Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nałęczów na lata Wrzesień 2010

Transkrypt

1 Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nałęczów na lata Wrzesień 2010 Opracowanie: Agencja Projektów Pomocowych i Strategicznych sp. z o.o. ul. Wojciechowska 5A Lublin

2 1. Horyzont czasowy obowiązywania Lokalnego Programu Rewitalizacji Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno społeczno - gospodarczego miasta i regionu Program Rozwoju i Rewitalizacji Miast dla Województwa Lubelskiego Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Strategia Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata Strategia Rozwoju Gminy Nałęczów na lata Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nałęczów Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nałęczów Charakterystyka obecnej sytuacji w mieście Nałęczów Zasięg terytorialny obszaru wsparcia Sfera społeczna Gospodarka Środowisko i zagospodarowanie przestrzenne Infrastruktura Zarządzanie Analiza strategiczna obszaru wsparcia Założenia programu rewitalizacji dla miasta Nałęczów Cele ogólne i strategiczne Lokalnego Programu Rewitalizacji Podział na projekty i zadania inwestycyjne Kryteria wyboru pilotażowych projektów oraz kolejności ich realizacji Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planowane działania w latach na obszarze rewitalizowanym Planowane działania przestrzenne, gospodarcze i społeczne na obszarze rewitalizowanym Plan finansowy realizacji rewitalizacji na lata System wdrażania lokalnego programu rewitalizacji Powołanie zespołu do spraw rewitalizacji Główne instytucje i podmioty uczestniczące we wdrażaniu Wykaz zadań kluczowych do realizacji zawartych w Lokalnym Programie Rewitalizacji System monitorowania i oceny realizacji lokalnego programu rewitalizacji i komunikacji społecznej Zasady monitorowania i aktualizacji programu Zestaw wskaźników do oceny wdrożenia programu Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi Konsultacje społeczne i współpraca partnerska w ramach programu rewitalizacji Komunikacja społeczna (działania informacyjno-promocyjne) Zakończenie

3 1.Horyzont czasowy obowiązywania Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Nałęczów Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nałęczów został zakreślony na lata Pozwala to na szczegółowe określenie harmonogramu realizacji zadań ujętych w Programie oraz kosztów ich realizacji. Projekty ujęte w dokumencie mają charakter wieloletni, jego realizacja uzaleŝniona jest od pozyskania dofinansowania ze źródeł zewnętrznych, dlatego teŝ uznano, Ŝe optymalnym okresem planowania jest okres Określono teŝ dwa podokresy programowania: lata oraz Dla tych podokresów programowania opracowano szczegółowe dane o przedsięwzięciach Programu Rewitalizacji, pozwalające oszacować koszty jego realizacji w poszczególnych latach realizacji. Zaproponowany zestaw zadań jest odpowiedzią na sygnalizowane potrzeby mieszkańców miasta Nałęczów. Wybór projektów odbywał się poprzez dogłębne analizy potrzeb obszaru rewitalizowanego, ze szczególnym uwzględnieniem stopnia zaawansowania prac przygotowawczych (dokumentacja techniczna czy uzyskane pozwolenia). Program operuje w dziedzinach objętych kompetencjami samorządu wskazując równocześnie podstawowe projekty infrastrukturalne. Zgodnie z powyŝszymi załoŝeniami Lokalny Program Rewitalizacji stanowi dokument komplementarny względem dokumentów będących obligatoryjnymi w procesie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz innych źródeł zewnętrznych. 3

4 2. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno społeczno - gospodarczego miasta i regionu 2.1. Program Rozwoju i Rewitalizacji Miast dla Województwa Lubelskiego Program Rozwoju i Rewitalizacji Miast dla Województwa Lubelskiego, został opracowany w oparciu o Uchwałę Nr XXIX/412/04 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 28 grudnia 2004 r. Program jest istotnym narzędziem wspierania rozwoju województwa i poprawy jego atrakcyjności. W swoich załoŝeniach jest spójny z priorytetami i celami polityki regionalnej kraju, nawiązuje do zasad europejskiej środowiskowej polityki miejskiej, która opiera się na kryteriach zrównowaŝonego rozwoju. Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Nałęczów są zbieŝne lub wynikają z Programu Rozwoju i Rewitalizacji Miast dla Województwa Lubelskiego. Za cel nadrzędny dokumentu uznano poprawę atrakcyjności i konkurencyjności miast regionu słuŝącą zrównowaŝonemu rozwojowi województwa. Priorytetami w realizacji celu nadrzędnego są: Rewitalizacja zdegradowanych terenów miejskich Cele priorytetu: 1. - rewitalizacja (rehabilitacja) zdegradowanych dzielnic mieszkaniowych, 2. - rewitalizacja zabytkowej tkanki miast, 3. - rewitalizacja terenów poprzemysłowych i powojskowych, 4. - rewitalizacja miejskich terenów zieleni i rekreacji oraz dolin rzecznych. 4

5 Poprawa standardów funkcjonowania i rozwoju miast Cele priorytetu: 1. - racjonalna gospodarka przestrzenią powiązana z efektywną polityką urbanistyczno architektoniczną, 2. - ochrona, zachowanie toŝsamości i róŝnorodności kulturowej i przyrodniczej miast regionu, 3. - modernizacja, rozbudowa sieci i infrastruktury komunikacyjnej i technicznej miast, 4. - wspieranie rozwoju dostępnych form mieszkalnictwa, 5. - wspieranie rozwoju bazy ekonomicznej miasta. Wzrost i efektywne wykorzystanie potencjału miast Cele priorytetu: 1. - rozwój funkcji metropolitarnych Lublina jako głównego ośrodka rozwoju regionu, 2. - rozwój większych miast jako regionalnych ośrodków rozwoju, 3. - rozwój mniejszych miast jako regionalnych ośrodków rozwoju, 4. - rozwój bazy i infrastruktury turystycznej i kulturowej miast szczególnie predysponowanych, 5. -rozwój, poszerzenie oferty i jakości funkcji miast nadgranicznych, współpraca transgraniczna Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata Misją Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego jest uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w regionie umoŝliwiających trwały i zrównowaŝony rozwój województwa, przyczyniających się do poprawy jakości Ŝycia i wzrostu dobrobytu mieszkańców Lubelszczyzny. 5

6 Cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Nałęczów wpisują się w kierunki rozwoju zawarte w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata , której celem nadrzędnym jest osiąganie trwałego i zrównowaŝonego rozwoju społeczno gospodarczego Lubelszczyzny poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego wewnętrznych potencjałów rozwojowych. Priorytetowe kierunki rozwoju Województwa Lubelskiego na lata : 1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy. Strategia zakłada, Ŝe modernizacja struktury regionalnej gospodarki oraz zwiększenie jej konkurencyjności będzie stanowiło jedno z głównych wyzwań rozwojowych województwa w ciągu najbliŝszych kilkunastu lat. Od postępów w restrukturyzacji i unowocześnianiu regionalnej gospodarki w duŝym stopniu będzie uzaleŝniony trwały rozwój województwa oraz jego zdolność do zmniejszania zapóźnień rozwojowych. 2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy. Cele operacyjne w ramach tego priorytetu to m.in. - Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie - Poprawa bezpieczeństwa i ładu publicznego. 3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego. Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego o stopniu atrakcyjności i spójności przestrzennej regionu decydują głównie takie czynniki jak: jego dostępność komunikacyjna, stan środowiska przyrodniczego i kulturowego, ład przestrzenny oraz ukształtowana sieć osadnicza, w tym stopień rozwoju ośrodków miejskich i otaczających je obszarów wiejskich. 6

7 Do głównych działań, jakie naleŝy podjąć w celu wpłynięcia na atrakcyjność i spójność terytorialną województwa Strategia zalicza zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu poprzez stworzenie kluczowej infrastruktury umoŝliwiającej sprawne powiązanie transportowe obszaru województwa z głównymi ośrodkami gospodarczymi w kraju i Europie, a takŝe poprawę droŝności transportowej wewnątrz regionu warunkowanej poprawnym stanem technicznym dróg i rozwiniętą siecią lokalnych połączeń kolejowych. Strategia wskazuje, Ŝe waŝnym elementem spójności jest wypełnianie przez miasta regionu swoich funkcji rozwojowych. Do celów operacyjnych priorytetu nr 3 zaliczono: a) - poprawę dostępności komunikacyjnej województwa, b) -zachowanie i wzmacnianie róŝnorodności przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej Lubelszczyzny, c) - rozwój ośrodków miejskich oraz funkcji metropolitalnych Lublina, d) -poprawę jakości Ŝycia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. 4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdraŝania polityki rozwoju regionu. Strategia wskazuje, Ŝe dobrze zorganizowana i wielopłaszczyznowa współpraca przyczynia się do rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, buduje zdolność instytucjonalną regionu oraz moŝe być doskonałym narzędziem wymiany doświadczeń i wiedzy w zakresie szeroko rozumianego rozwoju społecznogospodarczego województwa. 2.3.Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata Lokalny Program Rewitalizacji Nałęczowa na lata jest zgodny z celami określonymi w Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata , Priorytet III: Atrakcyjność obszarów 7

8 miejskich i tereny inwestycyjne, Działanie 3.2. Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich. Działanie to zakłada osiągnięcie następującego celu: Przywrócenie zdegradowanym obszarom miejskim, w tym poprzemysłowym i powojskowym funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, społecznych i kulturalnych, a takŝe zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz poprawa warunków Ŝycia mieszkańców. LPR dla Miasta Nałęczowa zakłada równieŝ przywrócenie zdegradowanym obszarom miejskim -poza obszarami powojskowymi- których miasto Nałęczów nie posiada - funkcji gospodarczych, turystycznych, społecznych i kulturalnych. Działania inwestycyjne w/w zakresie poprawią zdecydowanie warunki Ŝycia mieszkańców. Nastąpi to w dwóch płaszczyznach Ŝycia: a) społecznej związanej z długotrwałym bezrobociem, występowaniem patologii społecznych ; b) infrastrukturalnej związanej z poprawą infrastruktury technicznej, zabudowy i majątku o wartości kulturowej, inwestycje w zakresie tkanki mieszkaniowej Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjęty został uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002 r., który jest podstawowym instrumentem prowadzenia przez samorząd województwa własnej polityki przestrzennego rozwoju, narzędziem słuŝącym porządkowaniu funkcjonalnemu i aktywizacji całego regionu; określającym wymiar przestrzenny rozwoju społeczno-gospodarczego regionu oraz warunki realizacji zadań zawartych w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego. 8

9 2.5. Strategia Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata Podstawowym celem strategii powiat puławskiego nakreślonym w dokumencie jest dbanie o walory naturalne i pielęgnacja dziedzictwa historycznego przy jednoczesnym sprawnie zarządzanym i rozbudowanym zapleczu infrastruktury powiatowej, tworzącej dogodne warunki do rozwoju turystyki i konkurencyjnej gospodarki. Program zarysowuje następujące cele strategiczne dla powiatu: 1. Zdynamizowanie rozwoju infrastruktury: a) podniesienie jakości dróg powiatowych, b) usprawnienie ruch drogowego na terenie powiatu, c) rozwijanie gospodarki wodnej na terenie powiatu, d) usprawnienie gospodarki przestrzennej i nieruchomościami, e) rozwój infrastruktury uŝyteczności społecznej, f) poprawa jakości środowiska, g) udroŝnienie moŝliwości turystycznych okolic Kazimierza Dolnego, Janowca i Nałęczowa. 2. Stymulowanie rozwoju zasobów ludzkich: a) promocja zatrudnienia i przeciwdziałanie skutkom bezrobocia, b) podniesienie jakości edukacji, c) poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz jakości i dostępności do usług medycznych, d) podniesienie efektywności polityki społecznej, e) podniesienie jakości Ŝycia na wsi, f) rozwój społeczeństwa obywatelskiego. 3. Animacja współpracy ponadlokalnej: 9

10 a) zwiększenie bezpieczeństwa w powiecie, b) wsparcie rozwoju turystyki w powiecie, c) opracowanie mechanizmu promocji powiatu Strategia Rozwoju Gminy Nałęczów na lata Strategia dla miasta określa, iŝ Nałęczów jest gminą uzdrowiskową oferującą najwyŝszej jakości usługi z tego zakresu, a takŝe z zakresu turystyki i rekreacji. Swój rozwój opiera na aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców, polityce inwestycyjnej, ochronie środowiska oraz współpracy z partnerami regionalnymi i międzynarodowymi. Aby moŝliwa była realizacja wizji rozwoju Gminy a więc i Miasta naleŝy ją rozwinąć przez misję, której szczególnymi elementami są: a) realizowane polityki odpowiadającej oczekiwaniom mieszkańców i wychodzącej naprzeciw inicjatywom prywatnych podmiotów gospodarczych, b) otwarcie na turystykę uzdrowiskową, która stanowi niepowtarzalną szansę rozwoju, c) budowa przyjaznego wizerunku Nałęczowa, obecnego w organizacji Gminy, sposobie jej funkcjonowania i reprezentowania na zewnątrz, d) realizowanie hasła Nałęczów miast zdrowia, sportu i urody we wszystkich działaniach i inicjatywach podejmowanych przez Gminę, e) dbałość i poszanowanie dóbr i zasobów naturalnych występujących na terenie Gminy, stanowiących jej największe bogactwo. Dokument przedstawia dwa cele kierunkowe podnoszenie jakości Ŝycia mieszkańców oraz rozwój turystyki i Uzdrowiska, które to z kolei wpisują się w następujące cele strategiczne rozwoju Nałęczowa: 1. Związanie i zacieśnienie współpracy ponadlokalnej, 2. Ochrona uzdrowiskowego charakteru Gminy, 3. Rewitalizacja i zagospodarowanie Miasta i Gminy, 4. Usprawnienie transportu drogowego na terenie Gminy, 10

11 5. Rozwój przedsiębiorczości na terenie Gminy, 6. Bezpieczeństwo na terenie Gminy, 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury uŝyteczności publicznej i rozwój jej funkcji, 8. Rozszerzenie oferty kulturalnej Gminy, 9. Wsparcie rozwoju terenów wiejskich, 10. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, 11. Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Gminie Nałęczów, 12. Wspieranie działań socjalnych prowadzonych przez podmioty i organizacje pozarządowe, 13. Rozwój zasobów ludzkich na terenie Gminy, 14. Rozwój turystyki, 15. Promocja Gminy Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nałęczów Ustawa z dn. 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym wprowadziła do katalogu zadań własnych gminy obowiązek opracowania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. "Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy" zostały opracowane z uwzględnieniem wszystkich elementów wynikających z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Celem opracowania studium jest w szczególności: 1. zidentyfikowanie kompleksowych uwarunkowań rozwojowych gminy, jej potrzeb oraz problemów do rozwiązania, 2. określenie podstawowych kierunków rozwoju i moŝliwości przekształceń funkcji terenów, 3. stworzenie podstaw aktualizacji planów miejscowych, a takŝe koordynacji realizacji programów rozwojowych i inwestycyjnych, 11

12 4. stworzenie podstaw formalnych prowadzenia negocjacji w zakresie ponadlokalnych zadań publicznych, 5. stworzenie warunków ochrony walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego gminy, 6. określenie podstaw formułowania strategii i programów dotyczących realizacji określonych celów i zadań wynikających z polityki samorządu. Zgodnie z prawem studium określa politykę przestrzenną Gminy, uwzględniając występujące na jej obszarze uwarunkowania regionalne stanowiące następujące cele: I. CEL GŁÓWNY; lepsze dostosowanie zagospodarowania przestrzennego do cech naturalnych, walorów i odporności środowiska na antropopresje, co oznacza: 1. objęcie szczególną ochroną i nakazem oszczędnego wykorzystania przestrzeni krajobrazowej niezurbanizowanej bądź harmonijnie zagospodarowanej, ze szczególnym uwzględnieniem: a) krajobrazów wiejskich o zachowanej toŝsamości kulturowej, b) krajobrazów naturalnych i seminaturalnych, c) krajobrazów urbanizujących się w sposób niekontrolowany. 2. w celu łagodzenia konfliktów ekologicznych za podstawową zasadę w zagospodarowaniu przestrzennym uznaje się taką segregację funkcji, która wyklucza sąsiedztwo kolizyjnych funkcji terenu stąd strefowe zagospodarowanie przestrzenne, 3. konieczność wzmacniania lub przywracania środowisku przyrodniczemu odporności na nasilającą się antropopresję, co jest jednoznaczne z ochroną naturalnych układów ekologicznych, 4. przyjęcie następujących zasad w ochronie i kształtowaniu krajobrazu kulturowego: a) wyznaczanie stref ochrony fizjonomii krajobrazu, b) wyznaczenie stref czynnej ochrony fizjonomii krajobrazu obejmujących tereny otwarte wymagające kompensacji przyrodniczej, zielonego pierścienia wokół uzdrowiska Nałęczów, główne kierunki zasilania ekologicznego terenów zurbanizowanych, inne terenów o walorach wypoczynkowych 12

13 wymagające przyrodniczego wzbogacenia, głównie pod kątem odporności środowiska. II. CEL OPERACYJNY; oszczędne uŝytkowanie przestrzeni krajobrazowej, co oznacza przyjęcie następujących zasad gospodarowania przestrzenią: 1. koncentrację zabudowy na terenach wiejskich, w zaleŝności od lokalnych warunków naturalnych i kulturowych w układach skupionych, pasmowych lub mieszanych, zapewniających obsługę infrastrukturą techniczną, 2. kontynuację zabudowy w układach rozproszonych jedynie na zasadzie grupowania gospodarstw w niewielkie zespoły, z zapewnieniem obsługi infrastrukturą techniczną, 3. traktowanie reprezentatywnych pod względem fizjonomii krajobrazu, stref otwartego krajobrazu rolniczego jako wartości samej w sobie, godnej ochrony przed zabudową i przypadkowym zalesieniem, 4. uznanie wartości wizualnych krajobrazu za przesłanki równorzędne z kulturowymi i ekonomicznymi tzn. przyjęcie geohumanistycznego podejścia do krajobrazu, polegającego na takim ukierunkowaniu rozwoju układów osadniczych, które nie będzie deformowało istniejących, lecz nawiązywało do historycznych ukształtowanych form przestrzennych Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nałęczów Plan gospodarki odpadami dla gminy Nałęczów został opracowany zgodnie z polityką ekologiczną państwa oraz wymaganiami określonymi w ustawie o odpadach, w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie sporządzenia planów gospodarki odpadami oraz z odpowiednimi istniejącymi i projektowanymi dokumentami szczebla powiatowego, wojewódzkiego i krajowego. Plan stanowi integralną część gminnego programu ochrony środowiska. Plan zawiera analizę stanu gospodarki odpadami, z której wynika, Ŝe gmina prowadzi systemowe działania organizacyjne i inwestycyjne w tym zakresie. Odpady komunalne są odbierane z nieruchomości przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa i wywoŝone na składowiska w Puławach, Rokitnie i w Kurowie,. 13

14 Dotychczasowe składowisko odpadów w sołectwie Chruszczów zostało zrekultywowane. W rezultacie znacznie zmniejszyło się obciąŝenie środowiska odpadami. Wolno, ale rozwija się takŝe system segregacji odpadów obejmujący głównie złom metalowy, tworzywa sztuczne, szkło, papier i tekturę, puszki aluminiowe. Opracowano prognozę zmian w gospodarce odpadami, z której wynika, Ŝe w nadchodzących latach następować będzie niewielki wzrost ogólnej ilości odpadów powstających na terenie gminy, z rosnącym udziałem frakcji organicznej; przejściowo moŝe takŝe nastąpić wzrost udziału tworzyw sztucznych oraz azbestu. Propozycja docelowego systemu gospodarki odpadami oparta jest o wywóz odpadów komunalnych do ZUOK Puławy. NajwaŜniejszym zadaniem strategicznym gminy w zakresie gospodarki odpadami jest ograniczenie do minimum negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko oraz maksymalny wzrost ich gospodarczego wykorzystania. SłuŜyć temu będzie szereg przedsięwzięć, m.in. doskonalenie rozwiązań organizacyjnych w zakresie segregacji odpadów i gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Gmina Nałęczów jest członkiem-udziałowcem Celowego Związku Gmin- ProEkob z siedzibą w BełŜycach. Związek realizuje budowę nowoczesnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów. Dzięki zastosowanym tam technologiom w zakresie gospodarki i przetwarzania odpadów gwarantowane będzie pełna bezpieczeństwo ekologiczne na obszarze Nałęczowa. 14

15 3. Charakterystyka obecnej sytuacji w mieście Nałęczów Nałęczów (dawniej Nałęczów-Zdrój) to miasto w woj. lubelskim, w powiecie puławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nałęczów, w granicach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego - część trójkąta turystycznego: Puławy - Kazimierz Dolny - Nałęczów. Historycznie połoŝony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach miasto administracyjnie naleŝało do starego woj. lubelskiego. Plan miasta Nałęczów Źródło: Pierwotnie miejscowość była nazywana Bochotnicą. Początki Nałęczowa sięgają przełomu VIII i IX wieku, gdy na obecnej Górze Poniatowskiego, wzgórzu 15

16 górującym nad okolicą, wzniesiono gród. Później centrum osady przeniesiono na wzgórze, gdzie dziś znajduje się kościół parafialny. W I połowie XIV w. powstała parafia w Bochotnicy. RównieŜ w tym samym stuleciu dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim. Dnia 23 czerwca 1751 tereny te naleŝące do Aleksandra Gałęzowskiego zakupił Stanisław Małachowski, (starosta wąwolnicki) nazywając w 1772 roku od noszonego przez swój ród herbu Nałęcz całą posiadłość Nałęczowem. Po powstaniu styczniowym dobra nałęczowskie kupił Michał Górski. Na początku XIX w. odkryto lecznicze właściwości tutejszych wód; wykorzystali je trzej lekarze - sybiracy: Fortunat Nowicki, Wacław Lasocki i Konrad Chmielewski, modernizując w końcu XIX w. funkcjonujące juŝ uzdrowisko za pieniądze ówczesnego właściciela Nałęczowa - Michała Górskiego. Stworzył on uzdrowisko w dzisiejszym kształcie miasto-ogród. To on uczynił z Nałęczowa liczący się na ziemiach polskich ośrodek leczniczo-kulturalny. Kuracjuszami byli tutaj m.in. Stefan śeromski, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Ewa Szelburg -Zarembina. Od tamtych czasów Nałęczów odwiedzają stale najwybitniejsi ludzie pióra, artyści plastycy, muzycy i postacie świata nauki roku Nałęczów otrzymał prawa miejskie. Mapa Gminy Nałęczów 16

17 Źródło: Sercem Nałęczowa jest dolina rzeki Bochotniczanki oraz połoŝony w jej obrębie zabytkowy Park Zdrojowy z Sanatoriami, Starymi Łazienkami, Pałacem Małachowskich (w nim jedyne w Polsce -muzeum Prusa) i Zdrojową Pijalnią wód, w której znajduje się palmiarnia. W pobliŝu parku wiele interesujących willi, w stylu szwajcarskim i secesji oraz obiektów w stylu zakopiańskim, m.in. kaplica pod wezwaniem św. Karola Boromeusza i muzeum śeromskiego tzw. Chata pracownia artysty. W Nałęczowie znalazło swoje miejsce i pole do działania wielu Sybiraków- Powstańców 1863 roku, m. in. mieszkał tu Gracjan Chmielewski ( maja1930) powstaniec 1863 r., kawaler KrzyŜa "Virtuti Militari, wybitny polski botanik. Nałęczów na tle powiatu puławskiego Źródło: opracowanie własne Do rozwoju Nałęczowa wiele wniósł Jan Koszczyc Witkiewicz, bratanek Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego w architekturze i stryjeczny brat Stanisława Ignacego Witkiewicza - Witkacego. Witkiewicz przybył do Nałęczowa w 1905, aby zaprojektować i wybudować chatę - pracownię dla Stefana śeromskiego. Tu poznał pasierbicę śeromskiego, córkę Oktawii śeromskiej Henrykę, z którą się oŝenił. W 1918 Jan Koszczyc Witkiewicz załoŝył "Szkołę Rzemiosł Budowlanych", którą po roku przeniósł do Kazimierza Dolnego. W Nałęczowie działa kilka 17

18 sanatoriów, domów wczasowych, szpital uzdrowiskowy i kilka renomowanych ośrodków odnowy biologicznej. Niedaleko znajduje się wiele ciekawych miejscowości, m.in.: Wąwolnica, Kazimierz Dolny, Lublin, Puławy, Kurów i Kozłówka. Na miejscowym cmentarzu pochowana jest pisarka Ewa Szelburg- Zarembina, która w Nałęczowie się wychowała i do końca Ŝycia tutaj odpoczywała, światowej sławy malarz, grafik i ilustrator ksiąŝek - Michał Elwiro Andriolli. W okolicach Nałęczowa działa zabytkowa kolej wąskotorowa - Nałęczowska Kolej Dojazdowa. Nałęczów jest miastem uzdrowiskowym znanym w Polsce i za granicą szczególnie z bogatej, kulturalno społecznej historii, pięknego połoŝenia oraz unikalnego, leczącego choroby serca mikroklimatu. Niestety zaniedbania ostatniego półwiecza, wynikające z niedoinwestowania i barku planowania doprowadziły do degradacji miasta, szczególnie jego centrum, które zupełnie odbiega od wyobraŝeń o miejscowości uzdrowiskowej i turystycznej. Ma to swoje negatywne konsekwencje gospodarcze, turystyczne, środowiskowe oraz społeczne. Gmina Nałęczów na tle województwa lubelskiego 18

19 Źródło: Zasięg terytorialny obszaru wsparcia Na podstawie przeprowadzonej charakterystyki obszaru rewitalizowanego miasta Nałęczów moŝna stwierdzić, iŝ czynnikiem kwalifikującym wskazane obszary do 19

20 Lokalnego Programu Rewitalizacji jest stan przestrzeni publicznej oraz infrastruktury technicznej. Przestrzeń publiczna to miejsca dostępne powszechnie i nieodpłatnie, jest to przestrzeń fizyczna, w której moŝe znaleźć się kaŝda jednostka społeczna. Przykładami przestrzeni publicznych są np. drogi i ulice, place, boiska, parki a takŝe stale dostępne róŝne budowle i budynki stanowiące własność publiczną. Do przestrzeni publicznych moŝna takŝe zakwalifikować róŝne formy krajobrazu przyrodniczego stanowiące własność państwową lub gminną. Przestrzenie publiczne to takŝe przestrzenie budynków uŝyteczności publicznej, jak np. pasaŝe centrów handlowych, hole kinowe, dworcowe, hale targowe, muzealne lub inne miejsca udostępniane publicznie przez właściciela lub zarządcę w określonym czasie (prywatne parkingi czy ogrodzone parki lub ogrody). W obszarze rewitalizacji szczególnie widoczne są: 1. zniszczenia nawierzchni dróg oraz infrastruktury towarzyszącej (np. chodniki, schody, mosty i mostki, brak parkingów), 2. braki spowodowane długotrwałym niedoinwestowaniem i brakiem koncepcji funkcjonalnej wielu miejsc, głównie budynków, obiektów i miejsc pełniących funkcje o charakterze mieszkaniowym, społecznym, kulturalnym, rekreacyjnym czy sportowym, 3. braki związane z rozwojem zasobów ludzkich, 4. zniszczenia lub braki związane z infrastrukturą ochrony środowiska, 5. braki, których wynikiem jest wzrost przestępczości. W obrębie proponowanego obszaru do rewitalizacji obserwuje się pogłębiającą się niską wartość przestrzeni głównego obszaru rewitalizowanego, którym są tereny i obiekty uŝyteczności publicznej oraz infrastruktura techniczna. Obecnie tereny te są zniszczone i przestały pełnić funkcje o charakterze społecznym, kulturalnym i rekreacyjnym, a warunki mieszkaniowe w obiektach komunalnych uległy zdecydowanemu pogorszeniu. Wszystkie działania zawarte w Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Nałęczów mają przywrócić wartość przestrzeni publicznej. Dodatkowo stan infrastruktury technicznej wymaga palących nakładów 20

21 inwestycyjnych. Miasto Nałęczów kreując markę miejscowości o wyjątkowych walorach mikroklimatu musi zapewnić zarówno mieszkańcom, jak i osobom odwiedzającym miejscowość najwyŝsze standardy ochrony środowiska. Dotyczy to przede wszystkim modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków. Potrzeba tych działań jest zauwaŝalna zarówno przez mieszkańców jak i odwiedzających miasto. Zwiększą one komfort Ŝycia mieszkańców oraz przyczynią się do aktywizacji gospodarczej i społecznej Gminy. Palącym, koniecznym do szybkiego rozwiązania problemem są remonty mieszkaniowych obiektów komunalnych, z których najstarsze wille: Osłoda, Osłódka oraz Widok, przy ul Armatnia Góra budowane były na przełomie XIX i XX wieku, a tzw. Blok Awaryjny przy ul. Partyzantów w latach 60 tych ubiegłego wieku. Ich stan techniczny jest wyjątkowo zły a warunki mieszkaniowe stale się pogarszają. Kolejnym elementem, niezmiernie waŝnym dla miejscowości Nałęczów ze względu na uzdrowiskowy charakter jest budowa oraz modernizacja budynków z przeznaczeniem na obsługę ruchu turystycznego. W ramach tego zadania planowana jest takŝe rewitalizacja parków oraz terenów zielonych kluczowych dla mikroklimatu uzdrowiska. Dla miejscowości Nałęczów istotne są takŝe tereny przyrodnicze oraz rekreacyjne. Znaczenie tych obszarów jest wielorakie. Tereny zieleni urządzonej kształtują warunki przestrzenne i zdrowotne Ŝycia w gminie, modyfikują klimat lokalny, wpływają na walory estetyczne krajobrazu, są miejscem wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców i kuracjuszy. Walory te nie są w Nałęczowie wykorzystywane proporcjonalnie do potencjału miasta. Większość parków, skwerów oraz innych obszarów zielonych jest zaniedbana. DuŜych nakładów inwestycyjnych wymaga równieŝ infrastruktura rekreacyjno-turystyczna miasta zdrojowego. W ramach programu przewiduje się poprawę obsługi ruchu turystycznego oraz budowę basenu wraz z zapleczem. Są to kluczowe zadania dla miasta, które musi podnosić standardy i oferować nowe usługi dla odwiedzających. Dodatkowo Nałęczów planuje dostosować budynek internatu na potrzeby ruchu turystycznego. 21

22 Kryteria za pomocą których został wyznaczony obszar rewitalizacji zostały zaprezentowane w poniŝszych tabelach: 22

23 Kryteria i wskaźniki wyznaczenia obszaru rewitalizacji Miasta Nałęczów Kryterium Wskaźnik Definicja wskaźnika Wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia Liczba osób korzystającyc h z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Osoby, które zgodnie z ustawą z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z póź. zm.) są uprawnione do ubiegania się o przyznanie świadczenia pienięŝnego z pomocy społecznej) Niski poziom wydajności energetycznej budynków Liczba budynków wybudowanyc h przed rokiem 1989 do ogólnej liczby budynków ( w %) Ilość budynków mieszkalnych powstałych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych. Wysoka stopa długotrwałeg o bezrobocia Udział długotrwale bezrobotnych w wieku produkcyjny m Stosunek liczby osób bezrobotnych powyŝej 12 miesięcy w przeliczeniu do liczby osób w wieku produkcyjny m (kobiety w wieku lat, męŝczyźni lata) Wysoki poziom przestępczośc i i wykroczeń Liczba przestępstw na 1 tys. ludności Ilość przestępstw stwierdzonyc h ogółem Porównywalnie niŝszy poziom wartości zasobu mieszkanioweg o Udział budynków bez wodociągu do ogólnej liczby budynków Budynek wyposaŝony w wodociąg budynek, w którym wszystkie bądź niektóre mieszkania posiadają kran z woda bieŝącą, lub jest on poza mieszkaniem ale wewnątrz tego budynku. Miasto Nałęczów ,01 9,9 43,87 5,2% Miasta w województwi e lubelskim Źródło danych wyznaczenia 90 85,8 Dane za rok 2006 (Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ) Dane za rok 2002 (dane administracyjne ) Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane GUS. 5,5 (wskaźnik dla miast województwa lubelskiego) Dane za rok 2006 (PUP) 26,4 2,7% Dane za rok 2006 (Komenda Powiatowa Policji w Puławach) Dane za rok 2006 (dane administracyjne ) 23

24 Kryteria i wskaźniki wyznaczenia obszaru wsparcia w zakresie mieszkalnictwa Miasta Nałęczów Porównywalnie Wysoki poziom Wysoka stopa Wysoki poziom niski poziom Kryterium ubóstwa i długotrwałego przestępczości i wartości zasobu wykluczenia bezrobocia wykroczeń mieszkaniowego Wskaźnik Definicja wskaźnika Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Osoby, które zgodnie z ustawą z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z póź. zm.) są uprawnione do ubiegania się o przyznanie świadczenia pienięŝnego z pomocy społecznej) Liczba budynków wybudowanych przed rokiem 1989 do ogólnej liczby budynków ( w %) Ilość budynków mieszkalnych powstałych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych. Udział długotrwale bezrobotnych w wieku produkcyjnym Stosunek liczby osób bezrobotnych powyŝej 12 miesięcy w przeliczeniu do liczby osób w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku lat, męŝczyźni lata) Liczba przestępstw na 1 tys. ludności Ilość przestępstw stwierdzonych ogółem Miasto Nałęczów ,01 9,9 43,87 Miasta w województwie lubelskim Źródło danych wyznaczenia 90 85,8 Dane za rok 2006 (Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ) Dane za rok 2002 (dane administracyjne) Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane GUS. 5,5 (wskaźnik dla miast województwa lubelskiego) Dane za rok 2006 (PUP) 26,4 Dane za rok 2006 (Komenda Powiatowa Policji w Puławach) Wskaźniki zostały obliczone na podstawie danych z 2006 roku, poniewaŝ tylko z tego roku moŝna było uzyskać wszystkie kompletne, obiektywne dane do ich obliczenia (dane GUS). Wskaźnik liczba budynków wybudowanych przed rokiem 1989 do ogólnej liczby budynków (%) został obliczony na podstawie ostatnich dostępnych i kompletnych, administracyjnych danych z 2002 roku i tym samym odnosi się logicznie do wartości podanej w Załącznikach nr 1 i 2 do Wytycznych do Lokalnych Planów Rewitalizacji, obliczonej w 2002 przez NSP dla Polski i województwa lubelskiego. 24

25 Obszarem, który podlega rewitalizacji jest miasto Nałęczów. Granice miasta zostały zaznaczone na poniŝszej mapie. Zasięg terytorialny obszaru rewitalizacji Źródło: UG Nałęczów 25

26 3.2. Sfera społeczna a) struktura demograficzna i społeczna Prowadzone przez demografów badania i analizy wskazują, Ŝe trwający od kilkunastu lat spadek rozrodczości jeszcze nie jest procesem zakończonym i dotyczy w coraz większym stopniu kolejnych roczników młodzieŝy. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się: zwiększone zainteresowanie zdobywaniem wykształcenia, trudności na rynku pracy, zmniejszenie świadczeń socjalnych na rzecz rodziny, brak w polityce społecznej fizjologii umacniania rodziny i generalnie trudne warunki społeczno - ekonomiczne. Zgodnie z opiniami ekspertów w najbliŝszych latach naleŝy liczyć się z dalszym spadkiem urodzeń. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2009 miasto Nałęczów zamieszkuje osób. W porównaniu do poprzednich lat nastąpił spadek liczby ludności na terenie miasta. Jeszcze w roku 2005 liczba ta wynosiła osób, a w roku osoby. Większą cześć ludności stanowią kobiety. W roku 2009 było ich 53,3%. Dane dotyczące liczby ludności w latach zostały przedstawione w następującej tabeli oraz wykresie. Liczba ludności w Nałęczowie w latach Liczba ludności rok 2003 rok 2005 rok 2007 rok 2009 ogółem męŝczyźni kobiety Źródło: GUS (dane za lata ) 26

27 Dynamika spadku liczby ludności miasta Nałęczów Źródło: GUS (dane za lata ) Warto takŝe dodać, Ŝe jest to liczba ludności miasta według zameldowania. Dane GUS podają jednak, Ŝe faktyczna ilość mieszkańców miasta w 2009 roku wynosi dokładnie mieszkańców. Przyrost naturalny na terenie miasta Nałęczów jest ujemny, z roku na rok systematycznie spada, w roku 2007 wyniósł tylko -2, w Przyrost naturalny w Nałęczowie Wyszczególnienia Rok Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Źródło: GUS (dane za lata ) MoŜna zauwaŝyć, Ŝe liczba urodzeń z roku na rok systematycznie rośnie, natomiast liczba zgonów utrzymuje się na podobnym poziomie. Gęstość zaludnienia na terenie miasta Nałęczów wynosi 309 osób/km 2. 27

28 W strukturze demograficznej największą cześć społeczeństwa stanowią osoby w wieku produkcyjnym, którzy stanowią prawie 58,9% ogółu społeczeństwa. Z kolei w wieku przedprodukcyjnym jest 21,3% osób, natomiast w wieku poprodukcyjnym 19,8% ludności. Struktura demograficzna w mieście Nałęczów GRUPA WIEKOWA Rok Wiek przedprodukcyjny 22,5% 20,7% 19,7% 21,3% Wiek produkcyjny 60,6% 61,7% 61,6% 58,9% Wiek poprodukcyjny 16,9% 17,7% 18,5% 19,8 Źródło: GUS (dane za lata ) MoŜna zauwaŝyć spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. W porównaniu do roku 2003 odsetek ten spadł o 1,2%. Natomiast wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym. W ciągu 6 lat odsetek ten wzrósł o 2,9%. Odsetek ludności w wieku produkcyjnym utrzymuje się mniej więcej na podobnym poziomie w okresie od 2003 do 2007 r., w 2009 odnotowano wyraźny spadek liczebności tej grupy. Dane te takŝe świadczą o trendzie starzenia się społeczeństwa. Saldo migracji w okresie ma ujemny charakter. W roku 2005 saldo to wynosiło -54 i mimo tego, iŝ w kolejnym roku było juŝ mniejsze, to w roku 2007 wyniosło -27 osób zaś w 2009 r Saldo migracji w Nałęczowie Wyszczególnienia Rok Zameldowania Wymeldowania Saldo migracji Źródło: GUS (dane za lata ) 28

29 Migracja jest jednym z głównych problemów, z jakimi borykają się małe miasta, takie jak Nałęczów. Migracja dotyczy przede wszystkim osób młodych, które opuszczają rodzinne strony w poszukiwaniu lepszej pracy w duŝych ośrodkach miejskich jak Lublin, czy Warszawa. Alternatywą są równieŝ wyjazdy do pracy za granicę. Saldo migracji na terenie miasta Nałęczów Źródło: GUS (dane za lata ) b) Określenie grup społecznych wymagających wsparcia w ramach programu rewitalizacji Bezrobotni Bezrobotnym zgodnie z definicją ustawową jest osoba pozostająca bez pracy, ale jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniając się do zuboŝenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom Ŝycia rodzin, wywierając negatywne skutki zwłaszcza w postaci dezintegracji rodziny, zmniejszania siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny oraz zwiększania ryzyka zaistnienia patologii Ŝycia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychologiczną sferę Ŝycia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzinę. Na terenie 29

30 miasta Nałęczów do roku 2008 systematycznie spadała ilość osób bezrobotnych. Według stanu na 30 listopada 2008 roku było ich 305 osób. W tym samym okresie w 2007 było ich 382, przy stopie bezrobocia dla powiatu 7,3 i 9,1. Natomiast w 2009r bezrobocie gwałtownie wzrosło. Bezrobocie na terenie miasta Nałęczów Rok Liczba bezrobotnych Źródło: GUS Pozostałe grupy wsparcia Wraz z rozpoczęciem w Polsce procesu przekształcenia gospodarki centralnie planowanej w gospodarkę rynkową, problem ubóstwa zarówno w teorii, jak i w praktyce nabrał nowego znaczenia. Przemiany gospodarcze spowodowały istotne przesunięcia w rozkładzie dochodów. W ich wyniku postępuje rozwarstwienie społeczeństwa pod względem sytuacji materialnej oraz pogorszenie warunków bytu wielu grup społecznych. Sytuacja materialna rodzin, które obecnie kwalifikują się do sfery ubóstwa na pewno nie powodowałaby takiej kwalifikacji kilkadziesiąt lat temu. Ubóstwo ma charakter zarówno indywidualny jak i społeczny. Aby umoŝliwić osobom i rodzinom przezwycięŝenie trudnych sytuacji Ŝyciowych, tym które nie są w stanie same pokonać, wykorzystując własne uprawnienia zasoby i moŝliwości, na terenie Gminy działa Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który jest jednostką organizacyjną Gminy. Prowadzi on między innymi działania związane z przeciwdziałaniem zjawiskom patologicznym i wykluczeniem społecznym. Główną przyczyną korzystania z pomocy społecznej na terenie Nałęczowa jest ubóstwo spowodowane brakiem moŝliwości podjęcia pracy na terenie miasta, brak 30

31 lokali i obiektów gospodarczych i lokali uŝytkowych, w których moŝna prowadzić działalność gospodarczą, handlowa i usługową. Z tego powodu pomoc w 2008r. uzyskało 154 rodziny. Liczba rodzin z terenów wiejskich Gminy Nałęczówkorzystających z pomocy MOPS spada, natomiast liczba rodzin z terenu Miasta systematycznie wzrasta. Liczba rodzin z terenów wiejskich Gminy korzystających z pomocy MOPS Rok Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej na wsi Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w mieście Źródło: MOPS w Nałęczowie Oprócz ubóstwa głównymi problemami występującym na terenie miasta są: bezrobocie (106 rodzin), bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (74 rodziny) oraz długotrwała lub cięŝka choroba (52 rodzin). Osoby te korzystały głównie z takich zasiłków jak: doŝywianie (221), zasiłki okresowe (35), zasiłki celowe (28) czy usługi opiekuńcze (7). Rodzaje świadczeń na terenie miast Nałęczów Rodzaj świadczeń Ilość osób korzystających na terenie miasta Ilość rodzin korzystających na terenie gminy DoŜywianie Zasiłek okresowy

32 Zasiłek celowy Usługi opiekuńcze 18 7 Zasiłek stały Zasiłek celowy specjalny 8 6 Źródło:MOPS Nałęczów Grupy wsparcia na terenie miasta Nałęczów Wyszczególnienie Liczba rodzin Ubóstwo 140 Bezrobocie 106 Bezradność w sprawach 74 opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa dom. Długotrwała lub cięŝka choroba 52 Niepełnosprawność 42 Alkoholizm 22 Potrzeba ochrony 10 macierzyństwa Bezdomność 5 Trudności w przystosowaniu do 1 Ŝycia po opuszczeniu zakładu karnego Przemoc w rodzinie 1 Sytuacja kryzysowa 0 Źródło:MOPS Nałęczów Brak zatrudnienia jest przyczyna wzrostu przestępczości i róŝnego rodzaju wykroczeń na terenie miasta. c) Stan i zróŝnicowanie dochodowości gospodarstw domowych W Powiecie Puławskim, do którego naleŝy miasto Nałęczów, większość mieszkańców osiąga dochody powyŝej średniej dochodów w Województwie Lubelskim. Brak jest danych na temat wysokości dochodów na terenie samego miasta Nałęczów, natomiast przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto na terenie Powiatu Puławskiego w roku 2006 wynosiło 2 503,08 zł, co daje jeden z najwyŝszych 32

33 wyników wśród powiatów w podregionie lubelskim. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie dla całego obszaru województwa lubelskiego za rok 2006 wynosiło 2290,60 zł. Dane dotyczące wynagrodzeń na terenie Powiatu Puławskiego w roku 2006 zostały zaprezentowane w następującej tabeli. Stan dochodowości ludności Powiatu Puławskiego Sektory w powiecie Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w PLN Ogółem 2503,08 Sektor publiczny 2832,83 Sektor prywatny 1971,66 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo 2477,99 Przemysł i budownictwo 2788,23 Usługi rynkowe 2346,00 Usługi nierynkowe 2262,74 Źródło: GUS (dane za rok 2006) MoŜna zauwaŝyć, ze najniŝsze wynagrodzenia występują w sektorze usług nierynkowych. Natomiast najwyŝsze wynagrodzenie jest w przemyśle oraz budownictwie. Zdecydowanie wyŝsze wynagrodzenia występują w sektorze publicznym, niŝ w prywatnym. 33

34 d) Identyfikacja problemów Identyfikacja problemów - społeczeństwo 1. Spadek liczby mieszkańców miasta Nałęczów. 2. Ujemny przyrost naturalny. 3. Rosnący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym. 4. Ujemne saldo migracji. 5. ObniŜanie poziomu dochodów mieszkańców. 6. Bardzo duŝa ilość osób korzystających z zasiłków socjalnych. 7. DuŜa liczba przestępstw i wykroczeń. 34

35 3.3. Gospodarka Miasto Nałęczów pełni rolę ośrodka administracyjno-usługowego dla całego obszaru Gminy. Nałęczów oprócz nacisku na uzdrowiskowe walory posiada, jak i cała gmina, charakter rolniczo-turystyczny. Działalność gospodarcza prowadzona jest głównie na terenie miasta Nałęczów. Gospodarka miasta, jak i całej Gminy, skupia się i opiera na uzdrowiskowej specyfice i potrzebach konsumpcyjnych mieszkańców. a) rolnictwo Na terenie Nałęczowa, ze względu na uzdrowiskowy charakter miejscowości, tylko w niewielkim stopniu gospodarka oparta jest na rolnictwie. Gospodarstwa rolne prowadzą uprawy na niewielkim areale. Według danych z powszechnego spisu rolnego na terenie miejscowości funkcjonowało 518 gospodarstw rolnych. PoniŜej zaprezentowano strukturę uŝytków rolnych na terenie miasta. Struktura uŝytkowania terenów Nałęczowa Ogółem UŜytki rolne Leśne Pozostałe Miasto Nałęczów ha ha % ha % ha % ,63 174,6 12,62 356,4 25,75 Źródło: UG Nałęczów Największą powierzchnię w miejscowości stanowią uŝytki rolne. Zajmują one około 853ha co stanowi 61,63% ogólnej powierzchni Nałęczowa. Rolnictwo w Nałęczowie to wyłącznie gospodarstwa indywidualne, gdzie wiodącym kierunkiem działalności rolniczej jest uprawa zbóŝ i ziemniaków. Większość gospodarstw prowadzi produkcję Ŝywności na własne potrzeby. b) struktura branŝ i podmiotów gospodarczych miasta Nałęczów Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2009 na terenie miasta Nałęczów w sektorze prywatnym działało 389 osoby fizyczne 35

36 prowadzącedziałalność gospodarczą, 26 spółek handlowych, 5 spółek z udziałem kapitału zagranicznego, 7 spółdzielni, 24 stowarzyszenia i organizacji społecznych oraz 2 fundacje. Podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON wg sekcji PKD było ogółem 528, z czego 25 w sektorze publicznym oraz 503 w sektorze prywatnym. Dane na ten temat zostały zaprezentowane w następującej tabeli. Podmioty gospodarcze na terenie miasta Nałęczów Podmioty gospodarcze ogółem ogółem 528 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem 25 państwowe i samorządowe jednostki prawa budŝetowego ogółem 20 Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem 503 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 389 spółki handlowe 26 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 5 spółdzielnie 7 fundacje 2 stowarzyszenia i organizacje społeczne 24 Źródło: GUS (dane za rok 2009) Charakterystyka podmiotów gospodarczych Miasta z podziałem na sekcje gospodarki została zaprezentowana w tabeli. Najwięcej podmiotów zajmuje się handlem hurtowym i detalicznym (150). Sporo firm działa równieŝ w obsłudze nieruchomości, wynajmie i usługach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (51). 36

37 Podmioty gospodarcze na terenie miasta Nałęczów Ogółem 528 sektor publiczny 25 sektor prywatny 503 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Ogółem 8 sektor prywatny 8 Rybactwo Ogółem 1 sektor prywatny 1 Przetwórstwo przemysłowe Ogółem 29 sektor prywatny 29 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię, gaz, wodę Ogółem 2 sektor publiczny 1 - sektor prywatny 1 Budownictwo Ogółem 44 sektor prywatny 44 Handel hurtowy i detaliczny Ogółem 154 sektor prywatny 154 Hotele i restauracje Ogółem 45 sektor publiczny 1 sektor prywatny 44 Transport, gospodarka magazynowa i łączność Ogółem 37 sektor prywatny 37 Pośrednictwo finansowe Ogółem 16 sektor prywatny 16 Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Ogółem 64 37

38 sektor publiczny 1 sektor prywatny 63 Administracja publiczna i obrona narodowa Ogółem 3 sektor publiczny 2 sektor prywatny 1 Edukacja Ogółem 19 sektor publiczny 13 sektor prywatny 6 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Ogółem 38 sektor publiczny 3 sektor prywatny 35 Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała ogółem 68 sektor publiczny 4 sektor prywatny 64 Źródło: GUS (dane za rok 2009) W przeciągu ostatnich lat gospodarka na terenie miasta Nałęczów rozwija systematycznie. W 2009 roku wystąpił nawet wzrost liczby podmiotów gospodarczych o 20 jednostek. Natomiast w porównaniu do roku 2005 przybyło łącznie 23 podmioty. Liczba podmiotów gospodarczych w Nałęczowie w latach Podmioty gospodarcze rok 2005 rok 2006 rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny Źródło: GUS (dane za lata ) 38

39 Podmioty gospodarcze w podziale na sektor publiczny i prywatny Źródło: GUS (dane za lata ) Na terenie miasta zatrudnionych w głównym miejscu pracy (według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności) jest 1295 osób. Liczba ta nie uwzględnia podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób. W porównaniu do roku 2006 liczba ta spadła o 84 osoby. Pracujący w głównym miejscu pracy w Nałęczowie Pracujący w rok 2006 rok 2007 głównym miejscu pracy Ogółem MęŜczyźni Kobiety Źródło: GUS (dane za lata ) MoŜna zauwaŝyć, Ŝe w roku 2007 nastąpił znaczny spadek zatrudnionych męŝczyzn (o 75 osób) oraz spadek zatrudnionych kobiet (o 9 osób). 39

40 b) główni pracodawcy na terenie Nałęczowa O charakterze gospodarczym Nałęczowa decydują, w tym o jego rynku pracy, w dominującym stopniu rozstrzygają przedsiębiorstwa zajmujące się obsługą turystów i kuracjuszy korzystających z walorów krajobrazowych, zdrojowych i klimatycznych miasta. W mieście działa ponad 50 przedsiębiorstw zajmujących się hotelarstwem i gastronomią. Do najwaŝniejszych pracodawców na terenie Miasta i Gminy naleŝą: 1. Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów S.A. zatrudnia ok. 500 osób. 2. Instytucje i zakłady nadzorowane przez Samorząd Nałęczowa (przedszkola,szkoły, samorządowe, Urząd Miejski w Nałęczowie, Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Nałęczowie, Miejski zakład Wodociągów i Kanalizacji) zatrudniają około 300 osób. 3. Wytwórnia Wód Mineralnych Nałęczowianka zatrudnia ok. 100 osób. 4. Wytwórnia Wód Mineralnych Cisowianka zatrudnia ok. 100 osób. 5. Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy SPZOZ zatrudnia ok. 80 osób. 6. Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników zatrudnia około 80 osób. 7. Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego około 80 osób. 8. Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Zawodowego Pracowników Gospodarki Komunalnej i Terenowej zatrudnia około 80 osób. 9. Nałęczowska Spółka Handlowa zatrudnia około 60 osób. 10. Bank Spółdzielczy w Nałęczowie zatrudnia około 50 osób. 11. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Nałęczowie zatrudnia około 15 osób. 12. Luxmed w Nałęczowie zatrudnia około 15 osób. Część zatrudnionych to mieszkańcy sąsiednich Gmin, w szczególności Wąwolnicy i Wojciechowa. Warto zauwaŝyć, Ŝe najwaŝniejszy podmiot gospodarczy w Nałęczowie, tj. Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów S.A., będąc jednoosobową spółką Skarbu Państwa został sprywatyzowany jako pierwsze uzdrowisko polskie. Ogólna struktura rynku pracy Nałęczowa jest nietypowa dla obszaru województwa lubelskiego, w którym wciąŝ dominują przemysł i budownictwo, oraz świadczy o bardzo specyficznym na tle całego regionu - charakterze gospodarki miasta. 40