Źródło: Alcohol Alert, nr: 10, Październik 1990, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism.

Transkrypt

1 tłum. Edward Buzun Rok: 2000 Czasopismo: Alkohol i Nauka Numer: 6 Źródło: Alcohol Alert, nr: 10, Październik 1990, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism. Spora część naszej wiedzy o alkoholizmie opiera się na wynikach badań, w których większość osób badanych stanowili mężczyźni. Ostatnie badania, w których uczestniczyło więcej kobiet, ujawniły różnice w zakresie picia związane z płcią. Badania populacji ogólnej wykazały, że mniej kobiet niż mężczyzn pije alkohol. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych wśród 15,1 mln osób nadużywających lub uzależnionych od alkoholu w przybliżeniu 4,6 mln (prawie 1/3) to kobiety [1]. Na ogół kobiety, które piją, spożywają mniej alkoholu i mają mniej problemów związanych z alkoholem oraz objawów uzależnienia niż mężczyźni, ale wśród najintensywniej pijących kobiety dorównują mężczyznom lub przewyższają ich pod względem liczby problemów powstałych w wyniku picia [3]. Wśród kobiet występuje zróżnicowanie w zachowaniach związanych z piciem alkoholu w zależności od wieku, pełnionych ról życiowych oraz stanu cywilnego. Na ogół sposób, w jaki kobieta pije, jest zbliżony do sposobu picia jej męża, rodzeństwa lub bliskich przyjaciół [3]. O ile młode kobiety (18-34 lat) stwierdzają u siebie więcej problemów związanych z piciem niż starsze [3, 4], to rozpowszechnienie uzależnienia od alkoholu jest większe wśród kobiet w średnim wieku (35-49 lat) [5]. Wbrew panującej powszechnie opinii kobiety, które pełnią wiele ról (np. mężatki pracujące poza domem), mogą doświadczać mniej problemów z alkoholem niż te, które nie pełnią tylu ról [6]. Pozbawienie możliwości pełnienia roli życiowej (np. roli żony, matki lub pracownika) może spowodować wzrost ryzyka nadużywania alkoholu przez kobietę [7]. Istnieje większe prawdopodobieństwo intensywnego picia i występowania problemów związanych z alkoholem u kobiet, które nigdy nie wyszły za mąż, są rozwiedzione bądź pozostają w separacji, niż u zamężnych lub owdowiałych. Niezamężne kobiety żyjące z partnerem częściej podejmują intensywne picie i częściej doświadczają problemów związanych z alkoholem. Heath i in. [8] zbadali zachowania związane z piciem w wybranej próbie bliźniaczek po to, aby rozpoznać możliwe czynniki środowiskowe wpływające na picie. Badacze stwierdzili, że u kobiet stan cywilny modyfikuje efekt czynników genetycznych, które wpływają na nawyki związane z piciem. Pozostawanie w związku małżeńskim lub nieformalnym zmniejsza wpływ dziedzicznych 1 / 7

2 skłonności do picia. Przeprowadzono kilka badań w celu stwierdzenia, czy wzory picia i problemy związane z alkoholem różnią się wśród kobiet innych ras lub należących do innych grup etnicznych. Czarne kobiety (46%) częściej powstrzymują się od spożywania alkoholu niż białe (34%) [9, 10]. Ponadto badacze podważyli powszechną opinię, iż więcej czarnych kobiet pije intensywnie. Okazało się, że liczba białych kobiet i liczba kobiet czarnych pijących intensywnie są równe [3, 9]. Czarne kobiety zgłaszają mniej osobistych i społecznych problemów związanych z alkoholem niż białe, ale większy jest odsetek czarnych kobiet doświadczających problemów zdrowotnych związanych ze spożywaniem alkoholu [11]. Dane z sondaży opartych na samoopisie wskazują, że Latynoski piją rzadko lub całkiem powstrzymują się od picia [12, 13], jednak może się to zmieniać wraz ze zmianą ich sytuacji społecznej bądź zawodowej. Gilbert [14] stwierdził, że relacje badanych dotyczące abstynencji są częstsze wśród imigrantek z Ameryki Południowej, zaś młodsze, urodzone już w Stanach Zjednoczonych Latynoski częściej donoszą o umiarkowanym lub intensywnym piciu. Czas między pojawieniem się pierwszych problemów z alkoholem a rozpoczęciem leczenia wydaje się być krótszy u kobiet niż u mężczyzn [15, 16]. Co więcej, badania kobiet-alkoholiczek w trakcie leczenia wskazują, że często doświadczają one silniejszych fizjologicznych zaburzeń we wczesnym okresie picia, pomimo iż spożywają mniej alkoholu niż mężczyźni [17, 18].Wyniki te wskazują, że konsekwencje związane z intensywnym piciem mogą u kobiet pojawiać się szybciej lub mogą być silniejsze. Oprócz tych wielu różnic w zakresie uwarunkowań psychospołecznych i czynników epidemiologicznych, obie płcie doświadczają także różnych fizjologicznych efektów spożywania alkoholu. U kobiet intoksykacja występuje po wypiciu mniejszej ilości alkoholu niż u mężczyzn [19]. Trzy możliwe mechanizmy mogą tłumaczyć taką reakcję. Po pierwsze, organizm kobiety zawiera mniej wody niż organizm mężczyzny o podobnej masie ciała. Spożyty alkohol przenika zarówno do płynów wewnątrz-, jak i zewnątrzkomórkowych. Po wypiciu jednakowej ilości alkoholu u kobiet, z powodu mniejszej zawartości wody w organizmie, występuje wyższy poziom alkoholu we krwi niż u mężczyzn. Można to zilustrować, nalewając jednakową ilość alkoholu do dużego i małego wiadra pełnego wody. Zawartość alkoholu we krwi u kobiet można porównać do jego zawartości w mniejszym wiadrze wody. Po drugie, różnice w zakresie poziomu alkoholu we krwi związane z płcią oraz zwiększona podatność kobiet na fizjologiczne konsekwencje picia może powodować zmniejszona aktywność dehydrogenazy alkoholowej (najważniejszego enzymu uczestniczącego w metabolizmie alkoholu) w żołądku. Julkunen i in. [20] w badaniach nad szczurami dowiedli, że znaczna część alkoholu, zanim wejdzie w cykl przemian ustrojowych, jest metabolizowana w żołądku przez dehydrogenazę alkoholową. Ta "pierwsza faza przemiany" alkoholu zmniejsza jego ilość wchodzącą dalej do obiegu w organizmie. Frezza i in. [21] stwierdzili, że z powodu obniżonej aktywności żołądkowej dehydrogenazy, metabolizm alkoholu w pierwszej fazie jest zmniejszony u kobiet w porównaniu z mężczyznami i praktycznie nie zachodzi u kobiet uzależnionych od alkoholu. 2 / 7

3 Po trzecie, zmiany w poziomie hormonów płciowych podczas cyklu menstruacyjnego mogą wpływać na tempo metabolizmu alkoholu, co powoduje, że kobiety są podatne na podwyższenie poziomu alkoholu we krwi w różnych momentach cyklu. Jak dotychczas wyniki badań nie są zgodne [22, 23, 24]. Przewlekłe nadużywanie alkoholu zbiera większe żniwo ofiar śmiertelnych wśród kobiet niż u mężczyzn. Wskaźnik umieralności alkoholiczek jest wyższy o 50 do 100% w porównaniu do wskaźnika umieralności uzależnionych mężczyzn. Ponadto, większy procent kobiet uzależnionych od alkoholu umiera na skutek samobójstwa, wypadków związanych z alkoholem, zaburzeń krążenia i marskości wątroby [25]. Coraz więcej dowodów wskazuje, że u kobiet szkodliwy wpływ alkoholu na wątrobę jest silniejszy niż u mężczyzn. U kobiet rozwój chorób wątroby związanych z alkoholem, szczególnie alkoholowej marskości oraz zapalenia wątroby, następuje po stosunkowo krótszym okresie intensywnego picia oraz przy mniejszej ilości dziennego spożycia alkoholu niż u mężczyzn [26, 27]. Proporcjonalnie więcej kobiet niż mężczyzn uzależnionych od alkoholu umiera z powodu marskości wątroby [28]. Nie jest jasne, jaki dokładnie mechanizm leży u podłoża podwyższonej podatności na uszkodzenia wątroby spowodowane alkoholem. Mogą to wyjaśniać różnice pomiędzy mężczyznami i kobietami w wadze ciała i ilości płynów w organizmie [29]. Johnson i Williams [30] sugerują, że połączony efekt estrogenów i alkoholu może zwiększyć uszkodzenia wątroby. W efekcie alkoholiczki mogą być bardziej podatne na uszkodzenia wątroby z powodu zmniejszonej aktywności żołądkowej dehydrogenazy alkoholowej w pierwszym etapie metabolizmu [21]. Picie może być również związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi. Po przeanalizowaniu danych epidemiologicznych o spożyciu alkoholu i częstości zachorowań na raka piersi Longnecker i in. [31] stwierdzili wzrost ryzyka, gdy kobieta wypija dziennie 30 gramów lub więcej czystego alkoholu. Podwyższone ryzyko wydaje się być związane bezpośrednio z wpływem alkoholu [32]. Co więcej, istnieje słaby związek pomiędzy ryzykiem wystąpienia raka piersi a mniejszym spożyciem alkoholu. Inne dane empiryczne nie potwierdzają jednak tych zależności, co wskazuje na konieczność prowadzenia dalszych badań nad związkiem między piciem i rakiem piersi. Zaburzenia menstruacji (np. bolesna miesiączka, silne krwawienie, napięcie przedmiesiączkowe i nieregularność lub brak cyklu) są związane z przewlekłym intensywnym piciem [34, 35]. Zaburzenia te mogą mieć niekorzystny wpływ na płodność [36]. Dalsze picie może prowadzić do wczesnego wystąpienia menopauzy [37, 38]. Badania nad zwierzętami dostarczyły danych, które potwierdziły wyniki uzyskane z udziałem ludzi, wykazując, że przewlekłe spożywanie alkoholu wywiera wpływ na funkcje rozrodcze kobiet. Badania nad gryzoniami i małpami wykazały, że poddanie długotrwałemu działaniu alkoholu zakłóca regularność cyklu i powoduje wzrost przypadków braku owulacji [39, 40, 41]. Badacze zaczęli analizować, czy kobiety i mężczyźni wymagają odrębnego podejścia w 3 / 7

4 leczeniu. Zasugerowano, że alkoholiczki mogą napotykać różne okoliczności, które ułatwiają podjęcie leczenia lub zniechęcają do niego. Kobiety stanowią 25,4% uzależnionych od alkoholu klientów tradycyjnych ośrodków leczenia w Stanach Zjednoczonych [42]. Chociaż wydaje się, że to niewielki odsetek populacji osób leczących się (25% kobiet w porównaniu z 75% mężczyzn), proporcja kobiet do mężczyzn uzależnionych od alkoholu, którzy się leczą jest podobna do proporcji wszystkich alkoholiczek w stosunku do alkoholików (30% kobiet i 70% mężczyzn). Co więcej, pijące kobiety korzystają z innych możliwości leczenia niż tradycyjne programy odwykowe, takich jak opieka psychiatryczna lub osobisty lekarz [43]. U alkoholiczek występować mogą inne niż u alkoholików czynniki motywujące lub przeszkody w szukaniu leczenia. Kobiety częściej poszukują leczenia z powodu problemów rodzinnych [44] i są często zachęcane przez rodziców lub dzieci do rozpoczęcia terapii. Mężczyzn zazwyczaj zachęcają żony. Mniej kobiet niż mężczyzn trafia na leczenie z nakazu sądowego lub poprzez programy pomocy pracownikom [45]. Brak opieki nad dziećmi jest jedną z najczęściej zgłaszanych przeszkód w leczeniu kobiet uzależnionych od alkoholu [46]. Sokolow i in. [47] spróbowali porównać wyniki terapii mężczyzn i kobiet. Autorzy ci stwierdzili, że wśród osób, które ukończyły leczenie, trochę więcej kobiet niż mężczyzn utrzymywało abstynencję. Kobiety miały wyższy wskaźnik abstynencji, jeśli były poddawane terapii zorientowanej medycznie, podczas gdy u mężczyzn wskaźnik ten był wyższy wówczas, gdy uczestniczyli w terapii grupowej. Wyniki leczenia były lepsze u kobiet uczestniczących w grupach, w których odsetek klientów płci żeńskiej był niższy, zaś u mężczyzn terapia dawała lepsze rezultaty, jeśli towarzyszyło im więcej kobiet. Badanie to dostarczyło wstępnych danych o specyfice wyniku terapii w zależności od płci, aczkolwiek nie było kontrolowane. Pytanie o to, czy kobiety powinny mieć odrębne możliwości terapii jest ważne, jednak jak dotąd nie znaleziono jednoznacznej odpowiedzi na nie. Alkohol i kobiety - komentarz dyrektora NIAAA dr. med. Enocha Gordisa Liczba kobiet leczących się z powodu alkoholizmu wydaje się w przybliżeniu odpowiadać wskaźnikowi rozpowszechnienia wśród nich problemów związanych z alkoholem. Jednak kobiety mogą napotkać przeszkody ograniczające dostęp do terapii. Taką przeszkodą mogą być małe zasoby finansowe. Na przykład wiele kobiet nie ma dostępu do opłacanych przez pracodawcę programów leczenia uzależnień, jakie zapewniają większe zakłady przemysłowe zatrudniające głównie mężczyzn. Troska o wychowanie dzieci oraz lęk, że rozpoznanie choroby alkoholowej spowoduje utratę praw do opieki nad dziećmi mogą stwarzać kolejną barierę w leczeniu. Wiele pytań dotyczących leczenia pozostaje do wyjaśnienia w badaniach, łącznie z kwestią, czy program specjalistycznego leczenia z udziałem wyłącznie kobiet jest efektywniejszy niż terapia z udziałem osób obu płci. Wyrażane wcześniej obawy związane z nieuczestniczeniem kobiet w badaniach nad alkoholem zaczynają być uwzględniane, jednak pojawiły się zarzuty, że badania tego typu w przypadku kobiet prowadzą do ich dyskryminacji [48, 49]. Kontrowersje dotyczą głównie badań nad wpływem alkoholu i narkotyków na płód oraz obawy przed dyskryminującymi działaniami, takimi jak pozbawienie wolności ciężarnej kobiety tylko z powodu jej uzależnienia. Działania takie nie 4 / 7

5 rozwiążą problemu zapobiegania uszkodzeniom płodu i ich leczenia. Ze zdobyczy nauki powinni korzystać przedstawiciele obu płci. I to stanowić będzie wyzwanie dla badaczy. Tłumaczenie: Edward Buzun Bibliografia [1] Williams, G.D.; Grant, B.F.; Harford, T.C.; and Noble, B.A. Population projections using DSM-III criteria: Alcohol abuse and dependence, Alcohol Health & Research World 13(4): , [2] Malin, H.; Coakley, J.; and Kaelber, C. An epidemiologic perspective on alcohol use and abuse in the United States. In: Alcohol Consumption and Related Problems. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Alcohol and Health Monograph No. 1. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [3] Wilsnack, R.W.; Wilsnack, S.C.; and Klassen, A.D., Jr. Women s drinking and drinking problems: Patterns from a 1981 national survey. American Journal of Public Health 74(11): , [4] Hilton, M.E. Drinking patterns and drinking problems in 1984: Results from a general population survey. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 11(2): , [5] Williams, G.D.; Stinson, F.S.; Parker, D.A.; Harford; T.C.; and Noble, J. Demographic trends, alcohol abuse and alcoholism, Alcohol Health & Research World 11(3):80-83, 91, [6] Wilsnack, S.C.; Wilsnack, R.W.; and Klassen, A.D. Epidemiological research on women s drinking, In: Women and Alcohol: Health-Related Issues. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Research Monograph No. 16. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [7] Wilsnack, R.W., & Cheloha, R. Women s roles and problem drinking across the lifespan. Social Problems 34(3): , [8] Heath, A.C.; Jardine, R.; and Martin, N.G. Interactive effects of genotype and social environment on alcohol consumption in female twins. Journal of Studies on Alcohol 50(1):39-48, [9] Clark, W.B., & Midanik, L. Alcohol use and alcohol problems among U.S. adults: Results of the 1979 national survey. In: Alcohol Consumption and Related Problems. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Alcohol and Health Monograph No. 1. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [10] Herd, D. Drinking by black and white women: Results from a national survey. Social Problems 35(5): , [11] Herd, D. The epidemiology of drinking patterns and alcohol-related problems among U.S. blacks. In: Spiegler, D.; Tate, D.; Aitken, S.; and Christian, C., eds. Alcohol Use Among U.S. Ethnic Minorities. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Research Monograph No. 18. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [12] Holck, S.E.; Warren, C.W.; Smith, J.C.; and Rochat, R.W. Alcohol consumption among Mexican American and Anglo women: Results of a survey along the U.S.-Mexico border. Journal of Studies on Alcohol 45(2): , [13] Caetano, R. Drinking patterns and alcohol problems in a national survey of U.S. Hispanics. In: Spiegler, D.; Tate, D.; Aitken, S.; and Christian, C., eds. Alcohol Use Among U.S. Ethnic Minorities. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Research Monograph No. 18. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off pp [14] Gilbert, J. Alcohol consumption patterns in immigrant and later generation Mexican American women. Hispanic Journal of Behavioral Sciences 9(3): , [15] Hasin, D.S.; Grant, B.F.; and 5 / 7

6 Weinflash, J. Male/female differences in alcohol-related problems: Alcohol rehabilitation patients. International Journal of the Addictions 23(5): , [16] Piazza, N.J.; Vrbka, J.L.; and Yeager, R.D. Telescoping of alcoholism in women alcoholics. International Journal of the Addictions 24(1):19-28, [17] Morgan, M.Y., & Sherlock, S. Sex-related differences among 100 patients with alcoholic liver disease. British Medical Journal 1(6066): , [18] Hill, S.Y. Vulnerability to the biomedical consequences of alcoholism and alcohol-related problems among women. In: Wilsnack, S.C., and Beckman, L.J., eds. Alcohol Problems in Women. Antecedents, Consequences, and Intervention. New York: Guilford Press, pp [19] Jones, B.M., & Jones, M.K. Women and alcohol: Intoxication, metabolism and the menstrual cycle. In: Greenblatt, M., and Schuckit, M.A., eds. Alcoholism Problems in Women and Children. New York: Grune & Stratton, pp [20] Julkunen, R.J.K.; Tannenbaum, L.; Baraona, E.; and Lieber, C.S. First pass metabolism of ethanol: An important determinant of blood levels after alcohol consumption. Alcohol 2(3): , [21] Frezza, M.; DiPadova, C.; Pozzato, G.; Terpin, M.; Baraona, E.; and Lieber, C.S. High blood alcohol levels in women: The role of decreased gastric alcohol dehydrogenase and first-pass metabolism. New England Journal of Medicine 322(2):95-99, [22] Zeiner, A.R., & Kegg, P.S. Menstrual cycle and oral contraceptive effects on alcohol pharmacokinetics in caucasian females. In: Galanter, M., ed. Currents in Alcoholism. Vol. 8. New York: Grune & Stratton, pp [23] Marshall, A.W.; Kingstone, D.; Boss, M.; and Morgan, M.Y. Ethanol elimination in males and females: Relationship to menstrual cycle and body composition. Hepatology 3(5): , [24] Sutker, P.B.; Goist, K.C., Jr.; and King, A.R. Acute alcohol intoxication in women: Relationship to dose and menstrual cycle phase. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 11(1):74-79, [25] Hill, S.Y. Biological consequences of alcoholism and alcohol-related problems among women. In: Special Populations Issues. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Alcohol and Health Monograph No. 4. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [26] Saunders, J.B.; Davis, M.; and Williams, R. Do women develop alcoholic liver disease more readily than men? British Medical Journal 282: , [27] Tuyns, A.J., & Pequignot, G. Greater risk of ascitic cirrhosis in females in relation to alcohol consumption. International Journal of Epidemiology 13(1):53-57, [28] Nicholls, P.; Edwards, G.; and Kyle, E. Alcoholics admitted to four hospitals in England: General and cause-specific mortality. Quarterly Journal of Studies on Alcohol 35(3): , [29] Patwardhan, R.V.; Desmond, P.V.; Johnson, R.F.; and Schenker, S. Impaired elimination of caffeine by oral contraceptive steroids. Journal of Laboratory and Clinical Medicine 95(4): , [30] Johnson, R.D., & Williams, R. Genetic and environmental factors in the individual susceptibility to the development of alcoholic liver disease. Alcohol and Alcoholism 20(2): , [31] Longnecker, M.P.; Berlin, J.A.; Orza, M.J.; and Chalmers, T.C. A meta-analysis of alcohol consumption in relation to risk of breast cancer. Journal of the American Medical Association 260(5): , [32] Willett, W.C.; Stampfer, M.J.; Colditz, G.A.; Rosner, B.A.; Hennekens, C.H.; and Speizer, F.E. Moderate alcohol consumption and the risk of breast cancer. New England Journal of Medicine 316(19): , [33] Lowenfels, A.B., & Zevola, S.A. Alcohol and breast cancer: An overview. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 13(1): , [34] Wilsnack, S.C.; Klassen, A.D.; and Wilsnack, R.W. Drinking and reproductive dysfunction among women in a 1981 national survey. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 8(5): , [35] Hugues, J.N.; Coste, T.; Perret, G.; Jayle, M.; Sebaoun, J.; and Modigliani, E. Hypothalamo-pituitary ovarian function in thirty-one women with 6 / 7

7 chronic alcoholism. Clinical Endocrinology 12(6): , [36] Mendelson, J.H.; Mello, N.K.; Bavli, S.; Ellingboe, J.; Bree, M.P.; Harvey, K.L.; King, N.W., Jr.; and Seghal, P.K. Alcohol effects on female reproductive hormones. In: Cicero, T.J., ed. Ethanol Tolerance and Dependence: Endocrinological Aspects. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. Research Monograph No. 13. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [37] Gavaler, J.S. Effects of moderate consumption of alcoholic beverages on endocrine function in postmenopausal women: Bases for hypotheses. In: Galanter, M., ed. Recent Developments in Alcoholism. Vol. 6. New York: Plenum Press, pp [38] Ryback, R.S. Chronic alcohol consumption and menstruation. Journal of the American Medical Association 238(20):2143, 1977 (Letter). [39] Mello, N.K.; Bree, M.P.; Mendelson, J.H.; Ellingboe, J.; King, N.W.; and Sehgal, P. Alcohol self-administration disrupts reproductive function in female Macaque monkeys. Science 221(4611): , [40] Sanchis, R.; Esquifino, A.; and Guerri, C. Chronic ethanol intake modifies estrous cyclicity and alters prolactin and LH levels. Pharmacology Biochemistry & Behavior 23(2): , [41] Gavaler, J.S.; Van Thiel, D.H.; and Lester, R. Ethanol: A gonadal toxin in the mature rat of both sexes. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 4(3): , [42] National Institute on Drug Abuse. Highlights from the 1989 National Drug and Alcoholism Treatment Unit Survey (NDATUS). Rockville, MD: the Institute, [43] Beckman, L.J., & Kocel, K.M. Treatment-delivery system and alcohol abuse in women: Social policy implications. Journal of Social Issues 38(2): , [44] Gomberg, E.S. Women and alcoholism. In: Franks, V., and Burtle, V., eds. Women in Therapy. New York: Brunner-Mazel, Inc., pp [45] Roman, P.M. Treatment issues. In: Women and Alcohol Use: A Review of the Research Literature. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. DHHS Pub. No. (ADM) Washington, DC: Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off., pp [46] Wilsnack, S.C. Alcohol abuse and alcoholism in women. In: Pattison, E., and Kaufman, E., eds. Encyclopedic Handbook of Alcoholism. New York: Gardner Press, pp [47] Sokolow, L.; Welte, J.; Hynes, G.; and Lyons, J. Treatment-related differences between female and male alcoholics. Focus on Women 1(1):42-56, [48] Stellman, J.M., & Bertin, J.E. Sciences s anti-female bias. The New York Times, June 4, [49] Pollitt, K. "Fetal rights": A new assault on feminism. The Nation, March 26, 1990, pp / 7