ROZDZIAŁ 12 MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY MODELI NOWEJ EKONOMII KLASYCZNEJ

Transkrypt

1 Kaarzyna Szarzec ROZDZIAŁ 2 MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY MODELI NOWEJ EKONOMII KLASYCZNEJ. Uwagi wsępne Program nowej ekonomii klasycznej, w kórej nazwie podkreślone są jej związki z ekonomią klasyczną i neoklasyczną, sformułowany zosał w laach siedemdziesiąych XX wieku. Z ą pierwszą wiąże ją analizowanie procesów ekonomicznych w skali całej gospodarki oraz posula liberalizmu. Ze szkołą neoklasyczną łączy ją zasosowanie analizy mikroekonomicznej racjonalnych podmioów gospodarczych wraz z walrasowskim modelem oczyszczania się rynku, na podsawie kórych odbywa się wnioskowanie o całej gospodarce. Ekonomiści nowej ekonomii klasycznej kryykują przy ym modele keynesowskie oraz monearysyczne. Głównym emaem ej kryyki było o, że w sosowanych współcześnie modelach ekonomicznych zakładano zby małą racjonalność podmioów gospodarczych. Modele nie uwzględniały dososowań podmioów gospodarczych do zmieniających się okoliczności, o kórych o zmianach nabywały wiedzę i korygowały odpowiednio swoje działania. Jak pisał T. Sargen, jeśli zmianie ulegną usalone reguły gry (ang. laws of moion), o zmienią się eż ograniczenia i deerminany działania podmioów, co wreszcie poprzez nabycie przez nie wiedzy o ych zmianach wpłynie na modyfikację ich sysemaycznych zachowań i przypadkowe działanie rynku 2. Celem niniejszego arykułu jes rekonsrukcja założeń mikroekonomicznych, kóre leżą u podsaw makroekonomerycznych modeli opracowanych przez nową ekonomię klasyczną. Założenia e nawiązują do eorii neoklasycznej, ale są przy ym nowaorskie pod względem sposobu agregacji działań podmioów na pojedynczych rynkach, worzących dopiero całość gospodarki. Dwa główne założenia, na kórych opierają się modele nowoklasyczne o: (a) o racjonalności działania podmiou; (b) o okolicznościach działania podmiou. 2. Założenie o racjonalności działania podmiou gospodarczego Model gospodarki opiera się na działaniach reprezenaywnego racjonalnego podmiou gospodarczego, kóry jes przedsawicielem gospodarswa domowego (ang. household) i na rynku dokonuje wyborów gospodarczych 3. Nie ma rozróżnienia na konsumena, producena i J. Muh, Raional Expecaions and he Theory of Price Movemens, Economerica 96, No 29, s Por. T. Sargen, Raional Expecaions and he Reconsrucion of Macroeconomics, w: The Raional Expecaions Revoluion: Readings from he Fron Line, P.J. Miller (red.), Cambridge 996, s Dodać przy ym należy, iż ak rozumiane pojęcie reprezenaywnego podmiou gospodarczego, jes nowaorskie. Racjonalny podmio gospodarczy sosowany w analizach ekonomii głównego nuru jes ypem idealnym, kóremu są przypisywane pewne cechy, kóre rzadko z akim naężeniem w rzeczywisości posiada. A. Marshall podkreślał, że ekonomia bada działania normalnych (ypowych) podmioów gospodarczych ( ypowa firma ), kóre można uznać za jednoski reprezenaywne dla całej społeczności, funkcjonujące w zdefiniowanych normalnych warunkach gospodarczych. Jednakże analizował on i późniejsi badacze, np. G.S. Becker w produkcyjnej eorii zachowań konsumena oddzielnie decyzje i działania poszczególnych ypów podmioów, j. konsumena, producena. Szerzej n. cech racjonalnego podmiou w szkołach ekonomii zob.: K.Szarzec, Koncepcje racjonalności działania gospodarczego w eorii ekonomii, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny

2 4 Kaarzyna Szarzec pracownika ze względu na ich kryerium funkcjonalne; jes jedność podmiou i realizacji jego celu. Celem podmioów jes maksymalizacja użyeczności czerpanej z posiadanego czasu wolnego i z dochodów osiąganych z yułu pracy, przeznaczanych na konsumpcję. Wszyskie podmioy mają aką samą funkcję użyeczności, relacja preferencji jes zwrona, spójna i przechodnia. Podmioy muszą dokonać wyborów, kóre doyczą: (a) bieżącej konsumpcji dóbr; (b) bieżącego czasu wolnego; (c) przyszłej konsumpcji dóbr; (d) przyszłego czasu wolnego. Dysponują one wiedzą o odpowiednim doborze środków do realizacji celu oraz wiedzą, na podsawie kórej formułują swoje oczekiwania co do przyszłych zjawisk gospodarczych. Oczekiwania e mają charaker racjonalnych w sensie wysunięej przez J. Muha mocnej wersji hipoezy racjonalnych oczekiwań. Wiedza podmiou nie ma przy ym charakeru pełnego i prawdziwego, dlaego eż formułowane przez nie racjonalne oczekiwania nie są doskonałe. Główna eza racjonalnych oczekiwań brzmi, że subiekywne oczekiwania podmioów gospodarczych doyczące zmiennych ekonomicznych są zbieżne z rzeczywisymi, czyli obiekywnymi maemaycznie uwarunkowanymi oczekiwaniami co do ych zmiennych 4. Są one formułowane na podsawie ego samego zbioru informacji co predykcje eorii. Hipoeza racjonalnych oczekiwań opiera się na rzech przesłankach: (a) informacja jes dobrem rzadkim i generalnie sysem gospodarczy nie marnuje jej; (b) sposób w jaki formułowane są oczekiwania zależy w szczególności od modelu opisującego gospodarkę; (c) publiczna predykcja (ang. public predicion) w sensie Grunberga i Modiglianiego nie ma zasadniczego wpływu na działanie sysemu gospodarczego. W zapisie hipoezy racjonalnych oczekiwań są przyjęe nasępujące założenia: () błąd losowy ma rozkład normalny o zerowej średniej i skończonej wariancji, co oznacza, że podmioy nie popełniają sysemaycznych błędów; (2) błąd losowy nie jes skorelowany z żadnymi informacjami dosępnymi dla podmioów w czasie - (brak auokorelacji zmiennych); (3) równania modelu, w ym formuła oczekiwań, są linearne. Formułę hipoezy racjonalnych oczekiwań można zapisać nasępująco: E( x I ) = x + δ () x racjonalne przewidywania w okresie - co do kszałowania się zmiennej losowej x w czasie ; E ( x I ) warość oczekiwana zmiennej X w okresie ; I zasób informacji w okresie -; δ błąd losowy, gdzie E ( δ ) = 0. Cechy przypisane podmioom w związku z racjonalnie formułowanymi przez nie oczekiwaniami są nasępujące: () podmioy posiadają model gospodarki i znają własności procesów sochasycznych generujących wysępujące w nim zmienne; jes o jedyny i prawdziwy model posiadany przez wszyskie podmioy; (2) oczekiwania są modelowo spójne (ang. model consisen), zn. że podmioy posiadają zdolność przewarzania wszyskich ekonomicznie isonych informacji, by na ich podsawie i posiadanego przez nie modelu gospodarki sformułować swoje oczekiwania; (3) nie popełniają sysemaycznych błędów; ich błędy mają charaker przypadkowy; (4) podmioy zawsze korzysają z ych umiejęności, by osiągnąć cel maksymalizację i Socjologiczny, zeszy 3/ Omówienie na podsawie: J. Muh, op.ci.

3 Mikroekonomiczne podsawy modeli nowej ekonomii klasycznej 5 użyeczności. Na rynku podmioy są konfronowane z impulsami popyowymi o różnej wielkości i różnych przyczynach, o kórych formułują swoje oczekiwania. Impulsy e prowadzą do zmian cen relaywnych i absolunych, a podmioy powinny reagować ylko na e pierwsze, lecz charaker szoku popyowy czy inflacyjny rozpoznają one dopiero pos facum. 3. Założenie o okolicznościach działania podmiou Założenie o racjonalności podmiou jes zawsze uzupełniane w analizach o przyjęy model rynku (założenie o okolicznościach działania). W nowej ekonomii klasycznej jes nim konkurencja doskonała, kórej cechy zosały w pełni zrekonsruowane przez K. Arrow i G. Debreu. Nowa ekonomia klasyczna korzysa akże z osiągnięć F. Knigha, kóry zdefiniował model konkurencji doskonałej dla warunków niepewności. Reprezenaywny podmio działa zaem w okolicznościach scharakeryzowanych nasępująco: () warunki konkurencji doskonałej, ale z usunięym założeniem o doskonałej (pełnej i prawdziwej) wiedzy; w akim modelu im szybciej podmioy podejmą działanie na impuls popyowy, ym więcej mogą uzyskać, ale wiąże się z ym eż pewne ryzyko 5 ; (2) dynamiczne ooczenie, warunki niepewności 6 ; (3) dosęp do bezpłanej informacji i brak asymerii informacji; (4) gospodarka jes analizowana jako zbiór rozdzielonych od siebie rynków - wysp 7, kóre są konfronowane z impulsami popyowymi o różnej wielkości, co prowadzi do zmian cen relaywnych i absolunych; (5) na wszyskich rynkach produkowany jes homogeniczny produk, co umożliwia agregację. 4. Model ekonomiczny Reprezenaywny podmio gospodarczy dążąc do maksymalizacji użyeczności, dokonuje opymalnych decyzji co do podziału swojego czasu na pracę za kórą orzymuje dochód przeznaczany na konsumpcją a czasem wolnym. Jego decyzje ze względu na zmiany ilości pracy przy danym kapiale wpływają na poziom produkcji. Działania gospodarcze podmiou, kóry wydaje wszysko co zarobi w danym okresie na danym rynkuwyspie na zakup homogenicznego produku, przedsawiają pewne uśrednione cechy poszczególnych rynków, wysępujących w danej gospodarce. Działania akich podmioów na wielu rynkach-wyspach podlegają agregacji i na ej podsawie wnioskuje się o całej gospodarce. Rekonsrukcja modelu sosowanego w nowej ekonomii klasycznej prowadzona będzie w oparciu o pisma R.E. Lucasa i L.A. Rappinga 8. Jako pierwsi przedsawili oni w nowej 5 Założenie o oczyszczaniu się rynków odnosi się do wszyskich rodzajów rynków, w ym akże do rynku pracy, co oznacza, że bezrobocie ma wyłącznie charaker dobrowolny. 6 Źródłem niepewności endogenicznej jes działanie samego sysemu gospodarczego, w kórym głównym nośnikiem informacji dla podmioów są ceny (np. konsumenci są niepewni co do ceny relaywnej nabywanego dobra, producenci zachowania konkurenów, warunków negocjacji, pracownicy orzymywanej płacy realnej). Naomias niepewność podmioów co do warunków, w jakich podejmują one działania, jes generowana przez akie działania pańswa jak np.: decyzje podejmowane w poliyce pieniężnej, sysemie podakowym, kursie waluowym. Por. J. Kulys, Koncepcje niepewności a modele ekonomiczne, w: Prace z zakresu makroekonomii, Zeszyy Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 76, Kraków 996, s Koncepcję analizowania produkcji globalnej jako produkcji na poszczególnych rynkach-wyspach zaproponował E.S. Phelps w: E.S. Phelps, Inroducion: The New Microeconomics in Employmen and Inflaion Theory, do: Microeconomic Foundaions of Employmen and Inflaion Theory, E.S. Phelps (red.), New York 970, s R.E. Lucas, L.A. Rapping, Price Expecaions and he Phillips Curve, American Economic Review, June 969;

4 6 Kaarzyna Szarzec ekonomii klasycznej model produkcji z uwzględnieniem powyżej przedsawionych założeń wyjściowych. Model en podlegał dalszym inerpreacjom i modyfikacjom, ale w isocie rzeczy był on nowaorski. Związane o było ze zmianą podejścia, kóre sanowiło jeszcze większy redukcjonizm w porównaniu do analiz wcześniejszych szkół w ekonomii oraz z zasosowaniem nowych meod ekonomerycznych. Podmioy określają relację bieżącej płacy realnej do normalnego poziomu płacy, o jakim mają wyobrażenie i na ej posawie podejmują decyzje opymalizacyjne co do podziału swojego czasu pomiędzy pracę a czas wolny. Jeśli bieżąca płaca realna jes wyższa od normalnego poziomu, o podmioy skłonne są przeznaczać więcej czasu na pracę niż na wypoczynek, zamierzając w przyszłości kiedy a relacja będzie mniej korzysna mieć więcej czasu wolnego. Każdorazowo jes o dobrowolna decyzja podmioów. Zmiany oferowanej podaży siły roboczej w zależności od przejściowych zmian płacy realnej oraz decyzje polegające na zasępowaniu bieżącego czasu wolnego czasem wolnym w przyszłości, nazywane są międzyokresową subsyucją pracy 9. Decyzje podmioów o wielkości oferowanej pracy przy danym poziomie kapiału przekładają się na poziom produkcji. Celem podmioów w przedsiębiorswach jes maksymalizacja zysku przy danych nakładach i dososowanie produkcji do zgłaszanego popyu. Wielkość produkcji dosarczona na każdy rynek w danym momencie czasu () rakowana jes jako suma składnika sekularnego (rend długookresowy produkcji) wspólnego dla wszyskich rynków i składnika cyklicznego (odchylenia cykliczne od rendu), kóry różni się w zależności od rynku-wyspy. Zapis formalny jes nasępujący 0 : y = yn, + yc, (2) z dany rynek-wyspa; y z produkcja realna na rynek z w okresie, ( ) y n, składnik sekularny; y c, składnik cykliczny; dany momen czasu. Składnik sekularny odzwierciedlający akumulację kapiału i zmiany populacji ma zapis: y n, = α + β (3) Warość składnika cyklicznego zależy od oczekiwanych cen relaywnych (zn. odchylenia cen fakycznych dla danego rynku od oczekiwanego zagregowanego poziomu cen) i od warości składnika cyklicznego w okresie wcześniejszym (-). Podmioy znają cenę produkowanego przez siebie dobra na rynku z, naomias na ema ogólnego poziomu cen na innych rynkach formułują swoje oczekiwania. Można o zapisać w posaci: yc, = γ [ P E( P I )] + λyc,, λ < (4) γ paramer opisujący przecięne znaczenie efeku międzyokresowej subsyucji pracy dla podmioów w całej gospodarce; P (z) fakyczna cena na rynku z w czasie ; R.E. Lucas, Expecaions and he Neuraliy of Money, Journal of Economic Theory, April 972; R.E. Lucas, Some Inernaional Evidence on Oupu-Inflaion Tradeoffs, American Economic Review, June Por. R.E. Lucas, L.A. Rapping, Price Expecaions..., op.ci. 0 Model produkcji prezenowany jes w oparciu o: R.E. Lucas, Some Inernaional..., op.ci. Zmienne oznaczone małymi lierami (y, x) oznaczają logarymy zmiennych fakycznie charakeryzujących daną gospodarkę. Jeśli Y oznacza warość PNB realnego (produkcji), o y oznacza ln(y). W myśl racjonalnych oczekiwań przesawionych wcześniej.

5 Mikroekonomiczne podsawy modeli nowej ekonomii klasycznej 7 E(P I (z)) oczekiwania podmioów co do średniego zagregowanego poziomu cen (w całej gospodarce), sformułowane w oparciu o dosępne informacje z rynku z w czasie (I (z)); P zagregowany poziom cen dla całej gospodarki (średnia geomeryczna cen powsałych na poszczególnych rynkach). Wyrażenie [P (z) E(P I (z))] przedsawia oczekiwaną przez podmioy w oparciu o dosępne informacje z rynku z w czasie różnicę cen pomiędzy rynkiem z a całą gospodarką. Jeśli [P (z) E(P I (z))] jes większe od zera, o oznacza, że ceny na rynku z są wyższe od średniej dla całej gospodarki i skłania o podmioy w okresie do zwiększenia produkcji na rynek z. W odwronej syuacji, gdy ceny na rynku z są niższe od średniej dla całej gospodarki, podmioy zmniejszą produkcję na rynek z. Paramer λ musi spełniać warunek λ <, co oznacza, że odchylenia składnika cyklicznego od rendu mają wygasającą ampliudę. Zbiór informacji (I (z)) dosępny wszyskim podmioom działającym na rynku z pochodzi z dwóch źródeł: danych hisorycznych i informacji o bieżącej cenie na rynku z. Dane hisoryczne doyczą przeszłych zmian popyu i deerminują hisoryczny rozkład cen, kóry znany jes wszyskim uczesnikom rynku. Zakłada się przy ym, że zbiór ych informacji jes wysarczający do określenia rozkładu prawdopodobieńswa poziomu cen zagregowanych w całej gospodarce (P ) oraz jego warości oczekiwanej P, kórą charakeryzuje rozkład normalny i sała wariancja σ 2. Podmio zna bieżący poziom ceny na rynku z. Zakłada się o ym poziomie, że odchyla się on od zagregowanego poziomu cen o wielkość, kóra ma rozkład niezależny od P normalny, jego warość oczekiwana równa jes 0 i ma sałą wariancją τ 2. Procenowe odchylenie ceny na rynku z od zagregowanej ceny P oznaczane jes przez R.E. Lucasa również jako z 2. Obserwowana cena na rynku z ma zapis: P z P = + (5) P (z) fakyczny poziom cen obserwowany na rynku z, P fakyczny poziom cen zagregowanych dla całej gospodarki, z procenowe odchylenie ceny na rynku z od zagregowanego poziomu cen P. Podmioy muszą oszacować swoje oczekiwania co do zagregowanego poziomu cen dla całej gospodarki, na kórych podsawie będą podejmować decyzje co do ewenualnych dososowań nominalnych (jeśli będzie o inflacja lub deflacja), bądź realnych (zmiana ceny relaywnej na rynku z wywoła zmianę realnej produkcji). W skład informacji I (z) porzebnej do esymacji nie dających się obserwować przez producenów w okresie cen P, wchodzą zaem znane producenom obserwowane ceny z rynku z P (z) i hisoryczne zagregowane ceny dla całej gospodarki P. Na ich podsawie producenci dokonują rozkładu P o nasępującym zapisie formalnym: E( P I ) = E P P, P = ( θ ) P + θ P (6) θ paramer (współczynnik kierunkowy) określający udział zmian cen relaywnych na rynku 2 W związku z akim oznaczeniem indeksy rynków oznaczają akże odchylenie ceny bieżącej na danym rynku od zagregowanego poziomu cen.

6 8 Kaarzyna Szarzec z w zmianach zagregowanego poziomu cen w całej gospodarce, i θ = τ 2 / (σ 2 + τ 2 ) i wariancja θσ 2. Z równania produkcji (2) zależnej od komponenu sekularnego (3) i komponenu cyklicznego oraz zależności (6) wynika nasępujący zapis funkcji produkcji na rynku z: y = yn, + P P + λyc, (7) By orzymać funkcję produkcji dla całej gospodarki należy dokonać zagregowania funkcji produkcji dla rynku z dla wszyskich poszczególnych rynków. Jes o możliwe dzięki przyjęym wcześniej założeniom o homogenicznym produkcie i reprezenaywnym podmiocie gospodarczym, kóry charakeryzuje się średnimi cechami podmioów, reprezenując je. Esymując równania, w miejsce ilości wyprodukowanego dobra wsawia się realną warość produkcji, a za cenę produkowanego dobra podsawia się zmianę poziomu cen. Zagregowana funkcja podaży Lucasa opisująca przecięną produkcję dla wszyskich rynków przyjmuje posać: y, + [ = yn + P P λ y yn, ] (8) Inerpreacja paramerów i λ, określających elasyczności zmiennych (przed zlogarymowaniem) dla całej gospodarki jes nasępująca: informuje o ile odchyli się produkcja całkowia od rendu długookresowego na skuek jednoskowej rozbieżności pomiędzy oczekiwanym a fakycznym poziomem cen w czasie ; λ informuje, o ile odchyli się produkcja całkowia od rendu długookresowego na wskuek jednoskowej rozbieżności pomiędzy produkcją całkowią a rendem długookresowym w okresie wcześniejszym (-). Nachylenie krzywej zagregowanej podaży zależy od obu wariancji σ 2 i τ, a poprzez zmiany cen relaywnych zależy akże od warości elemenu θ. Jeżeli τ 2 przyjmuje warości relaywnie niskie, o indywidualne zmiany cen dość dobrze odzwierciedlają ruch ceny zagregowanej, krzywa podaży jes wówczas prawie pionowa. Z drugiej srony, kiedy ceny zagregowane są sabilne (σ 2 jes relaywnie niskie), nachylenie krzywej podaży zbliża się do warości γ. Powyższa rekonsrukcja doyczyła srony podażowej gospodarki, obecnie włączana jes jej srona popyowa. Wyjaśnia ona zależność pomiędzy zmianą zagregowanego poziomu cen a wielkością realnej produkcji, co umożliwia prezenację usalania się rozkładu P. Od niego zależą decyzje podmioów w przedsiębiorswach. Podmioy w oparciu o swoje dochody z pracy zgłaszają popy na rynku, kórego formuła ma zapis: x = y + P (9) x popy globalny (produkcja nominalna); y produkcja realna; P fakyczny poziom cen w czasie, kóry nie jes obserwowany w czasie przez podmioy, a saje się im powszechnie znany dopiero w okresie późniejszym. Na ema P są formułowane przez podmioy oczekiwania i względem ej zmiennej jes rozwiązywane równanie. Założenia, kóre są dodakowo przyjmowane o: (a) { x } jes sekwencją zmiennych niezależnych normalnych, ze średnią warością oczekiwaną δ i skończoną wariancją σ 2 x; (b) krzywa popyu ma jednoskową elasyczność cenową równą (zmienna egzogeniczna); (c) model jes linearny w logarymach (log-linearność). Podmioy mają wiedzę o: (a) przeszłych zmianach popyu (x -, x -2,...,); (b) przeszłych zmianach produkcji realnej (y -, y -2,...,); (c) rendzie produkcji długookresowej (y n ). Rozwiązanie dla zagregowanego poziomu cen przedsawia nasępujący zapis: P = π 0 + πx + π 2x + π 3x η y + η2 y ξ0 y (0) n

7 Mikroekonomiczne podsawy modeli nowej ekonomii klasycznej 9 π i, η j, ξ 0 - nieznane paramery. Jedyną zmienną nieznaną podmioom jes bieżący poziom popyu (x ). Podmioy mają wiedzę ylko o swoim rynku z i na jego podsawie formułują oczekiwania. Przyjmując hipoezę oczekiwań racjonalnych, podmioy muszą oszacować warość oczekiwaną x, jes o: E( x I ) = x + δ () Niech P będzie warością oczekiwaną P, oparą o wszyskie znane informacje poza x, wedy formuła oczekiwań jes nasępująca: P = P0 + π + 0 ( x + δ ) + π 2x + π 3x ηy + η2 y ξ yn W celu oszacowania paramerów π i, η j, ξ 0 należy przyrównać popy i podaż w równaniach (8) i (9), w efekcie czego wyeliminowane zosanie y oraz podsawić prawe srony równań (0) i (2) w miejsce P i, w efekcie czego uzyskana zosanie ożsamość między { x }, { y } i y n,, kóre są nasępnie wykorzysane do oszacowania nieznanych warości paramerów. Zapis rozwiązania dla cen zagregowanych i produkcji jes nasępujący: P = δ λβ x x λy ( λ) y n (3) δ y = λβ x + λy + ( λ) y n (4) Przy badaniu zmian średnich cen P ze względu na wysępujące szoki popyowe x i y c i założeniu, że π = ()/ ( + ), rozwiązanie dla warości równowagi dla sopy inflacji i realnej produkcji (jako odchyleń od rendu) jes nasępujące: y πδ + π x + λy (5) P c = c, + π x + π x λ yc, ( ) P = β (6) Konkluzje co do wewnęrznej spójności modelu są nasępujące: (a) P ma normalny rozkład względem, i (b) warunkowa wariancja P będzie miała sałą (ak jak założono) wariancję / ( + ) 2 δ 2 x, dlaego eż cechy zachowania się cen założone jako znane podmioom (przy analizie srony podażowej gospodarki) są prawdziwe w ej gospodarce. W wyniku decyzji podmioów gospodarczych doyczących cen, popyu i podaży gospodarka jes w sanie ciągłej równowagi króko- i długookresowej. Ceny i płace są doskonale elasyczne i dososowują się naychmias, aby oczyścić rynki. Sąd wszyskie czynniki produkcji są zarudnione i wszyskie możliwe korzyści z wymiany są osiągnięe. Jedyne co może wpłynąć na decyzje produkcyjne podmiou (odchylenie produkcji od długookresowego rendu) o zmiana cen relaywnych, bądź mylnie zinerpreowana zmiana przecięnego poziomu cen, co wynika z niedoskonałej informacji. Źródłem wsrząsów w gospodarce mogą być jedynie błędy, popełnianie na podsawie niedoskonałej wiedzy przez podmioy gospodarcze, doyczące niewłaściwego zinerpreowania sygnałów dochodzących z rynku. Efekem akich działań jes wysąpienie zw. podażowej niespodzianki Lucasa. Polega ona na ym, że jeśli wzros ogólnego poziomu cen będzie wyższy od oczekiwanego przez podmioy gospodarcze, o zosaną one zaskoczone i pomylą en wzros ze względnym wzrosem ich własnego dochodu. W rezulacie nasąpi wzros produkcji i wzros zarudnienia. Gdyby informacja była doskonała, o podmioy nie popełniałyby błędów. Z powyższego wywodu wynika ważny wniosek o nieskueczności prowadzonej przez pańswo poliyki gospodarczej. Uznając, że podmioy gospodarcze zachowują się i formułują swoje oczekiwania racjonalnie oraz rynek oczyszcza się ciągle, nowa ekonomia klasyczna P (2)

8 20 Kaarzyna Szarzec sawia ezę o braku wpływu poliyki gospodarczej na poziom produkcji i zarudnienia, nawe w krókim okresie. Przyczyną wahań koniunkuralnych są wsrząsy losowe, wywołane głównie przez nieoczekiwane zmiany w podaży pieniądza. Te zmiany powodują popełnianie błędów w racjonalnie kszałowanych oczekiwaniach podmioów, gdyż nie dysponują one pełnymi informacjami i mylnie biorą zmiany zagregowanego poziomu cen za zmiany cen relaywnych. Błędy e mają charaker losowy i nie układają się w jakiś wyraźny wzorzec. W rezulacie nasępują odpowiednie wzrosy podaży pracy oraz produkcji, kóre wahają się wokół swoich nauralnych poziomów. 5. Podsumowanie W lieraurze ekonomicznej powszechnie obecny jes ermin rewolucja racjonalnych oczekiwań. W konekście przeprowadzonej powyżej rekonsrukcji pojawia się pyanie o zasadność sosowania ego erminu. Rewolucja naukowa sanowi zawsze zasadniczy przełom w rozwoju nauki. Jednakże ermin en w świele lieraury z zakresu filozofii nauki rozumiany jes dwojako. Według K.R. Poppera, I. Lakaosa, L. Nowaka i innych, rewolucja sanowi pogłębienie i rozszerzenie wiedzy naukowej, a więc jes jej konynuacją, kóra w żadnym razie nie przekreśla doychczasowego dorobku nauki. W myśl poglądów T. Kuhna i P. Feyerabenda, rewolucja w nauce jes czymś incydenalnym i wiąże się z odrzuceniem danego wierdzenia lub paradygmau i zasąpieniem go przez nowy, lepiej wyjaśniający rzeczywisość Termin "rewolucja oczekiwań racjonalnych" winien być używany ylko w rozumieniu ego pierwszego poglądu, gdyż nowa ekonomia klasyczna sanowi konynuację paradygmau klasycznego i neoklasycznego korzysa z ich osiągnięć eoreycznych i je rozwija. Mimo modyfikacji dokonanych wobec wcześniejszych usaleń, podrzymuje ona ezę o samoregulującym się sysemie gospodarczym i dobrowolnym charakerze bezrobocia. Inna wąpliwość doyczy zakresu ej rewolucji: czy o jej isocie sanowi ylko hipoeza racjonalnych oczekiwań bardzo isona dla dalszego rozwoju ekonomii czy eż należy ją rozumieć szerzej. Częso mylnie jes ona ograniczona ylko do kwesii oczekiwań. Isone modyfikacje z punku widzenia sposobu analizowania zjawisk makroekonomicznych dokonane zosały przez nowoklasyków akże w dziedzinie meodologii ekonomii, j. rygorysycznego wyprowadzania analiz makroekonomicznych z mikroekonomicznych podsaw, oraz w ekonomerii. Zasąpienie oczekiwań adapacyjnych przez racjonalne, z całą pewnością nie wysarczyłoby do sworzenia nowego komplenego modelu gospodarczego, wyjaśniającego wahania produkcji realnej. Dlaego eż za zasadne wydaje się sosowanie erminu rewolucja w odniesieniu do wszyskich osiągnięć nowej ekonomii klasycznej. Wśród nich są: pojęcie podmiou reprezenaywnego, mikroekonomiczne podsawy makromodeli, nowe meody ekonomeryczne, rozparywanie gospodarki jako zbioru rynku-wysp, co umożliwiło agregację i wreszcie wprowadzenie hipoezy racjonalnych oczekiwań. Bez wąpienia definicja podmiou gospodarczego (rezygnacja z rodzajów podmioów ze względu na ich funkcje) oraz sposób agregacji gospodarki sanowią novum ej szkoły i nie korespondują z usaleniami wcześniejszych szkół. Precyzja i wykorzysywanie formalnego aparau meodologicznego (przede wszyskim dedukcji) było i jes powszechnie uznane za zaleę ekonomisów z ej szkoły. Nie bez znaczenia był akże rozwój ekonomerii (część meod zosała opracowana przez ekonomisów nowoklasycznych), kóry umożliwił aki, a nie inny rozwój i osiągnięcia ej szkoły. Obecnie osiągnięcia nowej ekonomii klasycznej w zakresie meody analizy makroekonomicznej oparej o mikroekonomiczne podsawy są powszechnie akcepowane i sosowane przez współczesne szkoły głównego nuru ekonomii, wśród kórych wymienić należy przed wszyskim eorię realnego cyklu koniunkuralnego, a akże nowy keynesizm.