Rozmawiajmy! Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000

Transkrypt

1

2 Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 Tworzenie sieci Natura 2000 jest od 1992 roku podstawowym zadaniem w dziedzinie ochrony przyrody dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. W skład sieci wchodzą specjalne obszary ochrony siedlisk (tzw. obszary siedliskowe) oraz specjalne obszary ochrony ptaków (tzw. obszary ptasie). Dla zachowania spójności sieci ważne jest także utrzymywanie korytarzy ekologicznych łączących te obszary. Obszary Natura 2000 stanowią nową formę ochrony przyrody w polskim prawodawstwie dopełniają dotychczasowy krajowy system obszarów chronionych i częściowo się z nim nakładają. Na terenie kraju wyznaczanie i ochrona obszarów sieci Natura 2000 nadzorowane są przez Ministerstwo Środowiska. Nad właściwym wyznaczeniem tych obszarów i skutecznością ich ochrony czuwa Komisja Europejska. Państwa członkowskie UE mają jednak dużą dowolność w organizacji systemu zarządzania obszarami i wyborze sposobów ich ochrony. Najważniejszy jest efekt działań ochronnych, czyli zachowanie siedlisk i gatunków, które są przedmiotem ochrony w obszarach Natura Każda inwestycja, która może w istotny sposób wpłynąć na to, co chcemy w obszarze chronić, powinna zostać poddana procedurze oceny oddziaływania na środowisko. Nie ma przeszkód dla realizacji działań i inwestycji w obszarach Natura 2000 lub poza nimi, jeśli nie mają znaczącego wpływu na podlegające ochronie siedliska przyrodnicze a także siedliska gatunków roślin i zwierząt oraz ich populacje. Ochrona siedlisk gatunków oznacza, że oprócz ochrony populacji danego gatunku przed bezpośrednim niszczeniem, chronimy tereny przez nie zamieszkiwane. Chcąc chronić np. nietoperze, nie wystarczy zabronić ich zabijania. Należy również zachować odpowiednie warunki w ich zimowiskach (jaskiniach, podziemnych schronach), letnich schronieniach (np. na strychach budynków, zwłaszcza starych kościołów), żerowiskach, a także utrzymywać liniowe elementy krajobrazu łączące letnie schronienia z żerowiskami. Z kolei, dla zachowania łąkowych gatunków roślin, niezbędne jest utrzymanie ich półnaturalnych siedlisk poprzez użytkowanie kośne lub pasterskie. Rozmawiajmy! Obszary Natura 2000 nie są typowymi obszarami chronionymi, takimi jak np. parki narodowe i rezerwaty przyrody, które obejmują najcenniejsze, najbardziej naturalne fragmenty naszej przyrody i powinny podlegać głównie ochronie ścisłej. W sieci Natura 2000 znalazły się tereny o charakterze półnaturalnym lub wręcz zurbanizowane. Zakłada się, że na większości obszarów sieci będzie się godzić ochronę siedlisk i gatunków z gospodarowaniem człowieka, zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego. Wyznaczenie obszarów Natura 2000 i określanie celów ich ochrony opiera się wyłącznie na przesłankach przyrodniczych. Jednak sam sposób realizacji tej ochrony powinien być dostosowany do lokalnej specyfiki społecznej, gospodarczej i kulturowej. Bowiem skuteczność ochrony siedlisk i gatunków na wyznaczonych obszarach sieci zależy od akceptacji i zaangażowania gospodarzy tych terenów. Jednym z kluczowych działań jest włączenie lokalnych władz, mieszkańców i inwestorów w proces planowania zadań ochronnych dla obszarów Natura Ustalenia w tym zakresie powinny być poprzedzone dyskusjami o potrzebach w zakresie ochrony, o planowanych inwestycjach, o kierunkach rozwoju zainteresowanych gmin, słowem o przyszłości obszaru. Ale uwaga, włączenie w sieć Natura 2000 parków narodowych i rezerwatów przyrody nie oznacza osłabienia dotychczasowego reżimu ich ochrony czy zmian w sposobie zarządzania i planowania ich ochrony, lecz raczej stanowi dodatkową gwarancję zachowania ich walorów przyrodniczych. Strony internetowe:

3 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH Beskid Śląski R. Mysłajek Ostoja siedliskowa

4 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH

5 Obszary Natura 2000: PLH Kościół w Górkach Wielkich PLH Kościół w Radziechowach Wiele nietoperzy, w tym gatunki chronione na mocy Dyrektywy Siedliskowej, zakłada kolonie rozrodcze na strychach budynków. Najczęściej są to rozległe, ale niezbyt intensywnie użytkowane przez ludzi strychy kościołów. Ochrona takich miejsc jest kluczowa dla zachowania witalnych populacji nietoperzy. Dlatego w ramach europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000, wśród wyznaczonych specjalnych obszarów ochrony siedlisk znalazło się wiele kościołów. Dwa z nich znajdują się w najbardziej na zachód wysuniętej części Polskich Karpat, w województwie śląskim. Kościół w Górkach Wielkich. Kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Górkach Wielkich usytuowany jest około 6 km na południe od Skoczowa, na Pogórzu Śląskim, tuż u podnóża Beskidu Śląskiego. Niewielkie wzniesienie, na którym posadowiono świątynię leży w centrum wsi Górki Wielkie, wchodzącej w skład gminy Brenna w powiecie cieszyńskim. Kościół pochodzi z XV wieku, jednak od tego czasu był wielokrotnie rozbudowywany. Ze względu na swą wartość historyczną wpisano go do rejestru zabytków. Na cmentarzu położonym koło kościoła znajdują się groby rodziny Kossaków, m.in. znanej pisarki Zofii Kossak-Szatkowskiej. Okoliczny krajobraz urozmaicają szczyty masywu Beskidu Śląskiego Zebrzydka (578 m n.p.m.) i Łazek (713 m n.p.m.) oraz położona na pogórzu góra Bucze (418 m n.p.m.), na której Kotlina Żywiecka R. Mysłajek Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH

6 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH Kościół w Górkach Wielkich siedlisko rzadkich nietoperzy R. Mysłajek Kościół w Górkach Wielkich R. Mysłajek planowany jest zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Strych i wieżę kościoła zamieszkują dwa gatunki nietoperzy nocek duży (około 150 osobników) oraz podkowiec mały (około 40 osobników). Nietoperze mogą żerować wśród licznych w sąsiedztwie kościoła zadrzewień, sadów i ogrodów oraz drzew i krzewów porastających brzegi płynącej niedaleko rzeki Brennicy. Kościół w Radziechowach. Kościół parafialny pod wezwaniem świętego Marcina w Radziechowach należy do jednej z najstarszych parafii na Żywiecczyźnie. Znajduje się on w górnej części wsi Radziechowy, wchodzącej w skład gminy Radziechowy-Wieprz w powiecie żywieckim. Obszar ten położony jest na południowo-zachodnim krańcu Kotliny Żywieckiej, około 3 km na południowy-zachód od Żywca. Początki parafii sięgają XIV wieku, kiedy to wybudowano

7 Kościół w Radziechowach R. Mysłajek tu pierwszy drewniany kościół. Po pożarze, w którym całkowicie spłonął pierwszy kościół, na jego miejscu powstała świątynia murowana. Nowy kościół kilkakrotnie przebudowywano, a swój obecny kształt osiągnął on w XX wieku. Wraz z przykościelnym cmentarzem został on wpisany do rejestru zabytków. Od zachodu, nad kościołem górują dwa pokryte mozaiką pól i zadrzewień wzgórza Wapiennik (ok. 570 m n.p.m.) i Matyska (609 m n.p.m.), a powyżej nich zalesione szczyty Beskidu Śląskiego Jaworzynka (952 m n.p.m.) i Wytrzyszczona (866 m n.p.m.). Strych i wieża kościoła zamieszkiwane są przez rzadki gatunek nietoperza podkowca małego. Maksymalnie rejestrowano tu ponad 70 osobników tego gatunku. Nietoperzom sprzyja obecność w sąsiedztwie kościoła licznych zadrzewień, ogrodów i sadów, a także roślinność porastająca brzegi przepływającego w pobliżu potoku o nazwie Wieśnik. Kościół w Radziechowach siedlisko podkowca małego R. Mysłajek Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH

8 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH Kościół w Górkach Wielkich i Kościół w Radziechowach jako Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk SOOS Propozycja utworzenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk Kościół w Górkach Wielkich oraz Kościół w Radziechowach została opracowana w 2003 roku w postaci standardowych formularzy danych. Formularze te zostały zaktualizowane w 2007 r. Oba obszary zgłoszono do Komisji Europejskiej w styczniu 2006 r., natomiast Komisja Europejska zatwierdziła je w styczniu 2008 r. Kościół w Górkach Wielkich, zaliczany do kontynentalnego regionu biogeograficznego, jest ważnym obiektem chroniącym dwa gatunki nietoperzy podkowca małego i nocka dużego. Natomiast Kościół w Radziechowach, położony w alpejskim regionie biogeograficznym, chroni jeden gatunek nietoperza podkowca małego. Gatunki Natura 2000 w obszarach: Kościół w Górkach Wielkich i Kościół w Radziechowach Kręgowce Ssaki podkowiec mały Rhinolophus hipposideros nocek duży Myotis myotis Nietoperze, nazywane po łacinie Chiroptera, czyli rękoskrzydłe, to zwierzęta niezwykłe z wielu powodów. Są jedynymi aktywnie latającymi ssakami. Na całym świecie występują w ogromnej liczbie ponad 1100 gatunków. Ewolucja tej grupy doprowadziła do wykształcenia przystosowań, umożliwiających zdobywanie przez nie skrajnie odmiennych rodzajów pokarmu (od roślin, poprzez pyłek i nektar, po pokarm zwierzęcy) i zasiedlanie różnorodnych środowisk. Zdecydowana większość nietoperzy poluje nocą i wykrywa swoje ofiary nie wzrokiem, ale słuchem, za pomocą echolokacji. Nietoperze żyjące w Polsce są stosunkowo niewielkie i odżywiają się głównie drobnymi bezkręgowcami. Do tej pory stwierdzono u nas obecność 25 gatunków tych ssaków, należących do dwóch rodzin: podkowcowatych Rhinolophidae (2 gatunki) oraz mroczkowatych Vespertilionidae (23 gatunki). Wszystkie nietoperze są w naszym kraju objęte ścisłą ochroną, zalicza się je także do zwierząt wymagających ochrony czynnej. W Polsce, oprócz prawa krajowego, obowiązują również akty prawne Unii Europejskiej. Do najistotniejszych przepisów należy Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG), chroniąca siedliska i gatunki ważne dla całej wspólnoty europejskiej. Dyrektywa ta, w załączniku II wskazuje gatunki zwierząt, dla których kraje członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do tworzenia specjalnych obszarów ochrony w ramach europejskiej sieci ekologicznej Natura W załączniku tym znalazło się 7 gatunków nietoperzy występujących w Polsce: podkowiec duży Rhinolophus ferrumequinum, podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, nocek duży Myotis myotis, nocek Bechsteina Myotis bechsteinii, nocek orzęsiony Myotis emarginatus, nocek łydkowłosy Myotis dasycneme i mopek

9 Barbastella barbastellus. Polska zobowiązała się także do ochrony nietoperzy poprzez ratyfikację konwencji o ochronie gatunków dzikiej fauny i flory europejskiej i ich siedlisk (Konwencja Berneńska), konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska) oraz porozumienia o ochronie nietoperzy (Porozumienie Bońskie). Specjalne obszary ochrony siedlisk sieci Natura 2000 chroniące kolonie rozrodcze nietoperzy powinny zabezpieczać nie tylko obiekt, w którym rozmnażają się nietoperze, ale także wykorzystywane przez nie żerowiska położone w sąsiedztwie kolonii. W przypadku obszarów Kościół w Górkach Wielkich oraz Kościół w Radziechowach ochronie podlegają same budynki, natomiast żerowiska zamieszkujących je nietoperzy nie zostały do tej pory określone. W kościele w Radziechowach rozmnażają się podkowce małe. Natomiast kościół w Górkach Wielkich wykorzystywany jest zarówno przez podkowce małe, jak i przez nocki duże. Kolonie rozrodcze obu gatunków zlokalizowane są jednak w różnych częściach strychu. Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros (kod 1303), to jeden z najmniejszych nietoperzy żyjących w Polsce. Jego waga zazwyczaj nie przekracza 9 g, a rozpiętość skrzydeł 25 cm. Dorosłe osobniki mają szarobrązowe futerko na grzbiecie i jasnoszare na brzuchu. Młode podkowce są jednolicie szare. Nazwa podkowiec pochodzi od charakterystycznej narośli skórnej w kształcie podkowy, otaczającej nozdrza tych nietoperzy. Pełni ona bardzo ważną funkcję w echolokacji. Gatunki z rodziny podkowcowatych emitują bowiem ultradźwięki za pomocą nozdrzy, co między Hibernujący podkowiec mały R. Mysłajek Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH

10 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 10 Podkowce małe - samica z młodym M. Figura Podkowiec mały R. Mysłajek innymi odróżnia je od występujących w Polsce nietoperzy z rodziny mroczkowatych. Narośl wokół nosa służy im do skupiania ultradźwięków w wąską wiązkę. Podkowce małe produkują ultradźwięki o częstotliwości powyżej 100 khz, umożliwiające im polowanie na drobne ofiary. W trakcie snu zimowego podkowce owijają się skrzydłami niczym peleryną. Gatunek ten związany jest z cieplejszymi rejonami Europy. W Polsce zamieszkuje wyłącznie południe, spotyka się go w Karpatach, Sudetach i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Podkowce małe odżywiają się niewielkimi owadami, wśród których dominują muchówki, nocne motyle i siatkoskrzydłe. W locie wykazują się ogromną zwrotnością i gracją, często zawisają bezszelestnie w powietrzu. Krążąc wśród gęstej roślinności potrafią płoszyć owady siedzące na liściach i łodygach, aby po chwili zwinnie je schwytać. Mogą również

11 Część kolonii rozrodczej podkowców małych R. Mysłajek polować na owady zbierając je bezpośrednio z powierzchni roślin. Upolowane ofiary zjadają w locie lub zwisając głową w dół w jakimś spokojnym miejscu. Kolonie rozrodcze podkowców małych znajdują się głównie na strychach budynków. Samice gromadzą się w takich miejscach już w kwietniu i maju, porody odbywają się jednak dopiero od połowy czerwca do połowy lipca, rzadziej do początku sierpnia. Nie wszystkie samice w kolonii rodzą młode, udział samic mających potomstwo osiąga w danej kolonii zwykle 50-70%. Rzadko mają młode samice jednoroczne. Młode podkowce są zwykle jedynakami. Rozwijają się bardzo szybko i już po około 3 tygodniach życia zaczynają same latać, a po 6 tygodniach usamodzielniają się. Podkowce małe zimują przede wszystkim w stosunkowo ciepłych jaskiniach, gdzie hibernują podczepione pojedynczo do ścian i sufitu. Mogą dożywać 21 lat. Nocek duży Myotis myotis (kod 1324), w odróżnieniu od poprzedniego gatunku, to spory nietoperz, którego waga może osiągnąć 40 g, a rozpiętość skrzydeł 45 cm. Szarobrązowe futerko na grzbiecie wyraźnie kontrastuje z beżowo-białym brzuchem. Osobniki młodociane mają ciemniejszy brunatno-szary grzbiet. Podczas odpoczynku nocki duże składają swoje szerokie skrzydła wzdłuż boków ciała. W trakcie polowania nietoperze te wykorzystują do echolokacji ultradźwięki o częstotliwości khz. Przy czym polując w terenach otwartych używają dźwięków niższych, a wśród gęstej roślinności wyższych. Nocki duże są szeroko rozpowszechnione w Europie, jednak w Polsce występują głównie w południowej, środkowej i zachodniej części kraju, w pozostałych regionach rejestrowane są rzadko lub wcale. Ten stosunkowo duży nietoperz poluje na całkiem spore ofiary, przede wszystkim Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 11

12 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 12 Kolonia nocków dużych R. Mysłajek

13 Kolonia nocków dużych R. Mysłajek na naziemne owady o długości ciała powyżej 1 cm. Jego ulubionym pokarmem są chrząszcze z rodziny biegaczowatych Carabidae. Poluje na nie lecąc wolno, tuż nad powierzchnią gruntu i przeczesując uważnie teren. Odnajduje owady nasłuchując wydawanych przez nie dźwięków, bez użycia echolokacji, co jest dość unikalne w tej grupie zwierząt. Po usłyszeniu owada zawisa nad nim, by po chwili gwałtownie opaść na ziemię. Po schwytaniu zdobyczy wznosi się natychmiast w powietrze. Upolowane owady zjada w locie, lub też zawisa w bezpiecznym miejscu, szczególnie gdy ofiara jest znacznych rozmiarów. Kolonie rozrodcze nocków dużych znajdują się głównie na strychach budynków, ale notuje się je również w schronieniach podziemnych starych fortyfikacjach i jaskiniach. Pojedyncze osobniki mogą się również chronić w dziuplach drzew i skrzynkach lęgowych. Samice przylatują do Nocek duży w locie M. Figura Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 13

14 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 14 Nocki duże podczas hibernacji R. Mysłajek miejsc wykorzystywanych podczas rozrodu od kwietnia do maja, a same porody mają miejsce w maju i czerwcu. Samice rodzą zazwyczaj jedno, rzadziej dwa młode. Potomstwo usamodzielnia się po około 40 dniach. Nocki duże hibernują zarówno w naturalnych jaskiniach, jak i w sztucznych podziemiach. Dożywają 25 lat. Ochrona gatunków Natura 2000 w obszarach: PLH Kościół w Górkach Wielkich i PLH Kościół w Radziechowach Głównym celem ochrony w obszarach Natura 2000 Kościół w Radziechowach oraz Kościół w Górkach Wielkich jest zabezpieczenie trwałości dużych liczebnie kolonii rozrodczych rzadkich gatunków nietoperzy podkowca małego i nocka dużego. Szczegółowe warunki utrzymania właściwego stanu obu gatunków zostaną określone w planie ochrony dla obszarów Natura Plany te będą opisywać istniejące i możliwe do zaistnienia zagrożenia, metody ich eliminacji lub minimalizacji, a także zalecenia dotyczące innych niezbędnych działań. Niezmiernie istotny będzie monitoring liczebności zamieszkujących oba obszary gatunków nietoperzy. Dla zachowania gatunków nietoperzy występujących w obszarach Kościół w Radziechowach oraz Kościół w Górkach Wielkich nie jest wystarczająca ochrona samych strychów kościołów. Kluczowe jest też wyznaczenie i ochrona żerowisk wykorzystywanych przez zamieszkujące je nietoperze.

15 Nietoperze chętnie tworzą kolonie rozrodcze w budynkach. Zazwyczaj są one mało kłopotliwymi lokatorami, a ludzie często nawet nie zdają sobie sprawy z ich obecności. W przypadku licznych kolonii problemem może być zalegające na podłodze strychu guano, powodujące dodatkowe obciążenie stropu, zacieki i nieprzyjemny zapach. W takich przypadkach zaleca się instalowanie pod kolonią nietoperzy specjalnych platform pokrytych folią, z których można wygodnie uprzątać odchody po wylocie nietoperzy. W sytuacji, gdy konieczny jest remont strychu, na którym znajduje się kolonia nietoperzy, najlepiej wykonywać go w czasie, gdy zwierzęta są nieobecne. Zdecydowanie należy unikać prowadzenia remontów w okresie rozrodu i wychowu młodych, czyli od maja do sierpnia. Do konserwacji elementów drewnianych, np. więźby dachowej, należy wybierać środki nie oddziaływujące szkodliwie na ssaki. Bardzo ważnym elementem ochrony kolonii nietoperzy znajdujących się w budynkach jest prawidłowe zarządzanie otaczającym je środowiskiem. Należy unikać wycinania drzew w sąsiedztwie oraz oświetlania budynków z koloniami. Dotyczy to szczególnie wież kościołów, często iluminowanych za pomocą halogenów. Zagrożeniem dla kolonii jest budowa w pobliżu urządzeń mogących szkodzić nietoperzom, np. elektrowni wiatrowych. Nietoperze najlepiej czują się w miejscach otoczonych szpalerami drzew, żywopłotami lub sadami. Pozwala im to bezpiecznie przelatywać z i do kolonii, a przy okazji dostarcza dogodnych miejsc żerowania i okresowych schronień. Do najważniejszych działań służących ochronie obu obszarów należą: Ograniczenie do niezbędnego minimum przebywania ludzi na strychach kościołów w okresie od kwietnia do listopada i nieprowadzenie żadnych prac remontowych w okresie od maja do sierpnia. Ochrona zadrzewień w sąsiedztwie kościołów, a zwłaszcza zabezpieczanie i w razie konieczności odtwarzanie ciągów drzew i krzewów prowadzących na żerowiska nietoperzy. Trwałe zabezpieczenie drożności otworów wlotowych użytkowanych przez nietoperze oraz zakaz ich iluminacji w nocy. Niekonserwowanie konstrukcji drewnianych (więźby, stropu itp.) toksycznymi dla ssaków środkami chemicznymi. Budowa platform zabezpieczających przed negatywnym wpływem gromadzącego się pod koloniami nietoperzy guana. Nieinstalowanie na wieżach kościelnych nadajników i przekaźników telefonicznych. Uniemożliwienie dostępu do strychów kościołów drapieżników, takich jak kuny domowe i koty domowe. Zapobieganie budowie zagrażającym nietoperzom inwestycji (np. elektrowni wiatrowych) w sąsiedztwie obu obszarów Natura Za obszary Natura 2000 Kościół w Górkach Wielkich oraz Kościół w Radziechowach odpowiedzialna jest Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach. Do jej zadań należy m. in.: sporządzanie dokumentacji stanu przyrody; przygotowanie projektu planu ochrony obszaru Natura 2000; wydawanie postanowień w sprawach: warunków realizacji, prowadzenia oceny Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 15

16 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH Kościół w Radziechowach widok ogólny R. Mysłajek oddziaływania na środowisko oraz postanowień uzgadniających warunki realizacji dla przedsięwzięć mogących oddziaływać na obszary Natura 2000; współpraca z jednostkami właściwymi do prowadzenia monitoringu przyrodniczego na obszarach Natura 2000 oraz sporządzanie sprawozdań z realizacji zadań ochrony obszarów Natura Panorama z kościołem w Górkach Wielkich w tle R. Mysłajek

17 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 17

18 Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 18 Obszary NATURA 2000 w Karpatach Obszary ptasie PLC Bieszczady PLC Tatry PLB Babia Góra PLB Beskid Niski PLB Gorce PLB Góry Słonne PLB Pasmo Policy PLB Pieniny PLB Torfowiska Orawsko-Nowotarskie Obszary siedliskowe PLC Bieszczady PLC Tatry PLH Babia Góra PLH Bednarka PLH Beskid Mały PLH Beskid Śląski PLH Beskid Żywiecki PLH Cerkiew w Łosiu koło Ropy PLH Czarna Orawa PLH Dolina Białki PLH Góry Słonne PLH Grota Zbójnicka na Łopieniu PLH Jasiołka PLH Kostrza PLH Kościół w Górkach Wielkich PLH Kościół w Radziechowach PLH Krynica PLH Luboń Wielki PLH Łabowa PLH Łysa Góra PLH Małe Pieniny PLH Na Policy PLH Nawojowa PLH Opactwo Cystersów w Szczyrzycu PLH Ostoja Gorczańska PLH Ostoja Jaśliska PLH Ostoja Magurska PLH Ostoja Popradzka PLH Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca PLH Pieniny PLH Podkowce w Szczawnicy PLH Polana Biały Potok PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH Trzciana

19 O PROJEKCIE Projekt Cele projektu: Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach. Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy edukacyjne, konkursy). Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania. Strategie zarządzania Europejski program Natura 2000 ma na celu utworzenie spójnej sieci obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków szczególnie zagrożonych w skali Europy. Na terenie polskich Karpat zaprojektowano ponad 30 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk i Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków. Tworzenie sieci Natura 2000 spotyka się z licznymi problemami organizacyjnymi, dezinformacją i oporem społecznym. Stąd pomysł, aby wspólnie z instytucjami zarządzającymi, ekspertami i stronami zainteresowanymi zebrać informacje istotne dla planowania przestrzennego na obszarach sieci. Na ich podstawie dla każdego z obszarów zostanie uzgodniona strategia zarządzania, która zawierać będzie między innymi: dane o zasobach przyrodniczych i kulturowych oraz uwarunkowaniach socjo-ekonomicznych; wskazania do niezbędnych działań ochronnych; opis konfliktów i propozycje ich rozwiązania. System informacji Materiały te zostaną wykorzystane w planach zadań ochronnych lub w planach ochrony obszarów Natura 2000, a także pomogą w podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Istotny jest również powszechny dostęp do informacji o siedliskach przyrodniczych i gatunkach, które chronimy w sieci Natura Dlatego w ramach projektu powstanie system informacyjny udostępniony na stronie internetowej. Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach (PL1080) realizowany jest na terenie polskich Karpat, położonych w trzech województwach: małopolskim, podkarpackim i śląskim. Wdrażany będzie w latach Aktywna ochrona Skuteczna ochrona przyrody to nie tylko obejmowanie ochroną prawną kolejnych obszarów, ale przede wszystkim przemyślane i właściwie zaplanowane działania ochronne, m.in. zabiegi aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Dla efektywnej ochrony kluczowe są również akceptacja i zaangażowanie lokalnych społeczności, a także wiedza na temat wartości chronionych zasobów przyrodniczych. Projekt Natura 2000 w Karpatach obejmuje wprowadzenie pilotażowych działań na rzecz czynnej ochrony szczególnie cennych siedlisk przyrodniczych, m.in. górskich polan, torfowisk, młak oraz terenów leśnych. Podjęte zostaną także prace, których celem jest zapobieganie szkodom wywoływanym przez chronione gatunki drapieżników. Edukacja W ramach projektu Natura 2000 w Karpatach zaplanowano szereg działań edukacyjnych. Przygotowane zostaną programy edukacyjne, skierowane m.in. do uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, których celem będzie upowszechnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat, a także konkursy, wystawy i wydawnictwa. Projekt Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach realizowany jest w Instytucie Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia). Projekt współfinansowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Krakowie i Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Wydano z pomocą finansową: Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Tekst: Robert W. Mysłajek Redakcja: Monika Grzegorczyk Projekt serii, skład i łamanie: Larus Studio Witold Ziaja Projekt okładki: Edward Bobeł Wydrukowano na papierze ekologicznym. Kraków 2009 Strona projektu: Obszary NATURA 2000 w Karpatach Natura 2000 w Karpatach KOŚCIÓŁ w GÓRKACH WIELKICH i KOŚCIÓŁ w RADZIECHOWACH 19

20