Wykłady z przedmiotu Psychologia dla studentów grup: lv ZME 1-5; lv ZEK 9-16; lv DEK 1-2; ll ZEK 8-14; ll ZME 1-4. Uczelni Warszawskiej im.

Transkrypt

1 Prof. WSFiZ, dr hab. Witold Dobrołowicz Warszawa. 0 maja 007 Wykłady z przedmiotu Psychologia dla studentów grup: lv ZME -5; lv ZEK 9-6; lv DEK -; ll ZEK 8-4; ll ZME -4. Uczelni Warszawskiej im. MCS Blok. Wprowadzenie Wstępne określenie przedmiotu psychologii.przedmiot nauki.zarys rozwoju poglądów na przedmiot psychologii (psychologia jako nauka o duszy, o świadomości, podświadomości, o zachowaniu)..psychologia jako nauka o zachowaniu (pojecie i rodzaje zachowań) 4.Zachowania świadome i nieświadome; 5.Zachowania reaktywne i celowe 6.Dziedziny psychologii przydatne dla specjalistów z zakresu ekonomii Psychologiczne koncepcje człowieka.pojęcie koncepcji Koncepcja to inaczej zarys teorii, czyli system tez i hipotez dotyczących istotnych (węzłowych) problemów i prawidłowości i psychologicznych. Inaczej są to kierunki, orientacje, szkoły psychologiczne. Każda koncepcja stara się odpowiedzieć m. in. Następujące pytania: Co jest przedmiotem psychologii, czym psychologowie w pierwszym rzędzie powinni się zajmować? Jakie są główne potrzeby człowieka? Jakie są źródła i istota chorób psychicznych? Jak leczyć choroby psychiczne?.główne koncepcje: Psychodynamiczna Behawioryzm Koncepcja poznawcza Psychologia humanistyczna Literatura: J. Kozielecki, Psychologiczne koncepcje człowieka

2 Koncepcja psychodynamiczna.nazwy: Freudyzm (Z. Freud), psychologia głębi, psychologia podświadomości, psychoanaliza.przedmiot psychologii w ujęciu Z.Freuda Podświadomość, którą można badać: analizując marzenia senne; analizując czynności pomyłkowe;.konflikty wewnętrzne 4.Teoria frustracji 4..Pojęcie frustracji; sytuacje frustracyjne Potrzeba (motywacja) --> przeszkoda -> CEL 4..Reakcje frustracyjne 4...Agresja 4... Mechanizmy ucieczki 4... Mechanizmy obronne osobowości Racjonalizacja Represja Regresja Kompensacja Hiperkompensacja Projekcja i In Aktywność twórcza {Zadanie praktyczne: Podać własny przykład frustracji} 5.Psychoterapia w ujęciu koncepcji psychodynamicznej 5..Pojęcie psychoterapii 5..Główne przyczyny chorób psychicznych Znaczenie wczesnego dzieciństwa: Amnezja dziecięca Stłumienia (wyparcia w podświadomość) 5..Psychoanaliza 6.Znaczenie tej teorii w działalności gospodarczej Behawioryzm.Główne założenia.nazwy: S-->R; Psychologia bez psychiki; Psychologia obiektywna;

3 Psychologia uczenia się.dwa pojęcia uczenia się (wąskie i szerokie znaczenie tego terminu) 4.Uczenie się jako warunkowanie 4..Warunkowanie klasyczne (pawłowowskie; typu S ) 4..Warunkowanie sprawcze (operacyjne; skinnerowskie F. Skinner) 4..Główne prawidłowości tak pojętego uczenia się; 4...Wzmocnienia pozytywne i negatywne 4... Inne: wzmocnienia natychmiastowe i odroczone; systematyczne i sporadyczne 4.4.Przykłady zastosowania tej koncepcji W uczeniu się szkolnym; Kształtowanie się cech charakteru i osobowości; W życiu społecznym 5.Wyuczona bezradność 6. Psychoterapia w ujęciu behawiorystów 6..Źródła chorób psychicznych 6..Psychoterapia jako uczenie się 7.Ocena koncepcji; Przydatność w działalności gospodarczej Koncepcja humanistyczna.krytyka dotychczasowych koncepcji. Samorealizacja. Cechy ludzi samorealizujących się 4. Dwa rodzaje miłości 5. Dlaczego mało jest osób przejawiających aktywność samorealizacyjną? 5..Hierarchia potrzeb 5..Braki w systemie wychowania 5..Bariery psychiczne i psychospołeczne 6. Postulaty pod adresem psychoterapii Rozwinięcie.Krytyka dotychczasowych koncepcji, czyli głównie psychoanalizy i behawioryzmu. Koncepcja psychodynamiczna deformowała naturę ludzką; był tu badany i opisywany nie normalny człowiek, ale jednostka chora, wypaczona, wymagająca pomocy. Behawioryzm zajmował sie głownie bardzo prostymi formami zachowania, wspólnymi dla

4 człowieka i zwierząt. Wynikał stąd postulat badania tego, co jest najważniejsze w człowieku, jego mocnych stron. Główni przedstawiciele, to: A. Maslow, C.R. Rogers.Samorealizacja, czyli samoaktualizacja własnych mocnych szans. Kategoria ta jest rozumiana, jako: )Nadrzędna potrzeba albo motyw właściwy człowiekowi; )Ostateczny poziom rozwoju psychicznego. )Jako proces samodoskonalenia, autokreacji. -Przykład techniki badania samorealizacji w systemie potrzeb..cechy ludzi samorealizujących się A. Maslow wymienił m. in. : -Spostrzegają rzeczywistość w sposób bardziej obiektywny i adekwatny. -Akceptują siebie i innych. -Koncentrują się na problemach (a nie mechanizmach obronnych). -Często są to nonkonformiści. -Są zdolni do głębokich, dających satysfakcję stosunków interpersonalnych. -Mają postawy demokratyczne. -Odróżniają cele od środków prowadzących do celów. -Mają poczucie humoru, ale ich żarty nie są złośliwe. -Są to osoby twórcze. 4.Dwa rodzaje miłości Człowiek samorealizujący się w specyficzny sposób przeżywa również miłość. Wedłu Maslowa są dwa rodzaje miłości, typu D i typu B. Pierwsza z nich sprowadza się do potrzeby prostej, podobnej do jedzenia, bezpieczeństwa itp. Funkcjonuje na zasadzie homeostazy, czyli okresowo, jako głód miłości. Miłość D z reguły jest egoistyczna, sprowadza się do brania. Osoby samorealizujące się przeżywają miłość B. Jest to miłość dwóch autonomicznych osób, które nie chcą tylko brać, ale i dawać. Ten rodzaj miłości nie funkcjonuje cyklicznie. 7. Dlaczego mało jest osób przejawiających aktywność samorealizacyjną? 5..Hierarchia potrzeb A.Maslow zaproponował hierarchiczną teorię potrzeb, zgodnie z którą, potrzeby wyższego rzędu dochodzą do głosu (dają o sobie znać), dopiero po zaspokojeniu potrzeb podstawowych. Potrzeba samorealizacji znajduje sie na szczycie piramidy potrzeb. 5..Braki w systemie wychowania

5 5..Bariery psychiczne i psychospołeczne 6. Postulaty pod adresem psychoterapii Jest tu proponowana terapia skoncentrowana na pacjencie, gdzie pacjent jest traktowany podmiotowo, a terapeuta jedynie pomaga pacjentowi w samodzielnym poznawaniu siebie i odnajdywaniu drogi do zdrowia i rozwoju. Propagowane są tu grupy spotkaniowe. Przykład sprawdzianu: Koncepcje psychologiczne Imię i nazwisko... Grupa... Data... Zadanie: Wypełnić tabelkę Kategoria Behawioryzm Psychodynam. Humanistyczna Poznawcza Inne x x Objaśnienie: Niżej mamy tezy (stwierdzenia), które są ponumerowane od do 7. Twoim zadaniem jest zastanowić się do której kategorii, wymienionej w lewej kolumnie, odnosi sie dana teza. Swoją decyzję zaznaczasz stawiając znak X w odpowiedniej kratce. Podaję dwa przykłady:, czyli są już zaznaczone odpowiedzi dotyczące tezy nr, i nr 6. Oto lista tez (twierdzeń): )Freud; )autokreacja; )S--->R; 4)mechanizmy obronne osobowości; 5)czynności pomyłkowe; 6)Einstein; 7)warunkowanie instrumentalne; 8)marzenia senne; 0)samorealizacja; )frustracja; )psychologia głębi; 4)psychologia uczenia się; 5)A. Maslow;6)podświadomość; 7) kompleks Edypa; 8) racjonalizacja; 9)reklama zawierająca stwierdzenie : bądź sobą ; 0)reklama odwołująca się do sfery erotycznej; )wzmocnienie pozytywne; )student, który nie zdał egzaminu jest przekonany, że zdali tylko kujony ; )tylko człowiek może kierować swoim rozwojem; 4)Człowiek jest istotą kierującą sie informacjami; 5) R--->S; 6) Każdy z nas ma umysłową reprezentację świata; 7)Pawłow; 8)miłość D; 9)wyuczona bezradność; 0)osobowość, to tylko nawyki; )choroby psychiczne są wynikiem uczenia się; )amnezja dziecięca; )zapominanie polega na wypieraniu ze świadomości; 4)J. Słowacki; 5)człowiek jest istotą uczącą się; 6)Hierarchiczna teoria potrzeb; 7)sztuczna inteligencja.

6 Blok. Procesy poznawcze Odbiór informacji..pojęcie wrażeń..cechy.wrażenia..rodzaje wrażeń zewnętrzne i wewnętrzne.4.progi wrażliwości i czułości.5.adaptacja sensoryczna, wzajemne oddziaływanie wrażeń, synestezja.6. Przykłady wykorzystania wiedzy o wrażeniach w działalności gospodarczej.percepcja..pojęcie percepcji, spostrzeżenie a wrażenie.. Proces spostrzegania...rodzaje spostrzeżeń.4.stałość spostrzeżeń.5.złudzenia.6.obronność percepcyjna.7.przykłady zastosowania wiedzy o percepcji w psychologi pracy, działalności gospodarczej, reklamie..pożyteczne umiejętności i nawyki Przykłady pytań sprawdzających: Część A.Test typu: Prawda -fałsz (na miejsce kropek postawić + względnie -):...Z przykładem zjawiska stałości spostrzegania kształtu mamy do czynienia na przykład wtedy, gdy patrzymy na zamykające się drzwi....przykładem synestezji może być; działając dźwiękiem otrzymujemy wrażenia wzrokowe....u człowieka całkowicie niewidomego od urodzenia nie ma spostrzeżeń....złudzenie to inaczej halucynacja....ból jest wrażeniem.... Adaptacja sensoryczna polega na rozwijaniu naszej wrażliwości poprzez ćwiczenia, np. farbiarze rozpoznają dużo odcieni jednego koloru. Część B. Test wyboru; należy wskazać najlepszą odpowiedź spośród czterech podanych. Która osoba A, B, C czy D używa słowa wrażenie zgodnie z psychologiczną definicją?. Powiedział: Ujrzałem różę, jej czerwień wywarła na mnie silne wrażenie.. Powiedział: Mam wrażenie, że to zadanie da się rozwiązać stosując twierdzenie Pitagorasa.

7 Tego typu przeczucia nigdy mnie nie zawodzą. 4. Powiedział: Było ciemno, więc poruszałem się po omacku. W pewnym momencie dotknąłem czegoś i odczułem wrażenie zimna. 5. Powiedział: Byłem w teatrze i oglądany spektakl wywarł na mnie silne wrażenie. Teatr zawsze sprawia na mnie wrażenie obcowania z czymś niezwykłym.. Wskaż najlepszy przykład wrażenia: Z wrażeniem mamy do czynienia wówczas, gdy możemy poznać jedną jedyną cechę czegoś; np. nauczyciel zetknął się z nowym uczniem i odniósł wrażenie, że ma on niski poziom inteligencji. Gdy wiem tylko tyle o Marsie, że temperatura jego powierzchni wynosi 0 stopni Kalwina. Z wrażeniami mamy do czynienia np. u owadów, które poszukują pokarmu na kwiatach o określonych kolorach. Gdy patrzę na drzewo i widzę jego zielone liście. Procesy przetwarzania i wytwarzania nowych informacji Ograniczony charakter poznania zmysłowego..wyobraźnia..pojęcie wyobraźni i wyobrażenia..jak powstają nowe obrazy..rodzaje wyobrażeń (odtwórcze, wytwórcze, twórcze; mimowolne i dowolne; marzenia; pozytywne i negatywne; symboliczne i in.).4.znaczenie wyobraźni..myślenie..wprowadzenie (przykłady sytuacji, w których zachodzi myślenie)..różne sposoby definiowania myślenie..struktura procesu myślenia operacje umysłowe.4.pojęcia (pjęcie pojęcia; pojęcia psychologiczne, ekonomiczne i in.).5.rodzaje myślenia (sensoryczno-motoryczne; obrazowe; potoczne; abstrakcyjnoteoretyczne; reproduktywne i produktywne; konwergencyjne i dywergencyjne; myślenie twórcze. Inne rodzaje przydatne w działałności gospodarczej).6.rozwiązywanie problemów (rodzaje problemów, proces rozwiązywania). Przykładowe pytania -Czy kura myśli? -Czy kura ma pojęcie jajka? -Kto myśli bardziej abstrakcyjnie: przedszkolak czy student? Pamięć.Pojęcie pamięci; Pamięć jako zdolność i pamięć jako proces.rodzaje pamięci..trzy magazyny pamięci - Pamięć sensoryczna

8 Pamięć ikoniczna, echoiczna. - Pamięć krótkotrwała -Pamięć długotrwała Podsumowanie porównanie trzech magazynów pamięci WŁAŚCIWOŚCI Pamięć Pamięć Pamięć sensoryczna krótkotrwała długotrwała Nazwy Ultrakrótka robocza, pierwotna, operacyjna, STM, bezpośrednia, Pojemność Ok. 8 elem.; Zmienna 7 plus minus ; 80 bitów trwała,wtórna, stała, LTM, (oraz semantyczna, leksykalna, epizodyczna i in. nieograniczona Trwałość 0,5,0 sek. Do 0 sek. Nieograniczona Format rejestrowanych informacji Zapominanie wzrokowy, słuchowy i in. zanikanie, maskowanie Kontrola podmiotu Brak (?) akustyczny, możliwy semantyczny zanikanie, hamowanie powtórki, strukturalizacja semantyczny, wzrokowy, słuchowy i in. brak dostępu bardzo duża.. Trzy rodzaje pamięci (epizodyczna, semantyczna, proceduralna) 4.Trzy procesy (mechanizmy) pamięciowe 4..Mechanizmy zapamiętywania 4..Mechanizmy przechowania 4..Mechanizmy odtwarzania Trzy procesy (mechanizmy) pamięciowe Rodzaj /proces Kodowanie Przechowywanie Odtwarzanie (zapamiętywanie) - zapominanie

9 Proceduralna Epizodyczna Semantyczna Wytwarzanie umiejętności i nawyków, warunkowanie instrumentalne, Doznania sensoryczne, emocje, warunkowanie klasyczne, mnemotechnika (wyobrażenia), Logiczne, zrozumienie, mechaniczne, mnemotechnika (grupowanie, akronimy, wyobrażenie interakcyjne, akrostychy, haki, metoda miejsc), mapy myśli, W niezmienionej postaci. Duża odporność na zapominanie Czas i miejsce zdarzenia, proces zapamiętywania Przetwarzanie informacji, m. in. grupowanie, uzupełnianie, Praktyczne, Przypominanie, rozpoznawanie; Werbalne Werbalne, rozpoznawanie i przypominanie 5. Znaczenie pamięci 6.Możliwości doskonalenia pamięci - mnemotechnika Ogólne prawidłowości, dotyczące trzech procesów pamięci: )Cechy dobrej pamięci: -gotowość (do zapamiętywania i odtwarzania); -pojemność; -dokładność; -wierność; -trwałość; -łatwość; -wybiórczość (to, co potrzebne) )Znaczenie celu; )Polisensoryczność; 4)Zależność pamięci od kontekstu łatwiej przypominamy (i rozpoznajemy) w sytuacji, w której nastąpiło zapamiętanie; 5)Zależność pamięci od stanu łatwiej odtwarzamy materiał, gdy jesteśmy w tym samym stanie fizjologicznym czy psychicznym, w jakim byliśmy podczas zapamiętywania; 6)Rola słowa (plansza)

10 7)Od umiejętności stosowania mnemotechniki; 8)Rola optymizmu. Przykładowe pytania do tematu: Pamięć -Opisać klasyczną krzywą zapominania. -Co można uczynić, aby nie zapomnieć? -Podaj przykłady własnej pamięci autobiograficznej. -Co to jest mnemotechnika? -Podaj przykłady znanych metod mnemotechnicznych -Co to jest zależność pamięci od kontekstu i stanu? Przykładowe zadania testowe A. Test prawda-fałsz W miejsce kropek, obok każdego zdania postaw P wzg. F... Pamięć sensoryczna to inaczej semantyczna.... Pamięć krótkotrwała to inaczej pierwotna.... Pamięć krótkotrwała to inaczej robocza.... Pamięć ultrakrótka to inaczej ikoniczna.... Pamięć echoiczna, to pamięć sensoryczna wzrokowa.... Pojemność pamięci krótkotrwałej wyraża się liczbą od 5 do 9, czyli średnio Pamięć semantyczna to inaczej pamięć pojedynczych słów....przykładem pamięci epizodycznej mogą być wspomnienia z dzieciństwa.... Efekt pozycji w zapamiętywaniu serii polega na tym, że elementy ze środka serii są zapamiętywane najlepiej, a najgorzej początek serii... Efekt pozycji w zapamiętywaniu serii polega na tym, że elementy z początku i końca serii zapamiętywane są najlepiej, a najgorzej elementy środkowe.... W LTM informacje są kodowane głównie w formie sensorycznej.... Z krzywej zapominania wynika, że jeśli przeciętny człowiek zapamięta np. sto słów języka obcego, to każdego następnego dnia będzie zapominał mniej więcej równą porcję, (np. po 5 słów) B. Test wyboru. Z podanych czterech odpowiedzi wskazać przez zakreślenie najlepszą.. Wskaż synonim terminu sensoryczna pamięć słuchowa: a)pamięć ikoniczna; b)pamięć echoiczna; c)pamięć sensoryczna; d)stm.. Pamięć osobiście doświadczanych wydarzeń posiadających określoną lokalizację w czasie, to pamięć: a) epizodyczna, b) semantyczna, c) odtwórcza, d)autobiograficzna.

11 Blok lll. Emocje i motywacja Emocje.Pojęcie i cechy emocji.rodzaje (przyjemne i przykre, niższe i wyższe (etyczne, estetyczne, poznawcze); nastoje i afekty; steniczne i asteniczne. Strach i lęk. Inne podziały.. Znaczenie emocji. Inteligencja emocjonalna. Motywacja.Pojęcie.Rodzaje motywacji (zewnętrzne i wewnętrzne; niższe i wyższe. Inne podziały)..znaczenie: Prawa Yekersa-Dodsona. Blok lv. Różnice indywidualne i osobowość.cechy i typy ludzi (typy temperamentu: cholerycy, flegmatycy, sangwinicy, melancholicy; ekstrawertycy i introwertycy. Inne typologie.). Temperament i charakter. Zdolności (ogólne inteligencja i kierunkowe) 4. Zainteresowania 5. Różne określenia osobowości 6. Znaczenie obrazu siebie i świata. Cele życiowe. Samoocena i samoakceptacja. Podsumowanie całości. Literatura zalecana M. Jankowska, Podstawy psychologii, Wyższa Szkoła Działalności Gospodarczej J. Kozielecki, Psychologiczne koncepcje człowieka S.A. Rathus, Psychologia współczesna, GWP 004