Pożegnanie Ojca Świętego

Transkrypt

1 GAZETA ZWI ZKU POL SKIE GO SPI SZA Czarna Góra Dursztyn Falsztyn Frydman Jurgów Kacwin Krempachy apszanka apsze Ni ne apsze Wy ne Niedzica Niedzica-Zamek Nowa Bia³a Rzepiska Trybsz Nr 1 (55) ROK 2005 ISSN Cena: 3,50 z³ Pożegnanie Ojca Świętego Modlitwa Spisza W sobotę 2 kwietnia 2005 r. zmarł Ojciec Święty Jan Paweł II - papież. Osoba umiłowanego Ojca Świętego zawsze znaczyła wiele dla mieszkańców Spisza. Dlatego też wspieraliśmy modlitwą różańcową jego zmagania z chorobą. Modlitwie towarzyszyła nadzieja, że stan zdrowia jeszcze się poprawi. W Drodze Krzyżowej w rzymskim Coloseum Papież uczestniczył już tylko za pośrednictwem telewizji, co uświadomiło nam, że zbliża się kres Jego ziemskiej wędrówki. Niepokojące wiadomości o stanie zdrowia przyszły w piątek rano. Z napięciem słuchaliśmy radia i telewizyjnych relacji. W sobotę ze wszystkich kościołów płynęły rzewne modlitwy. ciąg dalszy na str. 2 Przelot Ojca Świętego Jana Pawła II nad Spiszem w 1997 r. - w głębi Zamek w Niedzicy. Fot. z arch. L`osservatore Romano Uroczysty apel w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła II w Kacwinie, r. - prezentacja szkoły wewnątrz numeru. Foto J. Kowalczyk Msza święta żałobna po pogrzebie Ojca Świętego - kościół pw. Trójcy Świętej w Czarnej Górze, r. Foto J. Budz 1

2 dokończenie ze str. 1 W Ludźmierzu, miejscu szczególnie miłym Ojcu Świętemu i Matce Najświętszej, o godzinie rozpoczęła się błagalna Msza Święta z adoracją Najświętszego Sakramentu, a następnie uroczysty Różaniec, na którym obecni byli licznie zgromadzeni Podhalanie, a także Spiszacy. Zgromadzenie zakończyło się rozważaniem Tajemnic Światła, niebawem nadeszła smutna wiadomość o śmierci Ojca Świętego była to sobota (godz.21.37), w przeddzień święta Miłosierdzia Bożego. Na Spiszu i w całym kraju odezwały się dzwony, którym przewodził Zygmunt, król dzwonów z katedry na Wawelu. 2 Modlitwa Spisza Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Czarnej Górze - Zagórą Na wieść o śmierci Ojca Świętego w całej Polsce a także w naszym góralskim regionie odczuwało się na każdym kroku żal i ból płynący z głębi serca, tak silny, jakby to umarł ktoś z rodziców, najserdeczniejszy brat i przyjaciel. Ucichli ludzie, zmalał do minimum codzienny zgiełk, nastał czas modlitwy i refleksji. Wielu, jakże wielu ludzi zapłakało wtedy w swoim domowym zaciszu, gdy telewizja pokazała ciało naszego Ojca Świętego, i te rzesze ludzi, które zmierzały do bazyliki Świętego Piotra, aby oddać mu hołd. Wzruszenie potęgowały doniesienia o cierpieniach Jana Pawła II, które przypominały w pewnym sensie cierpienia samego Mistrza. Wierni w wielu miejscach globu ziemskiego, a zwłaszcza Polacy Obraz Ojca Świętego w kościele św. Kwiryna w Łapszach Niżnych. Fot. J. Kowalczyk w pierwszej chwili doznali uczucia jakiejś niewyobrażalnej pustki, osierocenia i strachu, a na ustach ludzi pojawiło się pytanie: co dalej? Do złudzenia przypominało to doświadczenie uczniów Jezusa Chrystusa po Jego męczeńskiej śmierci. W tej sytuacji do wielkiego symbolu urósł heroiczny gest jakim było ostatnie wielkanocne błogosławieństwo Urbi et Orbi. Wyciągnięta ręka Ojca Świętego po raz ostatni przypominała światu, że Chrystus Zmartwychwstał i w tym jest Nadzieja Świata. I chociaż nie mógł wypowiedzieć ani jednego słowa, wszyscy znali je doskonale: Nie lękajcie się! Popatrzcie na ten Krzyż, Miłość i Miłosierdzie potężniejsze niż śmierć. Nawracajcie się, czyńcie pokutę i bądźcie wiernymi Chrystusowi. Po pierwszym szoku wróciła do ludzi chrześcijańska nadzieja. Kościoły zapełniły się rozmodlonymi ludźmi, zwłaszcza na Anioł Pański i w porze Apelu Jasnogórskiego. Młodzież spiska z rozrzewnieniem śpiewała Jego ulubioną Barkę, ale też wiele innych pieśni wyrażając tym samym wdzięczność Bogu za dar Tego Pontyfikatu. Zewnętrznym wyrazem szacunku dla Ojca Świętego były specjalne ołtarzyki we wszystkich kościołach podobiznami Papieża, które tonęły w kwiatach. Także w oknach i na ścianach wielu domów wywieszano portrety Ojca Różaniec - kościół pw. św. Sebastiana w Jurgowie. Fot. J. Budz

3 Świętego. W miejscach historycznych spotkań z Ojcem Świętym, pod przykościelnymi Krzyżami Misyjnymi, a nawet przydrożnymi kapliczkami gromadzono się na wspólną modlitwę, zapłonęły znicze - ludzie przynosili kwiaty. Na wieżach kościołów, obiektów publicznych i na wielu domach wywieszono flagi z czarnymi wstęgami na znak narodowej żałoby. W przeddzień pogrzebu we wszystkich kościołach w Polsce odprawiano dziękczynne msze święte, często z udziałem pocztów sztandarowych organizacji regionalnych, strażackich i lokalnych stowarzyszeń. W szkołach Na Spiszu nr 1 (55) 2005 r. Młodzież kacwińska podczas drogi krzyżowej poświęconej zmarłemu Ojcu Świętemu. Fot. J. Kowalczyk Gazetka ścienna poświęcona Ojcu Świętemu w Gimnazjum w Krempachach... w Rzymie. Tak to w skrócie przeżyliśmy ten historyczny czas, przypominający Wielki Tydzień. Trzeba powiedzieć, że pomogły nam w tym media, a zwłaszcza telewizja, która na wielu kanałach przypinała nauczanie Ojca Świętego i rzetelnie oddawała nastroje narodu. Śmierć Ojca Świętego Jana Pawła II choć spodziewana zaszokowała i wywołała na nowo wiele tematów istotnych dla współczesnej cywilizacji. Wielu ludzi przyznaje się do nawrócenia, wielu zobowiązuje do po- młodzież i dzieci przygotowali gazetki poświęcone Ojcu Świętemu. Odbywały się uroczyste Apele, a często także szkolne procesje dziękczynne zakończone mszą świętą i komunią. Odmawiano Różaniec i Koronkę do Miłosierdzia Bożego. W wielu miastach odbyły się tzw. Białe Marsze. Górale na znak przywiązania do Papieża zapalili Watry. Watrę zapalono również na Czarnej Górze. Ludzie modlili się u stóp Krzyża Milenijnego, a modlitwom przewodniczył ks. Hubert Kasztelan. Wielu rodaków było w tym czasie w podróży, aby jako pielgrzymi uczestniczyć w piątek ( ) w ceremonii pogrzebowej na Watykanie. To dzięki nim w morzu ludzkich głów rozpoznać można było naszych rodaków, bo wśród tysięcy kolorowych narodowych flag przeważały sztandary biało-czerwone. Jeśli na ten pogrzeb każdy uczestnik przyniósłby kwiaty jak to jest w zwyczaju, to z pewnością przeważałyby białe lilie i czerwone róże. W dniu pogrzebu cała Polska zamarła, nie pracowały zakłady pracy, instytucje państwowe i usługowe. Część ludzi zgromadziła się w modlitwie na publicznych zgromadzeniach, niektórzy udawali się w miejsca związane z życiem lub pobytem Ojca Świętego. Większość ludzi, także na Spiszu, uczestniczyła w ostatnim pożegnaniu za pośrednictwem telewizji. Natomiast msze święte w intencji Papieża odbywały się we wszystkich kościołach po południu i wieczorem już po ceremonii pogrzebowej... i w Szkole Podstawowej w Nowej Białej. Fot. J. Budz głębienia swojej wiary. Szacunek okazywany Ojcu Świętemu z wszystkich narodów, religii i państw jest przede wszystkim szacunkiem okazanym Kościołowi Świętemu na czele którego stał niestrudzony Pasterz i Pielgrzym. To hołd dla Ewangelii Chrystusowej, której bramy piekielne nie przemogą. Nauczanie Ojca Świętego spotykało się poza Kościołem z krytyką i sprzeciwem ze strony wielu środowisk uważających się za jedynie właściwe, demokratyczne i poprawne politycznie. Okazuje się, że Prawda jest trudna do przyjęcia. Moment umierania Jana Pawła II w związany czasem Zmartwychwstania Pańskiego i sama śmierć w przeddzień ustanowionego przez Niego święta Miłosierdzia Bożego jest znakiem czasu. Jest drogowskazem, którego lekceważyć nie wolno. (red) 3

4 Góralski hołd - zrządzenie boskie Wieczorem w sobotę 2 kwietnia 2005 roku zmarł po długiej i ciężkiej chorobie Ojciec Święty Jan Paweł II. Znacznie wcześniej na niedzielę 3 kwietnia Związek Podhalan zaplanował w Oświęcimiu świąteczne wielkanocne spotkanie tzw. Święcone. Na spotkanie to zaproszeni zostali także Spiszacy; Spiski Odział ZP i delegacja Związku Polskiego Spisza. Tegoroczne spotkanie miało mieć z założenia symboliczny wymiar. Chodziło o oddanie hołdu góralom pomordowanym w obozie Auschwitz w 60 rocznicę wyzwolenia obozu, o modlitwę w intencji wszystkich ofiar II wojny światowej. W Oświęcimiu działa oddział Związku Podhalan, który przygotował się na przyjęcie zaproszonych delegacji. Wiadomość o śmierci Ojca Świętego wzbudziła wątpliwości, czy uroczystości nie odwołać. Kapelani odczytali jednak ten zbieg okoliczności jako zachętę ze strony Opatrzności, aby w tym dniu, w święto Miłosierdzia Bożego modlić się za Ojca Świętego nie gdzie indziej niż w Oświęcimiu, miejscu martyrologii setek tysięcy Polaków oraz obywateli innych narodowości (zwłaszcza Żydów, Rosjan i Cyganów). Wyjeżdżając rano w kierunku Oświęcimia każdy myślał o Ojcu Świętym, o jego rodzinnych Wadowicach. W czasie przejazdu zwracały uwagę wadowickie świątynie. Niesamowite wrażenie zrobił wiersz Władysława Szepelaka, więźnia tegoż obozu, który współwięźniom w ten sposób oddał swój osobisty hołd. Również na tzw. Żwirowisku dla uszanowania Krzyża Papieskiego delegacje złożyły kwiaty oraz odmówiono modlitwę Anioł Pański trzymając się za ręce. Następnie w kościele p.w. Św. Maksymiliana Kolbe odprawiono koncelebrowaną mszę święta z homilią kapelana ZP ks. Władysława Zązla, który z trudem opanował wzruszenie wspominając stosunek górali do wiary i ich szacunek dla Ojca Świętego, zarazem ich odpowiedzialność na przyszłość za kształtowanie sumień zgodnie z duchem Ewangelii. Kościół pw. Maksymilina Kolbe w Oświęcimiu 4 Poczty sztandarowe ZP pod ścianą śmierci w Oświęcimiu Kiedy przez bramę obozu z napisem Arbeit macht frei w ciszy i zadumie przechodził długi i wielobarwny pochód w góralskich strojach nie sposób było zauważyć zaskoczenia obecnych tam wycieczek, zwłaszcza młodzieży odzianej w izraelskie flagi. Góralskie poczty sztandarowe ustawiły się w dwa szpalery, a poszczególne delegacje (w tym delegacja Związku Polskiego Spisza) podchodziły pod Ścianę Śmierci, aby pokłonić się prochom pomordowanych i zapalić znicze. Następnie odbył się apel poległych, w czasie którego wymieniano długą listę uśmierconych Podhalan z różnych miejscowości. Łza kręciła się w oku, kiedy liczna grupa górali wraz z parafianami oświęcimskimi zgodnym chórem śpiewała pieśni Abba, Ojcze... oraz Barkę. Niesamowite wrażenie robił już sam wystrój kościoła z mocnym akcentem wizualnym poświęconym więźniom obozu oraz Św. O. Maksymilianowi. Z drugiej strony uczucia kierowały się na portret Papieża rozpostarty przed ołtarzem, na którym stały kielichy z Najświętszym Sakramentem. Kto znajdował się z prawej strony nie mógł zauważyć w tle figury Chrystusa Zmartwychwstałego oraz obrazu Jezusa Miłosiernego. Na zakończenie mszy świętej przed ołtarzem pokłoniły się również wszystkie obecne poczty sztandarowe. Jeszcze w Oświęcimiu, zupełnie spontanicznie zadecydowano, że obecne na Święconym delegacje udadzą się z modlitwą do Wadowic i oddadzą hołd Papieżowi. Wybrano nowy kościół z uwagi na dużą ilość samochodów. Odmówiono Koronkę do Miłosierdzia Bożego i złożono hołd przed ołtarzem głównym. Wiele osób zapaliło znicze obok pomnika Ojca Świętego, który znajduje się na placu przed kościołem. I tu znów niespodzianka! Jakiś niedosyt i decyzja, aby delegację już na piechotę zwartą

5 Złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod pomnikiem Ojca Świętego przed nowym kościołem w Wadowicach grupą odwiedziły również stary kościół i dom w którym urodził się Karol Wojtyła. I tu niespodziewane zaskoczenie obecnością górali. Ekipy telewizyjne podbiegały, aby zrobić wywiady, prosiły o wypowiedzi. Delegacje udały się jednak wprost do kościoła i uczestniczyły we wspólnej z mieszkańcami Wadowic Mszy Świętej. Znów bardzo osobista homilia ks. Władysława Zązla i hołd Ojcu Świętemu złożony przez obecne poczty sztandarowe przed ołtarzem głównym świątyni, która wychowała Papieża, gdzie był ochrzczony i gdzie Homilia ks. Władysława Zązla podczas Mszy św. w starym kościele w Wadowicach wszystko się zaczęło; dzieciństwo, szkoła, teatr i kapłaństwo. Po wyjściu z kościoła na prośbę Programu I TVP zaśpiewano pożegnalną pieśń: Jana Pawła Imię nigdy nie zaginie.... Kiedy wyjeżdżaliśmy z Wadowic było już ciemno. W milczeniu słuchaliśmy radia i kolejnych informacji o życiu i nauczaniu Ojca Świętego. Nie mogliśmy się nadziwić ile w tym wszystkim jest zbiegu okoliczności, ile spontaniczności, a zarazem czy nie jest to zrządzenie boskie, że znaleźliśmy się w tym dniu i w tych miejscach w centrum historycznych wydarzeń. A to był dopiero początek Wielkiego Papieskiego Tygodnia. tekst Jan Budz, fot. J. Kowalczyk, J. Budz Maryjo Królowo Polski Jestem Przy Tobie... Apostolskie nauczanie Ojca Świętego skierowane jest do wszystkich ludzi, do wszystkich narodów świata. W trudnych chwilach zwątpienia Papież swoją jednoznaczną postawą utwierdzał w wierze katolików, ale też ruszał sumienia ludzi wątpiących i niewierzących. Nie trzeba nikomu przypominać Jego ogromnej miłości do narodu polskiego. Jako syn ziemi polskiej spieszył rodakom z pomocą w trudnych chwilach komunizmu, stanu wojennego, a także po przełomie ustrojowym (po roku). Pielgrzymki Ojca Świętego do Ojczyzny to nieustający Apel Miłości, to niebywałe głoszenie Bożego Miłosierdzia. To również usilna prośba do Boga: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze Ziemi Tej (polskiej) Ziemi. Jest to zarazem wezwanie skierowane do ludzi: Otwórzcie drzwi Chrystusowi! Od początku pontyfikatu świat zadziwiało zawierzenie Papieża Marii Matce Chrystusa. Po zamachu na swoje życie testament uzupełnił słowami: Dzisiaj pragnę do niego dodać tylko tyle, że z możliwością śmierci każdy zawsze musi się liczyć. I zawsze musi być przygotowany do tego, że stanie przed Panem i Sędzią - a zarazem Odkupicielem i Ojcem. Więc i ja liczę się z tym nieustannie, powierzając ów decydujący moment Matce Chrystusa i Kościoła - Matce mojej nadziei. Święty, święty... tak wołało wielonarodowe zgromadzenie na Placu Świętego Piotra w dniu pogrzebu Ojca Świętego. Telewizja przypomniała słowa Ojca Pio, który przed śmiercią wyraził opinię o świętości Jana Pawła II. Prasę obiegły informacje o cudownych uzdrowieniach. Na stronach internetowych Ekumenicznej Agencji Informacyjnej ukazała się zdumiewająca informacja: Ivan Dragicevic, jeden z uczestników objawień maryjnych w Medjugorie, uważa, że 3 kwietnia br. ukazała mu się Matka Boża oraz zmarły dzień wcześniej Papież Jan Paweł II - informuje chorwacki dziennik Slobodna Dalmacija. Według Dragicevica Maria przyszła najpierw sama, a po krótkiej modlitwie u jej boku pojawił się Jan Paweł II, odmłodzony, uśmiechający się, ubrany na biało ze złotym pasem. Matka Boża miała następnie powiedzieć, patrząc na Papieża: To jest mój syn, jest teraz ze mną. Według relacji Chorwata objawienie trwało 8 minut i miało miejsce w kościele w New Hampshire. Nie wiadomo co o tym myśleć, jak te informacje przyjmą władze duchowne. Jedno jest pewne; święto Królowej Polski w dniu 3 Maja należy świętować ze szczególną czcią. Wszystko wskazuje na to, że odtąd pamięć ludzka łączyć będzie ten dzień z podziękowaniem za wywyższenie Narodu Polskiego za przyczyną Ojca Świętego Jana Pawła II. jb 5

6 W marcu br. w księgarniach ukazała książka pt. Pamięć i tożsamość - z podtytułem Rozmowy na przełomie tysiącleci, której autorem jest Ojciec Święty Jan Paweł II. W przedmowie czytamy, że... Pisząc tę książkę Jan Paweł II powrócił do najważniejszych tematów rozmowy, jaka miała miejsce w 1993 roku w Castel Gandolfo. Dwaj polscy filozofowie, ks. Józef Tischner i Krzysztof Michalski zaproponowali mu przeprowadzenie krytycznej analizy historycznej i filozoficznej dwóch dyktatur, które naznaczyły piętnem dwudzieste stulecie: nazizmu i komunizmu. Nagrane wówczas rozmowy zostały potem spisane. Jednakże Ojciec Święty, wracając do kwestii podnoszonych w tamtej konwersacji, uważał za konieczne rozszerzenie perspektyw wywodu. Zatem wychodząc od wspomnianych rozmów, rozwinął swoją refleksję o nowe elementy. Tak powstała ta książka, która podejmuje zagadnienia mające istotne znaczenie dla losów ludzkości, stawiającej pierwsze kroki w trzecim tysiącleciu.... Media uznały tę książkę jako najbardziej polską ze wszystkich publikacji Jan Pawła II. Papież chcąc pokazać zagrożenia dla świata i dla osoby ludzkiej odwołuje się bowiem bardzo często do historii narodu i państwa polskiego. Czyni to w sposób prosty i zrozumiały dla każdego człowieka, korzystając z doświadczeń duszpasterskich zdobytych w Polsce a zarazem z mistycznych przekazów siostry Faustyny o Bożym miłosierdziu. Książka została wydana 6 Ostatnia książka Ojca Świętego Pamięć i tożsamość w momencie gdy na świecie i w Polsce poprzez różne niegroźne niby projekty propaguje się pseudo tolerancję, kiedy zdezorientowani ludzie potrzebują jak ryba wody oceny tego co się dzieje, jakiegoś drogowskazu. Analiza dotyczy co prawda modnych totalitaryzmów (nazizmu i komunizmu), ale Ojciec Święty zdecydowanie ich źródło widzi w ideologii tzw. Oświecenia, która także współcześnie jest na Zachodzie popularyzowana i stwierdza, że jak kąkol sieją się nowe ideologie zła. Jeżeli z jednej strony Zachód wciąż daje świadectwo działania ewangelicznego zaczynu, to równocześnie z drugiej strony nie mniej mocne są prądu antyewangelizacji. Godzi ona w same podstawy ludzkiej moralności, godzi w rodzinę i propaguje moralny permisywizm, rozwody, wolną miłość, przerywanie ciąży, antykoncepcję, walkę z życiem na etapie poczęcia, a także na etapie schyłku, manipulację życie. Słowa te jakże wymowne są teraz w okresie choroby i starości Ojca Świętego. Słowa te zrozumiałe dla każdego normalnego człowieka, są jednak ciężkie do zniesienia dla liberałów, zwłaszcza stanowcze przyrównywanie eutanazji do praktyk stosowanych także przez nazistów (eutanazja: to zabijanie na życzenie lub za zgodą sądu ludzi starych, chorych i z wrodzonymi wadami). Hitlerowcy natomiast zabijali ludzi chromych w imię czystości rasy. Program ten - kontynuuje Ojciec Święty - jest wspierany olbrzymimi środkami finansowymi, nie tylko w poszczególnych społeczeństwach, ale także w skali światowej. Może bowiem dysponować potężnymi centrami wpływów ekonomicznych, przez które usiłuje się narzucić warunki krajom będącym na drodze rozwoju. Wobec tego wszystkiego słusznie można się pytać, czy nie jest to również inna postać totalitaryzmu, ukryta pod pozorami demokracji. Sięgnijmy to tej książki także z innego powodu. Dla nas górali spiskich nie bez znaczenia jest fakt, że źródłem przemyśleń Ojca Świętego były wątpliwości i troski m.in. ks. Józefa Tischnera, związanego z góralszczyzną poprzez miejsce zamieszkania (Łopuszna na Podhalu), ale poprzez więzy krwi ze Spiszem, bowiem dziadkowie ks. Józefa pochodzili z Jurgowa, tu też odbyły się prymicje przyszłego filozofa i przyjaciela Jana Pawła II. W tym roku minie pięć lat od śmieci ks. Józefa. Pewnie nawet nie przypuszczał, że jego cierpienia, a zarazem cierpienia Ojca Świętego zejdą się w tej książce ku przestrodze ale i pokrzepieniu wszystkich błądzących. Myślę że również dla opamiętaniu tych, którzy w imię fałszywie rozumianej wolności odrzucają Boga, ośmieszają Krzyż i Chrystusa Zmartwychwstałego oraz bluźnią przeciwko Duchowi Świętemu. jb

7 Prezentacje szkó³ Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kacwinie Kacwin to malowniczo położona w dolinie potoku Kacwinianka miejscowość, należąca do najpiękniejszych i najstarszych wsi Polskiego Spisza. Historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku. Znajdują się tutaj zabytkowe obiekty: kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych z początku XV wieku z barokowo rokokowym wyposażeniem wnętrza, przydrożne kapliczki, sypańce czyli spichlerze oraz pozostałości 200-letniego młyna-tartaku napędzanego kołem wodnym. Na Potoku Kacwińskim w centrum wsi można spotkać największe w okolicy, malownicze wodospady,w tym największy Mynarzko Bania. HISTORIA SZKOŁY Dane źródłowe mówią o początkach szkolnictwa w Kacwinie już od roku Szkołą kierował wtedy proboszcz, a w pracy pomagał mu organista. Niestety, w 1757 roku wybuchł we wsi ogromny pożar, w czasie którego spłonęła także drewniana szkoła. Następna, również drewniana, przetrwała do roku 1814, kiedy to postawiono staraniem i znacznym nakładem własnym Ks. Udrańskiego, wykonany z trwałego materiału, budynek, w skład którego wchodziła: izba i kuchnia dla organisty, jedna klasa dla dzieci zaopatrzona w ławki i tablicę tzw. Organistówka. 22 czerwca 1896 roku poświęcono kamień węgielny pod budowę nowej szkoły katolickiej, a budową zajęła się sama gmina za radą ówczesnego proboszcza, Ks. Jana Czeperika. Budynek ten służył 100 lat... TERAŹNIEJSZOŚĆ SZKOŁY W 1996 został oddany do użytku obecny budynek szkolny, wybudowany ze środków budżetu gminy przy dużym wkładzie społecznym mieszkańców Kacwina. Uroczystego poświęcenia dokonał Ks. Stefan Stypuła, obecny proboszcz parafii i katecheta tutejszej szkoły. Poczet Sztandarowy Szkoły Podstawowej w Kacwinie podczas uroczystości nadania imienia Jana Pawła II, 26 maja 2001 roku Nauczaniem i wychowaniem uczniów klas I VI zajmuje się profesjonalna kadra pedagogiczna, na czele z dyr. szkoły mgr Anną Cisak. Bazę szkoły stanowi 6 sal lekcyjnych, pracownia komputerowa z dostępem do internetu, świetlica profilaktyczno-wychowawcza, biblioteka z czytelnią, klasa korekcyjno - kompensacyjna, siłownia, boisko sportowe. W szkole działa Samorząd Uczniowski, Spółdzielnia Uczniowska, Szkolna Kasa Oszczędności, Uczniowski Klub Sportowy Jodełka, Koło Wiedzy o Patronie, Chór Szkolny, Dziecięcy Zespół Regionalny Majowy Wierch, kółka przedmiotowe i artystyczne tworząc Szkolny System Zajęć Pozalekcyjnych rozwijających talenty, zainteresowania, postawy i umiejętności społeczne oraz organizatorskie uczniów. Do tradycji szkolnych należą: Apel Papieski 16 dnia każdego miesiąca na pamiątkę wyboru Księdza Kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, Rodzinny Festyn z Patronem w rocznicę urodzin Ojca Świętego i nadania imienia szkole, Nabożeństwa w intencji Ojca Świętego majowe i różańcowe, Ślubowanie klasy pierwszej, Jasełka szkolne, Imprezy Andrzejkowe, Mikołajkowe, Choinka, Pierwszy Dzień Wiosny, Dzień Ziemi, Dni Książki, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki, Dzień Nauczyciela, Dzień Sportu. Pożegnanie absolwentów. PATRON SZKOŁY OJCIEC ŚWIĘTY JAN PAWEŁ II Już w trakcie budowy nowego budynku szkolnego zrodziła się myśl, aby Patronem nowej szkoły był Ojciec Święty Jan Paweł II. A to dlatego, że Jan Paweł II jako Pasterz Kościoła Krakowskiego wielokrotnie odwiedzał 7

8 Ks. kardynał Karol Wojtyła przed kościołem parafialnym w Kacwinie w 1970 r. 8 Kacwin oficjalnie i prywatnie. Oficjalnie gościł w Kacwinie w 1968 roku podczas Peregrynacji Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej i w 1970 roku dokonując aktu Wizytacji Kanonicznej Parafii. Znacznie częściej przybywał do Kacwina nieoficjalnie odwiedzając ówczesnego proboszcza, księdza Andrzeja Walenia, z którym łączyły Go więzi przyjaźni. Wszystkie te spotkania ( prywatne i oficjalne) mają mieszkańcy wioski w pamięci i starannie przechowują fotografie z tego okresu jako swego rodzaju relikwie. Część z tych fotografii ofiarowali dla szkoły i stąd wspaniała ekspozycja na głównym korytarzu szkoły Kardynał Wojtyła wśród nas. Marzenia o patronie spełniły się 23 maja 1998 roku, kiedy to szkoła otrzymała imię Ojca Świętego Jana Pawła II. W trzy lata później, 26 maja 2001 roku, dzięki ofiarności mieszkańców Kacwina i rodaków zza oceanu został poświęcony sztandar szkoły. Szkoła od roku 2001 należy do Rodziny Szkół imienia Jana Pawła II. Wspólne konkursy, spotkania, zjazdy, życzenia dla Ojca Świętego, modlitwa to owoc pracy i zaangażowania także naszych uczniów i nauczycieli. Patron naszej szkoły Ojciec Święty Jan Paweł II, którego uznajemy za najwyższy autorytet w dziedzinie wychowywania i nauczania daje nam, jako swe dziedzictwo najpełniejszy obraz integralnego wychowania człowieka do wolności. Zasadą tego wychowania jest służba osobie, aby wzrastała w swoim człowieczeństwie. Względem Ciebie Bóg ma pewien plan, że Ty istniejesz w zamyśle nieskończonej wartości, że Ty masz znaczenie w oczach bożych jako niepowtarzalna indywidualność. Jan Paweł II WIZJA SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II W KACWINIE Nie lękamy się szukać prawdy o sobie i otaczającym nas świecie, bo przyszłość świata, Kościoła, Polski, Kacwina zależy od nas. Podmiotowość ucznia i nauczyciela rozumiemy jako swobodę w działaniu wyrażającą się wyznaczaniem sobie celów, podejmowaniem decyzji, wykonywaniem działań i sprawdzaniem wartości własnych osiągnięć. Szanujemy indywidualne potrzeby, uczucia, doceniamy swoistą wartość i odrębność każdego ucznia. Jesteśmy otwarci na innowacje i eksperymenty pedagogiczne. W naszych działaniach dydaktyczno-wychowawczych rodzice pełnią wspierającą, współtworzącą i motywującą rolę.

9 MISJA SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II W KACWINIE Szkoła zdrowa, bezpieczna, z tradycjami, przyjazna dziecku, rodzinie, środowisku. Szkoła kształci i wychowuje w duchu tolerancji, demokracji, wolności wyznania i sprawiedliwości. Szkoła daje uczniowi możliwość samorealizacji poprzez ścisłą partnerską współpracę z rodzicami. Szkoła dba o rozwój duchowy, fizyczny i emocjonalny ucznia. W szczególności poprzez: Stworzenie systemu promowania i motywowania uczniów i nauczycieli. Organizowanie zajęć integracyjnych dla uczniów, nauczycieli i środowiska lokalnego w rodzinnej atmosferze. Prowadzenie zajęć atrakcyjnymi metodami z zastosowaniem najnowszych osiągnięć pedagogicznych i dydaktycznych. udział w akcjach typu sprzątanie świata, akcja posesja, zbiórka surowców wtórnych, organizacja festynów, spotkań towarzyskich, wycieczek, zapoznanie uczniów z pracą urzędów, nawiązywanie kontaktów z władzami poprzez spotkania z nauczycielami, uczniami z okazji np. uroczystości szkolnych, 2. Administracja państwowa (Sąd Rejonowy w Nowym Targu, kurator, policja, Straż Graniczna ) współpraca z kuratorem, udział w zajęciach prowadzonych przez policję, Straż Graniczną na temat: bezpieczeństwo ruchu drogowego, przeciwdziałanie agresji i przestępczości, profilaktyka uzależnień) 3. Placówki kulturalne i oświatowe ( Miejski Dom Kultury w Nowym Targu, Muzealny Zespół Zamkowy w Niedzicy, Gminna Biblioteka Publiczna w Łapszach Niżnych, Gminny Ośrodek Kultury z siedzibą w Niedzicy, Państwowa Szkoła Muzyczna w Nowym Targu, Pieniński Park Narodowy) Ustawiczne doskonalenie nauczycieli. Promowanie szkoły w środowisku lokalnym i w regionie. WSPÓŁPRACA ZE ŚRODOWISKIEM LOKALNYM Środowisko odgrywa szczególną rolę w rozwoju osobowości ucznia. Pomocne jest w kształtowaniu odpowiednich postaw moralnych i przygotowaniu wychowanków do właściwych wyborów życiowych. Aby właściwie wprowadzić uczniów w role społeczne i zawodowe, szkoła współpracuje z następującymi instytucjami, zakładami pracy i organizacjami społecznymi: 1. Władze samorządowe (sołectwo, gmina, starostwo) uczestnictwo w spektaklach teatralnych, lekcjach muzealnych, audycjach umuzykalniających, udział w konkursach organizowanych przez placówki kulturalno oświatowe, wyjścia do kina, muzeum, na spektakle i przedstawienia, lekcje biblioteczne. 4. Placówki oświatowo- opiekuńcze ( Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, Poradnia Uzależnień, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych). pomoc uczniom przejawiającym trudności w nauce i zachowaniu, pomoc dzieciom z rodzin uzależnionych, udzielanie pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. 9

10 FORMY AKTYWNOŚCI SZKOŁY 1. We wsi: Jasełka szkolne 26 grudnia każdego roku w Domu Strażaka, Festyn z Patronem 23 maja każdego roku, Występy Zespołu Regionalnego Majowy Wierch, Sprzątanie Kacwina 2 razy w roku /jesienią i na wiosnę/, Zbiórka złomu /2 razy w roku przy okazji sprzątania Kacwina /, Zbiórka makulatury, używanych baterii /przez cały rok/, Zbiórka książek do biblioteki szkolnej /przez cały rok/, Gromadzenie eksponatów do szkolnego kącika regionalnego /przez cały rok/, Uroczystości szkolne i państwowe /cały rok/. 2. W gminie: Przegląd Dorobku Artystycznego Szkół Gminy Łapsze Niżne /w maju każdego roku /, Spiska Watra / w lipcu każdego roku /, Zwyki Spiskie / styczeń, luty każdego roku /, Zawody Sportowe / przez cały rok /. 3. W powiecie: Konkurs Wiedzy o Spiszu / w listopadzie każdego roku/, Konkurs Wiedzy o Pieninach / Kwiecień każdego roku/, Turniej Ekonomiczny / marzec każdego roku/, Konkurs Nad wodą wielką i czystą / kwiecień każdego roku /, Dziś oszczędzam w SKO jutro w PKO, Zawody sportowe /przez cały rok/, Konkurs Matka w oczach dziecka. 4. W województwie: Małopolski Konkurs Humanistyczny / co roku /, Małopolski Konkurs Przyrodniczo Matematyczny, Małopolski Konkurs Plastyczny Trzeźwymi bądźcie, Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Małopolski Festiwal Form Muzycznych i Tanecznych, Karpacki Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych. 5. Ogólnopolskie: Literackie Dumania Szkół im. Jana Pawła II /co roku/, Konkurs Wiedzy o Słowacji /co roku/, Ogólnopolski Turniej Wiedzy o Ruchu Drogowym /co roku/, Ogólnopolski Turniej Wiedzy Młodzież zapobiega pożarom /co roku/ Akcja Góra grosza Zawody sportowe Coca-cola Cup /co roku/. Młodzież naszej szkoły bierze aktywny udział w życiu Kacwina i gminy Łapsze Niżne. Swoją postawą, wiedzą i umiejętnościami godnie reprezentują szkołę, jej patrona, dając świadectwo owocnej pracy i współpracy nauczycieli, rodziców, organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny w myśl motta: Uczyć się, aby wiedzieć. Uczyć się, aby działać. Uczyć się, aby być. Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi. Anna Cisak dyr. Szkoły Podstawowej Im. Ojca Swiętego Jana Pawła II w Kacwinie Adres szkoły: Szkoła Podstawowa im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Kacwinie ul. Jana Pawła II Niedzica tel. (0 18) spkacwin@poczta.onet.pl tekst: Anna Cisak, foto z arch. parafii i szkoły Stare budynki szkolne z przełomu XIX i XX w. z lewej tzw. Organistówka 10

11 SPISKI KAWALER ZŁOTEGO KORDA Na Spiszu nr 1 (55) 2005 r. Jednym z przedstawicieli młodzieży spiskiej dorastającej w czasie II Wojny Światowej oraz w pierwszych latach powojennych jest rodowity Spiszak mgr Józef Krzysik, którego wybrałem dla zilustrowania dzielności moich spiskich rodaków. Józef Krzysik urodził się roku w Łapszach Wyżnych, gdzie ojciec jego Paweł był przed wojną wójtem. Naukę w szkole podstawowej rozpoczął w 1935 roku. Po włączeniu Łapsz Wyżnych w1939 roku do Państwa Słowackiego kontynuował naukę w szkołach słowackich w Spiskiej Starej Wsi i w Kieżmarku.W 1946 roku wraz z innymi kolegami z gimnazjum w Kieżmarku, pochodzącymi z przywróconej Polsce części Spisza w roku 1945, znalazł się w grupie założycieli Związku Młodzieży Spisko-Orawskiej, który miał na celu integrację tej młodzieży wokół problemu inkorporacji terenów etnicznie polskich nie przyznanych Polsce przez Radę Ambasadorów w SPA w 1920 roku. Powołana organizacja, zanim przystąpiła do jakiegokolwiek działania, została na skutek donosu wykryta, a jej członkowie- uczniowie gimnazjum w Kieżmarku zostali Uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 22 marca 1946 roku wydaleni z gimnazjum. Józef Krzysik w 1946 roku powrócił do Polski, gdzie w Gimnazjum Ogólnokształcącym w Nowym Targu zaliczył 9-tą klasę, czyli tak zwaną małą maturę a dalszą naukę kontynuował w liceach pedagogicznych w Zakopanem i w Opolu, gdzie w 1948 zdał maturę. Przez kolejny rok był studentem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Po zrezygnowaniu ze studiów teologicznych podjął pracę w zawodzie nauczycielskim. W 1949 roku został powołany na stanowisko kierownika szkoły podstawowej ze słowackim językiem nauczania w Podwilku. W tym czasie Inspektorat Oświaty w Nowym Targu kierował absolwentów liceów pedagogicznych, znających język słowacki, do tworzonych na Spiszu i Orawie szkół z językiem nauczania słowackim. W 1951 roku powierzono mu kierownictwo Szkoły Podstawowej ze słowackim językiem nauczania w Łapszach Niżnych, gdzie zorganizował, cieszący się dużym powodzeniem, teatrzyk kukiełkowy. W tym okresie ukończył kurs Przysposobienia Wojskowego w Szczecinie upoważniający do prowadzenia Uczniowie ze szkoły łapszańskiej. W pierwszym rzędzie od prawej: Józef Krzysik (kierownik szkoły słowackiej), proboszcz Krzysztof Płaza, Juraj Tobakoś (nauczyciel słowacki), Józef Kazimierczyk (kierownik szkoły polskiej). Łapsze Niżne 1952 r. zajęć tego przedmiotu w szkołach średnich. W 1953 roku podjął pracę nauczyciela przysposobienia wojskowego w Liceum Ogólnokształcącym Carolinum w Nysie. Pracując, uzupełnił swoje formalne kwalifikacje uzyskując w 1956 roku dyplom nauczyciela przysposobienia wojskowego w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. W 1971 roku zdobył dyplom magistra pedagogiki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Jest również absolwentem Podyplomowego Studium Przysposobienia Obronnego w Raciborzu. W nyskim Carolinum przepracował 51 lat. Oprócz codziennych obowiązków nauczycielskich spełnianych w liceum zorganizował i przeprowadził 18 wakacyjnych obozów wojskowych. Uczestniczyło w nich kilka tysięcy uczennic i uczniów liceów i szkół zawodowych z terenu województwa opolskiego. Dla własnych wychowanków przygotował 29 obozów wędrownych, dzięki którym młodzież województwa opolskiego poznała piękno kraju ojczystego nie omijając Orawy i Spisza. Organizował także letni i zimowy wypoczynek młodzieży. Jego praca uznawana za wzorową w spełnianiu zadań nauczycielskich Komendant obozu P.O. Józef Krzysik przyjmuje meldunek od dowódcy kompanii ppłk Edwarda Łakoniego, sierpień 1993 r. 11

12 pojmowanych w kategoriach służby społecznej zdecydowała, że jest uznawany za jednego z najwybitniejszych pedagogów. Udokumentował to formalnie, uzyskując w 1983 roku trzeci stopień specjalizacji zawodowej oraz zdobywając w 1987 roku, jako pierwszy nauczyciel w kraju Złoty Kord Żołnierza Polskiego dla najlepszego nauczyciela przysposobienia obronnego. Mgr Józef Krzysik, uzdolniony muzycznie, prowadził znany w województwie, działający przez wiele lat, chór licealny. Był kierownikiem internatu, prowadził szkolną świetlicę, opiekował się organizacją ZHP a w okresie był zastępcą dyrektora liceum. V. Zjazd absolwentów, z prawej J. Krzysik, 1 maj 2004 r. To czym człowiek nasiąknie w dzieciństwie pozostaje mu w psychice przez całe życie. Śpiew, muzykę, werwę, zapał do kontynuowania folkloru my Spiszacy i Podhalanie mamy w genach. Gdy oglądam występy zespołów i słyszę muzykę zawierającą elementy folkloru węgierskiego, słowackiego, spiskiego czy orawskiego zaśkli mi się oko albowiem przez całe życie tego mi brakowało i brakuje w moim tutejszym otoczeniu. Jestem solistą bez akompaniamentu. Sylwetkę mgr Józefa Krzysika przedstawiłem w oparciu o artykuł pt. Mgr Józef Krzysik Kawaler Złotego Korda opublikowany w Nowym Biuletynie Szkolnym Miesięcznika Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Opolu Nr 1 (119 ) z 2 stycznia 2003 roku oraz na moich osobistych przeżyciach związanych z naszą młodzieńczą działalnością. Rad jestem, że mam zaszczyt być przyjacielem tak znakomitego pedagoga. tekst Franciszek Payerhin, fot. z arch. J. Krzysika 100 lat 90. rocznicę urodzin emerytowanej nauczycielki Anny Sutor z Łapsz Wyżnych uczcili rodzina i przyjaciele, składając życzenia, uczestnicząc we mszy św. i wspólnej rozmowie z jubilatką. Wszystko to odbyło się w domu Pani Sutor. Wspomnienia Anny Sutor umieściliśmy w jednym z poprzednich numerów naszej gazety, dzisiaj dołączamy się do życzeń. jk Mgr Józef Krzysik został wysoko uhonorowany za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej poprzez odznaczenie go Krzyżem Kawalerskim OOP, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotym Medalem za zasługi obronności kraju, Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego, Odznaką zasłużonemu Opolszczyźnie i wieloma innymi odznaczeniami i dyplomami. Największą satysfakcję mgr Józefowi Krzysikowi sprawiały wyrazy uznania kierowane do niego przez wychowanków. Kiedy w 2001 roku jako nauczyciel klasy maturalnej Carolinum żegnał się ze swoimi uczniami, otrzymał w prezencie pięknie wykonany na czerpanym papierze dyplom a na nim zapisane takie słowa :...dwa lata było nam dane współpracować z pedagogiem tak wielkiej klasy jak Pan. Czas ten obfitował w wiele chwil, które zapadły w pamięci obu stronom. Nauczyliśmy się wiele o naszej Ojczyźnie i o nas samych. Dzięki talentowi pedagogicznemu, Profesorze, zmieniło się nasze dziecinne jak dotąd postrzeganie świata. Wychował nas Profesor jak własne dzieci (...) Pragniemy, aby zapamiętał nas jak najlepiej i nigdy o nas nie zapomniał. Jak widać w każdym zakątku kraju można ujawniać i realizować swoje talenty, dobrze służyć Ojczyźnie. Józef Krzysik zapytany, czy nie tęskni za stronami rodzinnymi, odpowiedział: 12

13 JUBILEUSZOWE ŚPISKIE ZWYKI 15 i 16 stycznia odbywały się jubileuszowe XV Spiskie Zwyki organizowane przez Gminny Ośrodek Kultury w Niedzicy. Jest okazja do podsumowania i refleksji. W 1991 r. Zwyki zorganizowane zostały po raz pierwszy i przez kilka lat był to jednodniowy przegląd zwyczajów regionalnych prezentowanych przez zespoły z całego Spisza. Od 1996 r. Zwyki są imprezą dwudniową. Poszerzona została o konkursy : gawędziarzy, instrumentalistów skrzypków i solistów śpiewaków. Poszerzenie podyktowane było wieloma celami, a najważniejszy z nich to zachęta dzieci i młodzieży do podejmowania nauki gry na skrzypcach i czynnego uczestniczenia w kultywowaniu tradycji. Młodzi wykonawcy podczas omawiania swojego występu przez jurorów Kapela spiska, od prawej: Jan Pacyga (prym), Grzegorz Kowalczyk, Kamil Kowalczyk, Marcin Fic, Maciej Rzepiszczak, Piotr Kapołka (basy), Niedzica-Zamek r. Z satysfakcją można uznać, że cele te zostały osiągnięte dzięki m. in. systematycznej pracy naszych najstarszych mistrzów jak: Seweryn Bizub, Jan Pacyga, Karol Żołądek, za co należy im się wysokie uznanie i podziękowanie. W ostatnich trzech latach w konkursach uczestniczyło po 40 i ponad 30 osób, gdzie większość stanowiła właściwie młodzież. Chcą grać, śpiewać i opowiadać po spisku. Zdaniem cenionych ekspertów robią to na wysokim poziomie. W przeglądzie co roku udział biorą wszystkie zespoły działające na terenie Spisza. W ciągu 15 lat ich liczba sięgała od Sukcesywnie powstawały nowe zespoły. Na terenie naszej gminy nie ma już miejscowości, która nie zaprezentowałaby się na Zwykach. Ostatnie dołączyły Trybsz i Łapszanka. Jest to miłe, bo tam wraca do życia rodzima kultura. Część zespołów może już poszczycić się bardzo wysokim poziomem artystycznym, wieloma sukcesami poza gminą i regionem. Prezentują spiski folklor w kraju i zagranicą. Dzięki pracy zespołów ocalało od zapomnienia wiele zwyczajów i obrzędów, a do tego przyczyniły się również systematycznie odbywające się Spiskie Zwyki oraz praca instruktażowa Pani Aleksandry Boguckiej (etnomuzykologa) i Pani Janiny Kalicinskiej (etnochoreografa) - znanych regionalistów i badaczy Spisza z kierownikami zespołów, za co jesteśmy im ogromnie wdzięczni. Słowa uznania i podziękowania należą się również nauczycielom, dyrektorom, którzy w swoich szkołach prowadzą zespoły i przygotowują młodzież do konkursów. Jubileuszowe spotkanie zobowiązuje organizatora do skierowania słów podziękowań również pod adresem sponsorów a mianowicie : Wójta Gminy Łapsze Niżne, Małopolskiego Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu, Zespołu Historyków Sztuki- muzeum na zamku w Niedzicy, Cukierni Państwa Kiedziuchów w Łapszach Wyżnych. W tegorocznych Zwykach uczestnicy konkursów zdobyli następujące miejsca w konkursie instrumentalistów Kategoria mistrzów Jan Pacyga z Kacwina i Karol Żołądek z Frydmanarównorzędne I miejsca Kategoria młodzieżowa: - pierwsze miejsce otrzymał Grzegorz Kowalczyk z Łapsz Niżnych - trzy równorzędne II miejsca - Małgorzata Zapleta i Magdalena Wojtas z Jurgowa oraz Sylwia Kiernoziak z Czarnej Góry - trzecie miejsce - Danuta Milaniak z Frydmana Kategoria dziecięca: - trzy równorzędne pierwsze miejsca otrzymały: Adrianna Złahoda z Czarnej Góry, Magdalena Pirchała z Łapsz Niżnych i Joanna Jezierczak z Czarnej Góry 13

14 - trzy równorzedne drugie miejsca - Szczepan Szewczyk z Kacwina, Dorota Surma z Czarnej Góry i Tomasz Pisarczyk z Frydmana w konkursie śpiewu ludowego kategoria dziecięca: pierwsze miejsce otrzymał Michał Król z Kacwina kategoria młodzieżowa: - trzy równorzędne pierwsze miejsca uzyskały: Dariusz Bizub i Maciej Stefaniak z Frydmana oraz Magdalena Chmiel z Niedzicy - drugie miejsce - Marcela Celuszak z Kacwina Mali Spiszacy z Łapsz Niżnych 14 Spiszaki z łapszańskiego gimnazjum podczas występu w konkursie gawęd: kategoria dziecięca - pierwsze miejsce otrzymała Mariola Milaniak z Niedzicy - trzy równorzędne drugie miejsce - Karolina Kiedziuch i Klaudia Froncz z Niedzicy oraz Krzysztof Miśkowicz z Trybsza - dwa równorzędne trzecie miejsca - Iwona Grońska z Niedzicy i Małgorzata Miśkowicz z Trybsza kategoria młodzieżowa: - trzy równorzędne pierwsze miejsca uzyskały: Maria Grońska i Magdalena Chmiel z Niedzicy oraz Maciej Wenit z Kacwina - drugie miejsce - Monika Milaniak z Niedzicy - dwa równorzędne trzecie miejsca - Anna Sołtys z Łapsz Wyżnych i Edyta Jurkowska z Frydmana kategoria dorosłych: - trzecie miejsce - Karol Żołądek z Frydmana Uczestniczące w konkursie zespoły otrzymały wyróżnienia. Kategoria młodzieżowo - dorosła Zespół Majowy Wierch z Kacwina otrzymał nagrodę pieniężną w wysokości 400 złotych (słownie: czterysta złotych), za całość programu i znakomite utanecznienie grupy oraz staranny ubiór. Zespół Frydmanianie z Frydmana także nagrodę pieniężną w wysokości 400 złotych (słownie czterysta złotych), za całość programu, realizację ciekawego tematu i zgodnie z sytuacją właściwy dobór strojów. Zespół Czardasz z Niedzicy podobnie - nagrodę pieniężną w wysokości 400 złotych (słownie: czterysta złotych) za całośc programu przekazanego z wielką kulturą wykonawczą zgodnie z obyczajowością spiska. Zespół Śpisoki z gimnazjum w Łapszach Niżnych, otrzymał nagrodę pieniężną w wysokości 350 złotych (słownie : trzysta pięćdziesiąt złotych) za wydobycie ciekawej obyczajowości, związanej z paseniem krów, charakterystyczny regionalny śpiew i towarzyszącą w tańcu własną, młodzieżową muzykę. Zespół Ciardasie z Czarnej Góry podobnie jak wyżej - nagrodę pieniężną w wysokości 300 złotych (słownie: trzysta złotych), za ładny spiew i utanecznienie dużej grupy dzieci i młodzieży. Kategoria dziecięca Zespół Trybskie dzieci z Trybsza, otrzymał nagrodę pieniężną w wysokości 300 złotych (słownie: trzysta złotych) za poprawnie dobrany temat do wieku dzieci, ładny tradycyjny śpiew i dbałość o staranną prezentację stroju. Zespół - grupa regionalna ze Szkoły Podstawowej w Łapszance, otrzymała nagrodę pieniężną w wysokości 200 złotych (słownie dwieście złotych, za próbę realizacji z dziećmi trudnego tematu kolędniczego. Zespół Mali Spiszacy z Łapsz Niżnych również nagrodę pieniężną w wysokości 200 złotych (słownie: dwieście złotych), za staranne przygotowanie strojów do postaci w Jasełkach. Występującemu gościnnie zespołowi Podhale z Jurgowa Komisja oraz organizator przyznali wyróżnienie w wysokości 300 złotych za bardzo dobre wykonanie tańców jurgowskich oraz ogólne wrażenie artystyczne.

15 Nagrody pieniężne dla zespołów ufundowane zostały przez Wójta Gminy Łapsze Niżne, Gminny Ośrodek Kultury w Niedzicy Z okazji Jubileuszowych Spiskich Zwyków organizator uhonorował sponsorów dziękując za piętnastoletnią współpracę i wspieranie imprezy. XV Jubileuszowe Spiskie Zwyki, dzięki temu, że odbywają się regularnie, udowadniają, że praca w zespołach regionalnych przyczyniła się do coraz wyższego poziomu prezentowanych programów i odbywania tradycyjnych zwyczajów i obrzędów. Cieszy nas, że w prezentacjach indywidualnych uczestniczyło bardzo wielu młodych instrumentalistów, solistów śpiewaków i gawędziarzy. Jest to bez wątpienia zasługa mistrzów i nauczycieli. tekst: Maria Waniczek, foto: W. Niczewski, J. Kowalczyk Pofolóny Jezus Krystus Tymi słowami przywitania rozpoczyna się jeszcze do dziś każde spotkanie w naszym góralskim środowisku. Wchodząc do izby wypowiadamy jako słowa przywitania pozdrowienie naszego Pana. Odpowiedzią są słowa: Na wieki wieków amyn. Po tym następują zdawkowe zwroty grzecznościowe typu: - witojciez, co nowego! lub - co za biyda cie przignała, albo - e, cosi be nowe kieś ku nóm prziseł, lub: goróncego popiołu! Wychodząc od sąsiada lub znajomego wypowiada się na odchodnym charakterystyczne: Z Panym Bogiym, na co gospodarz dopowiada, Boze cie ta prowodź. Nie wiem kiedy z naszych domów znikły kropielnice, które wisiały przy drzwiach. Sięgał do niej ręką każdy domownik przed wyjściem do kościoła lub przed podróżą i czynił znak krzyża, zazwyczaj także wypowiadając słowa: z Panym Bogiym. Podobnie jak dziś każda podróż zaczynała się od znaku krzyża, a gdy go nie było następowało stanowcze upomnienie ze strony towarzyszącej osoby: Przezgnoj sie! Trzeba z żalem stwierdzić, że dzisiaj posłuszeństwo, a nawet szacunek wobec starszych jest znacznie mniejsze. Podatność na światowe trendy powoduje, że nie tylko młodzież, ale i starsi zastępują starodawne zwroty słowami przyjętymi w kulturze masowej, wypowiadane wprost językiem literackim lub na styl gwarowy np.: dziyń dobry, dobry wiecór, do widzynio. Zdarza się jeszcze, że napotykając osobę duchowną ludzie mówią: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, ale jakoś im to ciężko przechodzi przez gardło, bo częściej słyszymy słowa Szczęść Boże. A przecież pozdrowienie: Scyńś Boze lub Boze pomogoj przez wieki używane było jako pozdrowienie przy pracy, zwłaszcza w stosunku do napotkanych w polu. Gdybym jeszcze dziś powiedział komuś w polu dziyń dobry spotkałby mnie co najmniej ironiczny uśmiech lub milczenie. Jeszcze są i tacy, co wpadając do cudzego domu witają się jedynym tchem: POFOLÓNY!, ale kto, wypada zapytać? Będąc chłopcem, kiedy posyłano mnie po coś do rodziny lub do sąsiada, przypominano: Nie zaboc pofolić Boga! I tak jest do dziś, chociaż mam wrażenie, że nie wszędzie jest to już dobrze widziane, a i samemu wydaje mi się, że nie wszędzie to przywitanie jest stosowne. Kiedy szkoła uczyła dzieci powszechnych zwrotów grzecznościowych, nie mogłem zrozumieć, dlaczego napotkani na drodze starzy ludzie zwracali się do mnie inaczej wypowiadając z natarczywością pozdrowienie: Pofolóny Jezus Krystus. Które z nas dzieci odpowiadało na to pozdrowienie było chwalone, a które nie, to wywoływały grymas niezadowolenia na twarzy staruszki. Dzisiaj po przemyśleniach i z perspektywy wielu lat mogę stwierdzić, że powszechne niegdyś zwroty wypadają z obrotu językowego z uwagi na ich chrześcijański charakter. Kultura masowa uderzyła w tradycyjnie katolickie zwyczaje, a ich powolny zanik uznać trzeba za nasze zaniedbanie. Jako dorastający chłopiec zapamiętałem słowa biskupa Albina Małysiaka, który w jurgowskim kościele przy okazji jednej z wizytacji ostro krytykował system ateistyczny, komunistyczne praktyki w Rosji, gdzie zamieniano kościoły na magazyny i sklepy, gdzie prześladowano wierzących. Biskup pytał ile to czasu w ciągu swojego życia chrześcijanin poświęca Bogu? I zarazem przypominał: Gdzie Bóg jest na pierwszym miejscu, tam wszystko inne jest na w właściwym miejscu. Kiedy teraz słyszymy, że w Niemczech i USA sprzedaje się kościoły a we Francji zamienia na dyskoteki i sale wystawowe, kiedy widzimy otwartą walkę z Kościołem, z jego zwierzchnikiem Ojcem Świętym - możemy być pewni, że ze światem jest źle. Boli zatem, że również nasi ludzie, katolicy, idą z prądem w takim kierunku, aby być modnym. Pomału jednak wierzący chrześcijanin staje się w świecie współczesnym jakby równocześnie Trędowatym. Padł komunizm jako państwowa forma instytucjonalnego zwalczania nauki Jezusa Chrystusa. Zwarci i zjednoczeni w walce z komunistami nie dostrzegaliśmy faktu, że świat zachodni wyhodował w tym zakresie znacznie bardziej przebiegłe metody i za ich pośrednictwem urabia się także nas, Polaków. Dlatego każdy góral spiski powinien mieć oczy otwarte i w sumieniu ocenić swoją pozycję. Obyśmy stali po dobrej stronie. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. Jan Budz 15

16 Zdolni Spiszacy O tym, że mieszkańcy Spisza są pracowici i zdolni, nie trzeba nikogo przekonywać. Kolejny raz udowodniła to młoda frydmanianka AGNIESZKA NOWOROL- SKA, uczennica klasy III Gimnazjum w Zespole Szkół we Frydmanie, która zajęła 1 miejsce w województwie małopolskim w czterostopniowym konkursie języka niemieckiego. Pomimo, że w konkursie wystąpiło około 3 tysiące gimnazjalistów z Małopolski, Agnieszka pokonywała kolejne etapy. Finał był bardzo przyjemny, zdolna uczennica odebrała nagrodę z rąk Generalnego Konsula Austrii w Krakowie i Małopolskiego Kuratora Oświaty w galerii Konsulatu Generalnego Austrii. Wcześniej jednak Agnieszka musiała wykazać się bezbłędną znajomością języka niemieckiego oraz znajomością muzyki austriackiej, bo właśnie te dwa elementy łączył konkurs. Agnieszka uczy się języka niemieckiego od klasy drugiej szkoły podstawowej. Trochę później rozpoczęła naukę drugiego języka angielskiego. Nie ukrywa, że właśnie z językami obcymi wiąże w przyszłości nadzieję na zdobycie solidnego wykształcenia i pracę zawodową. Pierwszy etap pokonała na piątkę, gdyż zgodnie z prawem oświatowym jest zwolniona z egzaminu gimnazjalnego w części humanistycznej i ma możliwość kontynuowania nauki w dowolnie wybranej szkole średniej. Agnieszka obok zainteresowań językowych lubi muzykę i sport, również w tej dziedzinie odnosi sukcesy ze swoimi koleżankami z gimnazjum w grach zespołowych na poziomie powiatowym. Uwielbia podróże, motywacją do nauki języka obcego była możliwość zwiedzania krajów Europy. Kilka razy już odwiedziła Austrię, gdzie przekonała się o potrzebie znajomości języka kraju, który się odwiedza. W tej chwili, kiedy odpadł stres związany Agnieszka Noworolska (z prawej), laureatka wojewódzkiego konkursu języka niemieckiego ze swoją nauczycielką Małgorzatą Furczoń, fot. Piotr Wojtaszek z egzaminem, zastanawia się nad wyborem liceum. Na podjęcie decyzji zostało niewiele czasu. Dla młodych mieszkańców Spisza często później wyjeżdżających w poszukiwaniu pracy do różnych krajów Europy przykład Agnieszki Noworolskiej powinien pokazać sens i potrzebę znajomości języków obcych. Okazuje się, że nasi uczniowie bez jakichkolwiek kompleksów mogą rywalizować ze swoimi rówieśnikami z dużych ośrodków i tę rywalizację wygrywać. Gratulację należą się również nauczycielce Agnieszki - Małgorzacie Furczoń, germanistce pracującej od dziewięciu lat we Frydmanie. Chociaż Pani Małgorzata Furczoń jest mieszkanką Nowego Targu, zawsze podkreśla, że świetnie się jej pracuje z ambitną spiską młodzieżą i ciągle swe plany zawodowe wiąże z Frydmanem. Małgorzata Wojtaszek Redakcja Na Spiszu przyłącza się do gratulacji i życzy dalszych sukcesów zarówno Agnieszce Noworolskiej jak i Małgorzacie Furczoń. Od 1999 roku Spiski Międzyszkolny Klub Sportowy Szafran prowadzi zawody sportowe Szkół Podstawowych na terenie Gminy Łapsze Niżne. W rozgrywkach systematycznie bierze udział sześć szkół: Łapsze Niżne, Łapsze Wyżne, Trybsz, Kacwin, Niedzica oraz Frydman, czasem dołączają się dzieci z Łapszanki i Falsztyna, a także z sąsiednich gmin: Krempachy, Dutsztyn, Nowa Biała i Knurów. Takie spotkania sportowe to doskonała forma integracji dzieci od najmłodszych lat. Już uczniowie klas I-III uczestniczą w zawodach dla najmłodszych, czyli Świątecznego konkursu Baw się razem z nami. Każde zawody to ogromna rywalizacja, ale zawsze zgodna z zasadami Fair Play dzieci uczą się panować nad sposobami przejawiania własnych uczuć i zachowań w sytuacjach zwycięstwa i porażki, podporządkować regułom pracy zespołowej. Powstrzymywać się od zachowań, które naruszają zdrowie własne i cudze. W roku szkolnym 2004/2005 od września do marca dzieci spotkały się na zawodach 11 razy: Mini piłka ręczna (dziewcząt), Mini piłka ręczna (chłopców), Biegi przełajowe, Unihokej (dziewczęta, klasy V-VI), Unihokej (chłopców, klasy V-VI), indywidualny i drużynowy Turniej Tenisa Stołowego, Świąteczny Turniej Baw się Razem z Nami, oraz liga unihokeja klas IV dziewczęta 2 rzuty, chłopcy 2 rzuty. 16 Sport szkolny w gminie Łapsze Niżne 2004/2005

17 Do końca roku szkolnego zaplanowane są zawody: III rzut unihokeja kl. IV, Mini Piłka Ręczna klas IV-V, dziewcząt i chłopców, Mini Piłka Nożna kl. VI, kl. IV, kl. I-III oraz zawody lekkoatletyczne. Dzieci na zawody dowożone są autobusem szkolnym, wszyscy uczestnicy otrzymują dyplomy a najlepsi puchary i medale, dzięki przychylności Urzędu Gminy w Łapszach Niżnych, który finansuje sport szkolny. Co roku podczas Świątecznego Konkursu Baw się Razem z Nami sponsorem jest spółdzielnia uczniowska w Zespole Szkół we Frydmanie pod opieką Pani Małgorzaty Leśniowskiej. Zawody odbywają się w sali gimnastycznej we Frydmanie, w hali sportowej w Łapszach Niżnych, na boiskach: sportowych - LZS Frydman i szkolnych - Frydman, Niedzica, Kacwin. Zawsze możemy liczyć na przychylność dyrektorów szkół, którzy są bardzo zaangażowani w zawody, jak również dbają o ciepłą herbatę i drożdżówki dla dzieci. Inicjatorem wspomnianych rozgrywek jak i współorganizatorem SMKS Szafran jest Pan Eugeniusz Brzyżek- nauczyciel W-F w Zespole Szkół we Frydmanie, który z pomącą zarządu Klubu i nauczycieli, stara się nadal pomagać uczniom w rozwoju swoich rozlicznych talentów. Prowadzona jest również punktacja z poszczególnych zawodów. Oto tabela po XI konkurencjach 1. Frydman 58 pkt 2. Łapsze Niżne Kacwin Łapsze Wyżne Niedzica Trybsz Łapszanka 7 8. Falsztyn 3 Wyniki poszczególnych zawodów Mini piłka ręczna (dz.) 1. Kacwin 2. Frydman 3. Niedzica 4. Ł. Niżne 5. Ł. Wyżne Mini piłka ręczna (chł.) 1. Niedzica 2. Kacwin 3. Frydman 4. Ł. Niżne 5. Ł. Wyżne Biegi przełajowe Kl. IV dz. 1. Gryglak Dominika- Ł. Wyżne 2. Jurgowska Aleksandra- Frydman 3. Majewska Ilona- Frydman Kl. IV chł. 1. Gielata Wladysław- Łapszanka 2. Milaniak Grzegorz- Frydman 3. Kurczak Łukasz- Ł. Wyżne Kl. V- dz 1. Bizub Grażyna- Frydman 2. Moś Ewa- Frydman 3. Błachut Dorota-Frydman Kl. V chł. 1. Wnętrzak Rafał- Niedzica 2. Jasiątek Marcin- Frydman 3. Sukiennik Piotr- Ftydman Kl. VI dz. 1. Łukasz Halina- Frydman 2. Klimczk Katarzyna - Frydman 3. Stefaniak Katarzyna- Frydman Kl. VI- chł. 1. Dusza Daniel- Łapszanka 2. Pojedyniec Paweł- Frydman 3. Milaniak Krzysztof- Frydman Drużynowo 1. Frydman 2. Niedzica 4. Ł. Wyżne 5. Łapszanka UNIHOKEJ - KL. VI CHŁOPCY: 1. Ł. Niżne 2. Frydman. 3. Ł. Wyżne. 4. Kacwin. 5. Niedzica. 6. Trybsz. Dziewczęta : 1. Frydman 2. Kacwin 3. Ł. Niżne 4. Niedzica 5. Ł. Wyżne 6. Trybsz Indywidualny Turniej Tenisa Stołowego KL. IV (DZ) 1. Pastuszek Aneta-Kacwin 2. Rataj Zofia-Kacwin 3. Krzysiaczek Karolina-Niedzica KL. IV (CH) 1. Kurczak Łukasz-Ł.Wyżne 2. Pacyga Sebastian-Kacwin 3. Iglar Tomasz-Frydman KL. V (DZ) 1. Smarduch Justyna-Kacwin 2. Satała Joanna-Kacwin 3. Bizub Grażyna-Frydman KL. V (CH) 1. Molitoris Maciej-Kacwin 2. Sukiennik Piotr-Frydman 3. Wojtaszek Paweł-Frydman KL. VI (DZ) 1. Brynczka Anna-Frydman 2. Hasaj Katarzyna-Kacwin 3. Markowicz Ewa-Frydman KL. VI (CH) 1. Bąk Roman-Kacwin 2. Błachut Maciej-Frydman 3. Pojedyniec Paweł-Frydman Maria Brzyżek 17

18 Spiska dru yna w finale Polski W hali sportowej przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Łapszach Niżnych 5 marca br. odbył się półfinałowy turniej o Puchar Polskiego Związku Unihokeja w kategorii młodzików. Na półfinałowe zmagania zjechały do Łapsz drużyny: MUKS Gepard Mielec, UKS Wiatr Ludźmierz oraz UKS Tęcza Unisport N.Targ. Czwartą drużyną walczącą o wejście do finałów Polski była spiska drużyna z Łapsz Niżnych UKS Halny trenowana przez nauczyciela wf - Arkadiusza Pysza. Uroki zimy w Niedzicy Niedzica jest jednym z bardziej interesujących miejsc turystycznych w Polsce. Najciekawsze położenie pośród wszystkich miejscowości Pienin oraz funkcjonujące tu wyciągi narciarskie sprawiają, że na okolicznych stokach nie brakuje miłośników narciarstwa. 18 Rozgrywki półfinałowe w unihokeja, z prawej UKS Halny Łapsze Niżne, marzec 2005 Turniej stał na wysokim poziomie, mecz były niezwykle zacięte i wyrównane. Zakończył się on sukcesem drużyn ze Spisza i Podhala, które w całości (3) awansowały do finałowego turnieju. Spiska drużyna walczyła w składzie: Karkoszka Sebastian, Sowa Bartek, Timek Mateusz, Horoba Henryk, Sowa Marcin, Karkoszka Dominik, Pirchała Michał, Bryja Krzysztof, Tkaczyk Dawid, Dziadkowiec Stanisław, Dziadkowiec Jan ( kl. V-VI). Bramki dla UKS Halny strzelili: Sowa Marcin -4, Karkoszka Dominik - 3, Dziadkowiec Stanisław - 2. Turniej finałowy odbędzie się w maju br., najprawdopodobniej u jednej ze zwycięskich drużyn z północy Polski. W finałowych rozgrywkach spotka się 6 najlepszych drużyn w Polsce. Niewątpliwie największą niespodzianką jest awans drużyny z Łapsz Niżnych, ale jest to odzwierciedlenie ciągłej i systematycznej pracy z dziećmi w szkole podstawowej. Szkoda, że to co udaje się z trudem i zaangażowaniem dzieci osiągnąć w ciągu trzyletniej pracy w szkole podstawowej nie jest kontynuowane w gimnazjum. Stąd też UKS Halny działający przy Szkole Podstawowej w Łapszach Niżnych wyraża swoją wdzięczność i podziękowanie zarówno Wójtowi Gminy mgr inż. Antoniemu Kapołce, jak i Dyrektorowi Szkoły Podstawowej mgr Julianowi Kowalczykowi za wsparcie finansowe i organizacyjne turnieju. Arkadiusz Pysz, Mariusz Wojtas Na nartach można pojeździć w ośrodku Polana Sosny. Wyciągi narciarskie znajdują się w pobliżu przejścia granicznego Niedzica-Łysa nad Dunajcem. Wszystkie trasy są sztucznie dośnieżane i oświetlone, co pozwala na bezpieczne korzystanie z nich, nawet do późnych godzin wieczornych. Jazdę uprzyjemnia nagłośnienie. Różne skale trudności zjazdów zapewniają komfort zarówno początkującym jak i zaawansowanym narciarzom. Stoki są profesjonalnie przygotowane przez ratraki. W obrębie kompleksu znajduje się wypożyczalnia sprzętu zimowego i punkt gastronomiczny. Dużym zainteresowaniem cieszy się licencjonowana przez PZN szkoła narciarska, która zapewnia solidne przygotowanie do jazdy na nartach dla dzieci i dorosłych. Atrakcyjne położenie Niedzicy, wspaniałe widoki, doskonale funkcjonująca baza turystyczna, stwarzają doskonałe warunki wypoczynku nie tylko w lecie ale i zimą. Tekst i fot. Wojciech Marcin Niczewski

19 Zwyczaje Wielkanocne na Spiszu Cykl obrzędów wielkanocnych, sprawowanych w kolejne dni Wielkiego Tygodnia rozpoczyna się święceniem palm w Niedzielę Palmową zwaną Kwietną Niedzielą. Na Spiszu były to przede wszystkim wierzbowe gałązki pokryte baziami. Miały być odłamane, żeby myszy nie podgryzały zboża. Przyniesione bazie dostarczały gospodarzowi wiele informacji w sprawie urodzaju na przyszły rok. Cieszyły się oczy gazdy kiedy bazie były rozłożone na całej długości, oznaczało to dobry urodzaj. Jednak jeśli znajdowały się one w dolnej części gałązki, oznaczało to, że na pagórkach, wzniesieniach, brzegach nie będzie dobrych plonów. Jeśli końce gałązek były puste, prorokowało to kiepski rok. Bazie okręcano batem, którego używali chłopcy przy pasieniu bydła, wykonując na nim węzełki oraz strojąc go kolorową wełną tworząc tzw. kistkę. Poświęcony bat wraz z baziami miał pomagać przy pasieniu krów, wróżył na krowy zdrowe, dorodne, które zawsze miały być razem w stadzie. Poświęcone gałązki bazi zapewniały obfite plony. W czasie sadzenia ziemniaków kładziono je pod pierwszą skibę oraz wysiewano je wraz ze zbożem. Ten zwyczaj kultywowany jest do dziś. Po zawiązaniu dzwonów w Wielki Czwartek wszystko pogrążało się w wielkim smutku. W kościele dzwonki zastępowały drewniane kołatki. Nie pożyczało się tego dnia żadnej rzeczy. Noc wielkopiątkowa miała nadzwyczajna siłę i moc. Jeśli ktoś zarażony był świerzbem lub trwałymi strupami powinien pójść o północy w Wielki Piątek nad rzekę i zanurzyć się w wodzie, wówczas wszelkie przypadłości znikały. Do dzisiaj w Wielki Piątek dla uczczenia Męki Pańskiej obowiązuje post ścisły oraz nie podejmuje się żadnych prac w polu z ziemią (Niedzica). W Wielką Sobotę następuje rozwiązanie dzwonów na Gloria. Głos dzwonów był też znakiem, by szybko podążać do najbliższego potoku, czy rzeki i obmyć twarz gdyż gwarantowało to zdrowie i żwawość przez cały rok. W Wielką Sobotę palono niegdyś Judasza. Rozpalano ognisko, w którym płonęły ciernie, poświęcone wcześniej przez księdza. Na Spiszu nie ma zwyczaju malowania pisanek, gotuje się jajka w łupinach cebuli, nadając im brązowy kolor. Do święconego obok jajek należą: sołdrzyna (szynka), kiełbasa, ziemniak, chleb, masło, chrzan, sól, zapałki. Spiskie gospodynie na pamiątkę, że Chrystusowi na krzyżu podano ocet, gotują specjalny napój z chrzanu i suszonych śliwek Poranek wielkanocny rozpoczyna rezurekcja. U kobiet widoczna jest zmiana w ubiorze, w którym dominuje biały kolor, mówi o wielkiej radości ze Zmartwychwstania Pana. W Wielkanoc nie wykonywało się żadnych prac, kobiety nawet nie gotowały obiadu, spożywano przygotowany dzień wcześniej napój z chrzanu, do którego dodawano wspomnianą już sołdrzyne, jajka i kiełbasę. Podobnie jak w Święto Bożego Narodzenia gospodarz nie mógł pozwolić sobie na poobiednią drzemkę, gdyż wierzono, że zagraża to dobrym zbiorom zboża. W drugi dzień Świąt Wielkanocnych odbywa się tradycyjna polywacka. Z rana młodsi chłopcy chodzą po domach i polewają perfumami dziewczynki, w zamian otrzymując świąteczne ciastka. Po południu starsi kawalerzy odwiedzając domy polewają dziewczyny, które zapraszają ich na świąteczną gościnę. Elżbieta Łukuś Śpis (Jan Budz) Nas Śpis, kochano kraina, Drugij takij w Polsce nima. Kie słónko rano staje, Lubowla rynke podaje, Zómkowi w słynnyj Niedzici, Dzie panowie i zbójnici, Madziarskie wino piyli I na Frydman patrzyli, Tam były piwnice przecie Z nolepsim winym na świecie! Ciepłe słonka promiynie Ogrzywajóm stworzynie, Co zije miyndzi skałami W Piyninak i pod Tatrami, Na biylańskij równinie I w łapsanskij dolinie. W Kacwinie grzejóm sie koty, W Trybsiu gołymbie przed lotym, W Jurgowie krowy cyrwóne, Lezóm zadowolóne. Bo przecie wiesna przisła. Skowrónek orze w Rzepiskak, Na Cornyj Górze jaskółka Wywijo wesołe kółka. Ciyń orła nad Muraniym, Jastrzómb za Krympachami, A sokół na Falsztynie Frejerki suko w Czorsztynie. Ryba w jeziorze sie plusko, Sarna wónne kwiotki musko. Pole, las, dzie wzrok popadnie Wsyndy jes na Śpisu ładnie! 19

20 Bazicki, huby i krzón W parafii jurgowskiej, do której należała część Czarnej Góry i Rzepisk, chłopcom od niepamiętnych czasów z okresem Wielkanocy kojarzyły się bazicki, huby i krzón. To była ich chłopsko sprawa. Nie do pomyślenia było aby bazicki zrywać wcześniej niż w sobotę rano przed Niedzielą Palmową. Kto pierwszy wstał, miał te najpiękniejsze. Nopiykniyjse były na wiyrzbowyk wiyrowcak, kto tam mógłby wyjść, wiadomo, ino śmiałe chłopciska. Po dorodności bazi wierzbowych starano się przewidzieć czy rok będzie urodzajny. Gdy bazićki Fot. J. Budz były marne i nierozwinięte na końcach zapowiadało to nieurodzaj. Z bazicek robiono palmę była to zwykła wiązka bazi przewiązana wstążką. Ale za to jakże starannie dobranych bazicek! Obecnie w Niedzielę Palmową znosi się do kościoła wszystko co mają w kwiaciarniach i na jarmaku, a coraz mniej tyk piyknyk bazicek i tych palm wykonanych własnoręcznie z przybraniem z miyrty, czy barwinku. Ani dom ani szkoła nie starają się o zachowanie środowiskowej odrębności, przy tym zwyczaju upamiętniającego wjazd Jezusa do Jerozolimy. Poświęcone i zasuszone bazicki miały swoją symboliczną moc; dawano je do kadzidła, gdy owce wychodziyły na wiesne, wsadzano je pod pierwszą wiosenną skibę, przy sadzeniu gruli do pierwszego wysadzanego worka okrowkók, żeby grule obrodziyły. W razie gwałtownej burzy (nawałnicy) bazicki i gromnicki wystawiano w oknach, jeśli się paliło w piecu wrzucano kilka bazicek pod blachy. A wszystko z szacunku dla sacrum, które przeplatało się w zadziwiający sposób z codziennością. Zarazem do chłopców należało ukopać krzónu, czyli chrzanu. Oczywiście trzeba wiedzieć gdzie on rośnie. Nawet jeśli na Wielkanoc jest śnieg na polach, chrzan daje się odszukać, bo wypuszcza zielono-fijołkowe pędy. Święcenie ognia i wody ma miejsce w sobotę przed Wielkanocą. Od Paschału ludzie zapalają gromnice a po nabożeństwie zabierają do słoików wodę święconą. Do niedawna jeszcze w Wielki Piątek rano ludzie lecieli do źródełka (do studni) po czystą zimną wodę i myli się nią coby nie robiyły sie boloki. Ci, co chowali owce, w Wielki Piątek znacyli jagniynta. W ten sposób tak że te pokrwawione baranki również przypominały pamiątkę Męki Pańskiej. Podobnych zwyczajów było więcej, wiele z nich jest nadal praktykowanych. Natomiast zanika zwyczaj przynoszenia hub ku kościele i ich udział w obrzędzie święcenia ognia. Huba, jakby kto nie wiedział, to grzyb rosnący na pniach drzew (z reguły również na wierzbie). Ususzona huba posiada taką właściwość (włóknistość), że nie pali się tylko tli, a przy tym roznosi niesamowitą woń. Do Huby zaczepiało się drut, najlepiej sztywny aby się dobrze obyrtało. Przez całe wieki kościelnik rozpalał przed kościołem w Jurgowie małą watrę, wokół niej gromadzili się chłopcy, parobcy i mężczyźni z hubami. Kiedy ksiądz poświęcił ogień chłopcy rozpalali huby i dmuchali w nie ustami lub obyrtali tymi hubami jakby za chwilę miały się odbyć zawody sportowe w rzucie młotem. Wszyscy hubiorze zanosili pierwociny poświęconego ognia do rodzinnych domów. Trzeba było przy tym uważać aby huba nie zgasła. W razie czego zawsze jeszcze był kolega, który dał odpalić! Po drodze dawali do wąchania (wdychania) napotkanym członkom rodziny, którzy szli jeszcze do kościoła. Z hubą wchodziło się do zwierząt domowych i kadziło po trzy razy, aby je boska moc chroniła od wszystkiego złego. Po trzy razy należało oblecieć wokół domu dlo boskiego błogosławiyństwa i wokoło sopy, coby się god nie pchoł. Potem hubę się gasiło, często używana była także w roku następnym. Niektórzy dla bezpieczeństwa wrzucali ją pod blachy, za to na rok trza se było wyzdajać nowóm hube. Ogniem posługiwali się chłopcy w wieku szkolnym, nie było jednak pożarów, co świadczy o ich dużej odpowiedzialności. Powolnemu zanikaniu tego pięknego zwyczaju przysłużyła się głupota. Bywało, że niektórzy chłopcy chcieli zawczasu przypalić hubę. To (nie wiadomo dlaczego) było niedozwolone i wystawiający huby w stronę ognia byli popychani i odpędzani. Z kolei zdarzało się, że jeszcze dobrze ksiądz nie wszedł do kościoła, a już nie było od czego huby odpalić. I dziwić się tu zapobiegliwości mniejszych chłopców, gdy widzieli dorosłych hojroków, co nie rozpalali huby od watry, tylko brali sajte do 20