Zasady przydziału symboli PKT

Transkrypt

1 Zasady przydziału symboli PKT PKT służy w założeniu do płytkiego (ogólnego) klasyfikowania dokumentów (którymi będą przeważnie analizy w przeglądach dokumentacyjnych, pozycje w informatorach i księgach adresowych, opisy zakresów tematycznych placówek, języków i systemów informacyjnych itp.) według ich treści. Poza symbolem , który służy m.in. w ogólny sposób do klasyfikowania zbiorów wyodrębnionych ze względu na formę lub postać fizyczną; dokumentów, PKT nie ma w zasadzie środków do wyrażania cech formalnych dokumentów. Zakłada się, że identyfikacja cech formalnych dokumentów, takich jak autor, tytuł, rok i miejsce wydania, będzie mogła być dokonywana na podstawie opisu bibliograficznego, który w danym systemie informacyjnym będzie stosowany równolegle z opisem rzeczowym według PKT i innych języków informacyjnych. Początkowy etap klasyfikowania dokumentów według PKT polega inaczej niż w wypadku indeksowania współrzędnego według języka deskryptorowego, przy którym stosowane jest dokładne charakteryzowanie wszystkich aspektów treści dokumentu za pomocą średnio kilkunastu słów kluczowych na ogólnym scharakteryzowaniu dokumentu jako całości za pomocą jednego lub kilku słów kluczowych. Na przykład dokument dotyczący informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej scharakteryzujemy słowem kluczowym informacja naukowa, techniczna i ekonomiczna, dokładnie odpowiadającym w tym przypadku sformułowaniu zagadnienia. Następnie dokonamy przekładu charakterystyki słownej na język PKT, zastępując słowo kluczowe informacja naukowa, techniczna i ekonomiczna najbardziej odpowiednim semantycznie symbolem PKT , mającym odpowiednik słowny informacja naukowa. Wyszukanie odpowiedniego symbolu ułatwi nam indeks przedmiotowy do tablic PKT. Ze względu na ograniczoną, szczegółowość schematu PKT klasyfikowanie według tej klasyfikacji polega często na uogólnieniu treści dokumentu, tj. na ustaleniu zagadnienia szerszego (nadrzędnego) w stosunku do zagadnienia stanowiącego dokładny przedmiot dokumentu, gdyż dla tak szczegółowego przedmiotu nie znajdujemy żadnego odpowiedniego symbolu w tablicach PKT. Na przykład nie będziemy mogli sklasyfikować dokumentu dotyczącego baletu symbolem wyrażającym ściśle to i tylko to pojęcie, gdyż symbol o tak szczegółowym zakresie nie występuje w tablicach PKT. Natomiast po ustaleniu, że balet jest rodzajem widowiska scenicznego, będziemy mogli sklasyfikować dokument o balecie symbolem , mającym odpowiednik słowny Sztuka widowisk scenicznych. Oczywiście, pod symbolem znajdziemy informacje nie tylko o balecie, ale także o innych widowiskach scenicznych, tj. o teatrze dramatycznym, estradzie, kabarecie itp. W wielu przypadkach przydzielenie symbolu PKT ułatwi opis zawartości hasła (jeżeli opis taki przy danym haśle występuje), np. dokument dotyczący ograniczania źródeł degradacji środowiska sklasyfikujemy bez trudu symbolem o odpowiedniku słownym Ochrona Środowiska, gdyż w opisie zawartości hasła znajdziemy m.in. zapis ograniczenie źródeł degradacji.

2 Niejednokrotnie nie będzie możliwe wyrażenie treści klasyfikowanego dokumentu za pomocą,,gotowego" (tj. wymienionego jawnie w tablicach) symbolu UKD pierwszego, drugiego lub trzeciego stopnia. Należy wówczas podjąć próbę sklasyfikowania danego dokumentu przez dołączenie do symbolu,,gotowego" na czwartym stopniu podziału - elementu symbolu wyrażającego tzw. poddział typowy. Na przykład zagadnienie terminologia językoznawstwa zostanie sklasyfikowane symbolem , gdzie: JĘZYKOZNAWSTWO. JĘZYKI XX.XX.XX.05 Terminologia danej dziedziny W niektórych dokumentach istotny może być aspekt geograficzny, tj. miejsce zjawisk lub wydarzeń opisywanych w tych dokumentach. Możliwe jest wówczas dołączenie do gotowego" symbolu PKT (pierwszego, drugiego lub trzeciego stopnia) elementu symbolu wyrażającego poddział geograficzny, np.: Produkcja zwierzęca w województwie bialskopodlaskim gdzie: Produkcja zwierzęca XX.XX.XX Bialskopodlaskie(województwo) W wielu wypadkach nie będzie możliwe sklasyfikowanie treści dokumentu za pomocą jednego symbolu PKT, nawet z dołączonym elementem symbolu wyrażającym poddział typowy lub geograficzny. Konieczne będzie wówczas zastosowanie tzw. wielokrotnego przydziału symboli PKT, tj. sklasyfikowanie danego dokumentu za pomocą dwóch lub więcej symboli PKT, które mogą ewentualnie zawierać elementy (końcówki) wyrażające poddziały typowe lub geograficzne. Na przykład sklasyfikowanie zagadnienia zastosowanie teorii prawdopodobieństwa w teorii mechanizacji rolnictwa wymaga użycia dwóch symboli PKT, a mianowicie: Teoria prawdopodobieństwa Teoria mechanizacji i automatyzacja rolnictwa Drugi z wymienionych wyżej symboli utworzono przez dołączenie elementu symbolu 09 o znaczeniu Teoria danej dziedziny. Podstawy naukowo-teoretyczne danej dziedziny. Teoretyczny aspekt zagadnienia. Szkoły i kierunki działające w danej dziedzinie do gotowego" (wymienionego jawnie w tablicach) symbolu drugiego stopnia o odpowiedniku słownym Mechanizacja i automatyzacja rolnictwa. Przykłady charakterystyk wyszukiwawczych sformułowanych za pomocą PKT: Zastosowanie metod matematycznych w naukach

3 biologicznych Chemia i przemysł chemiczny Historia i stan współczesny introligatorstwa i księgarstwa Informacja naukowa w psychologii i pedagogice W tym miejscu warto zwrócić uwagę na różnice zachodzące pomiędzy klasy filcowaniem na postawie PKT a mającym w Polsce długoletnie tradycje klasyfikowaniem według UKD. W wypadku stosowania UKD możliwe jest znaczne (teoretycznie nieograniczone) poziome" rozbudowywanie rozwiniętych i złożonych symboli klasyfikacyjnych, będących zdaniami jeżyka informacyjnego. Jeden rozwinięty symbol UKD poza zasadniczym (głównym) tematem dokumentu, wyrażanym przez wchodzący w skład danego symbolu rozwiniętego symbol główny może wyrażać różnorodne uzupełniające (drugorzędne) aspekty treści (a niekiedy także formy) dokumentu, reprezentowane przez różne rodzaje symboli poddziałów wspólnych (miejsca, czasu, punktu widzenia, formy dokumentu itp.), jak również przez symbole podziałów analitycznych oraz elementy symboli dołączane za pomocą apostrofu; w wypadku symbolu złożonego w ramach jednego symbolu UKD będzie można znaleźć także dwa lub więcej niż dwa symbole główne, wyrażające zasadnicze tematy zawarte w treści dokumentu wielotematycznego. Inaczej przedstawia się klasyfikowanie według PKT przydzielony danemu dokumentowi pojedynczy symbol PKT może wyrażać tylko jeden zasadniczy (główny) temat dokumentu oraz jeden uzupełniający (drugorzędny) aspekt treści, reprezentowany przez umieszczony na końcu symbolu element odpowiadający poddziałowi typowemu lub geograficznemu. Jeśli w treści dokumentu występuje więcej niż jeden aspekt drugorzędny wówczas przydzielić danemu dokumentowi kilka (w zasadzie tyle, ile jest tych aspektów drugorzędnych) symboli PKT, nawet jeżeli klasyfikowany dokument ma tylko jeden zasadniczy temat. Na przykład dokumentowi dotyczącemu zagadnienia normalizacja terminologii informacji naukowej we Francji należy przydzielić następujące symbole: Terminologia informacji naukowej Normalizacja (w) informacji naukowej Informacja naukowa we Francji Jak widać, przy klasyfikowaniu według PKT podstawowe znaczenie ma wyróżnienie zasadniczego tematu dokumentu (którym w powyższym przykładzie jest

4 informacja naukowa) oraz aspektów uzupełniających (drugorzędnych). Przykład przydziału symboli PKT dla dokumentu wielotematycznego, tj. mającego więcej niż jeden temat zasadniczy: Ekonomika i organizacja przemysłu łożysk Przemysł łożysk w Polsce Ekonomika i organizacja przemysłu narzędziowego Przemysł narzędziowy w Polsce Z powyższego wynika, że dokument dotyczy ekonomiki i organizacji przemysłu łożysk i przemysłu narzędziowego w Polsce, a w jego treści wyróżniono dwa równoległe tematy zasadnicze przemysł łożysk przemysł narzędziowy oraz dwa aspekty uzupełniające, tj. ekonomika i organizacja oraz Polska. Jak widać, wielotematyczność i wieloaspektowość klasyfikowania według PKT osiąga się stosując wielokrotny przydział symboli tej klasyfikacji, tj. inaczej mówiąc budując wyrażone za pomocą PKT charakterystyki wyszukiwawcze, składające się z kilku zdań tego języka informacyjnego (charakterystyki wielozdaniowe). Z tego powodu systemy informacyjne zamierzające stosować PKT powinny przewidzieć przy projektowaniu formularzy wejścia możliwość przydzielenia jednemu dokumentowi kilku symboli tej klasyfikacji. W pewnych wypadkach wtedy, gdy niewygodne jest stosowanie wielokrotnego przydziału symboli PKT (np. w przypadku zastosowania PKT do porządkowania opisów bibliograficznych) dopuszczalne jest łączenie następujących po sobie symboli PKT kreską ukośną /", mającą znaczenie od - do". Stosując kreskę ukośną można utworzyć m. in. następujące symbole złożone: / JĘZYKOZNAWSTWO. JĘZYKI. LITERTUROZNAWSTWO. LITERTURA PIĘKNA / BUDOWNICTWO. ARCHITEKTURA. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE / Transport lądowy (kolejowy i samochodowy) W skład zakresu symbolu / wchodzi także zakres symbolu o odpowiedniku słownym Architektura, który znajduje się między symbolami i , a nie został w sposób jawny uwidoczniony w zapisie / Zasady szeregowania symboli PKT Symbole PKT należy szeregować (w kartotekach, bibliografiach itp.) w taki sposób, jakby były one liczbami dziesiętnymi, którym na początku odjęto zero i przecinek. A zatem symbol Ochrona środowiska w Polsce będzie

5 poprzedzał symbol Rekultywacja, podczas gdy przy porządkowaniu (według wzrastającej wielkości) liczb naturalnych liczba poprzedzałaby liczbę Przykłady uszeregowania symboli PKT: Ochrona środowiska Prognozy w zakresie ochrony środowiska. Prognozowanie ochrony środowiska Terminologia ochrony środowiska Ochrona środowiska w Polsce Ochrona środowiska w Szwecji Rekultywacja ( Polska Klasyfikacja Tematyczna, Ośrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa 1996 s )