Informacja o wynikach części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w 2002 roku

Transkrypt

1 Informacja o wynikach części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w 2002 roku Przedstawiamy Państwu wstępne informacje o wynikach części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego przeprowadzonego w województwie śląskim w roku Każda szkoła otrzyma Raport z załączonymi wynikami dotyczącymi jej uczniów na tle województwa. Składam serdeczne podziękowania wszystkim: uczniom za udział w egzaminie gimnazjalnym, członkom i przewodniczącym szkolnych zespołów egzaminacyjnych za sprawne zorganizowanie i przeprowadzenie egzaminu gimnazjalnego w szkołach, egzaminatorom i przewodniczącym zespołów egzaminatorów za wnikliwe sprawdzenie prac uczniów, dyrektorom szkół, w których zlokalizowane były ośrodki redystrybucji prac i ośrodki oceniania za umożliwienie sprawnego przeprowadzenia egzaminu gimnazjalnego. Dyrektor OKE Roman Dziedzic

2 I. Wstęp W dniu 14 maja 2002 r. o godzinie 9 00 w całym kraju uczniowie klas trzecich gimnazjów przystąpili do części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego. Egzamin trwał 120 minut. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mieli prawo do wydłużenia czasu o dodatkowe 60 minut. Większość uczniów pisała standardowy zestaw zadań. Przygotowano również zestawy zadań dla uczniów: niewidomych i słabo widzących, z trudnościami w uczeniu się, niesłyszących i słabo słyszących. Do części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w województwie śląskim przystąpiło uczniów, w tym 2933 uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (z dysleksją), 1394 z trudnościami w uczeniu się, 187 uczniów słabo słyszących i niesłyszących oraz 109 uczniów słabo widzących. Tabela nr 1. Charakterystyka szkół i populacji uczniów objętej egzaminem gimnazjalnym w woj. śląskim Liczba gimnazjów ogółem 680 w miastach powyżej 100 tys. w miastach poniżej 100 tys. w gminach wiejskich Liczba % liczba % liczba % , , ,5 162 uczniów decyzją Dyrektora OKE w Jaworznie na udokumentowany wniosek zostało zwolnionych z obowiązku przystąpienia do egzaminu gimnazjalnego. Na świadectwach tych uczniów w rubryce wynik części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego wpisano informację zwolniony. 100 uczniów zwolniono z części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego na podstawie zaświadczenia potwierdzającego zdobycie tytułu laureata wojewódzkiego konkursu przedmiotowego z języka polskiego (68 laureatów), historii (18 laureatów), plastyki (14 laureatów). Zwolnienie na tej podstawie jest równoznaczne z uzyskaniem w tej części najwyższego wyniku. Z przyczyn losowych lub zdrowotnych do egzaminu gimnazjalnego w części humanistycznej w wyznaczonym terminie nie przystąpiło 248 uczniów. Uczniowie ci przystąpią do części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego 19 sierpnia 2002 r. 2

3 I. Ogólny opis zestawów egzaminacyjnych Dla większości uczniów piszących egzamin gimnazjalny w części humanistycznej przygotowano zestaw zadań standardowy (GH-A1-021). Przygotowano również zestawy zadań dla uczniów: niewidomych i słabo widzących (GH-A6-021, GH-A4-021, GH-A5-021), z trudnościami w uczeniu się (GH-A8-021), niesłyszących i słabo słyszących (GH-A7-021). Elementem łączącym poszczególne zadania w spójną całość w zestawie standardowym oraz w zestawach dla uczniów niewidomych i słabo widzących był motyw przewodni Lądy archeologów, w zestawie dla uczniów z trudnościami w uczeniu się - motyw Dzieje teatru, zaś w zestawie dla uczniów niesłyszących i słabo słyszących - motyw Naród bez państwa. Motyw przewodni występował zarówno w tekstach źródłowych, jak i w treści poleceń. Tabela nr 2. Charakterystyka zestawów egzaminacyjnych Motyw Zestaw Uczniowie Lądy archeologów S-A1-021 bez dysfunkcji oraz z dysleksją Lądy archeologów S-A4-021, S-A5-021, S-A6-021 słabo widzący, niedowidzący, niewidomi Dzieje teatru S-A8-021 z trudnościami w uczeniu się Naród bez państwa S-A7-021 niesłyszących i słabo słyszących Wszystkie zestawy - zadań zamkniętych, jak i otwartych - mierzyły za pomocą umiejętności ponadprzedmiotowe oraz wiadomości opisane w następujących obszarach standardów wymagań egzaminacyjnych: czytanie i odbiór tekstów kultury, tworzenie własnego tekstu. Łączna liczba punktów, którą uczeń mógł uzyskać w części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań wynosiła 50. 3

4 II. Standardowy zestaw zadań egzaminacyjnych 1. Charakterystyka zestawu zadań Zestaw standardowy zawierał 29 zadań, w tym 20 zadań zamkniętych (uczeń wybierał jedną odpowiedź spośród czterech podanych) oraz 9 otwartych (uczeń formułował własną odpowiedź) i skonstruowany był według planu zamieszczonego w tabeli nr 3. Tabela nr 3. Charakterystyka zestawu Standard Czytanie i odbiór tekstów kultury Tworzenie własnego tekstu % udział badanych umiejętności Maksymalna liczba punktów zamkniętych Numery zadań 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 otwartych 21, 22, 23, 24, , 27, 28, 29 Łącznie Podstawę tworzenia zadań z obszaru pierwszego stanowiły teksty literackie (prozatorski i poetycki), teksty popularnonaukowe, reprodukcja dzieła sztuki i fotografia. Zadania rozszerzonej odpowiedzi polegały na napisaniu tekstu użytkowego i zredagowaniu rozprawki. W obszarze czytanie i odbiór tekstów kultury sprawdzano następujące wiadomości i umiejętności: czytanie różnych tekstów na poziomie dosłownym i przenośnym, określanie charakteru tekstu, wyszukiwanie informacji zawartych w różnych tekstach kultury, odczytywanie znaczenia konkretnych wyrazów w tekście, rozpoznawanie środków wyrazu dominujących w tekście, interpretowanie różnych tekstów kultury, odczytywanie intencji nadawcy, dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych, dostrzeganie związków między kulturą a życiem społecznym, dostrzeganie kontekstów niezbędnych do interpretacji tekstów kultury. W obszarze tworzenie własnego tekstu sprawdzano następujące wiadomości i umiejętności: redagowanie notatki do encyklopedii, redagowanie tekstu użytkowego (notatki do kroniki szkolnej), dostosowanego do sytuacji komunikacyjnej, spójnego, poprawnego pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym, redagowanie dłuższej formy wypowiedzi (rozprawki) zgodnej z tematem, spójnej, logicznie uporządkowanej, poprawnej pod względem rzeczowym, posługiwanie się przykładami w funkcji argumentacyjnej, dostosowywanie stylu do sytuacji komunikacyjnej i formy wypowiedzi, trafne dobieranie środków wyrazu, pisanie poprawne pod względem leksykalnym, frazeologicznym i składniowym oraz ortograficznym i interpunkcyjnym. 4

5 2. Podstawowe wskaźniki opisujące osiągnięcia uczniów Tabela nr 4. Charakterystyka wyników osiągniętych przez uczniów Wskaźniki Wyjaśnienie Wartość wskaźnika Liczba piszących Łatwość zestawu zadań Średnia arytmetycz na (M) Mediana (Me) Modalna (Mo) Jest stosunkiem liczby punktów uzyskanych za rozwiązanie zadań przez wszystkich uczniów do maksymalnej liczby punktów możliwych do uzyskania za zadania. Jest sumą wszystkich uzyskanych wyników podzieloną przez ich liczbę. Jest to wynik środkowy spośród wyników uczniów uporządkowanych rosnąco lub malejąco. Jest to wynik, który w badanej grupie powtarza się najczęściej. 0, Komentarz 97,5% uczniów rozwiązywało zadania z zestawu standardowego. 2,5/% uczniów korzystało z innych zestawów. Egzamin okazał się dla uczniów woj. śląskiego umiarkowanie trudny. Statystyczny uczeń uzyskał 31 punktów na 50 możliwych. Oznacza to, że statystyczny uczeń opanował 62% czynności mierzonych na egzaminie. Środkowy uczeń w uporządkowanym rosnąco lub malejąco rozkładzie wyników uzyskał 32 punkty. Stanowi to 64% całości. Najczęściej osiągany przez uczniów wynik to 35 punktów. Jest on raczej wysoki - stanowi 70% maksymalnej liczby punktów. Najwyższy wynik - 50 Najwyższy wynik uzyskało 106 uczniów; stanowi to 0,16%. Najniższy wynik Rozstęp wyników Odchylenie standardo we - 2 Najniższy wynik uzyskało 3 uczniów. Jest różnicą między najwyższym a najniższym wynikiem osiągniętym przez uczniów. Jest miarą rozproszenia wyników uczniów w odniesieniu do wyniku średniego. 48 8,59 Uczniowie uzyskiwali wyniki w zakresie od 0 do 50 punktów. Około 71,1% uczniów uzyskało wynik zawierający się w przedziale między 22 a 40 punktów. Wskazówka Proponujemy: porównać łatwość zestawu zadań dla uczniów danej szkoły z łatwością w całym województwie; obliczyć, jaki procent uczniów uzyskał wyniki wyższe niż wynik średni w województwie. 5

6 Wykres nr 1. Rozkład punktów dla populacji uczniów rozwiązujących zadania zestawu standardowego Liczba uczniów Liczba punktów M<Me<Mo 31<32<35 Nieznaczne przesunięcie wyników na prawo świadczy, że egzamin nie był dla uczniów trudny. Wskazówka Proponujemy porównać powyższy rozkład z rozkładem wyników uzyskanych przez uczniów w szkole. Czy zachowują one podobną tendencję? Tabela nr 5. Kartoteka do zestawu standardowego z wartościami wskaźnika łatwości Wartość Nr Badane czynności Liczba Forma wskaźnika Standard zad. Uczeń: punktów zadania łatwości 1. odczytuje znaczenia wyrazów 0,91 I/1 1 WW 2. odczytuje dosłowne znaczenie fragmentu tekstu 0,83 I/1 1 WW 3. wyszukuje informacje 0,94 I/3 1 WW 4. interpretuje tekst 0,89 I/2 1 WW 5. dostrzega środki wyrazu 0,86 I/4 1 WW 6. wyszukuje informacje 0,89 I/3 1 WW 7. określa skutki wydarzeń przedstawionych w tekście 0,91 I/5 1 WW 8. odczytuje intencje nadawcy 0,90 I/2 1 WW 9. dostrzega kontekst 0,93 I/6 1 WW 10. wyszukuje informacje 0,74 I/3 1 WW 11. wyszukuje informacje 0,84 I/3 1 WW 12. wyszukuje informacje 0,36 I/3 1 WW 13. interpretuje tekst 0,58 I/2 1 WW 14. dostrzega kontekst historyczny 0,26 I/6 1 WW 15. dostrzega różnice w budowie wyrazów 0,64 I/1 1 WW 16. dostrzega skutki wydarzeń I/5 WW 0,74 1 przedstawionych w tekście 6

7 17. wyszukuje informacje 0,74 I/3 1 WW 18. wyszukuje informacje 0,91 I/3 1 WW 19. rozpoznaje rodzaj wypowiedzi 0,86 I/4 1 WW 20. określa związki między kulturą a życiem I/6 WW 0,71 1 społecznym 21. dostrzega podobieństwo między dziełami I/6 KO 0,29 1 sztuki 22. interpretuje obraz 0,32 I/2 1 KO 23. przywołuje kontekst historyczny 0,26 I/6 1 KO 24. odczytuje przenośny sens fragmentu tekstu 0,71 I/1 1 KO 25. dostrzega środki wyrazu 0,38 I/4 1 KO 26. syntetyzuje informacje zawarte w II/6 KO 0,53 1 podanych tekstach kultury tworzy tekst wyjaśniający pojęcie 0,40 II/ KO tworzy zwięzły tekst dostosowany do II/3 1 0,82 sytuacji komunikacyjnej tworzy tekst na zadany temat 0,64 II/4 1 dostosowuje wypowiedź do sytuacji komunikacyjnej 0,90 II/ zachowuje spójność wypowiedzi 0,89 II/4 1 RO zachowuje poprawność językową 0,32 II/1 1 pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym 0,34 II/1 1 pisze tekst we fragmentach zgodny z II/4 1 0,86 tematem przywołuje przykład z tekstu 0,63 II/6 1 posługuje się przywołanym przykładem do uzasadnienia tezy 0,52 II/5 1 podaje dwa własne przykłady 0,54 II/5 1 posługuje się co najmniej jednym z II/5 0,56 podanych przykładów do uzasadnienia tezy 1 podsumowuje rozważania 0,71 II/6 1 pisze poprawnie pod względem II/6 0,65 rzeczowym 1 stosuje zasady typowe dla kompozycji II/4 29. rozprawki (np. stawia tezę, przeprowadza 0,67 1 RO dowodzenie, wyciąga wnioski) pisze tekst spójny 0,68 II/4 1 pisze tekst logicznie uporządkowany 0,63 II/4 1 pisze poprawnie pod względem II/1 0,27 językowym 3 posługuje się stylem dostosowanym do II/3 sytuacji komunikacyjnej i formy 0,71 1 wypowiedzi pisze poprawnie pod względem ortograficznym 0,24 II/1 2 pisze poprawnie pod względem interpunkcyjnym 0,25 II/1 1 Wskazówka Powyższa tabela opisuje, jakie szczegółowe umiejętności badały poszczególne zadania i czy okazały się dla uczniów łatwe czy trudne. A jak to wygląda w Waszej szkole? 7

8 Tabela nr 6. Łatwość czynności badanych zadaniami Interpretacja Wartość wskaźnika łatwości Numery zadań Bardzo trudne Trudne Umiarkowanie trudne Łatwe Bardzo łatwe 0,00 0,19 0,20 0,49 0,50 0,69 0,70 0,89 0,90 1, 00 12, 14, 21, 22, 23, 25, 27.a, 28.3, 28.4, 29.3a, 29.4a, 29.4b 13, 15, 26, 28.1a, 29.1b, 29.1c, 29.1d, 29.1e, 29.1g, 29.2a, 29.2b, 29.2c 2, 4, 5, 6, 10, 11, 16, 17, 19, 20, 24, 27.b, 28.1b, 28.2, 29.1a, 29.1f, 29.3b 1, 3, 7, 8, 9, 18 Tabela nr 7. Średnie wyniki dla poszczególnych kategorii standardów Kategorie standardów Czytanie i odbiór Tworzenie własnego tekstów kultury (I) tekstu (II) Liczba punktów możliwa do uzyskania Średni wynik dla uczniów w woj. śląskim 17,5 13,5 Wartość wskaźnika łatwości 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0,7 Czytanie i odbiór tekstów kultury 0,54 Tworzenie własnego tekstu Wykres nr 2. Wartość wskaźnika łatwości dla poszczególnych kategorii standardów Wyniki uczniów na znormalizowanej skali staninowej Do porównywania osiągnięć między uczniami, szkołami, zastosowano dziewięciopunktową skalę znormalizowaną zwaną staninową. Otrzymuje się ją poprzez dokonanie podziału uporządkowanych rosnąco surowych wyników na dziewięć ponumerowanych przedziałów zawierających kolejno procent wyników. Przedziały te nazywane są staninami. Mają one nazwy: 1 najniższy, 2 bardzo niski, 3 niski, 4 niżej średni, 5 średni, 6 wyżej średni, 7 wysoki, 8 bardzo wysoki, 9 najwyższy; np. o uczniu, który 8

9 uzyskał wynik 6 na skali staninowej, mówimy, że uzyskał sześć staninów lub że jego wynik plasuje się w 6 staninie. Jest to wynik wyżej średni. Jak można interpretować wynik ucznia na skali staninowej? Jeśli wynik ucznia znajduje się w szóstym staninie, to znaczy że mieści się on w przedziale punktów. Oprócz jego wyniku w tym przedziale mieszczą się jeszcze wyniki punktowe innych uczniów. Tabela nr 8. Wyniki uczniów na znormalizowanej skali staninowej NAZWA STANINA OPIS WYNIKU NAJNIŻSZY BARDZO NISKI NISKI NIŻEJ ŚREDNI ŚREDNI WYŻEJ ŚREDNI WYSOKI BARDZO WYSOKI NAJWYŻS ZY Staniny Przedziały punktowe Liczba uczniów Wskazówka Proponujemy obliczyć, jaki procent uczniów w Państwa szkole uzyskał wynik należący do odpowiedniego przedziału punktowego. Jaki procent uczniów uzyskało wynik powyżej średniego? Wynik ucznia wyrażony na skali staninowej można zinterpretować również jakościowo. W tabeli nr 9 zestawiono kategorie standardów oraz ich łatwości dla wyników z poszczególnych przedziałów staninowych. Przedziałową skalę staninową zbudowaliśmy biorąc pod uwagę wyniki uczniów województwa śląskiego. 9

10 Tabela nr 9. Kategorie standardów oraz ich łatwości dla wyników z poszczególnych przedziałów staninowych NAZWA STANINA OPIS WYNIKU NAJNIŻSZY BARDZO NISKI NISKI NIŻEJ ŚREDNI ŚREDNI WYŻEJ ŚREDNI WYSOKI BARDZO WYSOKI NAJWYŻS ZY Staniny Czytanie i odbiór tekstów kultury Tworzenie własnego tekstu 0,36 0,50 0,59 0,63 0,69 0,75 0,80 0,84 0,89 0,07 0,14 0,25 0,43 0,56 0,66 0,75 0,83 0,92 Dla uczniów, którzy uzyskali 6 staninów czynności z kategorii czytanie i odbiór tekstów kultury są łatwe, czynności z kategorii tworzenie własnego tekstu są umiarkowanie trudne. Tabela nr 10. Podstawowe wskaźniki opisujące osiągnięcia uczniów w warstwach Wartości wskaźników dla uczniów w: Wskaźniki miastach powyżej miastach poniżej 100tys. 100tys. gminach wiejskich Łatwość zestawu 0,63 0,61 0,62 Średnia arytmetyczna 31,4 30,7 30,5 Mediana Modalna Odchylenie standardowe 8,59 8,63 8,47 Najwyższy wynik Najniższy wynik Rozstęp wyników Łatwość poszczególnych kategorii standardów Czytanie i odbiór tekstów kultury 0,70 0,69 0,69 (I) Tworzenie własnego tekstu (II) 0,56 0,53 0,53 Powyższa tabela pozwala porównać wyniki egzaminu gimnazjalnego uczniów zamieszkujących miejscowości o różnej liczebności mieszkańców. Wynika z niej, że nasze województwo jest raczej jednolite pod względem poziomu uzyskanych wyników. 10

11 3. Analiza jakościowa zadań Arkusz przygotowany do części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w 2002 r. został opracowany zgodnie z koncepcją egzaminu i planem testu uzgodnionym przez zespół ekspertów CKE i zespół ekspertów okręgowych komisji egzaminacyjnych. Zadania testu skupione wokół motywu Lądy archeologów odnosiły się do różnorodnych tekstów kultury. Uczeń musiał wykazać się umiejętnością czytania i interpretacji: tekstów popularnonaukowych, literackich: fragmentu prozy oraz fragmentu wiersza, dzieła plastycznego. Standard I. zbadano 20 zadaniami zamkniętymi wielokrotnego wyboru oraz pięcioma zadaniami otwartymi krótkiej odpowiedzi. Siedem zadań zamkniętych sprawdzało umiejętność wyszukiwania informacji. Sześć z nich okazało się łatwe i bardzo łatwe. Jedno zadanie nr 12 - wymagające udzielenia odpowiedzi na podstawie własnej wiedzy i doświadczenia, a nie na podstawie tekstu źródłowego, było dla uczniów trudne. Umiejętność interpretowania tekstów kultury zbadano trzema zadaniami zamkniętymi. Zadania te okazały się łatwe i umiarkowanie łatwe. Także trzema zadaniami zamkniętymi sprawdzano umiejętność dostrzegania kontekstów. Dwa z nich nie sprawiły uczniom większych problemów. Trudne okazało się tylko zadanie 14, które wymagało od ucznia określenia źródeł potęgi Grecji. Uczniowie najczęściej wskazywali sztukę zamiast kolonizacji i handlu. Po dwa zadania zamknięte skonstruowano do zbadania umiejętności określania skutków wydarzeń przedstawionych w tekście oraz umiejętności dostrzegania środków wyrazu. Te zadania także nie sprawiały kłopotów większości uczniom. Trudniejsze okazały się zadania otwarte badające umiejętności z tej kategorii standardów. Uczniowie słabo radzili sobie z czytaniem i interpretacją dzieła plastycznego, zadania 21 i 22 okazały się trudne. Trudne było także zadanie 23, wymagające określenia funkcji obiektów architektonicznych przedstawionych na ilustracjach. Znacznie lepie uczniowie poradzili sobie z odczytywaniem przenośnego sensu fragmentu tekstu niż z odszukaniem w wierszu metafory, która opisywała pracę archeologów. Tak więc na łatwość standardu I. duży wpływ miało zastosowanie zadań otwartych. Jest to prawidłowość, która potwierdza się prawie podczas każdych badań. Słabość uczniów wynika m.in. z bardzo ograniczonego zasobu słownictwa, co powoduje ogromne kłopoty w samodzielnym formułowaniu myśli. Odpowiedzi są zazwyczaj bardzo ogólnikowe. Standard II, czyli tworzenie własnego tekstu był sprawdzany czterema zadaniami, w tym dwoma zadaniami krótkiej odpowiedzi i dwoma zadaniami rozszerzonej odpowiedzi. 11

12 Szczegółowa analiza zadań otwartych Zadania nr 21 i 22 badały umiejętność analizy dzieła plastycznego Zadanie 21 Tekst zadania 21 Siedzące postacie są podobne do posągów. Wyjaśnij, co świadczy o tym podobieństwie. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania np. monumentalność, wielkość, potęga, statyczność postaci lub Postacie są nieruchome. lub Postacie są jakby wykute, wyrzeźbione. lub Postacie wyglądają jak z kamienia. Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: opisywali wygląd postaci na obrazie, nie zwracając uwagi na podobieństwo postaci do posągów, np. Postacie siedzą, porównywali postacie do ludzi, a nie do posagów, np. Postacie nie mają twarzy, a ludzie mają. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1 dostrzega podobieństwo między dziełami sztuki I / 6 1 Zasady przydzielania punktów: Uczeń otrzymywał punkt za podanie jednego podobieństwa niezależnie od formy zapisu. Zadanie okazało się trudne P= 0,29 Zadanie 22 Tekst zadania 22 Dlaczego archeolodzy nie mają twarzy, a miniatury zabytków przysłaniają ich ciała? Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: np. Najczęściej nie pamięta się nazwisk archeologów tylko to, co odkryli. nie wskazywali na anonimowość archeologów, interpretowali dzieło niezgodnie z intencją twórcy, np. postacie nie mają twarzy, ponieważ każdy może być archeologiem, brak twarzy łączyli z umownością formalną postaci, np. Postaci nie są postaciami rzeczywistymi, są martwe. Umiejętności sprawdzane zadaniem: Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1 interpretuje obraz I / 2 1 Zasady przydzielania punktów: Uczeń otrzymywał punkt za odpowiedź uwzględniającą anonimowość archeologów i ważność ich odkryć. Zadanie okazało się trudne P = 0,32 12

13 Zadanie 23 Tekst zadania 23 Na trzech fotografiach przedstawiono przykłady dzieł nawiązujących do sztuki egipskiej, greckiej i rzymskiej. Jaką funkcję pełniły w starożytności obiekty architektoniczne, które zainspirowały twórców tych dzieł? Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Fotografia A - np. Piramida to miejsce spoczynku zmarłych władców (faraonów) lub Funkcja grobowca. Fotografia B - np. Łuki triumfalne budowano na cześć zwycięskich wodzów, pod nimi odbywały się przemarsze zwycięskich armii (miejsce defilad) lub Funkcja symboliczna lub reprezentacyjna. Fotografia C - np. Kolumna służyła celom ozdobnym, podtrzymywała budowlę, służyła jako cokół dla posągów (była pomnikiem) lub Funkcja architektoniczna. Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: nie potrafili określić funkcji wskazanych budowli, np. określali łuk triumfalny jako bramę wjazdową lub ograniczali się do nazywania obiektów architektonicznych, a nie wskazywali ich funkcji, wskazywali współczesną funkcję elementów architektonicznych, a nie funkcje, jakie pełniły w starożytności, np. Jest zabytkiem Paryża bardzo często podziwianym przez turystów. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. przywołuje kontekst historyczny I / 6 1 Zasady przydzielania punktów: 1 punkt za podanie wyjaśnień wszystkich trzech obiektów. Zadanie okazało się trudne P = 0,26 Zadania nr 24 i 25 sprawdzały umiejętności dotyczące analizy tekstu poetyckiego Zadanie 24 Tekst zadania 24 Wypisz cytat, w którym został przedstawiony właściwy cel poszukiwań archeologów. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: np. Przydatki próżne lub po człowieka Przydatki próżne lub Nie po to przyszli. Ale po człowieka Przydatki próżne lub Nie po to przyszli. Ale po człowieka Przydatki próżne, którymi obrasta Odmienność nasza na łąkach cmentarzy. wykorzystywali bardzo rozbudowany fragment tekstu, przepisując nawet dwie zwrotki, wypisywali fragment, który nie jest całością semantyczną, np. ale po człowieka. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. odczytuje przenośny sens fragmentu tekstu I / 1 1 Zasady przydzielania punktów: 1 punkt za wypisanie cytatów, cudzysłów nie był wymagany. Zadanie okazało się łatwe P=0,71 13

14 Zadania od numeru 25 do 29 badały umiejętności tworzenia własnego tekstu Zadanie 25 Tekst zadania 25 W opisie pracy archeologów poeta wykorzystał przenośnie. Wypisz z tekstu jedną z nich. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: - obracając wiatrakami łopat, mylili przenośnie z porównaniem, np. grób lub otwierali jak królewski poród, - Z popiołów kręcąc konopiaste bicze. wypisywali przenośnie, które nie są opisem pracy archeologów, np. Odmienność nasza na łąkach cmentarzy, wypisywali fragmenty tekstu nie będące przenośnią. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. dostrzega środki wyrazu I / 4 1 Aby rozwiązać to zadanie, uczniowie musieli wykazać się zrozumieniem treści tekstu i znajomością pojęcia przenośni. Zadanie okazało się trudne P= 0,38 Zadanie 26 Tekst zadania 26 Na podstawie jednego z tekstów zamieszczonych w arkuszu wyjaśnij zwięźle, dlaczego archeolodzy uważają próżne przydatki za najważniejsze. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: np. Pozwalają poznać życie ludzi w przeszłości. uznawali próżne przydatki jako skarby, dzięki którym archeologowie mogli się wzbogacić, np. bo są chciwi, bo chcą się dorobić, bo tam jest bogactwo. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. syntetyzuje informacje zawarte w podanych tekstach kultury II / 6 1 Zadanie okazało się trudne P=0,38 Uczniowie nie potrafią korzystać z podanych tekstów jako źródła informacji, odpowiadają najczęściej na podstawie własnych doświadczeń. 14

15 Zadanie 27 Tekst zadania 27 Napisz tekst, który zostałby zamieszczony w encyklopedii jako objaśnienie hasła archeologia. Umiejętności sprawdzane zadaniem: - tworzy tekst wyjaśniający pojęcie, - tworzy zwięzły tekst dostosowany do sytuacji komunikacyjnej. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy np. archeologia nauka historyczna badająca przeszłość dawnych społeczeństw, gł. na podstawie wykopalisk. Uczniowie: nie określali, że archeologia to nauka, zamiast tego pojawiały się pojęcia : dziedzina, historia, dział, praca, nie wskazywali, że archeologia związana jest z wykopaliskami, zbyt ogólnie definiowali pojęcie archeologii, np. archeologia to nauka badająca przeszłość, Rzadsze były błędy dotyczące warstwy językowej definicji: uczniowie definiując pojęcie, używali przenośni, nie potrafili zbudować wypowiedzi dostosowanej do sytuacji komunikacyjnej. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. tworzy tekst wyjaśniający pojęcie II / tworzy zwięzły tekst dostosowany do sytuacji komunikacyjnej II / 3 1 Zadanie okazało się umiarkowanie łatwe, p=0.6 Jednak analiza poszczególnych czynności wskazuje, że uczniowie mieli większe trudności ze sformułowaniem poprawnej merytorycznie definicji niż z dostosowaniem języka do formy wypowiedzi. P1 = 0,4 P2 = 0,82 15

16 Zadanie 28 Tekst zadania 28 Napisz notatkę do kroniki szkolnej zawierającą informacje o przebiegu wycieczki do muzeum sztuki starożytnej. Uwzględnij także swoje wrażenia z pobytu w tym muzeum. Umiejętności sprawdzane zadaniem: - tworzy tekst na zadany temat, - dostosowuje wypowiedź do sytuacji komunikacyjnej, - zachowuje spójność wypowiedzi, - zachowuje poprawność językową, - pisze poprawnie ortograficznie i interpunkcyjnie. Przykładowy poprawny zapis rozwiązania Najczęściej powtarzające się błędy 15 marca 2002 roku nasza klasa wraz z nauczycielem historii wybrała się do Muzeum Sztuki Starożytnej w Warszawie. Udaliśmy się najpierw do ogromnej sali poświęconej kulturze Egiptu. Największe wrażenie wywarła na nas pośmiertna maska jednego z faraonów. W następnej sali mogliśmy się zachwycić wspaniałą biżuterią pochodzącą z Mezopotamii. Po opuszczeniu muzeum jeszcze długo rozmawialiśmy o wystawie. Jesteśmy pewni, że ta wycieczka zostanie w naszej pamięci. Uczniowie: zbyt ogólnie określali czas wycieczki, np. pewnego dnia, pewnego ranka, kiedy pojechaliśmy do muzeum, nie zamieszczali informacji o ekspozycji i eksponatach, pisząc jedynie bardzo ogólnie: sala egipska, sala grecka, w charakterystyce ekspozycji popełniali błędy rzeczowe, np. w Muzeum Sztuki Starożytnej w Katowicach oglądaliśmy zbroje średniowiecznych rycerzy, redagowali wypowiedzi nie mieszczące się w konwencji notatki, np. zaproszenie, list, w warstwie językowej często pojawiały się powtórzenia, kolokwializmy, wielosłowie, nie stosowali zwrotów i wyrażeń określających następstwo czasowe, błędnie zapisywali nazwy własne, np. używali małych liter przy zapisie nazwy własnej muzeum. Schemat oceny (standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW P 1. tworzy tekst na zadany temat II/ dostosowuje wypowiedź do sytuacji komunikacyjnej II/ zachowuje spójność wypowiedzi II/ zachowuje poprawność językową II/ pisze poprawnie ortograficznie i interpunkcyjnie II/1 1 Zadanie okazało się umiarkowanie łatwe; p=0.61. Jednak na wartość tego współczynnika największy wpływ miały kryteria dotyczące umiejętności językowych, ortograficznych i interpunkcyjnych. Współczynnik łatwości dla kryterium języka wynosi 0.32, natomiast dla kryterium ortografii i interpunkcji Obydwie wartości pokazują, że te umiejętności są dla uczniów trudne. Gimnazjaliści lepiej radzili sobie z funkcją informacyjną tekstu, p=0.64, a prawie zupełnie nie sprawiało im kłopotów zachowanie spójności; p= 0.88 oraz dostosowanie wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej, w tym konkretnym przypadku zastosowanie wyrazów nacechowanych emocjonalnie i wartościujących, p=

17 Zadanie 29 Tekst zadania 29 Warto poznawać dorobek naszych przodków. Napisz rozprawkę, w której ustosunkujesz się do tej opinii. Odwołaj się do trzech przykładów osiągnięć cywilizacyjnych (jednego z arkusza i dwóch własnych). Pamiętaj, że twoja praca zostanie sprawdzona, jeśli będzie zgodna z tematem i zajmie co najmniej połowę wyznaczonego miejsca. Najczęściej powtarzające się błędy Uczniowie: popełniali błędy rzeczowe, np. przypisywali określonym narodom odkryć, które nie były ich osiągnięciem, nie realizowali właściwie tematu, uznając materialny dorobek swojej rodziny jako znaczący dorobek cywilizacyjny, podawali przykład, ale nie potrafili go wykorzystać do uzasadnienia tezy. Najwięcej błędów pojawiało się w warstwie językowej: zdania złożone z kilkunastu zdań pojedynczych, najczęściej z błędną interpunkcją potoki słowne, nadużywanie powtórzeń wyrazowych i składniowych, częsty szyk przestawny, np. znaleziony został, wynalazek ciekawy, nadużywanie zaimków rzeczownych i wskazujących (nie poprzedzonych wcześniejszym odnośnikiem lub wprowadzanie zaimków bez celu, niekonsekwentne stosowanie pisowni nie z imiesłowami, błędna pisownia nazw własnych i pospolitych. Dużym utrudnieniem w pracy egzaminatorów było niestaranne, często nieczytelne pismo. Schemat oceny ( standardy SW, punktacja P) Lp. Oceniane czynności SW l.pkt. łatwość 1. pisze tekst we fragmentach zgodnie z tematem II /4 1 0,86 2. przywołuje przykład z tekstu II / 6 1 0,63 3. posługuje się przywołanym przykładem do uzasadnienia tezy II/5 1 0,52 4. podaje dwa własne przykłady II/5 1 0,54 5. posługuje się co najmniej jednym z podanych przykładów do uzasadnienia tezy II/5 1 0,56 6. podsumowuje rozważania II/6 1 0,71 7. pisze poprawnie pod względem rzeczowym II/6 1 0,64 8. stosuje zasady typowe dla kompozycji rozprawki (np. stawia tezę, przeprowadza dowodzenie, wyciąga wnioski) II/4 1 0,66 9. pisze tekst spójny II/4 1 0, pisze tekst logicznie uporządkowany II/4 1 0, pisze poprawnie pod względem językowym II/1 3 0, posługuje się stylem dostosowanym do sytuacji komunikacyjnej i formy wypowiedzi II/3 1 0, pisze poprawnie pod względem ortograficznym II/1 2 0, pisze poprawnie pod względem interpunkcyjnym II/1 1 0,25 17

18 Z analizy współczynników łatwości podanych w powyższej tabeli wynika jednoznacznie, że uczniowie, którzy podjęli się napisania wypracowania, na ogół zrozumieli temat i przynajmniej we fragmentach ich prace były z nim zgodne. Gimnazjaliści przeprowadzają rozumowanie na zadany temat, często jednak według własnej koncepcji, prawie połowa uczniów nie zwróciła uwagi na drugą część polecenia, w którym zawarte zostały szczegółowe wymagania wobec realizacji tematu. Uczniowie przyzwyczajeni są do dowolnej interpretacji problemu, dlatego ich wypowiedzi są ogólnikowe, nie zawierają konkretnych przykładów. Dla uczniów wystarczającym przykładem bywa często opinia, slogan powtarzany, np. przez media. Natomiast zasadą w testach diagnostycznych jest takie formułowanie tematów, aby uczniowie nie tylko wykazywali się elokwencją i swobodnymi skojarzeniami, ale i wiedzą merytoryczną i umiejętnościami jej wykorzystania w funkcji argumentacyjnej. Większość uczniów zdaje sobie sprawę z konieczności podsumowania rozważań i potrafi takie podsumowanie w zakończeniu rozważań zbudować. Współczynnik łatwości kryterium poprawności rzeczowej pozornie wydaje się zadowalający. Jednak biorąc pod uwagę to, że uczeń dowolnie wybiera przykłady do uzasadnienia tezy, świadczy, iż gimnazjalista bezkrytycznie przywołuje fakty, bez dobrej znajomości prawdy historycznej. Często uczniowie mylą pojęcia, epoki historyczne, przypisują odkrycia i wynalazki innym osobom lub narodom, ale najbardziej niepokojące jest to, że często mając wiedzę, nie posiadają świadomości skutków podanych odkryć. Nie potrafią wskazać ani ocenić rzeczywistego ich wpływu na rozwój cywilizacyjny, uważając, np. że odkrycia geograficzne umożliwiły w tamtym okresie podejmowanie studiów za granicą. Myślenie przyczynowo skutkowe jest jednym z częściej badanych standardów, musi więc być przedmiotem systematycznej pracy w szkole. Około 65% uczniów zna zasady organizacji tekstu i potrafi je realizować w praktyce, tworząc wypowiedź poprawną kompozycyjnie, spójną i na ogół logicznie uporządkowaną, chociaż tu trudności były największe. Niestety najwięcej kłopotów pojawia się na poziomie poprawności językowej. Nawet w bardzo dobrych merytorycznie pracach język pozostawia wiele do życzenia. Uczniowie piszą niedbale, stosują wiele kolokwializmów. 18

19 Podsumowanie 1. Wykorzystanie wyników egzaminu w szkole Prezentowane informacje dotyczące wyników egzaminu gimnazjalnego nie zawierają stwierdzeń oceniających. Wartościować je należy w środowisku, którego te wyniki dotyczą, a więc z uwzględnieniem ocen szkolnych oraz kontekstów kształcenia. Uzyskane na egzaminie wyniki nauczyciele mogą wykorzystywać do: ustalenia trudności, na jakie natrafiają uczniowie, a związku z tym do zmodyfikowania sposobu projektowania i realizacji zajęć, refleksji na temat zależności efektów procesu nauczania uczenia się od wkładu pracy nauczyciela, jego umiejętności dydaktycznych, rzetelności wykonywania zawodu, sformułowania oczekiwań wobec organu prowadzącego i pracowników nadzoru pedagogicznego w zakresie wspierania organizacji skutecznego kształcenia w szkole. 2. Uwagi o organizacji i przeprowadzaniu egzaminu gimnazjalnego 1. Przewodniczący szkolnych zespołów egzaminacyjnych zostali przygotowani do zorganizowania i przeprowadzenia egzaminu. 2. Szkoły otrzymały materiały egzaminacyjne w przeddzień egzaminu przesyłką kurierską. 3. Przygotowanie oraz przeprowadzenie egzaminu w szkołach przebiegało zgodnie z obowiązującymi procedurami, instrukcjami i harmonogramem. 4. Przebieg egzaminu w szkołach był monitorowany przez zewnętrznych niezależnych obserwatorów. 5. Praca zespołów egzaminatorów przebiegała sprawnie i została wykonana terminowo. 6. Sprawnie przebiegało sczytywanie i weryfikacja danych egzaminacyjnych. 7. Uczniowie w wyznaczonym terminie uzyskali wyniki egzaminu. 19