Wady postawy u dzieci w młodszym wieku szkolnym

Transkrypt

1 Wady postawy u dzieci w młodszym wieku szkolnym Wady postawy stanowią w czasach współczesnych istotny problem zdrowotny naszego społeczeństwa. Gwałtowne zmiany środowiska życia człowieka odbijają się na im zdecydowanie niekorzystnie. Człowiek w swych mechanizmach obronnoadaptacyjnych nie jest w stanie nadążyć za dynamiką zmian cywilizacji, czego dowodem są masowo dostrzegane zaburzenia postawy. Fizyczna postawa człowieka jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związanym z codzienną działalnością danego osobnika. Jest wyrazem stanu fizycznego i psychicznego jednostki. Stanowi więc wskaźnik mechanicznej wydolności zmysłu kinetycznego, równowagi mięśniowej i koordynacji nerwowo-mięśniowej. W ciągu całego życia człowieka postawa ciała ulega zmianom, najwięcej jednak w okresie wzrostu. W wieku 7-10 lat, czyli w młodszym wieku szkolnym, występuje pierwszy okres krytyczny dla postawy fizycznej dziecka. Związany jest on ze zmianą trybu życia, z przejściem z dużej swobody ruchu na kilkugodzinne przebywanie w pozycji siedzącej w szkole, często jeszcze w niewłaściwych warunkach. Toteż początek nauki w szkole powoduje zwykle pogorszenie postawy. Jednocześnie okres ten charakteryzuje się ogromną biologiczną potrzebą ruchu, która umiejętnie pokierowana może być najważniejszym stymulatorem rozwoju organizmu. Postawa ciała człowieka w jego rozwoju Zmiany w postawie u dziecka w okresie przedszkolnym postępują powoli i polegają na coraz wyraźniejszym kształtowaniu się przodowygięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (lordoza lędźwiowa) oraz stopniowym zmniejszaniu nadmiernego uwypuklenia brzucha. Znaczne uwypuklenie brzucha, zaokrąglenie pleców, odstawanie łopatek, wysunięcie barków i głowy ku przodowi są wadliwe, należy więc im przeciwdziałać. W okresie szkolnym należy zwrócić uwagę na dwa okresy krytyczne w kształtowaniu postawy ciała dziecka, gdyż wtedy właśnie powstaje lub ujawnia się najwięcej wad postawy. Pierwszy okres krytyczny przypada na wiek 6-7 lat i związany jest ze zmianą trybu życia dziecka. Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego w dużej mierze, indywidualnie regulowanego przez dziecko reżimu ruchu-wysiłku i odpoczynku, w narzucony kilkugodzinny system przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych ławkach szkolnych. Drugi okres krytyczny w kształtowaniu postawy ciała dziecka przypada na wiek pokwitania, charakteryzujący się intensywnym przyrostem wysokości ciała. Jest to tzw. skok pokwitaniowy. Zaczyna się on wzrostem kończyn dolnych, a w rok później tułowia. Narusza to dotychczasową równowagę, zmienia proporcje ciała oraz istniejący uprzednio układ środków jego ciężkości. Poprzednie czucie i nawyk postawy są nieadekwatne do zmienionych warunków morfologicznych. Siła mięśni odpowiedzialnych za postawę ciała jest niewystarczająca do jej stabilizacji w tych warunkach, gdyż szczyt jej przyrostu następuje około 14 miesięcy po szczycie wzrastania wysokości. Brzuch znów się uwypukla, plecy są często nadmiernie okrągłe. Głowa pochylona ku przodowi stwarza wrażenie zbyt ciężkiej w stosunku do utrzymującej jej szyi.

2 Koniec okresu dojrzewania, to równocześnie ponowne kształtowanie się dobrej postawy. Następuje ostateczne uformowanie przodowygięcia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, brzuch znowu staje się płaski, silnie rozwija się tkanka mięśniowa. Powyżej 35 roku życia może ponownie wystąpić pogorszenie postawy. Brzuch zaczyna wystawać i lekko zwisać. Pogłębiają się wszystkie fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, a w związku z równoczesnymi zmianami zachodzącymi głównie w krążkach międzykręgowych, zmniejsza się jego długość. Kształtowanie postawy starzejącego się człowieka, zależy w dużej mierze od ogólnego stanu jego zdrowia, rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków bytowych. Postawa zmienia się także w ciągu dnia pod wpływem najróżnorodniejszych bodźców. Dobre samopoczucie, radość, chęć dobrej prezentacji, słowem wszystko co tonizuje człowieka, pobudza do przyjęcia lepszej postawy i odwrotnie przygnębienie, zmęczenie, złe samopoczucie - sprzyjają wadom postawy. Najczęstsze wady postawy i ich charakterystyka Do najczęstszych wad postawy należą: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia kręgosłupa-skoliozy, wady statyczne kończyn dolnych. Do błędów postawy zalicza się: odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej. Plecy okrągłe Plecy okrągłe to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej. Wada ta charakteryzuje się: osłabieniem mięśni grzbietu, przykurczem mięśni piersiowych, barki są wysunięte do przodu, łopatki odstające. Łokcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia. Plecy okrągłe mogą być wrodzone lub nabyte. Ich najczęstszą przyczyną jest dystonia mięśniowa, czynniki psychiczne (kifoza wstydliwych np.: u dorastających dziewcząt), wady wzroku. Mogą też powstawać w następstwie takich chorób jak: krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba Scheuermanna (choroba powoduje powolne zginanie się kręgosłupa do przodu). U dzieci w młodszym wieku szkolnym często przyczyną wady pleców okrągłych jest dystonia mięśniowa (zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu) i zaniedbanie prawidłowej postawy. Plecy wklęsłe Istota tej wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej. Sylwetkę charakteryzuje pogłębione wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, zwiększone przodopochylenie miednicy, wypięty brzuch (tzw. przodujący brzuch) i wypięte pośladki. Wada ta może być wrodzona lub nabyta. Wśród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej. Mięśnie brzucha, pośladkowe wielkie oraz zginacze stawu kolanowego są osłabione,

3 natomiast nadmiernie napięte i często przykurczone są mięśnie grzbietu odcinka lędźwiowego i zginacze stawu biodrowego. Plecy wklęsło-okrągłe Plecy te są wadą postawy, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą postawy obserwuje się pogłębienie kifozy piersiowej, wysunięcie głowy i barków do przodu, odstawanie łopatek, pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy, wypięty brzuch i uwypuklenie pośladków. Skoliozy Skolioza jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Jest to choroba, która polega na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w płaszczyznach: - czołowej kręgosłupa wygina się w bok, lewo lub prawo; - strzałkowej pogłębia się wygięcie lordotyczne lub kifotyczne; - poprzecznej następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu. Nieznana przyczyna w większości przypadków powstawania skolioz zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby. Pilna obserwacja przez rodziców i nauczycieli pozwala na wczesne wykrycie skoliozy i właściwe leczenie, które pozwoli zapobiec późnym następstwom deformacji. Nie leczona skolioza może prowadzić do: zniekształcenia klatki piersiowej, uciskania narządów wewnętrznych (serce i płuca), prowadząc do upośledzenia wydolności krążenia i oddychania, zmniejszonej sprawności fizycznej, duszności, kompleksu psychicznego, spowodowanego obecnością garbu żebrowego. Wady klatki piersiowej Zniekształcenia klatki piersiowej zalicza się do wad wrodzonych. Najczęściej występujące zniekształcenia patologiczne klatki piersiowej to: klatka piersiowa kurza, klatka piersiowa lejkowata. Klatka piersiowa kurza polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe często tworzą falistą linię zamiast łukowej. Po nabraniu i zatrzymaniu powietrza w płucach stopień kurzego zniekształcenia zmniejsza się. Klatka piersiowa lejkowata jest wadą znacznie częściej spotykaną niż klatka piersiowa kurza. Wada jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów. Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber.

4 Wady kończyn dolnych Zniekształcenia kończyn dolnych w znacznym stopniu wpływają na statykę i postawę ciała. Powstają w wyniku asymetrii w budowie wyżej położonych odcinków ciała, przeciążeń pracą lub są wadami wrodzonymi albo powstają na skutek innych przyczyn. Wyróżniamy następujące wady kończyn dolnych, dające się w początkowym stadium wyrównać: - kolana koślawe, - kolana szpotawe, - stopa płaska, - stopa płasko-koślawa, - stopa wydrążona, Kolana koślawe Wada może być wrodzona lub nabyta. Najczęściej wyróżnia się: koślawość wrodzoną, pokrzywiczą, idiopatyczną, porażeniową, pozapalną, pourazową. W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 centymetrów. Za fizjologiczną koślawość uważa się odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetrów, ale nie większą niż 5 centymetrów. W koślawości kolan występują zmiany kostne (skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, przerost w stawie kolanowym) i mięśniowo-wiązadłowe, w wyniku których istnieje predyspozycja do zwichnięcia rzepki. Jeśli wada jest silnie wyrażona po jednej stronie lub jest jednostronna po jednej stronie może wytworzyć się skolioza w odcinku lędźwiowym. Kolana szpotawe W tym zniekształceniu kończyny dolne są skręcone do wewnątrz, występuje nadwyprost w stawach kolanowych, mięsnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Wielkość odchylenia mierzy się w centymetrach, rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi przy stopach zwartych. Szpotawość kolan występuje najczęściej przy nadwadze oraz przy krzywicy. Wady stóp Najczęściej występujące wady stóp to: a) stopa płaska b) stopa płasko-koślawa c) stopa szpotawa d) stopa wydrążona Stopa płaska (płaskostopie czynnościowe) Stopa posiada niski lub obniżający się łuk podłużny, który jest wynikiem niewydolności układu mięśniowo-wiązadłowego. Przeciążenie stopy spotęgowane niewydolnością jej układu doprowadza do zniekształceń, bolesności oraz zaburzenia funkcji.

5 Płaskostopie jest jednym z bardziej powszechnych dolegliwości stóp. W młodszym wieku szkolnym nie musi dostarczać bodźców bólowych, jednak zaniedbanie i brak korektywy może nieść odległe, negatywne skutki. Stop płasko-koślawa Istotą tego zniekształcenia jest ustawienie w nawróceniu kości stępu oraz obniżenie sklepienia podłużnego stopy, najczęściej na tle niewydolności statycznej. Stopa szpotawa Jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Stopa wydrążona Zniekształcenie charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem a głowami kości śródstopia, przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy. Przyczyną tej wady są anomalie w obrębie dolnego odcinka rdzenia kręgowego oraz zaburzenia równowagi mięśniowej. Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej: a-plecy okrągłe, b-plecy wklęsłe, c-plecy wklęsło-okrągłe, d-plecy płaskie. Boczne skrzywienia kręgosłupa I o, II o, III o.

6 Wady klatki piersiowej a-kurza, b- lejkowata. Ustawienie kolan a - kolana proste, b - kolana koślawe, c - kolana szpotawe. Zniekształcenia stopy: a - stopa końska, b - stopa piętowa, c - stopa szpotawa, d - stopa płaska, e - stopa płasko-koślawa, f - stopa wydrążona.

7 POZYCJE POPRAWNE I WADLIWE