Funkcjonowanie chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Funkcjonowanie chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym"

Transkrypt

1 Funkcjonowanie chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym Streszczenie Artykuł porusza problem mózgowego porażenia dziecięcego (MPDz) jako trwałego, niepostępującego zaburzenia, powodującego różnorodne nieprawidłowości ruchu i postawy. MPDz powodowane jest uszkodzeniem mózgu powstałym w okresie płodowym, okołoporodowym lub po urodzeniu. Wyróżnia się następujące postaci MPDz: spastyczną (piramidową), pozapiramidową (dyskinetyczną) i móżdżkową (ataktyczną). Jakość życia osoby dotkniętej chorobą uzależniona jest od rozległości uszkodzenia i wielkości dysfunkcji. Summary This article is about the cerebral palsy (CP) as a permanent, non-progressive conditions that cause physical disability in human development. The disease caused by damage to the motor control centers of the developing brain and can occur during pregnancy, during childbirth or after birth. The major classifications of CP are: spastic, dyskinetic, ataxic or mixed. The ability to live independently with CP also varies widely depending on the severity of the disability. Gdy w życiu płodowym, okresie okołoporodowym lub pierwszych latach życia dochodzi do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, możemy mówić o mózgowym porażeniu dziecięcym (MPDz) jako trwałym, niepostępującym uszkodzeniu mózgu we wczesnej fazie jego rozwoju. Przy powstawaniu MPDz rolę odgrywają różne czynniki 1. Wśród nich najczęściej zwykło się wymieniać m. in.: przewlekłe choroby matki w czasie ciąży, leki i substancje o działaniu toksycznym, uraz okołoporodowy, niedotlenienie, wcześniactwo, zapalenie opon mózgowych, krwawienia do i/lub okołokomorowe czy nasiloną żółtaczkę noworodka, choć nie bez znaczenia pozostają np. urazy brzucha matki czy palenie tytoniu. Najogólniej rzecz ujmując, mózgowe porażenie dziecięce, zwane także chorobą Little`a (od nazwiska angielskiego lekarza, który w 1862 r. opisał kurczowe porażenie u dzieci, występujące w pierwszych miesiącach życia), objawia się w postaci niedowładów, porażeń nerwów, stanów drgawkowych, upośledzenia rozwoju umysłowego, zaburzeń ze strony zmysłów i zachowania 2, a co za tym idzie, także zaburzeń mowy. M. Borkowska dowiodła, że u większości dzieci z MPDz rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie 1 I. Krageloh-Mann, G. Hagberg, Ch. Meisner, C. Haas, K.E. Eeg-Olo fsson, H.K. Selbmann, B. Hagberg, R. Michaelis, 1995, Bilateral spastic cerebral palsy A collaborative study between southwest Germany and western Sweden. III:A Etiology, Developmental Medicine and Child Neurology, nr 37, s Prusiński, 2003, Neurologia Adamsa i Victora, Czelej, Lublin, s. 267.

2 obniżony, a upośledzenie umysłowe występuje w około 20% przypadków, przy czym stopień upośledzenia nie jest współmierny do stopnia niesprawności ruchowej 3. (przypis zamiast po tekście był po nazwisku) Z uwagi na różnorodność i stopień nasilenia objawów oraz współistniejących zaburzeń i nieprawidłowości nie opracowano jednej, idealnej definicji mózgowego porażenia dziecięcego. Trafną jego definicję sformułował M. Bax 4, według którego MPDz to zaburzenie ruchu i postawy związane z uszkodzeniem lub zaburzeniem rozwoju niedojrzałego mózgu. Według R. Michałowicza 5 pojęcie to rozumiane jest jako niepostępujące zaburzenie czynności ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym. Z kolei A. Wyszyńska 6 określa je jako przewlekłe, niepostępujące zaburzenie czynności ośrodkowego neuronu ruchowego, będącego następstwem nieprawidłowego rozwoju lub uszkodzenia mózgu. Wszyscy badacze zgodni są co do tego, że mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, spośród których na pierwszy plan wysuwa się upośledzenie funkcji motorycznych. W zależności od obszaru uszkodzenia wyróżniamy cztery postaci MPDz: - spastyczną (piramidową), będącą następstwem uszkodzenia neuronu ruchowego ośrodków i dróg mózgowych kierujących dowolną czynnością ruchową, znajdujących się w korze mózgowej i tzw. drogach piramidowych (korowo rdzeniowej i korowo - jądrowej). Upośledzone są wtedy ruchy dowolne, obejmujące czynności proste (ruchy kończynami) oraz czynności złożone (ruchy precyzyjne). Zaburzone mogą być także czynności czuciowe, odczuwanie ruchu. Często uszkodzone są także drogi wzrokowe, ograniczając pole widzenia. Zależnie od miejsca uszkodzenia porażenie będzie po lewej i/lub prawej stronie ciała, przeciwstronnie (jeśli uszkodzenie znajduje się proksymalnie od skrzyżowania piramid) lub tożstronnie (jeśli znajduje się poniżej skrzyżowania); - dyskinetyczną (pozapiramidową), będącą wynikiem uszkodzenia struktur podkorowych mózgu (tzw. układu pozapiramidowego, który przejmuje i automatyzuje czynności, będące wcześniej pod kontrolą układu piramidowego). Objawia się występowaniem niezależnych od woli, nierytmicznych, powolnych ruchów zlokalizowanych w kończynach górnych, których największe natężenie dotyczy ich odcinków, osiągając największe nasilenie w obrębie palców 3 M. Borkowska, 1989, ABC rehabilitacji dzieci. Mózgowe porażenie dziecięce, Pelikan, Warszawa. 4 M. Bax, 1964, Terminology and classification of cerebral palsy, Developmental Medicine and Child Neurology nr 6, s R. Michałowicz, 1993, Mózgowe porażenie dziecięce, PZWL, Warszawa, s A. Wyszyńska, 1987, Psychologia defektologiczna, PWN, Warszawa, s. 145.

3 i charakteryzuje się uogólnioną sztywnością mięśniową oraz ubóstwem ruchów, - ataktyczną (móżdżkową), często współwystępującą z wodogłowiem, będącą wyrazem uszkodzenia móżdżku, charakteryzującą się zaburzeniami równowagi i koordynacji ruchowej ciała, - mieszaną, gdy uszkodzenie mózgu zaburza współdziałanie wielu jego struktur 7. Objawy i stopień nasilenia zaburzeń w mózgowym porażeniu dziecięcym zależy nie tylko od miejsca uszkodzenia mózgu, ale także od rozległości i głębokości tego uszkodzenia 8. Dotyka ono częściej dzieci urodzone przedwcześnie, noworodki z niską masą urodzeniową, z małą ilością punktów w skali Apgar, dzieci z ciąż mnogich lub konfliktu serologicznego. Pomimo tych wszystkich czynników należy mieć na uwadze, że każde dziecko, któremu zostanie zapewniona właściwa opieka, pomimo występujących zaburzeń ruchowych, zaburzeń słuchu, wzroku czy mowy, może osiągnąć maksimum swoich możliwości rozwojowych. U osób dotkniętych porażeniem mózgowym nierzadko diagnozuje się współistniejące objawy psychiczne, zarówno pierwotne, będące bezpośrednim wynikiem wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu, jak i wtórne, wywołane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego i sytuacją psychospołeczną chorego. Tym samym u pacjentów z MPDz wystąpić mogą zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej, chwiejność afektywna, drażliwość, wybuchowość, brak cierpliwości i wytrwałości, mała wrażliwość na nagany i pochwały, zachowania niewspółmierne do siły bodźca (często agresywne), obniżony krytycyzm, zaburzenia adaptacyjne, zespoły nerwicowe, depresyjne, mimowolne moczenie, tiki 9. Dodatkowym problemem chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym jest padaczka, pojawiająca się na ogół około 4 5 roku życia, która może towarzyszyć chorobie zakaźnej lub mieć charakter izolowanego zaburzenia. Jej częstość zależy od postaci MPDz 10, przy czym charakteryzuje się ona większą niż u innych chorych opornością na leczenie. Z uwagi na niską sprawność ruchową osoby z porażeniem mózgowym występowanie padaczki pogarsza rokowania, ponieważ każdy napad drgawkowy, poza typowymi konsekwencjami, zwiększa ryzyko urazu, a ponadto może zaburzać rozwój ruchowy i powodować regres w zakresie funkcji umysłowych Rowland, 2004, Neurologia Merritta, Urban & Partner, Wrocław, s Z. Łosiowski (red.), 1997, Dziecko niepełnosprawne ruchowo, WSiP, Warszawa, s K. J. Zabłocki, 1998, Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii, Żak, Warszawa, s J. Aicardi, 1990, Epilepsy in Brain - injured children, Developmental Medicine and Child Neurology nr 32, s D. I. Zafeiriou, 1999, Characteristic and Prognosis of Epilepsy In Children With Cerebral Palcy, Journal of Child Neurology nr 5(14), s. 289.

4 W latach do poradni logopedycznej, w której pracuję, trafiło kilkanaścioro pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym o różnym stopniu nasilenia (według stopnia inwalidztwa: nieznacznym, umiarkowanym, ciężkim i bardzo ciężkim). Z grupy tej wybrano sześć osób celem dokonania opisu funkcjonowania chorego z MPDz. Wśród nich znaleźli się pacjenci z: ataksją (zaburzeniami równowagi), atonią (zwiotczeniem mięśni), spastycznością (dużym napięciem mięśniowym), paraplegią (porażeniem kończyn dolnych), monoplegią (porażeniem jednej kończyny) i diplegią (porażeniem kończyn górnych i dolnych). Dwoje najmłodszych pacjentów chłopiec i dziewczynka (rok urodzenia 2004) to dzieci z bardzo ciężkim porażeniem mózgowym, wcześniaki urodzone w dwudziestym ósmym tygodniu ciąży z Apgar 4, wymagające stałej opieki, niezdolne do samodzielnego funkcjonowania, z powodu silnego wzmożonego napięcia mięśni kończyn i tułowia. Spastyczność mięśni połykania i żucia utrudnia im przyjmowanie pokarmów. U jednego z rodzeństwa występuje małogłowie. Dzieci pozostają bez kontaktu werbalnego z otoczeniem. Chłopiec (urodzony w 1993 r.) z uszkodzeniem mózgu po przedwczesnym odejściu wód płodowych cierpi na ciężką spastyczną postać MPDz. Jego mowa nie była nigdy ćwiczona, porozumiewa się artykułując zaledwie dwie głoski (g, b) oraz za pomocą mocno ograniczonych - z powodu czterokończynowego porażenia - gestów. Rehabilitowany jest metodą Domana, uczy się czytania globalnego. Zastosowana stymulacja punktów neuromotorycznych twarzy aktywujących ruchy języka, ust, żuchwy, szczęki, ruchy artykulacyjne i mimiczne, doprowadziła do nieznacznego zmniejszenia ślinotoku. Praktycznie nie opuszcza mieszkania, jest objęty nauczaniem indywidualnym. Bardzo lubi te spotkania, chętnie współpracuje z nauczycielem i psychologiem. Na umiarkowaną postać porażenia mózgowego (postać pozapiramidowa) cierpi szesnastolatek z niską masą urodzeniową i Apgar 1. Chłopiec jest dobrze rozwinięty umysłowo, jest uczniem gimnazjum. Jako kilkulatek objęty był terapią logopedyczną z powodu seplenienia (które zostało wyrównane), obecnie trafił do poradni z powodu silnego jąkania, które nasila trudna sytuacja domowa. 30-letni pacjent z postacią pozapiramidową porażenia mózgowego powstałą w wyniku urazu okołoporodowego z niedotlenieniem mózgu zgłosił się do poradni z powodu utrzymujących się zaburzeń mowy. Jako że pacjent cierpi na lekką postać porażenia, a takie osoby zazwyczaj dobrze rokują. Intensywna, prowadzona wiele lat terapia logopedyczna i psychologiczno pedagogiczna sprawiła, że skończył studia wyższe. Obecnie bardzo dobrze funkcjonuje

5 społecznie, od niedawna pracuje zawodowo. Barierą, trudną do pokonania i utrudniającą normalne funkcjonowanie jest seplenienie i mowa dyskinetyczna. Znacznie gorzej z powodu niedowładu spastycznego, wady wzroku, wymowy i niedosłuchu funkcjonuje 24-letnia kobieta z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, absolwentka zawodowej szkoły specjalnej. Powolne tempo uczenia się, brak śladu pamięciowego, ograniczony zakres pamięci werbalnej i wzrokowej, upośledzone rozumowanie przyczynowo skutkowe, powolne tempo i sztywność myślenia, zaburzenia krytycyzmu i samodzielności myślenia a także trudności z koncentracją uwagi dowolnej sprawiają, że pacjentka pomimo stosunkowo dobrej sprawności ruchowej jest mało samodzielna i wymaga stałej opieki. Wszyscy pacjenci, bez względu na rodzaj czy stopień nasilenia objawów porażenia mózgowego, charakteryzują się dużą męczliwością, wolniejszym tempem pracy i mniejszą odpornością emocjonalną na sytuacje trudne. Zaburzenia mowy u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym są bardzo poważne i wynikają z uszkodzenia zarówno ośrodków mózgowych, dróg nerwowych unerwiających narząd mowy, jaki i obwodowego aparatu mowy. Przyczyniają się do nich także zaburzenia słuchu. Zaburzeniom mowy towarzyszą niekiedy zaburzenia oddychania, trudności w wytwarzaniu głosu czy zaburzenia artykulacyjne. W ciężkich postaciach czynna mowa w ogóle się nie rozwija. Jako że możliwość porozumiewania się jest niezbędnym warunkiem akceptacji i integracji w środowisku rówieśniczym, zaburzenia mowy rzutują na rozwój intelektualny i społeczny. Ponieważ pewna część mózgu ulega uszkodzeniu, a obumarłe komórki nerwowe nie mogą się zregenerować, porażenie mózgowe jest uszkodzeniem trwałym. Jest to jednak uszkodzenie, które nie postępuje, chociaż jego objawy stają się coraz bardziej widoczne w miarę rozwoju dziecka, które wymaga nadzwyczajnej opieki i pielęgnacji zapewniającej i pobudzającej jego rozwój psychoruchowy. Odpowiednia opieka i stymulacja wszystkich sfer rozwojowych blokuje powstanie wtórnych zaburzeń, które mogłyby się przyczynić do pogłębienia upośledzenia rozwoju. Bibliografia 1. Aicardi J., 1990, Epilepsy in Brain - injured children, Developmental Medicine and Child Neurology nr 32, s Bax M., 1964, Terminology and classification of cerebral palsy, Developmental Medicine and Child Neurology nr 6, s Borkowska M., 1989, ABC rehabilitacji dzieci. Mózgowe porażenie dziecięce, Pelikan, Warszawa.

6 4. Borkowska M., 1989, ABC Rehabilitacji dzieci. Mózgowe porażenie dziecięce, Pelikan, Warszawa. 5. Kozubski W., Liberki P., 2006, Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa. 6. Krageloh-Mann I., Hagberg G., Meisner Ch., Haas C., Eeg-Olo fsson K. E., Selbmann H. K., Hagberg B., Michaelis R., 1995, Bilateral spastic cerebral palsy A collaborative study between southwest Germany and western Sweden. III:A Etiology, Developmental Medicine and Child Neurology, ne 37, s Łosiowski Z. (red.), 1997, Dziecko niepełnosprawne ruchowo, WSiP, Warszawa. 8. Michałowicz R., 1993, Mózgowe porażenie dziecięce, PZWL, Warszawa. 9. Mutch L., Alberman E., Hagberg B., Kodoma K., Perat M.,1992, Cerebral palsy epidemiology: Where are we now and where are we going?, Developmental Medicine and Child Neurology, nr 34, s Prusiński A.(red.), 2003, Neurologia Adamsa i Victora, Czelej, Lublin. 11. Rowland L.P., 2004, Neurologia Merrita, Urban & Partner, Wrocław. 12. Wyszyńska A., 1987, Psychologia defektologiczna, PWN, Warszawa. 13. Zabłocki K. J., 1998, Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii, Żak, Warszawa. 14. Zafeiriou D.I., 1999, Characteristic and Prognosis of Epilepsy In Children With Cerebral Palcy, Journal of Child Neurology nr 5(14), s Nie wiem, dlaczego w bibliografii zaznaczona jest pozycja 7, więc tutaj nie zaniosłam żadnych poprawek. Czy chodzi o sposób zapisu? W informacjach od Pani przesłanych jakiś czas temu nie znalazłam informacji, w których byłby opisamy spozób opisu bibliograficznego książki pod redakcją

Przyczyny, podział i objawy. Marta Kucharczyk

Przyczyny, podział i objawy. Marta Kucharczyk Przyczyny, podział i objawy Marta Kucharczyk Mózgowe Porażenie Dziecięce jest to zespół chorobowy niepostępujących, różnorodnych zaburzeń czynności ruchowych i postawy, powstających wskutek nieprawidłowego

Bardziej szczegółowo

Mózgowe Porażenie Dziecięce ce mgr Ewa Żak Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Definicja MPD Mózgowe porażenie dziecięce opisywane jest jako grupa zaburzeń rozwoju ruchu oraz postawy ciała wynikających

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część I PROBLEMY KLINICZNO-DIAGNOSTYCZNE... 15. 1. Definicja, obraz kliniczny, podział Roman Michałowicz... 17 Piśmiennictwo...

Spis treści. Część I PROBLEMY KLINICZNO-DIAGNOSTYCZNE... 15. 1. Definicja, obraz kliniczny, podział Roman Michałowicz... 17 Piśmiennictwo... 9 Spis treści Część I PROBLEMY KLINICZNO-DIAGNOSTYCZNE............ 15 1. Definicja, obraz kliniczny, podział Roman Michałowicz........ 17 Piśmiennictwo................................ 26 2. Wady rozwojowe

Bardziej szczegółowo

ce definicja, charakterystyka, klasyfikacje.

ce definicja, charakterystyka, klasyfikacje. MAZOWIECKIE CENTRUM NEUROPSYCHIATRII I REHABILITACJI DZIECI I MŁODZIEŻY W ZAGÓRZU K.WARSZAWY Mózgowe porażenie dziecięce ce definicja, charakterystyka, klasyfikacje. Dr n. med. Marcin Bonikowski Opracowano

Bardziej szczegółowo

Wielospecjalistyczną, kompleksową, skoordynowaną pomocą obejmuje się dzieci w wieku od 0 do ukończenia 7 r.ŝ., które są:

Wielospecjalistyczną, kompleksową, skoordynowaną pomocą obejmuje się dzieci w wieku od 0 do ukończenia 7 r.ŝ., które są: PROGRAM: Wczesnej, wielospecjalistycznej, kompleksowej, skoordynowanej i ciągłej pomocy dziecku zagroŝonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnemu oraz jego rodzinie. Lekarze oddziałów połoŝniczych

Bardziej szczegółowo

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną

Bardziej szczegółowo

Formularz zgłoszeniowy na badanie kwalifikacyjne do mikropolaryzacji mózgu

Formularz zgłoszeniowy na badanie kwalifikacyjne do mikropolaryzacji mózgu Formularz zgłoszeniowy na badanie kwalifikacyjne do mikropolaryzacji mózgu Data... Poniższe schorzenia zazwyczaj nie stanowią przeciwwskazania do zastosowania mikropolaryzacji. Proszę zatem o udzielenie

Bardziej szczegółowo

Żabno, dnia r.

Żabno, dnia r. Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)

Bardziej szczegółowo

Neurolog dziecięcy i szkoła koalicja czy opozycja? Dr n med. Katarzyna Wojaczyńska-Stanek

Neurolog dziecięcy i szkoła koalicja czy opozycja? Dr n med. Katarzyna Wojaczyńska-Stanek Neurolog dziecięcy i szkoła koalicja czy opozycja? Dr n med. Katarzyna Wojaczyńska-Stanek Czym jest szkoła? Budynek Miejscem nauki wiedzy norm społecznych norm etycznych Miejscem wcielania w życie idei

Bardziej szczegółowo

Opóźniony rozwój mowy

Opóźniony rozwój mowy Opóźniony rozwój mowy Opóźniony rozwój mowy Jednym z objawów zaburzeń rozwoju mowy i języka jest opóźnienie rozwoju mowy. Według Genowefy Jastrzębowskiej OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY ORM (syn. opóźniony rozwój

Bardziej szczegółowo

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA

Bardziej szczegółowo

Zajęcia dydaktyczne mają formę: ü wykładów 15 h dydaktycznych; ü seminarium 15 h dydaktycznych. Forma zaliczenia przedmiotu: zaliczenie bez oceny.

Zajęcia dydaktyczne mają formę: ü wykładów 15 h dydaktycznych; ü seminarium 15 h dydaktycznych. Forma zaliczenia przedmiotu: zaliczenie bez oceny. REGULAMIN ZAJĘĆ TERŚCI Z NEUROLOGII DZIECIĘCEJ DLA STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW NIESTACJONARNYCH DRUGIEGO STOPNIA, KIERUENK PIELĘGNIARSTWO, NA ROK AKADEMICKI 2014-2015. Zajęcia dydaktyczne mają formę: ü wykładów

Bardziej szczegółowo

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Rehabilitacja dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością: teoria i możliwości praktyczne. Moduł 190.: Niepełnosprawność intelektualna

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Przedmowa...

SPIS TREŚCI. Przedmowa... SPIS TREŚCI Przedmowa...................... 1. DZIECI I MŁODZIEŻ NIEPEŁNOSPRAWNA Czesław Szmigiel 1.1. Definicja pojęcia dziecko niepełnosprawne........ 1.2. Dzieci i młodzież niepełnosprawna dane statystyczne....

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedmiotu: Rok studiów: Forma zajęć: Liczba godzin: PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania dziecka niesłyszącego.

Nazwa przedmiotu: Rok studiów: Forma zajęć: Liczba godzin: PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania dziecka niesłyszącego. Nazwa przedmiotu: Pedagogika specjalna Rok studiów: II rok, pierwszego stopnia, pedagogika, WSE UAM Forma zajęć: konwersatoria Liczba godzin: 15 PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania

Bardziej szczegółowo

ZABURZENIA NEUROLOGICZNE U DZIECI. Wioletta Kojder-Leżańska Agnieszka Pędzimąż

ZABURZENIA NEUROLOGICZNE U DZIECI. Wioletta Kojder-Leżańska Agnieszka Pędzimąż ZABURZENIA NEUROLOGICZNE U DZIECI Wioletta Kojder-Leżańska Agnieszka Pędzimąż CHOROBY NEUROLOGICZNE TO WSZYSTKIE SCHORZENIA ZWIĄZANE Z NIEPRAWIDŁOWYM ORGANICZNYM FUNKCJONOWANIEM OŚRODKOWEGO I OBWODOWEGO

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:

Bardziej szczegółowo

Rozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych

Rozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Czucie proprioceptywne (głębokie) to drugi, poza czuciem powierzchownym,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT

PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT Joanna Sowińska-Szkocka Zespół Poradni Okulistycznych SPS ZOZ ZDROJE Cele programu

Bardziej szczegółowo

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania Wykaz zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka zorganizowanych w szkołach i placówkach, dla których organem prowadzącym jest m.st. Warszawa - w roku szkolnym 2018/19 Do zespołów wczesnego wspomagania

Bardziej szczegółowo

STAN PADACZKOWY. postępowanie

STAN PADACZKOWY. postępowanie STAN PADACZKOWY postępowanie O Wytyczne EFNS dotyczące leczenia stanu padaczkowego u dorosłych 2010; Meierkord H., Boon P., Engelsen B., Shorvon S., Tinuper P., Holtkamp M. O Stany nagłe wydanie 2, red.:

Bardziej szczegółowo

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania Wykaz zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka zorganizowanych w szkołach i placówkach, dla których organem prowadzącym jest m. st. Warszawa - stan na 31 stycznia 2014 r. Do zespołów wczesnego wspomagania

Bardziej szczegółowo

Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi

Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi Agnieszka Zdzienicka Chyła LUBLIN 27.11.2018r O teorii integracji sensorycznej

Bardziej szczegółowo

Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO

Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO Zespół słabości: definicja Charakteryzuje się spadkiem odporności na ostry

Bardziej szczegółowo

Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD

Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD Barbara Woszczyna Tomaszowice 2015r. Według brytyjskiego raportu Warnocka, około 20% populacji uczniów to dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Children with

Bardziej szczegółowo

Kurs: Psychologia kliniczna osób niepełnosprawnych. Wprowadzenie

Kurs: Psychologia kliniczna osób niepełnosprawnych. Wprowadzenie Kurs: Psychologia kliniczna osób niepełnosprawnych Wprowadzenie dr Jacek Kozłowski jacek.kozlowski@coachview.pl Proponowana literatura: Kowalik, S. (2006). Osoby niepełnosprawne i psychologiczne aspekty

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO .. Oznaczenie podmiotu przeprowadzającego badanie lekarskie KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Zgodnie art. 15f ust. 4 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2012 r. poz. 576, z późn. zm.) wyniki

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 112/2013 z dnia 26 sierpnia 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie zasadności wydawania zgód na refundację produktu

Bardziej szczegółowo

Biologia medyczna. materiały dla studentów Kobieta (XX)

Biologia medyczna. materiały dla studentów Kobieta (XX) 1. Kobieta (XX) 1 2. Mężczyzna (XY) 3. Monosomia X0, zespół Turnera Kobieta Niski wzrost widoczny od 5 roku życia. Komórki jajowe degenerują przed urodzeniem, bezpłodność. Nieprawidłowości szkieletowe,

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka

INSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka Ocena ryzyka nieprawidłowego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i pomoc rodzinie doświadczenia i rekomendacje Warszawa, 10 12 grudnia 2007 Ewa Helwich Klinika Neonatologii

Bardziej szczegółowo

Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?

Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego

Bardziej szczegółowo

INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY zjawisko dotyczące wolniejszego wykształcenia się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych

Bardziej szczegółowo

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania Wykaz zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka zorganizowanych w szkołach i placówkach, dla których organem prowadzącym jest m. st. Warszawa - wg stanu na 30 września 2016 r. Do zespołów wczesnego

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO ... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzień Miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imiona i nazwisko Data urodzenia Płeć 1) dzień miesiąc

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania. Data urodzenia. Płeć 1) Rok uzyskania uprawnienia do. kierowania pojazdami kod pocztowy.

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania. Data urodzenia. Płeć 1) Rok uzyskania uprawnienia do. kierowania pojazdami kod pocztowy. (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania Dzień Miesiąc Rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Numer PESEL

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach W - 25 C - 0 L - 0 ZP- 0 PZ- 8 0

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach W - 25 C - 0 L - 0 ZP- 0 PZ- 8 0 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Specjalność: Nazwa przedmiotu: Pielęgniarstwo Pielęgniarstwo neurologiczne

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO (MPD)

ŚWIATOWY DZIEŃ MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO (MPD) ZESPÓŁ PORADNI NR 3 Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 6 Specjalistyczna Poradnia Wczesnej Diagnozy i Rehabilitacji 20-863 Lublin, ul. Młodej Polski 30 tel./ fax (81) 741-09- 30; 0-501-37-00-90 www.zp3.lublin.pl

Bardziej szczegółowo

Pomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna.

Pomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna. Czym jest wczesne wspomaganie rozwoju dziecka? Wczesne wspomaganie rozwoju obejmuje wszelkie formy wspomagania rozwoju dziecka niepełnosprawnego oraz udzielania psychopedagogicznego wsparcia jego rodzinie.

Bardziej szczegółowo

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania

nazwa szkoły/placówki, w których jest zorganizowany zespół wczesnego wspomagania Wykaz zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka zorganizowanych w szkołach i placówkach, dla których organem prowadzącym jest m.st. Warszawa - zaaktualizowany, uwzględniający zmiany, jakie zaszły

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO. 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok. Płeć 1)

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO. 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok. Płeć 1) ... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania rok miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Płeć 1)

Bardziej szczegółowo

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ LUB POSIADAJĄCEJ POZWOLENIE NA BROŃ

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ LUB POSIADAJĄCEJ POZWOLENIE NA BROŃ Pieczęć zakładu opieki zdrowotnej albo pieczęć lekarza uprawnionego wykonującego indywidualną praktykę lekarską lub indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską albo pieczęć grupowej praktyki lekarskiej,

Bardziej szczegółowo

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu?

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Pruszewicz według kryterium etiologicznego podzielił zaburzenia słuchu u dzieci na trzy grupy: 1. głuchota dziedziczna i wady rozwojowe, 2. głuchota wrodzona, 3.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4. Data badania WZÓR. dzień miesiąc rok. kierowania pojazdami KARTA BADANIA LEKARSKIEGO. uprawnienia do. kod pocztowy - Płeć 1) M/K

Załącznik nr 4. Data badania WZÓR. dzień miesiąc rok. kierowania pojazdami KARTA BADANIA LEKARSKIEGO. uprawnienia do. kod pocztowy - Płeć 1) M/K Dziennik Ustaw 7 Poz. 1938 Załącznik nr 4 WZÓR... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzień miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA Cel studiów: Celem studiów jest przygotowanie słuchaczy do zawodu logopedy terapeuty z zakresu diagnozy, terapii mowy i wymowy pracującego z dziećmi, młodzieżą

Bardziej szczegółowo

ZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej

ZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej ZAŚWIADCZE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie

Bardziej szczegółowo

Alkohol a dziecko czylifetalalcohol Syndrom płodowy zespół alkoholowy

Alkohol a dziecko czylifetalalcohol Syndrom płodowy zespół alkoholowy Alkohol a dziecko czylifetalalcohol Syndrom płodowy zespół alkoholowy FAS / PZA czyli FetalAlcohol Syndrom Płodowy Zespół Alkoholowy. Z tym problemem na świecie rodzi się więcej dzieci niż z zespołem Downa

Bardziej szczegółowo

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI

Bardziej szczegółowo

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI

Bardziej szczegółowo

Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni:

Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni: Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni: Diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci młodzieży: Badanie

Bardziej szczegółowo

O 39 godzin 13w/ 13bk Katedra Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej Zakład Pedagogiki i Psychologii Koordynator dr Jan Basiaga

O 39 godzin 13w/ 13bk Katedra Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej Zakład Pedagogiki i Psychologii Koordynator dr Jan Basiaga Profil kształcenia: ogólno akademicki AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom drugi tytuł zawodowy absolwenta: magister Moduł / przedmiot:

Bardziej szczegółowo

DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO?

DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO? DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO? Co to jest dyspraksja? Dyspraksja jest zwykle postrzegana jako ograniczenie lub niedorozwój organizacji/ koordynacji ruchu. Związane z nim mogą być problemy z wypowiadaniem się,

Bardziej szczegółowo

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO

KARTA BADANIA LEKARSKIEGO WZÓR... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Data badania dzień miesiąc rok Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok

Bardziej szczegółowo

As zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,

As zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport; B zdolny do zajęć WF z ograniczeniami; Bk zdolny do zajęć WF z ograniczeniami, Pielęgniarka szkolna Pielęgniarka szkolna od 1992 roku jest jedynym profesjonalnym pracownikiem ochrony zdrowia na terenie placówki szkolno-wychowawczej. Pełni ona główną rolę w profilaktycznej opiece

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Biomechatroniki

Laboratorium z Biomechatroniki Wydział: Mechaniczny Technologiczny Kierunek: Grupa dziekańska: Semestr: pierwszy Dzień laboratorium: Godzina: Laboratorium z Biomechatroniki Ćwiczenie 4 Test goniometryczny (wahadło Wartenberga). . CEL

Bardziej szczegółowo

Mózgowe Porażenie Dziecięce

Mózgowe Porażenie Dziecięce Mózgowe Porażenie Dziecięce Mózgowe Porażenie Dziecięce jest to zespół chorobowy niepostępujących, różnorodnych zaburzeń czynności ruchowych i postawy, powstających wskutek nieprawidłowego rozwoju lub

Bardziej szczegółowo

Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji

Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji Dr Teresa Opolska Polskie Towarzystwo Dysleksji Fakty i kontrowersje wokół dysleksji

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013 WydziałPsychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:

Bardziej szczegółowo

Drgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID

Drgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID Drgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID Termin mioklonia u pacjenta z JME został po raz pierwszy zaproponowany przez Herpina w 1867 Mioklonie przysenne opisał Friedreich 1881 Nadal.nie ma powszechnie

Bardziej szczegółowo

PRZYCZYNY WAD I ZABURZEŃ MOWY U DZIECI

PRZYCZYNY WAD I ZABURZEŃ MOWY U DZIECI PRZYCZYNY WAD I ZABURZEŃ MOWY U DZIECI Wstępują różne typy zaburzeń mowy wynikające z różnych przyczyn. U podłoża wszystkich zaburzeń mowy mogą leżeć przyczyny funkcjonalne, organiczne, emocjonalne lub

Bardziej szczegółowo

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

Bardziej szczegółowo

Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży w 2009 i 2012 roku Przedstawione poniżej wyniki badań opracowano na podstawie: Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. Ekspertyza oparta na wynikach ogólnopolskich badań

Bardziej szczegółowo

Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży w 2009 i 2012 roku

Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży w 2009 i 2012 roku Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży w 2009 i 2012 roku Przedstawione poniżej wyniki badań opracowano na podstawie: Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. Ekspertyza oparta na wynikach ogólnopolskich badań

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...

Bardziej szczegółowo

PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO Układ nerwowy dzięki swoim specyficznym właściwościom pobudliwości i przewodnictwu ma możliwość przyjmowania bodźców ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego

Bardziej szczegółowo

OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22

OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 Ośrodek realizuje świadczenia medyczne na rzecz dzieci zagrożonych nieprawidłowym rozwojem

Bardziej szczegółowo

Sylabus Fakultetu: Podstawy Fizjoterapii Klinicznej w Neurologii Dziecięcej 1. Metryczka

Sylabus Fakultetu: Podstawy Fizjoterapii Klinicznej w Neurologii Dziecięcej 1. Metryczka Sylabus Fakultetu: Podstawy Fizjoterapii Klinicznej w Neurologii Dziecięcej 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program (kierunek studiów, poziom i profil, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku

Bardziej szczegółowo

DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW

DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny

Bardziej szczegółowo

Niepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie.

Niepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie. Literka.pl Niepowodzenia szkolne. Przyczyny, skutki, zapobieganie. Data dodania: 2012-02-10 14:11:17 Autor: Anna Bajorek W referacie przedstawione zostało zagadnienie niepowodzeń szkolnych dzieci i młodzieży

Bardziej szczegółowo

DYSLEKSJA PORADY DLA RODZICÓW

DYSLEKSJA PORADY DLA RODZICÓW DYSLEKSJA PORADY DLA RODZICÓW CO TO JEST DYSLEKSJA? Dysleksja rozwojowa jest to zespół zaburzeń występujących w procesie uczenia się, czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. U podstaw

Bardziej szczegółowo

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna

Bardziej szczegółowo

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019

Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019 Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im Z i J Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju

Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno

Bardziej szczegółowo

Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.

Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie

Bardziej szczegółowo

Eksperta porady. Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042)

Eksperta porady. Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042) Eksperta porady Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042) Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania to opracowanie, które jest kontynuacją pozycji pt. Diagnoza ucznia w ramach

Bardziej szczegółowo

Niedoczynność tarczycy i mózg

Niedoczynność tarczycy i mózg Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Niedoczynność tarczycy i mózg Roman Junik Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Przyczyną niekorzystnego

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego

Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego Epidemiologia i klasyfikacja urazów rdzenia kręgowego prof. Marek Harat Klinika Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy Polska Szkoła Neurochirurgii 2017 Częstość występowania urazów

Bardziej szczegółowo

Dziecko z padaczką w szkole. Patrycja Harat-Smętek

Dziecko z padaczką w szkole. Patrycja Harat-Smętek Dziecko z padaczką w szkole Patrycja Harat-Smętek Definicja padaczki Padaczka jest zaburzeniem czynności mózgu, które cechuje się trwałą skłonnością do napadów padaczkowych wraz z neurobiologicznymi, poznawczymi,

Bardziej szczegółowo

Podstawy prawne kształcenia, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych

Podstawy prawne kształcenia, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych Podstawy prawne kształcenia, rehabilitacji i zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych ZZO3 Karolina Fąderska Dąbrówka Milińska Katarzyna Słabosz Natalia Witosz 1 SPIS TREŚCI Wstęp...3 Opis przypadku...4

Bardziej szczegółowo

Zespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Zespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Zespoły neurodegeneracyjne Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Neurodegeneracja Choroby przewlekłe, postępujące, prowadzące

Bardziej szczegółowo

Przeciwwskazania zdrowotne ograniczające możliwości wyboru kierunku kształcenia

Przeciwwskazania zdrowotne ograniczające możliwości wyboru kierunku kształcenia Wybór zawodu a warunki zdrowotne Wkrótce podejmiecie decyzję edukacyjno-zawodową (dotyczącą wyboru szkół ponadgimnazjalnych i zawodu). Ważnym czynnikiem decydującym o tym czy zostaniecie przyjęci do danego

Bardziej szczegółowo

Metodyka logopedyczna IV - dysartria, alalia, afazja. afazja - opis przedmiotu. Informacje ogólne. Wydział

Metodyka logopedyczna IV - dysartria, alalia, afazja. afazja - opis przedmiotu. Informacje ogólne. Wydział Metodyka logopedyczna IV - dysartria, alalia, afazja - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Metodyka logopedyczna IV - dysartria, alalia, afazja Kod przedmiotu 05.6-WP-PEDP-ML4 Wydział Kierunek

Bardziej szczegółowo

Marzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie

Marzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane

Bardziej szczegółowo

Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013. I. Osoby dorosłe

Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013. I. Osoby dorosłe Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013 Załącznik nr 1 WYKAZ NIEULECZALNYCH, POSTĘPUJĄCYCH, OGRANICZAJĄCYCH ŻYCIE CHORÓB NOWOTWOROWYCH INIENOWOTWOROWYCH, W KTÓRYCH SĄ UDZIELANE ŚWIADCZENIA

Bardziej szczegółowo

1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej?

1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej? I. POCZĄTKI BADAŃ NAD INTEGRACJĄ SENSORYCZNĄ 1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej? Termin integracja sensoryczna został po raz pierwszy wprowadzony

Bardziej szczegółowo

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych

Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Piśmiennictwo: Szczeklik E. Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. PZWL 1979 Bolechowski F. Podstawy ogólnej diagnostyki

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. konwersatoria 16 zaliczenie z oceną

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. konwersatoria 16 zaliczenie z oceną Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: fakultatywny Opiekun: dr Magdalena Berkowska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.

Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych. Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych. Termin integracja sensoryczna po raz pierwszy został użyty przez Ch. Sherringtona w 1902 roku w Anglii. Nowe znaczenie temu terminowi

Bardziej szczegółowo

Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce

Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA M. POZNAŃ POWIAT POZNAŃSKI Załącznik nr 2 Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce Istnieje około 80 szpitali publicznych w Wielkopolsce,

Bardziej szczegółowo

Tabela A1. Szkoły podstawowe w Warszawie w roku 2009 (dane z arkuszy organizacyjnych) Ogólnodo stępne

Tabela A1. Szkoły podstawowe w Warszawie w roku 2009 (dane z arkuszy organizacyjnych) Ogólnodo stępne ANEKS 1. Tabela A1. Szkoły podstawowe w Warszawie w roku 2009 (dane z arkuszy organizacyjnych) placówek Ogólnodo stępne Integracyjne Specjal -ne W tym w zespołach Rodzaj i typ szkoły szkoła podstawowa

Bardziej szczegółowo

Co to jest niepełnosprawność?

Co to jest niepełnosprawność? Co to jest niepełnosprawność? Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności

Bardziej szczegółowo

Jesteś tutaj: Aktualności > Wakacyjne turnusy rehabilitacyjne dla dzi...

Jesteś tutaj: Aktualności > Wakacyjne turnusy rehabilitacyjne dla dzi... Jesteś tutaj: Aktualności > Wakacyjne turnusy rehabilitacyjne dla dzi... 27 marzec 2015 16:27 Wakacyjne turnusy rehabilitacyjne dla... W okresie wakacji 2015 roku KRUS zorganizuje turnusy rehabilitacyjne

Bardziej szczegółowo

KARTA KWALIFIKACYJNA NA ZAJĘCIA HIPOTERAPII (wypełnia lekarz specjalista odpowiedni dla schorzenia)

KARTA KWALIFIKACYJNA NA ZAJĘCIA HIPOTERAPII (wypełnia lekarz specjalista odpowiedni dla schorzenia) (pieczątka instytucji kwalifikującej) KARTA KWALIFIKACYJNA NA ZAJĘCIA HIPOTERAPII (wypełnia lekarz specjalista odpowiedni dla schorzenia) Imię i nazwisko... Data urodzenia...waga...wzrost... Adres....

Bardziej szczegółowo

Wychowanie fizyczne Wychowanie fizyczne specjalne

Wychowanie fizyczne Wychowanie fizyczne specjalne Wychowanie fizyczne Wychowanie fizyczne specjalne Kierunek i rok studiów: Studia stacjonarne II rok, semestr 4, Studia niestacjonarne III rok, 6 semestr; II rok USM, 4 semestr. OLIGOFRENOPEDAGOGIKA 1.

Bardziej szczegółowo