PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE ETYKI

Transkrypt

1 PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE ETYKI I etap edukacyjny: klasy I III Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych wartości etycznych na podstawie baśni, bajek i opo wiadań, a także obserwacji życia codziennego. Uczeń kończący klasę I: 1) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (współpracuje w zaba wach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych (grzecznie zwraca się do innych, ustępuje osobom starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot itp.); 2) wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych; nie niszczy otoczenia; 3) zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu i obmowie; 4) wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia, pamięta o odda waniu pożyczonych rzeczy i nie niszczy ich; 5) niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych; 6) wie, że ludzie żyją w różnych warunkach i dlatego nie należy chwalić się bogac twem ani nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach. klasa I szkoły podstawowej Etyka. Uczeń kończący klasę III: 1) rozumie, że ludzie mają równe prawa, niezależnie od tego, gdzie się urodzili, jak wy glądają, jaką religię wyznają, jaki mają status materialny; okazuje szacunek osobom starszym; 2) zastanawia się nad tym, na co ma wpływ, na czym mu zależy, do czego może dążyć nie krzywdząc innych; stara się nieść pomoc potrzebującym; 3) wie, na czym polega prawdomówność i jak ważna jest odwaga przeciwstawiania się kłamstwu i obmowie; potrafi z tej perspektywy oceniać zachowania bohaterów baśni, opowiadań, legend, komiksów; 4) wie, że nie można zabierać cudzej własności i stara się tego przestrzegać; wie, że należy naprawić wyrządzoną szkodę; dostrzega, kiedy postaci z baśni, opowiadań, legend, komiksów nie przestrzegają reguły nie kradnij ; 5) starannie dobiera przyjaciół i pielęgnuje przyjaźnie w miarę swoich możliwości; 6) wie, że jest częścią przyrody, chroni ją i szanuje; nie niszczy swojego otoczenia TREŚCI NAUCZANIA Z ZAKRESU ETYKI W KLASACH I III szczegółowe na koniec klasy III szkoły podstawowej 149

2 ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI Etyka. Ze względu na specyfikę dziecięcego rozumowania, w trakcie zajęć z etyki zaleca się analizę zachowania postaci literackich (z baśni, bajek, opowiadań itp.), filmowych i tele wizyjnych. Uniknie się wówczas kłopotów wychowawczych wynikających z na d mier nej, nieuzasadnionej i pochopnej nieraz krytyki wydarzeń z udziałem rówieśników.

3 PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU ETYKA II etap edukacyjny: klasy IV VI I. Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych. II. Rozpoznawanie swoich obowiązków wobec najbliższego otoczenia, rodziny i szkoły. III. Przygotowanie do rozpoznawania podstawowych wartości i dokonywania właściwej ich hierarchizacji. IV. Dostrzeganie różnorodności postaw i zachowań ludzi. V. Wyrażanie opinii i wartościowanie zjawisk społecznych na poziomie społeczności szkolnej i społeczności lokalnej. Cele kształcenia ogólne 1. Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób. 2. Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konse kwencji. 3. Człowiek jako osoba; godność człowieka. 4. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie. 5. Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania, w tym także w ruchu drogowym. 6. Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi. 7. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe. 8. Praca i jej wartość dla człowieka. 9. Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, między innymi w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokal nej. szczegółowe PODSTAWA PROGRAMOWA ETYKA KLASY IV VI 151

4 ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI Zajęcia z etyki mają charakter wychowawczy. W ramach tych zajęć powi nien być prowadzony pogłębiony dialog wychowawczy na temat moralnego wymiaru ludzkiego działania, odno szony do otaczającej uczniów rzeczywistości. Do zadań szkoły należy w szczególności: 1) wspieranie uczniów w poszukiwaniu wartości; 2) ukazywanie uczniom konieczności doskonalenia samego siebie; 3) ukazywanie sensu praw i obowiązków, zasad i reguł, nakazów i zakazów obowiązujących w różnych sytuacjach społecznych: w grupie rówieśniczej, w szko le, w ro dzinie, w spo łeczności lokalnej; 4) uczenie szacunku dla siebie i innych. W przypadku niewielkiej liczby uczniów wybierających etykę, zalecane są rozwiązania organi zacyjne umożliwiające prowadzenie zajęć w grupach różnowiekowych, łączących ucz niów z ca łe go II etapu edukacyjnego. W takim przypadku treści nauczania powinny być po dzie lone na trzy moduły, nadające się do realizowania w dowolnej kolejności, bez usz czerbku dla zrealizowania całości. Takie rozwiązanie pozwala organiza cyjnie skonstruować ofertę w każdej szkole, nawet wtedy, gdy liczba uczniów wybierających etykę jest niewielka. W przypadku większej liczby uczniów wybierających etykę, szkoła może rea lizować zajęcia z etyki w grupach łączących uczniów np. tylko z jednego rocznika. 152 EDUKACJA HISTORYCZNA I OBYWATELSKA W SZKOLE PODSTAWOWEJ, GIMNAZJUM I LICEUM

5 PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU ETYKA III etap edukacyjny I. Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych. II. Rozpoznawanie podstawowych wartości i dokonywanie właściwej ich hierarchizacji; doko nywanie wyboru wartości i tworzenie ich hierarchii. III. Poznanie specyficznych norm i wartości leżących u podstaw działalności publicznej w szko le (samorząd uczniowski), społeczności lokalnej i państwie demokratycznym; rozpo znawanie sytuacji naruszających te normy i wartości (np. korupcja); podejmowanie działań zgodnych z tymi normami i wartościami w grupie rówieśniczej i szkole. IV. Podjęcie odpowiedzialności za siebie i innych oraz za dokonywane wybory moralne; roz strzyganie wątpliwości i problemów moralnych zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i do brem wspólnym. V. Stosowanie zasad harmonijnego współistnienia i współdziałania ze środowiskiem społecz nym i przyrodniczym. Cele kształcenia ogólne 1. Człowiek jako osoba; natura i godność człowieka. 2. Rola i znaczenie sumienia w ocenie moralnej i dla wewnętrznego rozwoju człowieka. 3. Samowychowanie jako droga rozwoju. 4. Główne problemy współczesnej etyki. 5. Człowiek wobec wartości; człowiek wobec cierpienia i śmierci. 6. Moralność a religia, wiedza i polityka. 7. Wskazania moralne w religii chrześcijańskiej. Normy społeczne wynikające z nauki spo łecznej Kościoła. 8. Wskazania moralne w innych religiach świata. 9. Normy i wartości demokratyczne leżące u podstaw aktywności społecznej na poziomie małej grupy, szkoły, społeczności lokalnej. 10. Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody. 11. Praca i jej wartość dla człowieka, znaczenie etyki zawodowej. szczegółowe PODSTAWA PROGRAMOWA ETYKA GIMNAZJUM 153

6 ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI Zajęcia z etyki mają charakter wychowawczy. W ramach tych zajęć powinien być prowadzony pogłębiony dialog wychowawczy na temat moralnego wymiaru ludzkiego działania odnoszony do otaczającej uczniów rzeczywistości. Na III etapie edukacyjnym, do zadań szkoły należy w szczególności: 1) uświadamianie ważnych problemów moralnych i sposobów ich rozwiązywania; 2) ukazywanie znaczenia zasad moralnych dla rozwoju osobistego człowieka, kształtowania się relacji między ludźmi oraz życia społecznego, gospodarczego i poli tycznego; 3) ułatwianie nawiązywania więzi z własną rodziną, państwem oraz jego kulturą, umożliwiających rzeczywiste otwieranie się na różnorodność kultur w otaczającym świecie; 4) umożliwienie rozwijania umiejętności prezentacji własnego stanowiska w dialogu z innymi i demokratycznego współdecydowania.

7 PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU ETYKA IV etap edukacyjny tylko zakres podstawowy I. Rozwijanie wrażliwości moralnej; umiejętność lepszego poznania siebie i rozwijania własnej tożsamości. II. Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra od zła; dokonywanie trafnej oceny moralnej podejmowanych działań w życiu oso bis tym, w gru pie, szkole, społeczności lokalnej; umiejętność dokonywania etycznej ana lizy i oce ny działań i decyzji własnych i innych w świetle wartości moralnych i two rzenia hierarchii wartości. III. Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą; przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny. IV. Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych. Cele kształcenia ogólne 1. Etyka a pozostałe dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe. Moralność, etos, pra wo, obyczaje i styl życia. 2. Ogólnofilozoficzne założenia etyki. Kwestie metaetyczne. Etyki religijne i świeckie. 3. Teorie i szkoły etyczne. Koncepcje etyczne w nurcie filozofii klasycznej. 4. Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej. Motywy po dej mowanych decyzji. 5. Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych. 6. Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne i instru mentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane. 7. Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania. Nie na ru szalne prawa istoty ludzkiej. 8. Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne dą że nie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju wew nętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości mo ral nej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze. 9. Sprawności moralne. Samowychowanie. 10. Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie wybo rów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki chrześcijań skiej oraz innych koncepcji etycznych. PODSTAWA PROGRAMOWA ETYKA LICEUM szczegółowe 155

8 11. Moralne aspekty pracy i różnych dziedzin życia publicznego. Etyki zawodowe. Przy kła dy kodeksów etycznych. Korupcja jako negatywne zjawisko naruszające kodeksy etyczne. Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju. Moralny wymiar sto sunku człowieka do świata przyrody. 12. Etyczny wymiar życia szkolnego. Umiejętność życia z innymi i dla innych. Uczci wość. Problem ściągania. Wartości szczególnie cenione w życiu szkolnym.

9 ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI Na IV etapie edukacyjnym, do zadań szkoły należy w szczególności: 1) uświadamianie istotnego znaczenia zasad i wartości moralnych w rozwoju oso bowym człowieka, w kształtowaniu wzajemnych stosunków między ludźmi oraz w życiu publicznym; 2) kształtowanie rozumienia własnej indywidualności i chronienia osobowej tożsamości przed zagubieniem w kulturze masowej; 3) uświadamianie znaczenia samokontroli i konieczności pracy nad sobą dla osobowego rozwoju; 4) pomoc w kształtowaniu więzi z rodziną, ojczyzną i kulturą na gruncie przyjmowanych wartości; 5) pomoc w kształtowaniu relacji z otoczeniem opartych na właściwej hierarchii war tości; 6) tworzenie warunków do refleksji nad przykładami naruszania norm i wartości demokratycznych w życiu publicznym. W przypadku niewielkiej liczby uczniów wybierających etykę, zalecane są rozwiązania organi zacyjne umożliwiające prowadzenie zajęć w grupach różnowiekowych, łączących uczniów z ca łe go etapu edukacyjnego. W takim przypadku treści nauczania powinny być podzielone na trzy moduły, nadające się do realizowania w dowolnej kolejności, bez uszczerbku dla zrealizowania całości. Takie rozwiązanie pozwala organiza cyjnie skonstruować ofertę w każdej szkole, nawet wtedy, gdy liczba uczniów wybierających etykę jest niewielka. W przypadku większej liczby uczniów wybierających etykę szkoła może realizować zajęcia z etyki w grupach łączących uczniów np. tylko z jed ne go rocznika. ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI 157