji była baza ADAM zawierająca informacje o wszystkich realizowanych w ramach Programu projektach, w tym projektach realizowanych z udziałem polskich partnerów, znajdująca się na stronie Baza danych o projektach EQUAL (Temat F) dostępna na stronie oraz strony internetowe poszczególnych liderów i partnerów projektów. Projekty realizowane w ramach Tematu F miały na celu ułatwianie i wspomaganie wprowadzania nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych. Rozwiązania te miały podnieść konkurencyjność przedsiębiorstw oraz pobudzać świadomość pracodawców o konieczności dokształcania kadry zarządzającej i pracowników. Pozostały Tematy IW EQUAL także 5

6 dotyczyły szeroko rozumianej tematyki wspierania przedsiębiorczości, przy czym Temat F nie znalazł swojej kontynuacji w ramach zakresu działań możliwych do realizowania w ramach obecnego okresu programowania (PO KL). Projekty realizowane w ramach działania 2.5 ZPORR dostępne strony internetowe instytucji wdrażających działanie w poszczególnych regionach, strony podmiotów realizujących projekty oraz strony urzędów marszałkowskich. Projekty realizowane w ramach działania 2.6 ZPORR dostępne strony internetowe instytucji wdrażających działanie w poszczególnych regionach, strony podmiotów realizujących projekty oraz strony urzędów marszałkowskich. Projekty realizowane aktualnie w ramach 8 Osi Priorytetowej PO KL w poszczególnych regionach źródłem danych była w pierwszej kolejności baza projektów realizowanych w ramach PO KL prowadzona przez MRR, następnie strony internetowe poszczególnych instytucji wdrażających oraz strony internetowe podmiotów realizujących projekty. Programy i działania realizowane w ramach poprzedniego i bieżącego okresu programowania ukierunkowane na wspieranie przedsiębiorczości (SPO WKP, SPO RZL) lub wspieranie sieci instytucji otoczenia biznesu (SPO WKP, PO IG) źródłem danych były strony internetowe PARP oraz w dalszej kolejności strony internetowe poszczególnych beneficjentów środków (np. Działania finansowane ze środków własnych jednostek samorządu terytorialnego na poziomie wojewódzkim - strony internetowe wszystkich Urzędów Marszałkowskich. Strony internetowe i dostępne materiały na temat programów wspierania przedsiębiorczości realizowanych przez instytucje międzynarodowe (OECD) analiza rozpoczęła się od strony Strony internetowe i dostępne materiały na temat programów wspierania przedsiębiorczości w innych krajach analizie poddano kilkadziesiąt stron internetowych instytucji rządowych (i innych) w wybranych do analizy czterech krajach. Projekty realizowane w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych strony internetowe poszczególnych urzędów marszałkowskich oraz instytucji wdrażających poszczególne działania (np. 6

7 Fundusze przedakcesyjne (kolejne edycje PHARE) dostępne strony internetowe programów wsparcia i rozwoju przedsiębiorczości oraz programów grantowych z tego zakresu strony internetowe PARP oraz niektóre dostępne strony projektów i programów (np. PHARE Inicjatywa). Program INTERREG strona internetowa a następnie dostępne strony internetowe projektów. Inne środki finansowe służące wspieraniu przedsiębiorczości analiza stron internetowych Regionalnych Instytucji Finansujących oraz innych instytucji zajmujących się wdrażaniem programów i programów grantowych ukierunkowanych na wspieraniem przedsiębiorczości w regionach - np. agencje rozwoju regionalnego (nie będące RIF). Strony internetowe instytucji pozarządowych zajmujących się wspieraniem przedsiębiorczości, takich jak Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości ( Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ( Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości ( Fundacja Edukacji Ekonomicznej, czy też Portal Edukacji Ekonomicznej prowadzony przez NBP. Warto dodać, że z perspektywy zadania, jakim była analiza działań z zakresu wspierania przedsiębiorczości oraz postaw przedsiębiorczych i konieczności dokonania wyboru dobrych praktyk, największe znaczenie miały działania realizowane w ramach Programu Leonardo da Vinci, działania realizowane w ramach Tematu F IW EQUAL, działania 2.5 ZPORR oraz 6.2 PO KL, wybrane działania realizowane w ramach Programu INTERREG, jak również działania prowadzone przez organizacje pozarządowe. Te ostatnie, jak również działania realizowane w ramach LdV i INTERREG można uznać za najbardziej innowacyjne. Natomiast projekty realizowane w ramach IW EQUAL dają duży ładunek wiedzy w odniesieniu do budowania partnerstw instytucji na rzecz szeroko rozumianego wspierania przedsiębiorczości. Metodologia badania - etapy badania Metodologia badania obejmowała kilka następujących po sobie kroków badawczych, z których każdy następny uwzględniał wyniki etapu poprzedniego. W każdym z etapów, za wyjątkiem 7

8 formułowania rekomendacji, wykorzystano także odrębny katalog narzędzi badawczych. Kolejność działań prezentuje poniższy schemat. Schemat 1. Etapy badania. Źródło: opracowanie własne. Pierwszym krokiem w realizacji badania była analiza literatury. Dokonano przeglądu literatury, zarówno polskiej, jak i zagranicznej z zakresu wspierania przedsiębiorczości i wspierania postaw przedsiębiorczych. W analizie przede wszystkim uwzględniono aspekt ekonomiczny wsparcia przedsiębiorczości, ale nie mniej uwagi poświęcono aspektowi psychologicznemu (w kontekście wsparcia postaw przedsiębiorczych). Metodą podstawową była tutaj analiza desk research. Drugim krokiem była analiza inicjatyw, działań i projektów realizowanych w obszarze wspierania przedsiębiorczości i wspierania postaw przedsiębiorczych w Polsce w okresie od 2000r. do dnia dzisiejszego. Analiza wykonana została w oparciu o przygotowany formularz oceny inicjatywy (Aneks nr 1), zaś poddano jej szeroki katalog inicjatyw finansowanych zarówno ze środków strukturalnych obecnej perspektywy finansowej, poprzedniej perspektywy finansowej, środków przedakcesyjnych, środków własnych instytucji pozarządowych działających na rzecz wspierania przedsiębiorczości lub postaw przedsiębiorczych, środków instytucji i programów zagranicznych, 8

9 środków instytucji publicznych, w tym środków własnych jednostek samorządu terytorialnego. Ocenie poddano ponad 200 inicjatyw, działań i projektów. Metodą podstawową była tutaj analiza desk research. Kolejnym etapem było formułowanie dobrych praktyk. Dobre praktyki uwzględniały wnioski płynące z analizy literatury (odniesienie się do kierunków wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych w ramach Funduszu Grantów na Inicjatywy) oraz wnioski płynące z etapu drugiego. Na podstawie przeglądu opisów wszystkich projektów i działań, ich zakresów, form działań, charakteru podejmowanych inicjatyw oraz efektów i etapu na jakim następuje wsparcie (patrz formularz oceny inicjatywy), a także wykorzystując wnioski płynące z przeglądu literatury, dokonano wstępnej selekcji tych kryteriów, które działania Funduszu Grantów na Inicjatywy powinny uwzględniać i premiować. Były to następujące kryteria: uwzględniające aspekt kontynuowania prowadzonych działań i doświadczenie aplikujących o środki uwzględniające możliwość wsparcia finansowego przedsiębiorstw uwzględniające powiązania działań ze strategiami rozwoju regionów i innymi strategiami posiadającymi umocowanie regionalne uwzględniające potrzeby poszczególnych branż regionów uwzględniające potrzeby firm w różnych fazach rozwoju uwzględniające wspieranie postaw w różnych etapach ich aktywności uwzględniające szeroki katalog grup docelowych (zakres wsparcia) uwzględniające wpływ na czynniki rozwoju (aktywne, pasywne, krytyczne) innowacyjność podejmowanych inicjatyw uwzględniające prowadzenie działań sieciowych i podejmowanie współpracy wielkość budżetu przewidywanych działań uwzględniające kompleksowość wsparcia i poziom zaawansowania działań uwzględniające sposób rekrutacji stwarzające możliwość tworzenia wiedzy stwarzające możliwośc podnoszenia umiejętności i kwalifikacji uwzględniające formę zajęć i działań na rzecz wsparcia postaw przedsiębiorczych uwzględniające efekty wsparcia. 9

10 Na tej podstawie przeprowadzono dyskusję (wewnętrzny panel ekspertów), która pozwoliła zawęzić zakres kryteriów i zdefiniować najważniejsze z punktu widzenia Funduszu Grantów na Inicjatywy. Wybór dokonany został w oparciu o następujące czynniki: - obligatoryjne (w naszej opinii konieczne do uwzględnienia w ramach Funduszu Grantów) (uwzględnienie fazy rozwoju firm, grupy docelowe działań); - podkreślające efekt skali poszczególnych działań, co stanowi podstawę do uznania inicjatywy za dobrą praktykę (np. doświadczenie, budżet); - odnoszące się do efektów działań (np. innowacyjność, sieciowanie). Na tej podstawie wybrano katalog kryteriów dobrych praktyk, które w opinii zespołu powinny być podstawą wyboru inicjatyw w ramach Funduszu Grantów na Inicjatywy. Są to następujące kryteria: 1. Wspieranie działań związanych z fazą rozwoju, w której znajdują się firmy 2. Wspieranie wybranych grup docelowych 3. Wielkość budżetu na inicjatywę i źródło finansowania 4. Wspieranie działań będących w korelacji z regionalnymi strategiami i regionalnymi potrzebami 5. Rozwiązania innowacyjne 6. Sieciowanie i budowanie współpracy 7. Liczba wspartych uczestników/firm (efektywność) 8. Poziom zaawansowania i efekt synergii. Metodą podstawową był tutaj panel ekspertów (członków zespołu badawczego) poprzedzony burzą mózgów. W kolejnym kroku badawczym dokonano wyboru tych spośród projektów, inicjatyw i działań, które spełniały kryteria wyboru dobrych praktyk. Przygotowano szeroki katalog działań i usług świadczonych na rzecz wspierania przedsiębiorczości i wzmacniania postaw przedsiębiorczych, a następnie dokonano klasyfikacji przy użyciu metody taksonomii fenetycznej, opartej o podobieństwa między obiektami. Usługi zostały pogrupowane w dziewięć obszarów. 10

11 Ostatni etap, to etap formułowania rekomendacji dla Funduszu Grantów na Inicjatywy, w trzech obszarach: działań i usług nowych, działań i usług wartych kontynuowania oraz działań rozszerzających. Podział usług na poszczególne grupy nastąpił w oparciu o wnioski i wiedzę wynikającą z przeglądu inicjatyw i działań oraz wiedzę wynikającą z przygotowanych założeń konkursu Fundusz Grantów na Inicjatywy. Podstawą kategoryzacji usług i działań były zdefiniowane kryteria wyboru projektów. Tak więc przykładowo, wśród usług nowych znalazły się te usługi i działania, które obejmują nowe zakresy, formy/formuły przedsięwzięć promujących podstawy przedsiębiorczości i wspierania rozwoju przedsiębiorczości o zasięgu ponadregionalnym lub krajowym podejmowane jako działania o charakterze pilotażowym uwzględniające specyficzne uwarunkowania społeczno-gospodarcze, historyczno-kulturowe regionów, sektorowe, specyfikę grup docelowych do których mogą być adresowane, nowe formy/formuły realizacji przedsięwzięć 1, nie mogą być dofinansowane z istniejących źródeł pomocy zewnętrznej (funduszy strukturalnych), jak również dotyczą wsparcia przedsiębiorczości w określonym etapie rozwoju firm, bądź skierowane są do określonej grupy docelowej, oraz są efektywne lub innowacyjne lub zmierzają do budowania sieci powiązań. 1 Warunek określony w ofercie i wynikający z wymogów postępowania. 11

12 Przedsiębiorczość i wspieranie przedsiębiorczości w literaturze przedmiotu Problematyka wspierania przedsiębiorczości jest w Polsce tematem stosunkowo nowym. W literaturze przedmiotu podejście do przedsiębiorczości ma wymiar horyzontalny przedsiębiorczością zajmują się bowiem autorzy reprezentujący różne dyscypliny naukowe, w tym przede organizację i zarządzanie, socjologię, historię, psychologię i ekonomię. Dwie ostatnie dyscypliny będą również przedmiotem niniejszej analizy. Przedsiębiorczość, to zespół cech i zachowań właściwy przede wszystkim przedsiębiorcom; w teorii ekonomii przedsiębiorczość jest bądź swoistą formą pracy, bądź czwartym (obok pracy, ziemi, kapitału) czynnikiem produkcji; główne cechy przedsiębiorczości to: umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów oraz gotowość do podejmowania ryzyka. Inna definicja mówi, że przedsiębiorczość, to umiejętność doboru i zaangażowania w działalności gospodarczej, prowadzonej w warunkach niepewności, czynników wytwórczych w sposób zapewniający zysk jednemu przedsiębiorcy lub grupie przedsiębiorczych osób. 2 W ujęciu psychologicznym, za "przedsiębiorczość" uznać można stan umysłu i postawę, sposób myślenia i działania. 3 Przedsiębiorczość można rozumieć również jako cechę przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, pod którą rozumie się gotowość i zdolność do podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętność wykorzystania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowywania się do zmieniających się warunków. 4 W innym ujęciu przedsiębiorczość do cecha, która wyzwala inicjatywę, zapobiegliwość oraz troskę o rozwój firmy, o maksymalizację jej wyników rzeczowych, jak i finansowych. 5 Przedsiębiorczość 2 Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Schumpeter J.A., The Creative Response in Economic History, Journal of Economic History 7 (Nov. 1947): ; Joseph A. Schumpeter, The Theory of Economic Development: An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest, and the Business Cycle (Cambridge, Mass., 1961), w: Valtonen H., Entrepreneurial Attitudes in the Autobiographies of Twentieth-Century Business Leaders in Finland and the United States, Does Culture Matter? Business and Economic History vol.5, Druckner P.F. Innowacje i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady. PWE Warszawa Skowronek-Mielczarek A., Znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw, w: Przedsiębiorstwprzedsiębiorczość-rynek, wydawnictwo SGH, Warszawa

13 można zdefiniować w końcu jako wielowymiarowe zjawisko uwarunkowane czynnikami społecznymi i ekonomicznymi, gdzie do czynników społecznych zaliczyć można osobość, poziom wykształcenia, zdolność absorpcji wiedzy. 6 Spotykane w litaraturze definicje przedsiębiorcy i przedsiębiorczości mogą zostać sklasyfikowane w trzy podstawowe teorie: - definicje skonstruowane na podstawie ekonomicznych funkcji działań przedsiębiorczych w gospodarce; - definicje odwołujące się do cech osobowych przedsiębiorców. Ta grupa definicji koncentruje się na wymianie cech osobowych i pesonalnej charakterystyce przedsiębiorcy (kreatywność, skłonność do ryzyka, potrzeba osiągnięć, itd.); - definicje traktujące przedsiębiorczość jako rodzaj menedżerskiego podejścia, specyficzny sposób zarządzania. 7 Z kolei wspieranie przedsiębiorczości to tworzenie warunków do kształtowania warunków i rozwoju cech personalnych, które umożliwiają indywidualny rozwój przedsiębiorczości człowieka i struktur, w których funkcjonuje. 8 Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości może odbywać się poprzez: - działania nakierowane na zwiększenie liczby przedsiębiorstw, albo - działania koncentrujące się na zwiększeniu szans przeżycia firm. 9 Wybór odpowiedniej strategii zależy od wielu czynników: liczby przedsiębiorstw, które umierają w ciągu określonego okresu, rodzaju tych które pozostają, liczby powstałych i utraconych miejsc pracy a nawet do tego jak w danym społeczeństwie odbierana jest porażka. Z badań wynika, że np. w Holandii porażka w prowadzeniu działalności gospodarczej naznacza przedsiębiorce stygmatem pechowca, podczas gry w USA porażka jest jednym z elementów każdego działania przedsiębiorczego. 6 Chmieliński P., Wspieranie przedsiębiorczości w działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw, w: Przedsiębiorczość w teorii i praktyce, Strużycki M., SGH, Warszawa Piasecki B., Przedsiębiorczość i mała firma, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź Chmieliński P., Wspieranie przedsiębiorczości w działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw, w: Przedsiębiorczość w teorii i praktyce, Strużycki M., SGH, Warszawa Schutjens V., Wever E., Determinants of new firm success, Papers in Regional Science, vol.79,

14 W literaturze światowej coraz częściej pisze się także o modelu kultury przedsiębiorczości i o orientacji na przedsiębiorczość (entrepreneurial orientation - EO). 10 Lumpkin i Dess wymieniają pięć istotnych wymiarów składających się na EO są to: autonomia, innowacyjność, skłonność do podejmowania ryzyka, aktywność i konkurencyjność. EO różni się w tym ujęciu od przedsiębiorczości. 11 Valtonen dodaje do tego katalogu dodatkowo kreatywność, wytrwałość, wiarę we własne możliwości oraz w wolność gospodarczą, pracowitość. 12 W kontekście niniejszego badania należy także odnieść się do problematyki kształcenia i nauczania przedsiębiorczości na różnych szczeblach i poziomach. W tym zakresie warto odnieść się do raportu Komisji Europejskiej, która definiuje dwie koncepcje nauczania przedsiębiorczości i kształtowaniu postaw: - szerszą, w której kształtowanie przedsiębiorczych zachowań i umięjętności obejmuje określone cechy osobowe (i nie jest zorientowane na ułatwianie prowadzenia działalności gospodarczej), - węższą, dążącą do nauczania jak należy tworzyć i prowadzić własną działalność. 13 Nauczanie przedsiębiorczości, wprowadzane na różnych szczeblach edukacji i dostosowane do poziomu percepcyjnego odbiorców, powinno realizować następujące cele: - promocja rozwoju tych cech osobowości, które są istotne w kontekście przedsiębiorczości (kreatywność, inicjatywa, chęć podejmowania ryzyka), - umożliwanie kontaktu ze środowiskiem biznesowym, podkreślenie roli przedsiębiorców dla społeczności lokalnych, - podnoszenie świadomości wśród uczniów na temat możliwości rozwoju kariery przez samozatrudnienie, - organizacja działań opartych na konpcepcji learning by doing (np. prowadzenie wirtualnych firm przez uczniów), 10 Lee S.M., Peterson S.J., Culture, Entrepreneurial Orientation, and Global Competitiveness, Journal of World Business / 35(4) / Lumpkin, G. T., Dess, G. G. (1996). Clarifying the entrepreneurial orientation construct and linking it to performance. Academy of Management Review, 21: Valtonen H., Entrepreneurial Attitudes in the Autobiographies of Twentieth-Century Business Leaders in Finland and the United States, Does Culture Matter? Business and Economic History vol.5, Education for Entrepreneurship, Final Report, Komisja Europejska, Bruksela

15 - dostarczanie szkoleń, uczących jak rozpocząć prowadzić własną firmę (w szczególności w szkołach zawodowych, technicznych lub na uniwersytetach). 14 Zwiększenie kreatywności i aktywności gospodarczej środowisk akademickich wymaga uwzględnienia specyfiki grupy studentów i pracowników naukowych. W odniesieniu do studentów działania takie powinny opierać się przede wszystkim na intensyfikacji wykorzystania metod aktywizujących studentów w całym procesie edukacyjnym poprzez wykorzystanie m.in. takich narzędzi jak: - realizacja w małych grupach projektów opartych na realnych przesłankach; projekty zarówno teoretyczne, jak i praktyczne mające na celu naukę twórczej realizacji wspólnych przedsięwzięć, pracy w zespole, - stymulowanie aktywności studentów do wypracowania własnych sposobów realizacji stawianych przed nimi zadań, - położenie nacisku na niezależność i logikę myślenia oraz rozwiązywania problemów. W przypadku kadry naukowej działania mogą obejmować np.: - pracę w firmie, prowadzenie działalności gospodarczej, - aktywność ekspercką, - prowadzenie badań i opracowanie rozwiązań pod konkretne potrzeby rynkowe. 15 Potrzeby firm w zakresie wsparcia można sklasyfikować z punktu widzenia różnych kryteriów: - potrzeby związane z fazą rozwoju w której znajduje się firma, - potrzeby firm o określonym rozmiarze. 16 Dodać można tutaj dodatkowo: - potrzeby firm z określonej branży - potrzeby firm z określonego regionu. 14 Kulikowski M., Zielińska M., Promowanie postaw przedsiębiorczych w nauczaniu na poziomie podstawowym i średnim w Europie, w: Przedsiębiorczość stymulatorem rozwoju gospodarczego, Brdulak J., Kulikowski M., Warszawa Mażewska M., Kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród studentów i kadry naukowej w: Przedsiębiorczość akdemicka. Raport z badania. PARP, Warszawa Bieńkowska B., Lokalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości, w: Przedsiębiorczość stymulatorem rozwoju gospodarczego, Brdulak J., Kulikowski M., Warszawa

16 Odnosząc to na koniec do przedsiębiorczości akademickiej, warto przytoczyć wyniki badań przeprowadzonych wśród studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Badania te pokazały, że mimo, że najczęstszą deklarowaną przyczyną braku planów własnej działalności był brak finansów, studenci, którzy chcą założyć firmę, najchętniej przyjęliby pomoc w postaci szkoleń, doradztwa i akcji ułatwiających nawiązywanie kontaktów, w tym szkoleń i doradztwa z zakresu planowania, zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej (...) Pomoc merytoryczna zdaje się w największym stopniu ważna, zarówno by kształtować probiznesowe postawy, jak i pomóc tym, którzy już takie postawy wykazują. 17 Jest więc to szerokie pole do działania dla przedsięwzięć z zakresu aktywizacji postaw przedsiębiorczych, kreatywności i przedsiębiorczości. Analiza literatury przedmiotu wskazuje, że w kontekście wspierania przedsiębiorczości, jak również w kontekście wspierania postaw istotne jest realizowanie działań, które będą połączeniem działań miękkich (znajdujących oparcie w definicjach wspierania przedsiębiorczości w ujęciu psychologicznym, a także w ujęciu ekonomicznym, ale odnoszącym się do działań miękkich związanych z zachowaniami) oraz działań bezpośrednio skierowanych do przedsiębiorstw (w różnych fazach rozwoju). Ich zakres prezentuje schemat 2. Schemat 2. Zakres wsparcia inicjatyw w ramach Funduszu Grantów. Źródło: opracowanie własne. 17 Cieślar J., Czebreszuk D., Kietlińska-Zaleska B., Zimolzak P., Raport. Przedsiębiorczość studentów Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

17 Bezpośrednią konsekwencją powyższego jest m.in. fakt uwzględnienia przy dokonywaniu analizy inicjatyw, projektów i działań (a następnie przy wyborze dobrych praktyk i formułowaniu rekomendacji) tych, które dotyczą wspierania przedsiębiorczości na różnych etapach rozwoju, jak również uwzględnienie poziomu percepcyjnego odbiorców i skierowanego do nich katalogu działań. Usługi wspierające rozwój przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych Kryteria wyboru dobrych praktyk Przeprowadzona analiza desk research oraz analiza literatury pozwoliła sformułować kryteria, które posłużyły w badaniu jako warunki dalszej oceny inicjatywy, działania lub projektu. Warunki te definiowały następujące kryteria: Wspieranie działań związanych z fazą rozwoju, w której znajdują się firmy wśród działań wspierających przedsiębiorczość, które z założenia mają być działaniami systemowi, powinno uwzględniać się w naszej opinii działania skierowane do przedsiębiorstw będących na różnych etapach swojego rozwoju, w tym do potencjalnych przedsiębiorców. Wyróżniliśmy tutaj cztery etapy: preinkubacja, inkubacja, rozwój (wejście na nowy rynek, budowanie nowych kompetencji, nowe produkty i usługi) i rozwój dynamiczny. Działania te przyniosą lepszy skutek i efekty długoterminowe niż działania zmierzające wyłącznie do ożywienia działalności gospodarczej. Wspieranie wybranych grup docelowych ten warunek uznania inicjatywy za dobrą praktykę powiązany jest z warunkiem pierwszym, a więc z warunkiem dotyczącym konieczności wsparcia firm będących na różnych etapach rozwoju. W tym przypadku chodzi jednak o zróżnicowanie działań pod kątem konkretnych grup docelowych, jak również uwzględnienie potrzeb związanych ze wsparciem postaw przedsiębiorczych i określonych grup do których wsparcie powinno to być kierowane. Wśród dobrych praktyk i w konsekwencji działań rekomendowanych znalazły się działania, które obejmują szereg grup docelowych. 17

18 Wielkość budżetu na inicjatywę i źródło finansowania kryterium wielkości budżetu miało charakter porządkujący. Uwzględniono tutaj skalowalność w kontekście Funduszu Grantów na Inicjatywy (i zakładaną wielkość dotacji w ramach Funduszu). Niektóre działania (np. realizowane w ramach Programu INTERREG, czy realizowane przez fundacje wspierające postawy przedsiębiorcze) ze względu na swoją małą skalę nie zostały ujęte wśród dobrych praktyk. Wspieranie działań będących w korelacji z regionalnymi strategiami i regionalnymi potrzebami potrzeby firm w zakresie wsparcia osadzone są w regionalnym kontekście, a więc dotyczą pewnych specyficznych problemów lub dotyczą określonych branż. Co jest istotne z punktu widzenia Funduszu Grantów na Inicjatywy, problemy te bądź specyficzne branże nie mają charakteru jednostkowego np. potrzeby wsparcia przedsiębiorstw związanych z przemysłem lotniczym będą występowały zarówno w województwie podkarpackim, jak i lubelskim, czy też mazowieckim. Potrzeby firm związanych z przemysłem motoryzacyjnym dotyczyć będą województw śląskiego i wielkopolskiego i dolnośląskiego, itd. Strategie poszczególnych województw definiują obszary wsparcia przedsiębiorczości (choć niestety zwykle bardzo szeroko) i działania realizowane w ramach Funduszu Grantów na Inicjatywy powinny się do nich odnosić. Rozwiązania innowacyjne wśród działań rekomendowanych do wsparcia (wśród zidentyfikowanych dobrych praktyk) znalazły się działania, które w naszej opinii mają charakter innowacyjny. Pod pojęciem rozwiązań innowacyjnych rozumiemy tutaj działania niestandardowe, które z jednej strony nie znalazłyby źródła finansowania w funduszach strukturalnych obecnej perspektywy finansowej, z drugiej zaś strony, były przedmiotem projektów realizowanych wcześniej z innych źródeł. Do takich działań zaliczyć można z pewnością działania realizowane w ramach programu Leonardo da Vinci, IW EQUAL - Temat F, czy też działań prowadzonych przez Fundację Młodzieżowej Przedsiębiorczości, bądź Fundację Edukacji Ekonomicznej. Sieciowanie i budowanie współpracy do dobrych prakty zaliczyć należy także te działania, które sprzyjają budowaniu sieci współpracy pomiędzy instytucjami i przedsiębiorstwami. Przykładem teakich działań są z pewnością projekty realizowane w ramach Temat F IW EQUAL, gdzie większość projektów zmierzała do budowania szerokiego partnerstwa (w tym partnerstwa ponadnarodowego) instytucji zrzeszających bądź reprezentujących przedsiębiorstwa, instytucji administracji publicznej, w tym 18

19 jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstw. Ale partnerstwo dotyczy także innych działań, w tym przede wszystkim budowanie współpracy i pomostów pomiędzy przedsiębiorczością a światem nauki. W tym przypadku działania realizowane w ramach Funduszu Grantów powinny obejmować partnerów reprezentujących wszystkie wierzchołki tzw."złotego trójkąta : biznes-administracja-nauka. Liczba wspartych uczestników/firm (efektywność) analizując poszczególne programy, projekty i inicjatywy zwracano również uwagę na efekty prowadzonych działań. Analizowano nie tylko kryteria ilościowe, ale także kryteria jakościowe. Poziom zaawansowania i efekt synergii jednym z ważniejszych kryteriów w naszej ocenie, jest efekt synergii oraz poziom zaawansowania inicjatywy. Przeprowadzona analiza pokazała, że te inicjatywy, które wynikają z wcześniejszych doświadczeń instytucji je realizujących, są zwykle dopracowane i przemyślane i przynoszą lepsze efekty (nie oznacza to oczywiście, że w ramach Funduszu Grantów powinno wspierać się tylko działania, które są kontynuacją innych działań). Z kolei drugim aspektem jest tutaj synergia działań (bądź ich komplementarność), czyli wzajemne dopełnianie się lub uzupełnianie projektów. W naszej opinii w ramach dofinansowanych inicjatyw w ramach Funduszu Grantów, powinny znaleźć się te inicjatywy, które tworzą efekty synergii z istniejącymi inicjatywami i działaniami prowadzonymi przez instytucje (nie wyklucza to z kolei podejmowania zupełnie nowych inicjatyw). Wniosek ten wynika również z faktu, że szereg ciekawych i wartościowych inicjatyw finansowanych z różnych źródeł w poprzednim okresie programowania lub wcześniej, pomimo wypracowanych rozwiązań i efektów, nie ma swojej kontynuacji w obecnym okresie programowania. Spośród wszystkich analizowanych inicjatyw, działań, programów i projektów (łącznie analizie poddano ich ponad 200) wybrano te, które spełniały więcej niż trzy powyższe kryteria. Oczywiście ich katalog mógł być różny (ze względu na specyfikę działań), przy czym dwa pierwsze kryteria były kryteriami obligatoryjnymi. Na tej podstawie dokonano wyboru dobrych praktyk, które w dalszej kolejności posłużyły do formułowania rekomendacji. 19

20 Przykłady polskich i zagranicznych "dobrych praktyk" w zakresie wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych Poniżej przedstawione zostały przykładowe (wybrane) dobre praktyki w zakresie wspierania przedsiębiorczości i postaw przedsiębiorczych. Do zaprezentowania polskich dobrych praktyk przyczyniło się nie tylko spełnianie przez nie zdefiniowanych kryteriów wyboru dobrych praktyk, ale przede wszystkim ciekawe i nietypowe przedsięwzięcia, realizowane w partnerstwie wielu instytucji (co jest istotne z punktu widzenia Funduszu Grantów na Inicjatywy), zaś w jednym przypadku zróżnicowany katalog odbiorców działań (Przedsiębiorcze Kielce). Z kolei przykłady zagraniczne wybrane zostały ze względu na szeroki zakres wsparcia firm na różnych etapach rozwoju (Dania), innowacyjność działań (działania KE) oraz wsparcie określonych, wybranych grup (wspieranie przedsiębiorczości kobiet w Wielkiej Brytanii oraz rolników we Włoszech). Biznes dla biznesu - budowa platformy współpracy między inwestorami prywatnymi i pomysłowymi przedsiębiorcami Źródło finansowania Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Poddziałanie "Wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu". Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Agencję Rozwoju Pomorza na obszarze pięciu województw: pomorskiego, mazowieckiego, zachodniopomorskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego. Powstał w odpowiedzi na potrzeby przedsiębiorców i osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej, poszukujących kapitału na realizację nowych pomysłów biznesowych. Cele projektu to: upowszechnienie informacji na temat korzyści i usług, które inwestorzy prywatni (w tym Anioły Biznesu) oferują pomysłodawcom potencjalnym lub działającym przedsiębiorcom, podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności pomysłodawców, niezbędnej w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania o charakterze udziałowym. W ramach projektu przeprowadzone zostaną m.in. bezpłatne, specjalistyczne szkolenia dla pomysłodawców oraz zostanie zorganizowany konkurs, który umożliwi pomysłodawcom 20

21 zaprezentowanie się przed jury składającym się z inwestorów prywatnych. Konkurs będzie miał na celu wyłonienie najciekawszych pomysłów i przedstawienie ich kapitałowi prywatnemu. W wyniku realizacji projektu powstanie Platforma Internetowa jako miejsce służące kojarzeniu autorów ciekawych pomysłów na biznes z potencjalnymi inwestorami. Platforma zawierać będzie szereg zaawansowanych narzędzi internetowych przydatnych zarówno pomysłodawcom, jak i inwestorom.,,fit for Europe Projekt był realizowany przez EURADA - European Association of Development Agencies - Europejskie Stowarzyszenie Agencji Rozwoju Regionalnego (koordynatorem projektu) oraz 31 instytucji gospodarczych z 15 krajów: Austrii, Belgii, Czech, Niemiec, Hiszpanii, Cypru, Estonii, Francji, Finlandii, Węgier, Włoch, Polski, Rumunii, Słowacji i Słowenii. Polska reprezentowana jest przez 7 Agencji Rozwoju Regionalnego, w tym przez Zachodniopomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. w Szczecinie. Projekt skierowany był do MSP. Jego celem było budowanie więzi handlowych pomiędzy przedsiębiorcami z krajów członkowskich i kandydujących Unii Europejskiej poprzez umożliwienie im udziału w spotkaniach o charakterze kooperacyjnym. W ramach projektu: przeprowadzono szkolenia dla MSP na temat korzyści wynikających ze współpracy handlowej z przedsiębiorstwami z innych krajów, zorganizowano 14 giełd kooperacyjnych w 9-ciu krajach Unii Europejskiej podczas, których przedstawiciele małych i średnich przedsiębiorstw mieli możliwość przeprowadzenia rozmów biznesowych z firmami z innych państw, stworzono elektroniczne forum rozpowszechniające oferty biznesowe (strona internetowa, ).,,josefin - Joint SME Finance for Innovation (Wspólne Finansowanie Innowacyjności Małych i Średnich Przedsiębiorstw) Źródło finansowania Współpraca transnarodowa (INTERREG IV B), Program Region Morza Bałtyckiego (Baltic Sea Region - BSR), Priorytet 1: Wspieranie Innowacyjności (Fostering Innovation). 21

22 Przedmiot projektu Projekt realizowany w partnerstwie przez 23 instytucje z 6-ciu państw regionu morza bałtyckiego. Zakłada utworzenie międzynarodowego funduszu gwarancyjnego udzielającego gwarancji dla MŚP na międzynarodowe przedsięwzięcia o charakterze innowacyjnym. Dzięki temu przedsiębiorstwa zyskają korzystniejsze warunki do realizacji zamierzeń innowacyjnych. W ramach projektu będą mogły: Skorzystać z bezpłatnego doradztwa i profesjonalnego coaching'u z zakresu formalnego i merytorycznego przygotowania innowacyjnego projektu, obejmującego m.in. przygotowanie Biznes Planu oraz Studium Wykonalności; Pozyskać partnera biznesowego z terenu Niemiec, Szwecji, Norwegii, Estonii, Litwy i Polski; Skorzystać z poręczenia Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI).,,LEM Dyfuzja innowacji wśród MSP Źródło finansowania Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu Ponadregionalnym. Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Krajową Izbę Gospodarczą. Celem projektu jest stworzenie elektronicznej platformy usługowej o charakterze społecznościowym, świadczącej wsparcie dla przedsiębiorców, instytucji naukowych oraz otoczenia biznesu ułatwiającej ich wzajemne kooperacje na płaszczyźnie biznesowej lub technologicznej. Projekt ma charakter ogólnopolski. Jego strategicznym zadaniem jest zapewnienie przedsiębiorcom poprzez Instytucje Otoczenia Biznesu dostępu do wysokiej jakości usług, oraz infrastruktury służącej wzmocnieniu i wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego. W ramach projektu powstaną m.in. bazy danych, mechanizmy społecznościowe kojarzące odbiorców i oferentów usług, mechanizmy budowania ścieżki rozwoju przedsiębiorstwa, aplikacja umożliwiająca prowadzenie projektów, wirtualny inkubator. 22

23 ,,Sieć wspierania rozwoju przedsiębiorczości kobiet Źródło finansowania SPO-WKP, PRIORYTET 1 - Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, DZIAŁANIE 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw Poddziałanie Wsparcie instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu. Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Ośrodek Przetwarzania Informacji. Celem jest wspieranie przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety m.in. poprzez opracowanie i wdrożenie nowych usług skierowanych do tej grupy docelowej. W ramach projektu podjęte zostały następujące działania: Bezpłatne szkolenia na temat możliwości dofinansowania działalności gospodarczej ze środków Unii Europejskiej (fundusze strukturalne, 6. Program Ramowy), Bezpłatne konsultacje aby pomóc przedsiębiorstwom w jak najlepszym wykorzystaniu szans na rozwój i podniesienie konkurencyjności, Konferencje i warsztaty ułatwiające wymianę doświadczeń oraz najlepszych praktyk wśród przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety, Specjalistyczne usługi doradcze dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety, audyty technologiczne w małych i średnich przedsiębiorstwach prowadzonych przez kobiety w celu rozpoznania zaawansowania i potrzeb technologicznych, poszukiwanie partnerów handlowych dla klientów.,,kompleksowe wsparcie przedsiębiorstw ułatwiające im uczestnictwo w projektach Banku Światowego Źródło finansowania SPO-WKP, PRIORYTET 1 - Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, DZIAŁANIE 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw Poddziałanie Wsparcie instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu. Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan we współpracy z Bankiem Światowym. Celem jest promowanie uczestnictwa polskich przedsiębiorstw w projektach finansowanych przez Grupę Banku Światowego, największą 23

24 międzynarodową instytucję finansową, której celem jest wspieranie rozwoju i poprawa warunków życia w krajach rozwijających się. Ażeby zwiększyć świadomość i uczestnictwo firm w rozwoju, Bank Światowy buduje w partnerstwie z IFC i MIGA, Sieć Private Sector Liaison Officers. Jest to sieć organizacji biznesowych izb gospodarczych, izb handlowych, agencji inwestycyjnych, wspomagających handel i inwestycje otrzymujących wsparcie w postaci produktów i usług Grupy Banku Światowego. Sieć zbudowana jest z Oficerów Łącznikowych (Private Sector Liaison Officers to the World Bank Group), profesjonalistów wybranych i osadzonych w organizacjach biznesowych. PSLO ułatwia firmom dostęp do wiedzy, produktów i usług Grupy Banku Światowego. PSLO jest głosem prywatnego sektora w kontaktach z Grupą Banku Światowego doradzając jak lepiej angażować firmy w kwestie rozwoju prywatnego sektora. Starając się wesprzeć przedsiębiorców w pokonywaniu powyższych barier, PSLO wspiera firmy poprzez: rozpowszechnianie wiedzy na temat możliwości rozwoju biznesu przy wykorzystaniu oferty Banku Światowego tworzenie bazy firm zainteresowanych uczestnictwem w projektach pomoc w wyszukiwaniu informacji o projektach/przetargach wsparcie w przygotowaniu do przetargów wsparcie w projektach inwestycyjnych wsparcie w projektach gwarancyjnych Działania powyższe PSLO realizuje m.in. poprzez organizacje szkoleń, seminariów, również we współpracy z innymi instytucjami zainteresowanymi rozwojem polskiego eksportu, a przede wszystkim poprzez bezpośrednią współpracę z zainteresowanymi firmami.,,przedsiębiorcze Kielce Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. Jest systemowym programem kreowania przedsiębiorczości wśród młodych mieszkańców stolicy województwa świętokrzyskiego. Przewiduje wspieranie postaw przedsiębiorczych i zwiększanie wiedzy o przedsiębiorczości wśród młodzieży na wszystkich szczeblach edukacji szkoły podstawowe, gimnazjalne, ponadgimnazjalne oraz uczelnie wyższe. W ramach projektu zostaną podjęte m.in. 24

25 następujące działania: realizacja programu wychowawczego i edukacyjnego dla dzieci i młodzieży (40 szkół, 5000 uczniów klas gimnazjalnych), organizacja zajęć na polskich uczelniach, umożliwiających studentom prowadzenie własnego biznesu podczas studiów, stworzenie portalu społecznościowego młodych przedsiębiorców, opracowanie pakietu usług z zakresu otoczenia biznesu najbardziej odpowiadającego oczekiwaniom młodych przedsiębiorców. Ponadto w kieleckich AIP w przeciągu 5 lat przewidywane jest sprawdzenie ok. 600 pomysłów biznesowych, i wybranie do inkubacji około 80 innowacyjnych przedsięwzięć biznesowych.,,doradztwo Działalność gospodarcza na Jednolitym Rynku Europejskim Źródło finansowania SPO-WKP, PRIORYTET 1 - Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, DZIAŁANIE 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw Poddziałanie Wsparcie instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu. Przedmiot projektu Projekt realizowany przez Agencję Rozwoju Północnej Wielkopolski. Jego celem jest Świadczenie bezpłatnego doradztwa dla przedsiębiorców zainteresowanych tematyką prowadzenia działalności gospodarczej na Jednolitym Rynku Europejskim. Doradztwo obejmuje w szczególności informacje nt.: wymogów formalnych w celu rozpoczęcia przez polskich Przedsiębiorców działalności gospodarczej w poszczególnych krajach UE, administracyjno-prawnych aspektów funkcjonowania polskiego przedsiębiorstwa na JRE, samozatrudnienia na JRE, wymogów formalnych oraz uwarunkowań administracyjno-prawnych w aspekcie zatrudniania obcokrajowców z krajów UE na terenie Polski. Kreator innowacyjności" Źródło finansowania: Środki Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 25

26 Przedmiot projektu: Projekt Kreator innowacyjności skierowany jest do studentów oraz nauczycieli akademickich wszystkich uczelni ze Szczecina i z całego kraju, którzy zainteresowani są założeniem własnej, innowacyjnej firmy i prowadzeniem działalności w sposób nowoczesny, sprawny i konkurencyjny. Do najważniejszych zadań projektu należą: 1. Rozwój i promocja przedsiębiorczości wśród studentów oraz kadry naukowej, Upowszechnianie świadomości i rozwój wiedzy studentów oraz kadry naukowej w zakresie prawa własności intelektualnej oraz jego roli w budowie innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy, Rozwój wiedzy studentów i kadry naukowej na temat procesów komercjalizacji wiedzy oraz transferu technologii. W ramach projektu powstaną: Portal Biznesu Akademickiego, Wirtualny Pre-inkubator Przedsiębiorczości, Edukator Przedsiębiorczości Akademickiej w ramach którego uczestnicy projektu będą mogli skorzystać z bezpłatnych szkoleń on Line, firmy symulacyjne w ramach których będzie możliwość powołania do życia firmy reprezentującej przedsiębiorczość akademicką oraz prowadzenie codziennych działań gospodarczych, Pracownia Gier Decyzyjnych w ramach której przeprowadzone zostaną szkolenia dla instruktorów i uczestników projektu. Projekt realizowany przez Zachodniopomorską Szkołę Biznesu w Szczecinie. Export Preparation Dania Program finansowany jest przez Trade Council of Denmark, która jest integralną częścią Ministerstwa Spraw Zagranicznych Danii. Inicjatywa pomaga firmom duńskim w internacjonalizacji działalności poprzez wspieranie eksportu oraz doradztwo. Program składa się z 25 godzin bezpłatnego poradnictwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), zatrudniających mniej niż 50 pracowników oraz osiągających obroty mniejsze niż 50 mln DKK. Doradztwo proponowane jest przedsiębiorstwom w początkowych etapach procesu internacjonalizacji i ma prowadzić do stworzenia planów umiędzynarodowienia przedsiębiorstw oraz ułatwić im wejście na rynki zagraniczne. Mini-przedsiębiorstwa w szkołach średnich Europa 26

27 Projekt został zrealizowany przez Komisję Europejską oraz ekspertów z dziedziny kształcenia na rzecz przedsiębiorczości w ramach Wieloletniego Programu na rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości koordynowanego przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu Komisji Europejskiej. Celem Mini-przedsiębiorstw prowadzonych przez uczniów szkół średnich jest poznanie i rozwijanie prawdziwej działalności gospodarczej na małą skalę albo symulacja działalności prawdziwych przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa uczniowskie, mimo, że funkcjonują dla celów pedagogicznych i w chronionym środowisku, często wytwarzają i sprzedają prawdziwe produkty lub usługi. W krajach UE-25 i Norwegii w konkursie uczestniczy rocznie co najmniej 200 tys. uczniów szkół średnich. Program wspiera rozwój postaw przedsiębiorczych wśród młodzieży umożliwiając praktyczne poznanie funkcjonowania firmy, dając przestrzeń na kształtowanie się innowacyjnych pomysłów i rozwiązań. PROWESS - Wielka Brytania Promowanie usług wspierających przedsiębiorczość wśród kobiet Program finansowany ze źródeł South East England Development Agency. PROWESS Jest siecią organizacji wspierających działania na rzecz równej liczby kobiet i mężczyzn podejmujących działalność gospodarczą. PROWESS wspiera rozwój przedsiębiorstw tworzonych przez kobiety poprzez podnoszenie świadomości na temat roli kobiet-przedsiębiorców w gospodarce, budowanie wsparcia organizacyjnego na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Odgrywa również istotną rolę w kształceniu i kształtowaniu opinii polityków na temat ekonomicznych skutków przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety oraz przyczynia się do upowszechnienie nowych badań na temat roli kobiet w przedsiębiorstwach. Oferuje również swoim członkom aktualne informacje o wsparciu dla ich inicjatyw w ramach odpowiednich funduszy rządowych oraz informacje na temat szkoleń i konferencji. Działa również na rzecz poprawy jakości produktów i usług w przedsiębiorstwach poprzez specjalistyczne doradztwo i szkolenia oraz zapewnienie funkcjonowania sieci przedsiębiorstw umożliwiającej rozwój i wymianę najlepszych praktyk. 27