Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii

Transkrypt

1 Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/2015 Dawid Pelc Nr albumu: 33/2015 Bezpieczeństwo depozytów bankowych w polskim systemie bankowym Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem dra Tomasza Potockiego Przyjmuję pracę.. RZESZÓW 2015 Studia realizowane z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

2

3 Oświadczenie autora pracy Świadom odpowiedzialności prawnej, oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przez mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej publikowana, jest w pełni autorska i powstała dla celów uzyskania świadectwa ukończenia studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro i nie była przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni. Data Podpis autora pracy..

4 Streszczenie Niniejsza praca obejmuje problematykę ustawowego systemu ochrony środków pieniężnych lokowanych w bankach lub spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych przez deponentów. Przedstawiono w niej cele utworzenia i ustawowe zadania jednej z instytucji państwowej zobligowanej do ochrony środków pieniężnych oraz charakterystykę polskiego systemu zapewnienia lokat w przypadku likwidacji bądź upadłości instytucji finansowej wymienionej przez krajowego ustawodawcę w obowiązującym akcie prawnym. Słowa kluczowe: Bankowy Fundusz Gwarancyjny, gwarancja depozytów, kasa oszczędnościowo - kredytowa, bank, deponenci. TYTUŁ The safety of bank deposits in the Polish banking system

5 SPIS TREŚCI WSTĘP... 4 ROZDZIAŁ I. ISTOTA I ZNACZENIE SYSTEMÓW GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W SYSTEMIE BANKOWYM... 6 ROZDZIAŁ II. CEL POWSTANIA BANKOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO W POLSCE ROZDZIAŁ III. ZASADY FUNKCJONOWANIA BANKOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO W POLSCE WNIOSKI BIBLIOGRAFIA SPIS AKTÓW PRAWNYCH... 25

6 WSTĘP Lokowanie pieniędzy w banku zawsze wiąże się w mniejszym lub większym stopniu z niebezpieczeństwem ich utraty. Bank, jak każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, narażony jest na ryzyko wynikające z prowadzonych transakcji. Na całym świecie ustawodawca państwowy dążył do stworzenia systemu zabezpieczeń środków powierzonych bankowi, zwłaszcza dla osób fizycznych, które na skutek zawinionych lub niezawinionych działań lub zaniechań pracowników banku, bądź mniejszych lub większych kryzysów gospodarczych, mogą utracić znajdujące się w bankach oszczędności. Niewątpliwie sytuacja finansowa banku, zwłaszcza dużego, ma ogromny wpływ na stabilność całego sektora bankowego, a przez to całej gospodarki krajowej. System gwarantowania depozytów w Polsce został utworzony w okresie transformacji gospodarczej. Jego utworzenie wynikało z trudnej sytuacji w sektorze bankowym, w związku z tym miało stanowić antidotum na problemy klientów związane z wypłacalnością upadających banków oraz dostosowaniem do prawa wspólnotowego 1. Przedmiotem niniejszej pracy będzie pokazanie Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, jednej z instytucji tworzących tzw. siatkę bezpieczeństwa finansowego 2, którego misją jest ochrona dobra deponenta i stabilności systemu bankowego. Bankowy Fundusz Gwarancyjny stanowi najistotniejszą instytucję gwarancyjną. Rozdział pierwszy koncentruje się na istocie i znaczeniu systemów gwarantowanych depozytów bankowych. Opisuje powody i historię ich tworzenia. W drugim rozdziale opisano historię i cel powstania funduszu w Polsce, natomiast zasadom funkcjonowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w Polsce poświęcono trzeci rozdział niniejszej pracy. Przedmiotowa praca ma charakter teoretyczny. Daje możliwości na wykorzystanie jej do dokonania analizy stanu bezpieczeństwa depozytów w polskim systemie bankowym. W pracy wykorzystano przede wszystkim prace Iwony Czechowskiej dotyczące istoty i funkcjonowania Bankowego Funduszu Gwarancyjne oraz ustawę o Bankowym Funduszu 1 Czechowska I. D., 2012: Istota i dylematy funkcjonowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w kontekście stabilności systemu bankowego, Annales. Etyka w życiu gospodarczym 2012, vol. 15, s Pozostałe instytucje tworzące tzw. polską sieć bezpieczeństwa finansowego to niewątpliwie Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego. Pozostałe instytucje to Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Ponadto A. Pawlikowski do uczestników tworzących sieć bezpieczeństwa finansowego zalicza Ministerstwo Finansów, Radę Ministrów, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta oraz przepisy prawne dotyczące prawa upadłościowego. 4

7 Gwarancyjnym. 5

8 ROZDZIAŁ I. ISTOTA I ZNACZENIE SYSTEMÓW GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W SYSTEMIE BANKOWYM Zasadniczym celem instytucji gwarantowania depozytów jest wypłata depozytów zgromadzonych na rachunkach bankowych, w sytuacji, gdy nastąpi niedostępność depozytów w wyniku zawieszenia działalności banku lub kasy oszczędnościowo - kredytowej. Podstawową przesłanką tworzenia systemu gwarantowania depozytów jest potrzeba ograniczenia ryzyka systemowego wywołanego zjawiskiem znanym pod nazwą runu na banki. Masowe wycofywanie depozytów z jednego banku może na zasadzie efektu domina przenieść się na inne banki, powodując zagrożenie systemowe. Deponenci są mniej skłonni do masowego wycofywania depozytów w sytuacji, gdy mają świadomość prawnych gwarancji obejmujących ich oszczędności 3. Istotnym powodem powstawania systemów gwarantowania depozytów jest ochrona klientów banków i kas oszczędnościowo - kredytowych, czyli deponentów. Deponent to strona umowy imiennego rachunku bankowego lub rachunku w kasie oszczędnościowo - kredytowej (osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, o ile posiada ona zdolność prawną). Deponentem są też osoby, którym przysługują względem banku wierzytelności z tytułu zapisu bankowego na wypadek śmierci oraz zwrotu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku 4. Przeciętnemu klientowi banku lub kasy oszczędnościowo - kredytowej ocena stanu i wiarygodności finansowej podmiotu, któremu powierzył oszczędności może sprawiać kłopot. Nadmienić należy, że deponenci mają dostęp jedynie do ograniczonego zasobu informacji na temat instytucji, której przekazali swój majątek. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe zobowiązuje banki jedynie do ogłaszania w miejscu wykonywania czynności bilansu wraz z opinią biegłego rewidenta za ostatni okres podlegający badaniu (art. 111 ust. 1 pkt 5) 5. 3 Pawlikowski A., 2005: Polski system gwarantowania depozytów na tle rozwiązań zastosowanych w innych państwach UE, Materiały i studia NBP, nr 193, s Warto nadmieniać, że w przypadku prowadzenia przez bank jednego rachunku dla kilku osób (rachunek wspólny), deponentem jest każdy z jego współposiadaczy - w granicach określonych w umowie rachunku, a w przypadku braku postanowień umownych lub przepisów w tym zakresie - w częściach równych. Natomiast w przypadku prowadzenia przez bank rachunku dla spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo - akcyjnej deponentem jest ta spółka. Status deponenta może również wynikać z tytułu innej niż prowadzenie rachunku bankowego, czynności bankowej objętej obowiązkowym systemem gwarantowania, jeżeli w związku z nią klientowi przysługuje wierzytelność względem banku potwierdzona dokumentem imiennym wystawionym przez bank lub imiennym świadectwem depozytowym. 5 Dz. U. z 2015 r., poz

9 Jednocześnie art. 2 pkt 1) oraz art. 38l ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (BFG) 6 wymienia jednak kategorie podmiotów, którym status deponenta nie przysługuje, pomimo że mogą one być posiadaczami rachunków bankowych lub posiadać status wierzyciela banku z tytułu innych czynności bankowych 7. Fundamentem utworzenia systemów gwarantowania depozytów bankowych było stwierdzenie faktu, że przedsiębiorstwo bankowe - bank, w odróżnieniu od innych przedsiębiorstw działających w różnych dziedzinach gospodarki, np.: w handlu, usługach, przemyśle oprócz tego, że w swojej działalności nastawiony jest na osiągnięcie zysku, powinien spełniać warunki instytucji zaufania publicznego. Bank, jako instytucja ma dwoistą naturę. Z jednej strony działa tak jak przedsiębiorstwo i jest nastawiony na powiększanie zysku oraz wartości rynkowej firmy, jednak z drugiej jest instytucją zaufania społecznego, w odniesieniu, do której kwestia dobrego wizerunku i wiary klientów w bezpieczeństwo powierzonych mu środków ma pierwszorzędne znaczenie dla stabilności pojedynczego banku oraz całego systemu bankowego, a także powiązanej z nim gospodarki 8. Organizacja i kompetencje funduszy są zróżnicowane. Ze względu na zakres funkcji wyróżnia się dwa główne modele: wąski - paybox oraz szeroki - risk minimizer. Wybór modelu uwarunkowany jest kondycją sektora bankowego, poziomem jego koncentracji oraz charakterem struktury własnościowej. 9 Oprócz zakresu wykonywanych funkcji różnice między systemami gwarancyjnymi dotyczą również umiejscowienia ich administracji. W tym przypadku wyróżnia się systemy publiczne (prowadzone przez władze publiczne), prywatne (prowadzone przez przedstawicieli sektora bankowego z dobrowolnym uczestnictwem) oraz mieszane (prowadzone równocześnie przez podmioty publiczne i prywatne). Fundusze publiczne sprawdzają się w państwach gdzie system bankowy jest stabilny i występuje niewielkie zagrożenie na rynkach finansowych. W pozostałych sytuacjach występują fundusze prywatne i mieszane. 10 Głównym motywem potwierdzania banków oraz kas oszczędnościowo - kredytowych za instytucje zaufania publicznego jest fakt prowadzenia przez te podmioty działalności depozytowej, polegającej na przyjmowaniu od klientów środków pieniężnych. Przyczyną 6 Dz. U. z 2014 r., poz Szerzej na ten temat w rozdziale trzecim. 8 Czechowska I. D., 2012: Istota i dylematy 9 Zdanowicz B., 2007: Podstawowe dylematy i kryteria wyboru formuły systemu gwarantowania depozytów w świetle teorii i doświadczeń międzynarodowych, Bezpieczny Bank, Warszawa, nr 1, s Zaleska M., 2007: Działalność Bankowego Funduszu Gwarancyjnego na tle rozwiązań systemowych, w: Instytucje rynku finansowego, (red). A. Szelągowska, CeDeWu, Warszawa, s

10 zaufania do banków, jako instytucji zaufania publicznego są szczególne uregulowania prawne odnośnie do tych instytucji. Konkludując system gwarantowania depozytów działa, aby: - ochronić deponentów w przypadku zawieszenia działalności banku lub kasy oszczędnościowo - kredytowej 11, a przez to - zadbać o stabilność systemu bankowego. Pierwsza instytucja gwarancyjna na świecie powstała w Stanach Zjednoczonych w 1933 r. jako następstwo Wielkiego Kryzysu. Utworzono wówczas Federal Deposit Corporation. W Europie pierwszy system gwarancyjny powstał w Niemczech w 1966 r. Pierwszym aktem ponadnarodowym odnoszącym się do problematyki gwarantowania depozytów była Rekomendacja Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej nr 87/63 z 1986 r. (w tym czasie działały instytucje gwarancyjne w Belgii, Niemczech, Hiszpanii, Francji, Holandii i Wielkiej Brytanii). Rekomendacja była krótkim dokumentem opisującym jedynie potrzebę utworzenia systemów gwarantowania depozytów (tam gdzie jeszcze takich nie było). Rekomendacja ta wyznaczała daty, do których kraje członkowskie powinny takie systemy powołać do życia. Dla państw, które już były w trakcie wprowadzania systemów wyznaczono koniec 1988 r., a dla krajów, które jeszcze nic w tym kierunku nie zrobiły, wskazano koniec 1990 r. jako datę docelową. Wraz z pojawieniem się instytucji gwarancyjnych rozwijała się teoria dotycząca tych zagadnień. Ekonomiści, znawcy tematu i praktycy bankowi zaczęli badać, jakie faktyczne korzyści wynikają z funkcjonowania ochrony, na czym polegają dobre strony zastosowania rozwiązań formalnych w tym zakresie, w jaki sposób działający system gwarancyjny przyczynia się do stabilizowania sytuacji w sektorze bankowym. Równie baczną uwagę poświęcono problemom i zagrożeniom, jakie przyniosły ze sobą powstające systemy gwarancyjne. Najważniejszym dokumentem dla europejskich systemów gwarantowania stała się Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów 12. Dokument ten: - wprowadził obowiązek istnienia systemów gwarantowania depozytów we wszystkich państwach członkowskich UE, 11 Wspomnieć należy, że zadania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w przedmiotowym zakresie zostały wprowadzone dopiero ustawą z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 613). 12 Dz.U.UE.L

11 - zawarł zbiór rozwiązań szczegółowych, harmonizujących model funkcjonowania systemów gwarantowania, - rozszerzył zakres celów działania systemów gwarantowania o dbałość o stabilność systemu bankowego. Dyrektywa Rady określiła podstawowe wymagania, którym powinny odpowiadać krajowe systemy gwarantowania depozytów. m.in.: obowiązek utworzenia w każdym państwie, co najmniej jednej instytucji gwarantującej depozyty, minimalny poziom limitu gwarancyjnego, maksymalny termin wypłaty należnych deponentom środków gwarantowanych. Jednocześnie przedmiotowy akt prawny pozostawiał poszczególnym państwom członkowskim Wspólnoty Europejskiej samodzielność w tworzeniu prawnych regulacji krajowych. Niewątpliwie, biorąc po uwagę powyższe unijne prawodawstwo kolejną przesłanką utworzenia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego była skłonność przystosowania polskich rozwiązań do przepisów Unii Europejskiej. 9

12 ROZDZIAŁ II. CEL POWSTANIA BANKOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO W POLSCE Istnienie instytucji gwarancji Skarbu Państwa zapoczątkował w Polsce po II wojnie światowej dekret Prezydenta RP z 1948 roku powołujący Powszechną Kasę Oszczędności, której zadaniem było gromadzenie indywidualnych oszczędności pieniężnych. Za jej zobowiązania z tego tytułu miało ręczyć Państwo. Odpowiedzialność Skarbu Państwa została utrzymana w kolejnych ustawach: o prawie bankowym z 13 kwietnia 1960 r., Prawo bankowe z 12 czerwca 1975 r. oraz Prawo bankowe z 26 lutego 1982 r. 13 Na początku lat 90 - tych głośne upadki banków czy kas pożyczkowych i długie kolejki zdesperowanych klientów, którzy nie mogli uzyskać nawet informacji, nie mówiąc już o zwrocie wkładów skutkował całkowitym brakiem zaufania, co do bezpieczeństwa własnych pieniędzy i paraliżowało rozwój polskiego systemu bankowego. Dlatego 17 lutego 1995 r. powstał Bankowy Fundusz Gwarancyjny, powołany do życia ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r 14. Po powołaniu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego zdarzało się, że banki upadały, jednak znacznie rzadziej - bo Bankowy Fundusz Gwarancyjny na bieżąco monitoruje ich ekonomiczną sytuację i bez strat dla zdecydowanej większości swoich klientów. W czasie istnienia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego - do końca 2012 r. upadło 5 banków komercyjnych i 89 spółdzielczych. Fundusz wypłacił 319 tysiącom uprawnionych klientów ponad 814 mln zł. Ostatnia upadłość miała miejsce w Polsce w 2001 roku, i dotyczyła banku spółdzielczego, natomiast ostatnia upadłość banku komercyjnego - w 2000 roku 15. Obecnie problem niewypłacalności dotyczy osób, które korzystają z usług firm parabankowych nieobjętych gwarancjami Funduszu 16. Przykładem są klienci firmy Amber Gold, którzy z niedowierzaniem aprobowali informację, że wiele lat zajmie im dochodzenie swoich praw i prawdopodobnie nigdy nie odzyskają wpłacanych środków w całości. Powodem zaistnienia takiej sytuacji jest fakt, że długi firmy wielokrotnie przekroczyły jej majątek, który można zlicytować na spłacenie wierzycieli. Ci sami klienci, którzy powierzali swoje środki firmie Amber Gold, będąc prawdopodobnie pod wrażeniem czynności 13 Bezpieczny Bank: 2007: Geneza, ewolucja i projekcja zmian formuły Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, wyd. Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Warszawa 14 Dz. U nr 4 poz Polskie ustawodawstwo nie zabrania działalności parabankowej. Przedmiotowe firmy opierają swe funkcjonowanie na podstawie ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t. jedn. Dz. U. 2013, poz. 672). 10

13 marketingowych oraz reklamowych, całkowicie nie interesowali się zabezpieczeniem czy też ochroną wpłaconych sum pieniężnych. Jak się okazało obecnie ryzyko niewypłacalności grozi także klientom niektórych kas oszczędnościowo - kredytowych, których nie tylko depozyty nie były pod skrzydłami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, ale również same kasy nie były pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego 17. Jednocześnie w odróżnieniu od innych instytucji parabankowych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe działają w oparciu o stworzone dla nich regulacje prawne. Dopiero od października 2012 roku kasy objęte zostały nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, a od 2013 r. depozyty zostały objęte Bankowym Funduszem Gwarancyjnym. Ryzyka unikną ci, którzy trzymają kapitał w bankach objętych gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. W razie upadłości banku lub kasy, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaci deponentom zgromadzone środki wraz z należnymi odsetkami naliczonymi do dnia wydania postanowienia o upadłości banku. Wypłaty mają górny limit, ale jest on na tyle wysoki, że większości klientów ich depozyty zostaną zwrócone w całości. Bankowy Fundusz Gwarancyjny chroni depozyty zgromadzone we wszystkich bankach krajowych, czyli tych z siedzibą na terytorium RP. Przesłanki utworzenia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego można wobec tego podzielić na wewnętrzne i zewnętrze. Przesłankami wewnętrznymi stały się: konieczność ochrony wszystkich deponentów polskich banków oraz chęć ustabilizowania sytuacji w sektorze. Do przesłanek zewnętrznych zaliczyć należy przede wszystkim jednoczenie się państw Europy z równoczesnym budowaniem wspólnych struktur prawnych i instytucji. W celu wzmacniania zaufania klientów, wykorzystując doświadczenia innych krajów, w Polsce utworzono Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Fundusz został utworzony z inicjatywy władz publicznych, a więc drogą administracyjną. Sposób utworzenia danego systemu ma z reguły bezpośredni wpływ na charakter jego administracji. Tak też stało się w przypadku polskiego funduszu, który zarządzany jest zarówno przez przedstawicieli instytucji publicznych, jak i reprezentantów sektora bankowego. Posiada, zatem administrację o charakterze mieszanym, czyli publiczno - prywatnym 18. Bankowy Fundusz Gwarancyjny został powołany do życia ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Ustawa ta weszła w życie 17 lutego 1995 r. 17 Nadzór nad kasami pełniła Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa. 18 Pawlikowski A., 2005: Polski system, s

14 Z dniem tym wprowadzono w Polsce obligatoryjny i powszechny system gwarancyjny. Nadzór nad działalnością Funduszu w zakresie przestrzegania prawa oraz zgodności ze statutem sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Bankowy Fundusz Gwarancyjny każdego roku przedstawia Radzie Ministrów sprawozdanie z działalności Funduszu za rok poprzedni, w tym sprawozdanie finansowe. Rada Ministrów natomiast przedstawia sprawozdanie do rozpatrzenia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa określiła zadania Funduszu, którymi są przede wszystkim nadzór i kontrola nad funkcjonowaniem systemów obowiązkowego i umownego gwarantowania środków pieniężnych, a także udzielanie pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania. W zakresie podstawowych funkcji, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wykonuje następujące zadania: 1. w ramach funkcjonowania systemów obowiązkowego i umownego gwarantowania środków pieniężnych: - określanie na dany rok wysokości środków wyodrębnionych przez podmioty objęte systemem gwarantowania, w związku z obowiązkiem tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych, - wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania środków pieniężnych na zasadach określonych w ustawie, - nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków pieniężnych 19 ; 2. w ramach udzielania pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania: - udzielanie zwrotnej pomocy finansowej, w przypadku powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności bądź na nabycie akcji lub udziałów banków, - nabywanie wierzytelności banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności, - kontrola nad prawidłowością wykorzystania pomocy, - określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych, wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu, - kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objętego systemem gwarantowania, w sytuacjach określonych w ustawie 20 ; 19 Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 20 Art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 12

15 3. w zakresie udzielania pomocy finansowanej ze środków funduszu stabilizacyjnego należy: - udzielanie gwarancji zwiększania funduszy własnych banku krajowego, zwanej dalej gwarancją rekapitalizacyjną, a w przypadku wykonania tej gwarancji - nabywanie lub obejmowanie akcji, obligacji lub bankowych papierów wartościowych banku krajowego, - określanie wysokości stawki opłaty ostrożnościowej wnoszonej przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu 21 ; 4. w zakresie restrukturyzacji kas, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności, należy: - udzielanie zwrotnej pomocy finansowej, - nabywanie wierzytelności kas; - udzielanie wsparcia podmiotom przejmującym kasy, przejmującym wybrane prawa majątkowe lub wybrane zobowiązania kas lub nabywcom przedsiębiorstwa kasy w likwidacji, jego zorganizowanej części lub wybranych praw majątkowych, - obejmowanie akcji banku przejmującego oraz nabywanie lub obejmowanie akcji banku, - kontrola prawidłowości wykorzystania pomocy i wsparcia, oraz monitorowanie sytuacji ekonomiczno - finansowej i systemu zarządzania kasy korzystającej z pomocy finansowej oraz podmiotu, któremu Fundusz udzielił wsparcia, - kontrola realizacji programu postępowania naprawczego kasy w sytuacjach określonych w ustawie, - określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych 22. Na podstawie art. 4 ust. 1 a, 1 b i 1 c ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym do zadań instytucji należy także 23 : opracowywanie analiz i prognoz dotyczących sektora bankowego i sektora kas oraz wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania środków pieniężnych w kasach na zasadach określonych w ustawie. Bankowy Fundusz Gwarancyjny został utworzony w celu realizacji zadań systemów - obowiązkowego i umownego gwarantowania zgromadzonych środków pieniężnych. Celem obowiązkowego systemu gwarantowania środków pieniężnych jest zapewnienie deponentom 21 Art. 4 ust. 1 j ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 22 Art. 4 ust. 1 d ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 23 Dz. U. z 2014 r., poz

16 wypłaty do wysokości środków gwarantowanych w razie ich niedostępności. Celem umownego systemu gwarantowania jest udzielanie pomocy podmiotom objętym tym systemem 24. Przestrzenie funkcjonowania Funduszu koncentrują się szczególnie na obowiązkowej ochronie depozytów oraz opcjonalnej pomocy finansowej dla banków i kas, mających problemy z wypłacalnością. Mając to na względzie bezspornie kolejnym, jednym z głównych celów działalności przedmiotowej instytucji jest stała analiza działalności sektora bankowego. Udzielanie zwrotnej pomocy finansowej podmiotom objętym systemem gwarantowania przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny ma formę pożyczek, gwarancji i poręczeń oraz nabycia wierzytelności, z przeznaczeniem na usunięcie niebezpieczeństwa niewypłacalności lub zakupu udziałów albo akcji banku przez nowych udziałowców lub akcjonariuszy 25. Ustawa wyposażyła Bankowy Fundusz Gwarancyjny w dwa organy, działające w jego imieniu 26. Organem, który sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest Rada Funduszu. Poza kontrolą i nadzorem, które są podstawowym obowiązkiem, do jej zadań należy: - wykonywanie nadzoru nad działalnością Zarządu Funduszu, - uchwalanie planów działalności i planu finansowego Funduszu, - przedkładanie Radzie Ministrów sprawozdania z działalności Funduszu, - zatwierdzanie wniosków Zarządu w sprawie zaciągnięcia przez Fundusz kredytu w Narodowym Banku Polskim na spłatę środków gwarantowanych, - określanie na wniosek Zarządu Funduszu wysokości stawek obowiązkowej opłaty rocznej oraz funduszu ochrony środków gwarantowanych, - określanie zasad i form udzielania pomocy finansowej podmiotom objętym systemem gwarantowania, - określanie zasad i form zabezpieczania i dochodzenia zwrotu środków należnych Funduszowi z tytułu udzielania pomocy, 24 Czechowska I. D., 2012: Istota i dylematy s Art. 19 ust. 2 i art. 20 c ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 26 Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów nie określa sposobu zarządzania funduszem gwarancyjnym, nie wymaga nawet, aby przedmiotowy system gwarancji był prowadzony przez osobna instytucję. Dyrektywa mówi jedynie, aby metoda gwarancyjna była tzw. urzędowo uznana. 14

17 - reprezentowanie Funduszu w jego stosunkach prawnych z członkami Zarządu, w szczególności powoływanie, zawieszanie w czynnościach i odwoływanie członków Zarządu, - ustalenie wysokości wynagrodzeń członków Zarządu Funduszu, - uchwalanie regulaminu określającego organizację pracy oraz zasady i tryb działania 27. W skład Rady wchodzi 10 osób oraz przewodniczący. Przewodniczącego Rady Funduszu powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na uzgodniony wniosek Ministra Finansów i prezesa Narodowego Banku Polskiego. Kandydat na przewodniczącego Funduszu musi być także zaopiniowany przez właściwą komisję sejmową (komisję ds. finansów publicznych). Poszczególni członkowie Rady wybierani są przez następujące podmioty: - trzech - przez Ministra Finansów, - trzech - przez Związek Banków Polskich, - czterech - przez prezesa Narodowego Banku Polskiego Podstawowym zadaniem Zarządu jest kierowanie Funduszem i reprezentowaniem go w stosunkach z podmiotami zewnętrznymi. 27 Szczegółowe zadania w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 15

18 ROZDZIAŁ III. ZASADY FUNKCJONOWANIA BANKOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO W POLSCE Przynależność do krajowego systemu gwarantowania depozytów jest obligatoryjna dla wszystkich banków krajowych (tzn. mających siedzibę w Polsce) 28. Powyższa zasada odnosi się nie tylko banków komercyjnych, ale i spółdzielczych. Ponadto do systemu gwarantowania depozytów przynależą oddziały banków zagranicznych, o ile nie są one uczestnikami innego systemu gwarantowania środków pieniężnych w kraju macierzystym, albo system gwarantowania, w którym uczestniczą, nie zapewnia gwarantowania środków pieniężnych, co najmniej w takim zakresie i w wysokości jak określone w ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe 29. Objęcie obowiązkowym systemem gwarantowania oznacza, po prostu tyle, że środki pieniężne w ramach depozytów zgromadzone w bankach oraz kasach są chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Podmioty objęte systemem gwarantowania wnoszą na rzecz Funduszu ustawowo określone obowiązkowe opłaty roczne 30. Ponadto ww. podmioty zobowiązane są tworzyć fundusze ochrony środków gwarantowanych 31 na zaspokojenie roszczeń deponentów w przypadku zaistnienia takiej potrzeby w ramach gwarancji zapewnionej ustawowo wobec któregokolwiek podmiotu objętego ochroną. Jeśli to nastąpi środki z takiego funduszu przekazywane są niezwłocznie do Funduszu. Jak wspominałem w rozdziale pierwszym ustawa przewiduje także wyłączenie niektórych podmiotów spod gwarancji, są to tzw. świadomi uczestnicy rynku finansowego, czyli podmioty, które ze względu na charakter swojej działalności powinny być w stanie dokonać oceny banku z punku widzenia jego kondycji i wiarygodności. Krajowy system gwarantowania nie obejmuje środków zdeponowanych w bankach przez: - Skarb Państwa - banki krajowe, banki zagraniczne oraz instytucje kredytowe - w rozumieniu ustawy - Prawo bankowe 32, 28 Art. 2 pkt 3) ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 29 Ustawa z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 613). 30 Art. 13 i art. 13 c ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 31 Art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 32 Dz. U. z 2015 r., poz

19 - spółki prowadzące giełdę, rynek pozagiełdowy lub alternatywny system obrotu, firmy inwestycyjne, zagraniczne firmy inwestycyjne, zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., - krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń, krajowe i zagraniczne zakłady reasekuracji, oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, - fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze zagraniczne, spółki zarządzające, oddziały towarzystw inwestycyjnych, - otwarte fundusze emerytalne, pracownicze fundusze emerytalne, powszechne towarzystwa emerytalne, pracownicze towarzystwa emerytalne, - osoby posiadające w dniu spełnienia warunku gwarancji pakiet, co najmniej 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub udziału w kapitale zakładowym, a także osoby, które w stosunku do nich są podmiotami dominującymi lub zależnymi, w przypadku, gdy osoby te pełniły swoje funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie bieżącego roku obrotowego (obrachunkowego) lub poprzedzającego dzień spełnienia warunku gwarancji, - członków zarządu i rady nadzorczej banku krajowego oraz osoby pełniące w tym banku funkcje dyrektorów i zastępców dyrektorów w centrali banku, jak również dyrektorów i zastępców dyrektorów oddziałów tego banku, w przypadku, gdy osoby te pełniły swoje funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie bieżącego roku obrotowego (obrachunkowego) lub poprzedzającego dzień spełnienia warunku gwarancji, - dyrektorów oraz zastępców dyrektora oddziału banku zagranicznego lub oddziału instytucji kredytowej, w przypadku, którego nastąpiło spełnienie warunku gwarancji, jeżeli osoby te pełniły swoje funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie bieżącego roku obrotowego (obrachunkowego) lub poprzedzającego zawieszenie działalności banku lub dzień spełnienia warunku gwarancji 33. Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym definiuje pojęcie deponenta. Podmioty, których środki na rachunkach oraz należności z innych czynności bankowych są objęte ustawowymi gwarancjami, to: - osoby fizyczne, 33 Art. 2 pkt 1) ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). 17

20 - osoby prawne (np. spółki kapitałowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, ale także jednostki samorządu terytorialnego, fundacje, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe i inne), - jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną (np. wspólnota mieszkaniowa lub niepubliczny zakład opieki zdrowotnej), - szkolne kasy oszczędnościowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe. Art. 2 pkt 2) oraz art. 38 p ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym 34 określa, że przedmiotem gwarancji są: - środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rodzajach imiennych rachunków bankowych, nominowanych zarówno w złotych polskich, jak i w walutach obcych, - należności klientów wynikające z innych czynności bankowych, potwierdzone imiennymi dokumentami (czynności bankowe zostały zdefiniowane w ustawie Prawo bankowe i są nimi np. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych (tzw. polecenia przelewu), udzielanie gwarancji bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych), - należności z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz z tytułu kwot wydatkowanych na koszty pogrzebu posiadacza rachunku, o ile należności te stały się wymagalne przed dniem zawieszenia działalności banku, - środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rodzajach imiennych rachunków prowadzonych przez kasy oszczędnościowo - kredytowe, nominowanych zarówno w złotych polskich, jak i w walutach obcych. Gwarantowane są także należne deponentowi odsetki, które zostają naliczone do dnia spełnienia warunku gwarancji, czyli dnia wskazanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, jako dzień zawieszenia działalności banku lub kasy oszczędnościowo - kredytowej i ustanowienia zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku niektórych produktów dostępnych klientom banków, bank pośredniczy jedynie w ich sprzedaży (dotyczy to np. jednostek funduszy inwestycyjnych czy niektórych produktów ubezpieczeniowych) i nie są one objęte gwarancjami systemu gwarantowania. Banki oferują także produkty łączone, np. lokata bankowa oraz jednostki funduszy inwestycyjnych - wtedy gwarancjami chroniona jest tylko część lokacyjna produktu. Normą podstawową polskiego systemu jest to, że ubezpiecza on deponenta, a nie depozyt, co oznacza, że wysokość środków gwarantowanych należna deponentowi 34 Dz. U. z 2014 r., poz

21 wyliczana jest od sumy środków pieniężnych zgromadzonych na wszystkich jego rachunkach (suma środków zgromadzonych na wszystkich imiennych rachunkach oraz wierzytelności z innych czynności bankowych). Jest jeden limit środków gwarantowanych dla deponenta bez względu na liczbę umów zawartych przez niego z bankiem lub kasą oszczędnościowo - kredytową. W przypadku spełnienia warunku gwarancji, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca deponentom kwoty gwarantowane do określonej ustawowo wysokości. Obecnie gwarantowane są w 100 % depozyty do równowartości euro 35. Środki gwarantowane wypłacane są w złotych polskich bez względu na to, w jakiej walucie nominowane były depozyty zgromadzone w banku. Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się kurs średni z dnia spełnienia warunku gwarancji (tj. z dnia wskazanego w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, jako dzień zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości), ogłaszany przez Narodowy Bank Polski. Nadmienić także należy, że limit kwoty gwarantowanej przez BFG obejmuje środki zgromadzone na rachunkach według stanu na dzień spełnienia warunku gwarancji łącznie z odsetkami naliczonymi do tego dnia, zgodnie z oprocentowaniem wskazanym w umowie, niezależnie od terminu ich wymagalności. Roszczenia z tytułu gwarancji przedawniają się po upływie 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji. Deponent nie traci prawa do dochodzenia swych roszczeń od upadłej kasy ponad kwotę gwarantowaną. Z dniem spełnienia warunku gwarancji deponenci nabywają w stosunku do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, na warunkach określonych w ustawie, uprawnienie do świadczenia pieniężnego. Dzień spełnienia warunku gwarancji jest to dzień wskazany w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, jako dzień zawieszenia działalności 36 banku 35 Zgodnie z przyjętą w marcu 2009 r. nowelizacją dyrektywy 94/19/WE poziom gwarancji we wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej od 31 grudnia 2010 r. powinien tyle wynosić. 36 Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku w przypadku, gdy: 1) według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań lub 2) z powodów związanych bezpośrednio z sytuacją finansową banku nie reguluje on swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych wobec deponentów. Wówczas Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej oraz jednocześnie podejmuje decyzję: 1) o jego przejęciu przez inny bank, za zgodą banku przejmującego albo 2) występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W tym przypadku następuje spełnienie warunku gwarancji. W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności kasy, jeżeli z powodów związanych bezpośrednio z jej sytuacją finansową nie reguluje ona swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych wobec deponentów, Komisja może także podjąć decyzję o zawieszeniu działalności kasy w przypadku, gdy według bilansu sporządzonego 19

22 lub kasy i ustanowienia odpowiednio zarządu lub zarządcy komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W razie upadłości banku, Bankowy Fundusz Gwarancyjny zbiera środki od wszystkich banków, aby wypłacić kwoty gwarantowane klientom upadłego banku, według stanu na dzień zawieszenia działalności banku, powiększone o należne odsetki do dnia spełnienia warunku gwarancji. Środki gwarantowane wypłacane są na podstawie listy deponentów, która jest sporządzona przez zarząd komisaryczny banku lub kasy i w ciągu 3 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji, przekazywana jest do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Lista ta jest przygotowywana w oparciu o system wyliczania banku lub kasy tj. bazę klientów, system informatyczny zawierający dane o deponentach i wysokości należnych im środków gwarantowanych. Zarząd Bankowego Funduszu Gwarancyjnego podaje do publicznej wiadomości, w drodze ogłoszenia, w piśmie o zasięgu ogólnokrajowym, uchwałę, w której wskazuje m.in.: - podmiot, za pośrednictwem, którego będzie dokonywana wypłata (może to być zarząd komisaryczny lub podmiot, z którym Fundusz zawrze stosowną umowę), - sposób dokonywania wypłat (w tym zasady i tryb stwierdzenia tożsamości deponenta). Jeśli w okresie wypłat zostanie ogłoszona upadłość banku lub kasy - dalszych wypłat dokonuje zarządca lub syndyk. Świadczenie wypłacane jest w ciągu 20 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. Dniem roboczym jest dzień, który nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy i nie przypada w sobotę. W przypadku wystąpienia okoliczności uniemożliwiających wypłatę środków gwarantowanych w tym terminie, Komisja Nadzoru Finansowego przedłuża na wniosek Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego termin wypłat, nie dłużej jednak niż o 10 dni roboczych. Łączny wówczas okres do wypłaty świadczenia wynosi 30 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. W przypadku roszczeń deponentów z tytułu gwarancji, nieujawnionych w ramach listy deponentów, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca środki w ciągu 20 dni roboczych od dnia otrzymania uzupełnionej listy deponentów przez zarządcę albo syndyka lub ustalonej na koniec okresu sprawozdawczego aktywa kasy nie wystarczają na zaspokojenie jej zobowiązań. W obydwu przypadkach następuje spełnienie warunku gwarancji. 20

23 listy wierzytelności lub wierzytelności wobec banku, w stosunku, do którego nastąpiło spełnienie warunku gwarancji, stwierdzonej prawomocnym wyrokiem sądu. Jeśli w dniu spełnienia warunku gwarancji uprawnienia z tytułu środków gwarantowanych przysługiwały następcom prawnym deponenta oraz: - osobom, które przedstawiły rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nich kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, - osobom wskazanym w dyspozycji na wypadek śmierci posiadacza rachunku, i - niezależnie od przyczyny faktycznej lub prawnej - nie zostały wykazane w systemie wyliczania banku lub kasy, jako uprawnienia innej osoby lub innych osób, Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest zobowiązany do spełnienia wyłącznie jednego świadczenia gwarancyjnego z tytułu środków gwarantowanych na rzecz następcy lub następców prawnych lub ww osób. Uprawnienia do odbioru środków gwarantowanych ustala się na zasadach ogólnych zgodnie z przepisami określającymi skutki danego rodzaju następstwa prawnego oraz zasady dysponowania majątkiem, jaki należał do poprzednika prawnego. W przypadku, gdy środki zdeponowane na rachunku zostały zablokowane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zawiesza się wypłatę deponentowi środków gwarantowanych, na czas trwania blokady. 21

24 WNIOSKI Na sieć bezpieczeństwa finansowego każdego kraju składają się: bank centralny, rząd, nadzór nad rynkiem finansowym, system gwarantowania depozytów bankowych, ubezpieczeń i funduszy inwestycyjnych. System ochrony wkładów stanowi więc integralną część tej sieci. Fundusz gwarancyjny ma chronić deponentów i utrzymywać zaufanie do systemu bankowego, przeciwdziałać wystąpieniu paniki i masowego runu na banki, w sytuacji braku stabilności na rynkach finansowych. Najważniejszym segmentem stabilności rynków finansowych jest zaufanie do instytucji systemu finansowego. Ciągle ewoluujące środowisko gospodarcze, polityczne i społeczne a przede wszystkim usposobienie rynków finansowych niewątpliwie powoduje konieczność funkcjonowania sieci bezpieczeństwa finansowego. Bezspornie w dobie ostatniego kryzysu finansowego przedmiotowe sieci bezpieczeństwa czy też stabilności finansowej mają wpływać na ograniczanie lub minimalizację ewentualnego ryzyka. Bezpieczeństwo systemu bankowego oraz stabilność finansów jest dobrem publicznym. Zabezpieczenie szeroko pojętego systemu finansowego przed dezorganizacją, która mogłaby zaburzyć działanie całej gospodarki, jest jednym z głównych celów polityki państwa. Wspomnieć należy, że sieć bezpieczeństwa, przede wszystkim w postaci ustawowo umocowanych instytucji, realizuje na rzecz uczestników systemu finansowego m.in. takie funkcje jak: dążenie do stabilność czy tez zwiększanie zaufania klientów. Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest niewątpliwe bardzo ważnym ogniwem sieci bezpieczeństwa finansowego, który sprzyja umacnianiu bezpieczeństwa systemu finansowego. Podstawową funkcją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest gwarantowanie depozytów. Bankowy Fundusz Gwarancyjny pełnić ma w sektorze przede wszystkim rolę prewencyjną. Rolą Bankowego Funduszu Gwarancyjnego nie jest finansowanie kosztów wyjścia z kryzysu. Systemy stabilizujące, takie jak gwarancje depozytów, pozwalają natomiast zapobiec niekorzystnym zjawiskom, jakie pojawiają się np. w sferze zachowań społecznych. Analiza funkcjonowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego pokazała, że ich różnorodna działalność jest potrzebna dla wzmacniania ochrony zarówno klientów sektora bankowego zwłaszcza w okresie zawirowania na rynkach finansowych mającego wpływ 22

25 na gospodarkę 37. Bankowy Fundusz Gwarancyjny stanowi istotny filar sieci bezpieczeństwa finansowego. Poniesiony wysiłek organizacyjny i finansowy na rzecz tworzenia mechanizmów ochrony klienta w postaci Bankowego Funduszu Gwarancyjnego przynosi potencjalne korzyści. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że podjęte działania są niewystarczające i istnieje konieczność ich dalszego rozszerzania, w związku z powstawaniem ciągle nowych instytucji przyjmujących środki finansowe od klientów, mających swe wyraźne umocowanie ustawowe jak np. spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe. Z drugiej strony państwo nie może odpowiadać za wszystkie wybory podjęte przez społeczeństwo, zwłaszcza w sytuacji, gdy instytucja zajmująca się lokowaniem środków pieniężnych, nie ma swojego umocowania w szczegółowych aktach prawnych jak np. parabanki. 37 Czechowska I. D., 2012: Bankowy Fundusz Gwarancyjny i Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, jako ogniwa sieci bezpieczeństwa finansowego, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica 274, s

26 BIBLIOGRAFIA Czechowska I. D., 2012: Istota i dylematy funkcjonowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w kontekście stabilności systemu bankowego, Annales. Etyka w życiu gospodarczym 2012, vol. 15. Czechowska I. D., 2012: Bankowy Fundusz Gwarancyjny i Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, jako ogniwa sieci bezpieczeństwa finansowego, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica 274. Iwanicz-Drozdowska M., 2008: Bezpieczeństwo rynku usług finansowych, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa. Marcinkowska M., 2014: Corporate Governance w bankach. Teoria i Praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Pawlikowski A., 2005: Polski system gwarantowania depozytów na tle rozwiązań zastosowanych w innych państwach UE, Materiały i studia NBP, nr 193. Pawlikowski A., 2010: Optymalny model gwarantowania depozytów, Bezpieczny Bank, 3 (42). Zaleska M., 2007: Działalność Bankowego Funduszu Gwarancyjnego na tle rozwiązań systemowych, w: Instytucje rynku finansowego, (red). A. Szelągowska, CeDeWu, Warszawa. Zdanowicz B., 2007: Podstawowe dylematy i kryteria wyboru formuły systemu gwarantowania depozytów świetle teorii i doświadczeń międzynarodowych, Bezpieczny Bank, nr 1, Warszawa. Strony internetowe 24

27 SPIS AKTÓW PRAWNYCH Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów (Dz.U.UE.L ) Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (t. jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1866). Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t. jedn. Dz. U. 2013, poz. 672). Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 128). Ustawa z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 613). 25