METODOLOGIA OGRANICZENIA ZANIŻANIA WSKAZAŃ POBORU GAZU WYWOŁANYCH WYKORZYSTANIEM MAGNESÓW NEODYMOWYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "METODOLOGIA OGRANICZENIA ZANIŻANIA WSKAZAŃ POBORU GAZU WYWOŁANYCH WYKORZYSTANIEM MAGNESÓW NEODYMOWYCH"

Transkrypt

1

2 Adam Kozłowski METODOLOGIA OGRAICZEIA ZAIŻAIA WKAZAŃ POBORU GAZU WYWOŁAYCH WYKORZYTAIEM MAGEÓW EODYMOWYCH 1. Wprowadzenie Z analizy wielu informacji prasowych, radiowych i telewizyjnych, jak również publikacji naukowych, znany jest problem wykorzystywania magnesów neodymowych do fałszowania wskazań urządzeń pomiarowych. Dotyczy to liczników energii elektrycznej, wody oraz gazu. Ochrona przed kradzieżą każdego z wymienionych mediów nie podlega jednak takim samym regulacjom prawnym. W przypadku kradzieży energii elektrycznej, spółki dystrybucyjne stosują uproszczone dochodzenie roszczeń na podstawie Prawa Energetycznego. Prawo to uprawnia bowiem spółki dystrybucyjne do dochodzenia roszczeń na drodze komorniczego postępowania egzekucyjnego, z pominięciem drogi sądowej. Według dostępnych informacji, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich i aczelnego ądu Administracyjnego, zapis art. 57 Prawa Energetycznego umożliwiający szybką egzekucję komorniczą, narusza co prawda art. 45 Konstytucji RP (powszechne prawo do sądu), jak i art. 64 (zasada równości praw majątkowych stron), ale wciąż jest stosowany. Po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2006 jest szansa na zmianę interpretacji art. 57 Prawa Energetycznego. Trybunał stwierdził bowiem, że artykuł ten jest zgodny z Konstytucją RP, ponieważ przed rozpoczęciem egzekucji nie wyklucza skierowania sprawy do sądu. W przypadku nielegalnego poboru gazu, spółki gazowe powołują się na 5 art. 278 Kodeksu Karnego (Ustawa z dnia 6 czerwca 1997). iestety okazuje się, że nie do końca paragraf ten jest jednoznacznie sformułowany, ponieważ ąd ajwyższy-izba Karna w Warszawie w postanowieniu z dnia 9 czerwca 2006 (sygn. Akt I KZP 14/06) odmówił podjęcia uchwały: Czy pojęcie energia użyte w art k.k. obejmuje kradzież gazu celem wytworzenia z niego energii cieplnej. Zachodzi zatem pytanie, czy w przypadku nielegalnego poboru gazu dochodzenie roszczeń przyjmuje charakter sporu cywilnoprawnego? Jeśli tak, to sposób postępowania m.in. w takim przypadku zaproponowano w dalszej części artykułu. W myśl znanego powiedzenia: lepiej zapobiegać niż leczyć należałoby się zastanowić jednak w pierwszej kolejności nad eliminowaniem zjawiska nielegalnego poboru gazu z wykorzystaniem magnesów neodymowych. W drugim etapie, jeżeli dochodzi już do procesu sądowego, dobrze byłoby mieć niezbity dowód na fakt stosowania magnesów neodymowych przez odbiorcę gazu. Celem artykułu jest przedstawienie i porównanie różnych rozwiązań technicznych wykrywania działania pola magnetycznego, w tym opartych na zjawisku Halla, zmian struktury domenowej paskowej oraz zmian struktury domenowej znaków geometrycznych. 2. Podstawowe informacje o magnesach ziem rzadkich Rozwój grupy magnesów na bazie pierwiastków ziem rzadkich datuje się z początkiem lat 80 XX wieku, kiedy to japońska firma umitomo uzyskała ochronę patentową związków metalicznych między ferromagnetycznym kobaltem (Co) i samarem (m), a także ferromagnetycznym żelazem (Fe) i neodymem (d), z dodatkiem boru (B). 1

3 Ze względu na fakt, że samar i neodym należą do pierwiastków rzadko występujących w przyrodzie, nazywamy je pierwiastkami ziem rzadkich i na tej podstawie przyjęto nazywać magnesy z tymi pierwiastkami, magnesami ziem rzadkich. Magnesy o składzie d 2 Fe 14 B są tańsze od m 2 Co 17 (ze względu na brak drogiego kobaltu) oraz posiadają lepsze właściwości magnetyczne, tym samym są bardziej rozpowszechnione. Magnesy typu dfeb charakteryzują się bardzo dużymi gęstościami energii, rzędu kj/m 3 (rys. 1a). Obecność magnesów neodymowych na rynku spowodowała znaczny postęp techniczny (np. miniaturyzację wielu produktów i zwiększenie ich efektywności). tosuje się je w wielu urządzeniach, takich jak: komputerowe dyski twarde, silniki i prądnice prądu stałego, magnetyzery, separatory i ruszty magnetyczne, chwytaki, sprzęgła magnetyczne, zatrzaski magnetyczne, systemy zamocowań, itp. Duża gęstość energii magnesów neodymowych, ich niska cena oraz ogólna dostępność, znacznie ułatwiają rozprzestrzenianie się zjawiska nielegalnego wykorzystywania magnesów do blokowania urządzeń pomiarowych. a) b) Rok Rys. 1. Porównanie wybranych parametrów magnesów a) zmiany gęstości energii (BH) max od 1880 roku, b) ilustracja objętości magnesu wytwarzającego indukcję magnetyczną 0,1 T w odległości 5 mm od bieguna; V objętość magnesu, B r indukcja remanentu 2

4 Mimo niezwykłego wręcz wzrostu gęstości energii magnesów na przestrzeni ostatnich 30 lat (rys. 1a) proces rozwoju tej grupy materiałowej daleki jest od ukończenia. Wartość indukcji remanentu magnesów neodymowych B r = 1,4 T jest obecnie najwyższa, spośród całej grupy magnesów. Prezentowane na rysunku 1b dane ukazują jeszcze jedną cechę materiałową: do wytworzenia pola magnetycznego o indukcji 0,1 T w odległości 5 mm od powierzchni czołowej osiowo magnesowanych walców, dla magnesu dfeb potrzebna jest znacznie mniejsza objętość, niż dla magnesu ferrytowego. Fakt ten przekłada się na różny poziom wytwarzanych wartości natężeń pól magnetycznych przy tej samej objętości magnesów, co ilustruje rysunek 2. Rys. 2. Zmiany natężenia pola magnetycznego H w funkcji odległości od podstawy magnesów walcowych: neodymowego 48 (D40 x H25 mm) i ferrytowego F30 (D40 x H24 mm) Zachowanie się materiałów w polu magnetycznym opisuje poniższy wzór: B = µ r µ 0 H, T (1) gdzie: B indukcja magnetyczna [T], µ r przenikalność magnetyczna względna materiału, µ 0 12, [H/m] przenikalność magnetyczna próżni, H natężenie pola magnetycznego [A/m]. W zależności od tego, jak ciało zachowuje się po umieszczeniu go w polu magnetycznym, można zaliczyć je do odpowiedniej grupy materiałów, zgodnie z następującymi typami uporządkowania atomowego: diamagnetyki materiały osłabiające działanie zewnętrznego pola magnetycznego (np. złoto, miedź, ołów, rtęć, cynk, woda, grafit), paramagnetyki materiały wykazujące znikome własności magnetyczne w zewnętrznym polu magnetycznym (np. aluminium, platyna, powietrze), ferromagnetyki materiały wykazujące silne właściwości magnetyczne w zewnętrznym polu magnetycznym (np. żelazo, nikiel, kobalt i ich stopy). 3

5 ajbardziej popularnym paramagnetykiem jest powietrze. Jego przenikalność względna µ r jest bardzo bliska jedności i dlatego też zależność (1) dla powietrza jest liniowa, i wzór (1) ulega uproszczeniu do postaci: B µ H [T] (2) = 0 Jeżeli znane jest natężenie pola magnetycznego H w punkcie odległym od powierzchni magnesu, to łatwo jest określić zależność ilościową pomiędzy indukcją magnetyczną, a natężeniem pola magnetycznego w tym punkcie (równanie (2)). Dla ułatwienia interpretacji dalszej części artykułu, posłużono się przeliczeniem z wykorzystaniem zamiany jednostek pochodnych na ich krotności, co prowadzi do przelicznika: B [mt] = 1,257 H [ka/m] (3) ilne pole magnetyczne, np. od magnesów neodymowych, prowadzi do zmian orientacji atomów żelaza w krwi i przy długotrwałym oddziaływaniu nie pozostaje bez wpływu na zdrowie człowieka. Dopuszczalny (długotrwały) poziom oddziaływania stałego pola magnetycznego na organizm ludzki wynosi H = A/m w miejscach ogólnie dostępnych dla ludności lub H = A/m na stanowisku pracy przez 8 godzin. Granicą strefy niebezpiecznej, rozumianej jako obszar, w którym przebywanie pracowników jest zabronione jest natężenie pola H = A/m. Gdy ekspozycja o działaniu miejscowym dotyczy wyłącznie kończyn, dopuszcza się zwiększone ich narażenie na pola magnetyczne o natężeniach 5 razy większych, od dopuszczalnego dla całego ciała, z równoczesnym dopuszczeniem dozy dla kończyn 25 razy większej od dozy dla całego ciała. Dopuszczalna doza dla całego ciała w przypadku stałego pola magnetycznego wynosi 512 ka 2 h/m 2. Osoba posiadająca bezpośredni kontakt fizyczny z magnesem neodymowym narażona jest na działanie pola magnetycznego o natężeniu ok A/m (rys. 2). Jeśli magnes o takim natężeniu pola magnetycznego trzymany jest w ręce, to dopuszczalna doza absorbowana jest w 5,5 minuty. Okoliczność ta, jak również możliwość urazów mechanicznych, nie są zazwyczaj brane pod uwagę przez przeciętnego użytkownika pojedynczego magnesu. Do popularyzacji cech użytkowych magnesów neodymowych wykorzystywane są strony internetowe firm importowych, internetowe fora dyskusyjne, a nawet stragany, jak również bezpośredni handel w domach i mieszkaniach (połączony zazwyczaj z pokazem instruktażowym, wykonywanym w kameralnych warunkach). Wzrost dostępności magnesów neodymowych jest widoczny po coraz to szerszej ofercie handlowej oraz po liczbie coraz to lepiej wykształconych sprzedawców, głównie na giełdach samochodowych i bazarach. Pomimo szerokiej akcji informacyjnej organizowanej przez zakłady gazowe, energetyczne, spółdzielnie mieszkaniowe oraz zakłady wodociągowe - mającej na celu wyeliminowanie zjawiska kradzieży mediów - popyt na magnesy ciągle rośnie. Reasumując, rozwój technologii wytwarzania magnesów ziem rzadkich przyczynia się do rozwoju technicznego produktów, a w niektórych przypadkach wymusza wręcz zmiany konstrukcyjne w istniejących już urządzeniach technicznych. Dotyczy to m.in. wielu typów przekładników prądowych, liczników energii elektrycznej, wody, a także gazu, które poddane oddziaływaniu silnych, zewnętrznych pól magnetycznych nie rejestrują poprawnie poboru właściwych im mediów. 4

6 3. Wykorzystanie elektronicznych przyrządów z czujnikami pola magnetycznego i pasywnych wskaźników pola magnetycznego do kontroli ingerencji magnesami neodymowymi na urządzenia pomiarowe 3.1. Zjawisko magnetyzmu szczątkowego i jego pomiar miernikami z hallotronowymi czujnikami pola magnetycznego Materiały ferromagnetyczne dzielą się na twarde, półtwarde oraz miękkie. Ferromagnetyki miękkie charakteryzują się największymi wartościami przenikalności magnetycznej względnej µ r. Umieszczenie materiału ferromagnetycznego w zewnętrznym polu magnetycznym (np. w polu magnesu stałego) o natężeniu H powoduje powstanie wewnątrz tego materiału indukcji B, zgodnie ze wzorem (1). Osiągnięcie przez ferromagnetyk maksymalnej indukcji B s jest równoznaczne z wprowadzeniem go w stan nasycenia, wówczas µ r 1. Jeżeli obniżać się będzie wartość natężenia pola magnetycznego H, np. poprzez oddalenie źródła tego pola, to wartość indukcji B w materiale ferromagnetycznym również będzie ulegała zmniejszaniu. Jednak, gdy zewnętrzne pole magnetyczne zaniknie całkowicie (H = 0), to ferromagnetyk nadal charakteryzował się będzie pewną wartością indukcji magnetycznej (B 0), zwaną pozostałością magnetyczną, indukcją remanentu (resztkową) B r, czy też magnetyzmem szczątkowym. Dla bardzo miękkich ferromagnetyków zjawisko to zanika w krótkim okresie czasu, nawet gdy materiał nie został rozmagnesowany i cechą taką powinny charakteryzować się materiały na ekrany magnetyczne. Jednak dla większości ferromagnetyków namagnesowanie szczątkowe jest trwałe. Ferromagnetyki miękkie wykorzystywane są w urządzeniach magnetycznych, jako magnetowody, ekrany magnetyczne, itp. Ferromagnetyki półtwarde stosowane są do produkcji nośników pamięci takich jak: taśmy magnetofonowe, magnetowidowe, karty magnetyczne. Ferromagnetyki twarde zachowują stan namagnesowania pomimo zmian zewnętrznego pola magnetycznego, z tego też względu wykorzystywane są do wyrobu magnesów trwałych. Jako jeden z przykładów na występowanie zjawiska magnesowania szczątkowego przedstawić można gazomierz poddany działaniu zewnętrznego pola magnetycznego, pochodzącego np. od magnesu neodymowego dfeb. Obudowa gazomierza może charakteryzować się pozostałością magnetyczną, ponieważ jest wykonana ze stali, a stal jest materiałem ferromagnetycznym Wskaźnik magnesów neodymowych W celu określania stanu namagnesowania gazomierzy stosuje się elektroniczny wskaźnik magnesów neodymowych (w.m.n.). Przyrząd ten wyposażony jest w czujnik pola magnetycznego. Zasada działania w.m.n. polega na wykrywaniu obecności pola magnetycznego, z progiem czułości zadziałania ustawionym przez producenta (0,25 mt w testowanym egzemplarzu). tan przekroczenia wartości progowej sygnalizowany jest zaświeceniem czerwonej diody z jednoczesnym emitowaniem sygnału dźwiękowego. Przyrząd nie posiada klasy pomiarowej i jest jedynie wskaźnikiem bez możliwości rejestracji wyniku. Wgłębiając się bardziej w tematykę magnesowania szczątkowego oraz biorąc pod uwagę doświadczenia i badania własne oraz opinie wielu użytkowników, można przedstawić następujące wnioski płynące ze stosowania wskaźnika magnesów neodymowych: 1. Wskaźnik magnesów neodymowych zadziała prawidłowo, tzn. przyrząd nie będzie sygnalizował pozostałości magnetycznej, jeżeli magnes nie był przykładany do 5

7 gazomierza lub będzie sygnalizował pozostałość magnetyczną, gdy magnes był przykładany i namagnesował gazomierz. Dokonujący pomiaru musi mieć wówczas pewność, że wszystkie gazomierze na sieci nie były namagnesowane (np. sprawdzając je podczas wymiany na nowe, bądź legalizowane) przed ich zainstalowaniem. Dopiero wtedy, znając historię gazomierza, można ewentualnie wysnuwać wnioski ze wskazań w.m.n. iestety prawie we wszystkich przypadkach zakład gazowniczy nie zna historii gazomierza i każdy jego użytkownik może podważyć oskarżenie, bo jak udowodnić, że gazomierz nie był namagnesowany przed montażem na sieci (posiadał pozostałość magnetyczną)? 2. iezależnie od przedstawionych powyżej uwag, rozważyć należy kilka innych możliwości. Załóżmy, że znamy historię gazomierza, tj. fakt, że nie był namagnesowany przed montażem na sieci. Zgodnie z pkt. 1, wskaźnikiem magnesów neodymowych powinniśmy zawsze wykryć fakt użycia magnesu (namagnesowania gazomierza). ie jest to niestety prawdą, ponieważ może się zdarzyć, że odbiorca gazu po każdym użyciu magnesu lub przed każdą wizytą inkasenta dokonuje rozmagnesowania gazomierza. Wydawałoby się nawet, że nie każdy ma dostęp do urządzeń zwanych demagnetyzerami. Jednakże, nawet w warunkach domowych, istnieje łatwa możliwość wykonania demagnetyzera elektromagnetycznego. Wystarczy w tym celu dokonać prostych modyfikacji w urządzeniu, które służy do innego celu, a je akurat posiadamy (rys. 3). Jest jeszcze o wiele łatwiejsza metoda usunięcia magnetyzmu szczątkowego z namagnesowanego gazomierza. W dodatku, może to zrobić każdy, wykorzystując do tego celu magnes neodymowy, którym blokuje gazomierz. Jak na ironię, w tym momencie inwestycja poniesiona na zakup magnesu okazuje się podwójnie opłacalna. Rys. 3. Prosty demagnetyzer wykonany w warunkach domowych 3. Okazuje się, że wiele przedmiotów stalowych w naszym otoczeniu, np.: stalowe nogi krzesła, stołu, stalowe rurki instalacji gazowej, CO, wodociągowej, itp., wykazuje szczątkowy stan namagnesowania, znacznie przekraczający próg czułości zadziałania wskaźnika magnesów neodymowych. Przykładowy pomiar instalacji CO w mieszkaniu wskazuje wartości od 0 do ponad 1 mt, w zależności od miejsca pomiaru. Wskaźnik magnesów neodymowych, po przyłożeniu do tych przedmiotów wykaże ich namagnesowanie, ale jak zinterpretuje to osoba posługująca się w.m.n.? Czy ktokolwiek będzie śmiał sądzić, że do wszystkich tych przedmiotów przykładany był magnes neodymowy (w jakim celu)? Co więcej, magnetyzm szczątkowy nie powstaje wyłącznie w przypadku, gdy źródłem pola magnetycznego jest magnes. Jako przykład można przytoczyć znane zjawisko magnesowania końcówki wkrętaka lub innych narzędzi: kluczy, nożyczek, itp., 6

8 i przyciągania przez nie, po pewnym czasie pracy, elementów takich jak: śrubki, nakrętki, spinacze biurowe, i to pomimo braku kontaktu narzędzia z jakimkolwiek magnesem. Otóż elementy stalowe magnesują się również poprzez naprężenia, drgania (np. rur w ziemskim polu magnetycznym), a także poprzez ich obróbkę mechaniczną. Zdarzyć się mogą nawet przypadki, że fabrycznie nowy gazomierz charakteryzował się będzie mierzalnym stanem namagnesowania szczątkowego. awet jeśli producent zapewniłby dostawę gazomierzy rozmagnesowanych, to zawsze istnieje prawdopodobieństwo namagnesowania stalowej obudowy gazomierza, przypadkowo polem magnetycznym, które znalazło się w pobliżu, zanim gazomierz zostanie zainstalowany na sieci Hallotronowy miernik pola magnetycznego Metoda wykrywania stanu namagnesowania gazomierza za pomocą hallotronowego miernika pola magnetycznego (zwanego również teslomierzem) jest dokładnie taka sama jak opisana wcześniej za pomocą wskaźnika magnesów neodymowych i różni się tylko tym, że przyrząd pomiarowy posiada klasę pomiarową oraz wizualizację wyniku mierzonej wielkości fizycznej. tąd też przypadki i wątpliwości opisane w rozdziale dotyczą również tego przyrządu. Wielkość fizyczna, którą mierzy teslomierz to indukcja magnetyczna B. Pomiar odbywa się za pomocą czujnika Halla umieszczonego w końcówce sondy pomiarowej. Model miernika wyposażony jest w wyświetlacz podający wartość indukcji magnetycznej w mt (militeslach) rys. 4. Przyrząd wykorzystywany jest do różnorodnych pomiarów magnetycznych ale, ze względu na stosowanie magnesów neodymowych do blokowania wskazań urządzeń rozliczających media, został on również zastosowany do pomiaru indukcji resztkowej. W tym przypadku niebezpieczeństwo tkwi nie tyle w samym pomiarze, co w niewłaściwej interpretacji jego wyników. Rys. 4. Hallotronowy miernik pola magnetycznego Hallotronowe mierniki, ze względu na cenę ok. 3-krotnie wyższą niż cena wskaźnika magnesów neodymowych są rzadziej wykorzystywane. Pomimo różnicy cenowej, za zakupem teslomierza przemawia do użytkowników dokładność pomiaru i jego wizualizacja. Bez względu na wielkość stanu namagnesowania gazomierza, wskaźnik magnesów neodymowych zadziała powyżej ustawionego progu czułości, z kolei teslomierz pokaże konkretną wielkość pola magnetycznego, przy czym jego zakres pomiarowy zaczyna się od 0,01 mt, a kończy na wartości 1999 mt. ależy tutaj wspomnieć, że pole magnetyczne Ziemi waha się w granicach od 0,03 mt do 0,06 mt. 7

9 W przypadku sprawdzania stanu namagnesowania gazomierza z wykorzystaniem hallotronowego miernika pola magnetycznego, często się zdarza, że osoba dokonująca pomiaru nie zna zagadnień z dziedziny magnetyzmu i nie potrafi zinterpretować wskazań przyrządu, albo interpretacja jest niewłaściwa. pośród szeregu przebadanych przez autora, za pomocą teslomierza gazomierzy wielu producentów, nietrudno też dostrzec, że każdy model gazomierza charakteryzuje się, po wcześniejszym przyłożeniu magnesu neodymowego, odmiennym poziomem namagnesowania. Ponadto, sam pomiar konkretnej części obudowy gazomierza związany jest z odnotowaniem wartości pośrednich pomiędzy wskazaniem minimalnym, a maksymalnym. Podczas pomiaru wartości te zmieniają się w dość znacznym zakresie, w zależności od miejsca przyłożenia sondy pomiarowej do powierzchni gazomierza Pomiar stanu namagnesowania gazomierzy w praktyce W każdym przypadku rzekomego wykrycia namagnesowanego gazomierza, zanim dojdzie do podpisania protokołu z przeprowadzonego badania, sprawdzić należy rachunki opłat za zużycie gazu z poprzednich okresów rozliczeniowych. Jeśli nie ma rażąco niskiej różnicy w zużyciu gazu, nie powinno wyciągać się żadnych konsekwencji, tym bardziej, że jak wynika z powyższego wskaźnik magnesów neodymowych ani teslomierz nie są w stanie jednoznacznie wskazać wyłącznie te gazomierze, w których rzeczywiście wystąpiła ingerencja magnesem neodymowym. Ponadto, nawet obniżone zużycie gazu względem poprzednich okresów rozliczeniowych, nie musi być również jednoznacznie interpretowane z nielegalnym poborem i nie może stanowić dowodu w sprawie sądowej. Dowodu takiego nie może stanowić też fakt zadziałania wskaźnika magnesów neodymowych, czy wskazania teslomierza, z powodu przytoczonych uwag w pkt. 1 i 3 rozdziału Co prawda producent hallotronowego miernika jest w stanie wykazać się odpowiednimi certyfikatami, ale chociaż przyrząd mierzy prawidłowo, to nieprawidłowa może być interpretacja wyników pomiaru. Z uwag wielu pracowników zakładów gazowych wynika, że przyrządy do pomiaru stanu namagnesowania często wykorzystywane są do wstępnej selekcji gazomierzy, które zostały prawdopodobnie poddane działaniu magnesów neodymowych i wg ich opinii powinny zostać wymienione na jednostki nowego typu (odporne magnetycznie). ie jest to jednak dobra metoda z ekonomicznego punktu widzenia. Okazuje się bowiem, że wiele z wymienionych gazomierzy nie musiało być narażanych magnesami, a zadziałanie przyrządu było uwarunkowane innymi czynnikami. Tym bardziej nieekonomiczne jest, gdy wymieniany gazomierz ma ważną cechę legalizacyjną i mógłby jeszcze pracować przez pewien okres czasu. Zdarzają się również przypadki, że spółki gazowe odsyłają namagnesowane gazomierze do laboratoriów lub firm świadczących usługi w dziedzinie magnetyzmu, w celu zbadania stanu ich namagnesowania i wydania opinii o użyciu magnesu neodymowego. Profesjonalna firma powinna podjąć się takiego badania tylko wówczas, gdy zleceniodawcy przedstawi wyłącznie zmierzone wartości indukcji magnetycznej (teslomierzem), bez wyciągania wniosków o nielegalnym poborze. Wtedy jednak taka ekspertyza nie będzie przydatna dla strony zlecającej pomiar. Jeżeli laboratorium określi indukcję resztkową gazomierza przekazanego do badań i porówna z indukcją resztkową gazomierza rozmagnesowanego, stwierdzając podwyższoną wartość w pierwszym przypadku, to opinia z badań będzie rzetelna tylko wówczas, gdy we wnioskach uwzględni się zapisy pkt. 1 i 3, rozdziału Z oczywistych względów zazwyczaj nie wydaje się jednoznacznej opinii na piśmie, że istniejące namagnesowanie pochodzi od magnesu neodymowego i związane było z nielegalnym poborem gazu pomimo, że często po zarysowaniach lakieru obudowy można określić jakiej średnicy magnes był przykładany. 8

10 Odbiegając nieznacznie od tematu, należy zwrócić uwagę na fakt, aby dostarczany do ekspertyzy gazomierz był zabezpieczony magnetycznie podczas transportu (np. zamknięty w skrzynce, stanowiącej ekran magnetyczny) tak, aby pole magnetyczne mogące znaleźć się przypadkowo w pobliżu nie miało wpływu na stan namagnesowania gazomierza. Przytoczony przykład wydaje się być absurdalnym, lecz niestety odnotowano już taki przypadek w jednym z zakładów energetycznych, gdzie pomimo jednoznacznej ekspertyzy laboratorium, stwierdzającej użycie magnesu neodymowego (inna konstrukcja i zasada działania indukcyjnego licznika energii elektrycznej niż gazomierza), energetyka przegrała proces sądowy ze względu na przedstawiony powyżej argument. Często się zdarza, że liczy się na efekt psychologiczny działania wskaźnika magnesów neodymowych lub teslomierza (w formie straszaka ) zakładając, że wystraszeni odbiorcy gazu, którzy rzeczywiście używali magnesu, przyznają się do jego użycia. Przeciwni takim praktykom są odbiorcy uczciwi, u których wykryto namagnesowane gazomierze, nie wiedząc często, gdzie szukać pomocy, aby dowieść swojej niewinności. Większość tego typu spraw kończy się na wymianie gazomierza, ale niektóre z nich mogą mieć swój finał w sądzie, gdzie niesłusznie oskarżeni mogą zarzucić pomówienie dostawcy gazu na podstawie art Kodeksu Karnego (Ustawa z dnia 2 sierpnia 1997 r.). a uwagę zasługuje także inna okoliczność. Przyłożenie słabego pola magnetycznego do obudowy gazomierza, pochodzącego np. od magnesu ferrytowego nie spowoduje zablokowania pomiaru. Magnes ferrytowy, np. pozyskany z głośnika (rys. 5), tak jak magnes neodymowy namagnesuje elementy stalowe. Oczywiście, w przypadku pomiaru pozostałości magnetycznej wskaźnikiem magnesów neodymowych niemożliwe jest określenie źródła pola, które do tego namagnesowania doprowadziło, ale również za pomocą hallotronowego miernika pola magnetycznego niemożliwe jest dokonanie takiego określenia. Z przeprowadzonych pomiarów wynika jednoznacznie, że zmierzone teslomierzem wartości pozostałości magnetycznej w danym punkcie obudowy gazomierza, są na porównywalnym poziomie bez względu na rodzaj przyłożonego wcześniej magnesu (neodymowego lub ferrytowego) i trudno jest, opierając się na takim pomiarze, wykazać ze stuprocentową pewnością, że na gazomierz podziałano polem magnetycznym o wartości natężenia porównywalnej z wartością natężenia pola magnetycznego magnesów neodymowych. Rys. 5. Magnes ferrytowy pozyskany z głośnika; wartość natężenia pola magnetycznego na powierzchni H = 74 ka/m 9

11 3.3. Zasada działania pasywnych wskaźników pola magnetycznego Wewnątrz materiału ferromagnetycznego znajdują się obszary (zwane domenami), które namagnesowane są do nasycenia. W niektórych ferromagnetykach miękkich, np. rdzeniach silników elektrycznych, czy transformatorów, struktura ta co do kształtu jest niezwykle rozbudowana. Magnesy z kolei stanowią bryły namagnesowane jednokierunkowo, tj. charakteryzują się silnymi zewnętrznymi biegunami magnetycznymi. Ukierunkowane pole magnetyczne magnesu oddziałuje z kolei na różne urządzenia pomiarowe, które znajdują się w jego pobliżu. Zasada działania wskaźników o dowolnej strukturze magnetycznej wielodomenowej (paskowej lub figur geometrycznych) polega na zmianie ukształtowania tej struktury przy działaniu odpowiednio silnego pola magnetycznego. Dlatego zbliżenie magnesu do wskaźnika o strukturze magnetycznej, jak na rysunkach 6b-e, powoduje jej zmianę do struktury jednodomenowej (rys. 6a). a) struktura jednodomenowa b) struktura dwudomenowa 0 lub 180 c) struktura wielodomenowa 0 lub 180 d) struktura wielodomenowa 90 e) struktura wielodomenowa 45 Rys. 6. Przykładowe struktury magnetyczne (domenowe) materiałów magnetycznie twardych Pasywne wskaźniki pola magnetycznego o strukturze magnetycznej paskowej Paskowa struktura domenowa wskaźnika, wykonanego najczęściej z gumy magnetycznej, uzyskiwana jest przez magnesowanie w układzie wielobiegunowym. Materiał ten przeznaczony jest do celów reklamowych (np. nalepki magnetyczne na samochodach, lodówkach), w przypadku prostych wskaźników pola magnetycznego zostaje bezpośrednio wykorzystany w niezmienionej strukturze magnetycznej. truktura ta widoczna jest po przyłożeniu do ich powierzchni specjalnego czytnika foliowego, który odpowiednio polaryzuje się w polu magnetycznym (rys. 7). Wskaźnik pola magnetycznego, w postaci paska gumy magnetycznej, naklejany jest na urządzeniu pomiarowym. astępnie naklejana jest na niego etykieta plombowa z numerem seryjnym. Jeżeli na wskaźnik zadziała odpowiednio silne pole magnetyczne, rzędu 330 ka/m, to jego struktura wielodomenowa (rys. 6d) ulegnie przemagnesowaniu do 10

12 struktury jednodomenowej (rys. 6a). Jest to widoczne na czytniku z folii jako zanik jasnych pasków. Ze względu na ogólną dostępność gumy magnetycznej oraz naklejek plombowych z możliwością ich łatwego nadrukowania, a także łatwością odtwarzania w warunkach domowych struktury paskowej, tego typu wskaźniki nie mogą być w pełni skuteczne. czytnik zewnętrzny wskaźnik magnetyczny paskowa struktura domenowa naklejka plombowa Rys. 7. Pasywny wskaźnik pola magnetycznego z obrazem paskowej struktury domenowej Ponadto kontrola istnienia właściwej struktury domenowej wskaźnika (rys. 7) może być znacznie utrudniona w miejscach zaciemnionych, gdy do jego odczytu trzeba użyć równocześnie zewnętrznego czytnika foliowego, lusterka i latarki elektrycznej Pasywne wskaźniki pola magnetycznego o strukturze magnetycznej paskowej, o dużej czułości i czytniku wewnętrznym a rysunku 8 przedstawiono dwa różne rozwiązania wskaźników o strukturze paskowej, lecz wykonane na innym podłożu magnetycznym, niż wskaźniki przedstawione w pkt W rozwiązaniu, jak na rysunku 8a w charakterze podłoża ferromagnetycznego wykorzystano magnetodielektryki w postaci pianki magnetycznej, o grubości rzędu 2 mm i o strukturze magnetycznej paskowej. Ze względu na strukturę porowatą podłoża piankowego, uzyskane znaki magnetyczne w postaci pasków nie posiadają ostrych konturów, co może być utrudnieniem przy interpretacji zadziałania silnego pola. Poza tym, z czasem kontury te jeszcze bardziej rozmywają się, powodując ujednolicenie koloru na całym obszarze wskaźnika. W rozwiązaniu jak na rysunku 8b wykorzystuje się - jako materiał pamiętający strukturę domenową - ten sam materiał jaki jest stosowany na zewnętrzny czytnik foliowy, za pomocą którego dokonuje się odczytu wskaźników paskowych wykonanych z gumy magnetycznej (rys. 7). Wskaźnik ten charakteryzuje się dużą czułością i może być łatwo rozmagnesowany z dużej odległości od magnesu neodymowego. Dotyczy to nawet niewielkiego pola, pochodzącego np. od magnesu ferrytowego, co w rzeczywistości może prowadzić do sporów, wynikających z przypadkowego skasowania wskaźnika np. głośnikiem radiowym, a nie skutkującego nielegalnym poborem gazu. Ze względu na brak materiału magnetycznie twardego w takim wskaźniku, znaki magnetyczne (zazwyczaj paski) nie posiadają ostrych konturów i po rozmagnesowaniu wskaźnika, bardzo łatwo je odtworzyć. 11

13 Ogranicza to w bardzo poważnym stopniu wykorzystanie wskaźnika do stwierdzenia nielegalnego poboru gazu. a) b) Rys. 8. Pasywne wskaźniki pola magnetycznego: a) wskaźnik z pianki magnetycznej, b) wskaźnik wykonany z czytnika foliowego Pasywne wskaźniki pola magnetycznego o strukturze magnetycznej w postaci symetrycznych figur geometrycznych i czytniku wewnętrznym Pozbawione przytoczonych wad paskowych wskaźników pola magnetycznego są wskaźniki o strukturze domenowej w postaci znaków geometrycznych (rys. 9). ą one widoczne bez konieczności stosowania zewnętrznego czytnika, co ułatwia kontrolę stanu ich namagnesowania. M Rys. 9. Wskaźnik z elastomeru o strukturze magnetycznej w postaci znaków geometrycznych wraz z hologramem zabezpieczającym Rozwiązanie prezentowane na rysunku 9 oparte jest na zapisie magnetycznym relatywnie cienkich i elastycznych magnetodielektryków. posób ten umożliwia kształtowanie bardziej skomplikowanych struktur domenowych, niż przedstawionych na rysunkach 6, 7 i 8. Ze względu na odpowiednio dobrany kształt struktury domenowej oraz konstrukcję mechaniczną, wskaźniki te niemożliwe są do ponownego namagnesowania po skasowaniu ich magnesem neodymowym. Wynika to z warunku zachowania minimum energii wewnętrznej ferromagnetyka (bliższe omówienie tego zagadnienia przekracza zakres artykułu). Wykorzystanie układu domen w postaci kilku figur geometrycznych przykładowo trzech rodzajów (rys. 9), ale o różnym kształcie, ułożeniu i kolejności występowania stwarza dodatkowe możliwości personifikacji wskaźnika, stosownie do potrzeb. Zabieg personifikacji eliminuje praktycznie ekonomiczne uzasadnienie kosztów odtworzenia znaków pierwotnych przez nielegalnego producenta. Dodatkowo wskaźnik wyposażany jest w naklejkę plombową w postaci hologramu z odpowiednim nadrukiem, co stanowi lepsze zabezpieczenie niż w przypadku użycia zwykłej naklejki plombowej (rys. 7), której materiał jest ogólnie dostępny w sprzedaży. Czułość wskaźnika dobrana została tak (rys. 10), aby po skasowaniu jego struktury domenowej nie mogło być wątpliwości co do wpływu silnego, zewnętrznego pola magnetycznego na wskazania urządzenia pomiarowego. Znaki 12

14 geometryczne wskaźnika ulegają całkowitemu skasowaniu przy wartości natężenia pola magnetycznego ok. 330 ka/m (rys. 2), tj. wartości jaką charakteryzują się magnesy neodymowe. jh Cmax jh Cmin Rys. 10. Pole magnetyczne H w funkcji odległości od bieguna magnesu neodymowego 48 (D40 x H25 mm) oraz przedział natężenia koercji polaryzacji J H C magnetodielektryków (dane literaturowe) wykorzystanych do produkcji wskaźników ależy wspomnieć również, że od momentu umieszczenia wskaźnika pasywnego na urządzeniu pomiarowym, zaczyna się jego nowa historia. ie ma zatem znaczenia, czy gazomierz namagnesowany był wcześniej magnesem neodymowym. Indukcja remanentu B r namagnesowanych elementów, w zależności od typu gazomierza (i/lub wskaźnika), może mieć bowiem wartość nawet znacznie ponad 100 razy mniejszą niż wartość indukcji, która wymagana jest do przemagnesowania wskaźnika. Dopiero ponowne przyłożenie magnesu neodymowego do gazomierza, po zamontowaniu wskaźnika, spowoduje jego zadziałanie. Reasumując, jeżeli od momentu przeprowadzenia montażu lub kolejnej kontroli stanu wskaźników, wykryto ingerencję polem magnetycznym, łatwo można oszacować, w jakim okresie zjawisko to nastąpiło. 4. Czynności umożliwiające ograniczenie nielegalnego poboru gazu W celu ograniczenia nielegalnego poboru gazu, proponowany poniżej sposób postępowania związany jest z obserwacją zmiany stanu namagnesowania pasywnego wskaźnika pola magnetycznego. Działanie magnesu neodymowego jest widoczne poprzez rozmagnesowanie wskaźnika (rys. 6a). Jakakolwiek forma kradzieży gazu jest zjawiskiem nielegalnym i podlegać winna sankcjom (ekonomicznym lub nawet karnym), które to opisane zostały w Taryfie dla paliw gazowych (nr 1/2003, pkt. 6). Dlatego też spółki dystrybucyjne, chroniąc się przed nielegalnym poborem gazu powinny wprowadzić odpowiednie postępowanie z odbiorcami indywidualnymi na zasadzie porozumienia dotyczącego właściwej ochrony licznika. Tym bardziej, że zgodnie z Prawem Energetycznym art. 6 ust. 2 pkt. 3 przedstawicielom przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się dystrybucją paliw gazowych przysługuje prawo zbierania i zabezpieczania dowodów naruszania przez odbiorcę warunków używania układów pomiarowo-rozliczeniowych oraz warunków umowy zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym. Zgodnie z ust. 3 przedsiębiorstwo energetyczne może wstrzymać dostarczanie paliw gazowych, jeśli po przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpił nielegalny (niezgodny z warunkami umowy) pobór paliw gazowych. a rysunku 11 zaproponowano algorytm postępowania w przypadku wykrycia zadziałania silnym polem magnetycznym w bezpośredniej bliskości gazomierza. Zaproponowane postępowanie jest 13

15 działaniem prewencyjnym. Jeżeli jednak, pomimo poczynionych kroków prawnych i naruszenia zawartego porozumienia, wymagane byłoby rozstrzygnięcie sądowe, to w pierwszym rzędzie przedstawić należy dokumentację (np. fotograficzną) związaną ze stanem wskaźnika pola magnetycznego, następnie ewentualnie gazomierz zdjęty z sieci jako dowód w sprawie oraz odpowiedni dokument od producenta wskaźnika pola magnetycznego, potwierdzający minimalną wartość natężenia pola magnetycznego, którym podziałano na wskaźnik umieszczony na gazomierzu. Inną formą walki ze zjawiskiem nielegalnego poboru gazu na podstawie zadziałania wskaźnika pola magnetycznego może być wymiana gazomierza na gazomierz nowego typu, odporny magnetycznie. Oczywiście jest to o wiele bardziej ekonomiczna metoda, niż w przypadku pomiaru magnetyzmu szczątkowego, gdzie nie wszystkie wykryte przypadki namagnesowań związane są z blokowaniem gazomierzy magnesami neodymowymi. W przypadku pasywnego wskaźnika pola magnetycznego o odpowiednio dobranej czułości zadziałania, nie ma wątpliwości co do źródła pola magnetycznego, którym potraktowano gazomierz. Informacje od użytkowników wskaźników potwierdzają jednoznacznie, że zastosowanie wskaźnika pasywnego reagującego na pole magnesu neodymowego, zniechęca w wystarczającym stopniu dostatecznie dużą liczbę odbiorców, przyczyniając się do praktycznego wyeliminowania zjawiska nielegalnego poboru z wykorzystaniem magnesów neodymowych. 14

16 Instalacja wskaźników pasywnych na gazomierzu IE Odpowiedni zapis w umowie o dostawę gazu lub w aneksie do umowy TAK Akcja informacyjna (ulotka, informacja ustna), dotycząca celu instalacji wskaźników Zawarcie w umowie lub aneksie do umowy informacji o celu instalacji wskaźników i ustalenie warunków postępowania karnego za magnetyczne lub mechaniczne uszkodzenie wskaźnika Obserwacja wskaźników Obserwacja wskaźników kasowanie znaków magnetycznych wskaźnika lub uszkodzenie mechaniczne wskaźnika przez odbiorcę gazu IE IE kasowanie znaków magnetycznych wskaźnika lub uszkodzenie mechaniczne wskaźnika przez odbiorcę gazu TAK Środki zaradcze, np. wymiana gazomierza na odporny magnetycznie TAK kuteczna egzekucja kary wynikającej z umowy lub aneksu do umowy o dostawę gazu TAK IE kierowanie sprawy na drogę sądową, w związku ze stwierdzeniem faktu wykrycia naruszenia przez odbiorcę gazu warunków używania układu pomiaroworozliczeniowego/warunków umowy, co równoznaczne jest z nielegalnym poborem Przedstawienie dowodu rzeczowego, np. gazomierza i/lub fotografii gazomierza ze skasowanym wskaźnikiem, protokołu z przeprowadzonej kontroli, certyfikatu od producenta wskaźników, itp. Rys. 11. Algorytm postępowania przy instalacji pasywnych wskaźników pola magnetycznego 15

17 5. Podsumowanie i wnioski Metody pomiaru stanu namagnesowania gazomierzy (obecności pozostałości magnetycznej) nie są metodami uniwersalnymi. Gdyby nawet istniała możliwość jednoznacznego wykazania, że namagnesowanie gazomierza pochodzi wyłącznie od magnesu neodymowego i nastąpiło po okresie jego montażu na sieci, to istnieją też metody na dokonanie łatwego rozmagnesowania i usunięcia śladu ingerencji. tosowanie pomiaru pozostałości magnetycznej powoduje, że niektórzy nieuczciwi odbiorcy gazu przyznają się do blokowania gazomierzy magnesami, ale ci uczciwi są często niesłusznie oskarżani o takie praktyki. Proces sądowy wytoczony odbiorcy gazu przez dostawcę, ze względu na liczne wątpliwości wymienione w rozdziale 3.1.1, z góry skazany jest na przegraną. iestety, proces może być też wytoczony przez odbiorcę gazu o bezpodstawne oskarżenie. azwa wskaźnik magnesów neodymowych jest niewłaściwa, ponieważ przyrząd wykrywa również namagnesowanie pochodzące od magnesów ferrytowych, wytwarzających słabe pole magnetyczne, nie powodujące zaniżania wskazań poboru gazu przez gazomierz. Oddanie gazomierza do laboratorium mającego potwierdzić fakt jego namagnesowania nie daje jednoznacznej informacji o pochodzeniu tego namagnesowania. Przed podjęciem decyzji, co do zastosowanej metody walki ze zjawiskiem nielegalnego poboru gazu, rozważyć należy wszelkie aspekty ekonomiczne i techniczne. Przed podjęciem decyzji ochrony wszystkich urządzeń pomiarowych za pomocą pasywnych wskaźników pola magnetycznego celowe jest przeprowadzenie akcji pilotażowej. Zostało to uczynione przez wiele spółdzielni mieszkaniowych, zakładów wodociągowych i energetycznych, i przekonało ich zarządy o skuteczności eliminowania tą drogą omawianej patologii. Przed dokonaniem jednak właściwego wyboru pasywnego wskaźnika pola magnetycznego, należy wziąć pod uwagę kilka istotnych czynników: złożoność struktury domenowej wskaźnika powinna być na tyle skomplikowana, aby nie można było jej odtworzyć w warunkach domowych po przemagnesowaniu magnesem (niestety, pasywne wskaźniki o strukturze magnetycznej paskowej nie posiadają tej zalety), próg czułości zadziałania wskaźnika zaburzenie struktury domenowej wskaźnika musi jednoznacznie wskazywać, że zadziałano polem magnetycznym mającym wpływ na poprawność pomiaru gazomierza, opinia z badań producent wskaźników pola magnetycznego powinien posiadać niezależną opinię strony trzeciej z przeprowadzonych badań, potwierdzających czułość i powtarzalność zadziałania wskaźników przy przekroczeniu odpowiedniej wartości natężenia pola magnetycznego, łatwość odczytu wskaźnika powinien być czytelny nawet w trudno dostępnych i zaciemnionych miejscach. Decydując się na jedną z opisanych metod detekcji stosowania magnesów neodymowych, należy uwzględnić również skuteczność ochrony, w przeliczeniu na czas pracy urządzenia pomiarowego. Może się bowiem zdarzyć, że zastosowana metoda stanie się nieskuteczna po pewnym czasie, ponieważ odbiorcy nauczą się odtwarzać strukturę domenową paskową wskaźników w warunkach domowych lub rozmagnesowywać gazomierze, co w wielu przypadkach jest zagadnieniem technicznie prostym. Zalecana jest zatem daleko posunięta ostrożność w podejmowaniu decyzji wyboru właściwego rodzaju metody wykrywania użycia magnesów neodymowych do blokowania urządzeń pomiarowych. 16

Adam Kozłowski * yhcus7@poczta.onet.pl

Adam Kozłowski * yhcus7@poczta.onet.pl Adam Kozłowski * yhcus7@poczta.onet.pl DOŚWIADCZENIA WYNIKAJĄCE ZE STOSOWANIA METODY WYKRYWANIA STANU NAMAGNESOWANIA WODOMIERZY, JAKO PRÓBA WALKI ZE ZJAWISKIEM NIELEGALNEGO POBORU WODY Z WYKORZYSTANIEM

Bardziej szczegółowo

METODOLOGIA OGRANICZENIA ZANIŻANIA WSKAZAŃ POBORU WODY WYWOŁANYCH WYKORZYSTANIEM MAGNESÓW NEODYMOWYCH

METODOLOGIA OGRANICZENIA ZANIŻANIA WSKAZAŃ POBORU WODY WYWOŁANYCH WYKORZYSTANIEM MAGNESÓW NEODYMOWYCH Adam Kozłowski METODOLOGIA OGRAICZEIA ZAIŻAIA WKAZAŃ POBORU WODY WYWOŁAYCH WYKORZYTAIEM MAGEÓW EODYMOWYCH 1. Wprowadzenie Z analizy wielu informacji prasowych, radiowych i telewizyjnych, jak również publikacji

Bardziej szczegółowo

Właściwości magnetyczne materii. dr inż. Romuald Kędzierski

Właściwości magnetyczne materii. dr inż. Romuald Kędzierski Właściwości magnetyczne materii dr inż. Romuald Kędzierski Kryteria podziału materii ze względu na jej właściwości magnetyczne - względna przenikalność magnetyczna - podatność magnetyczna Wielkości niemianowane!

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy

Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy Ćwiczenie 13 Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy 13.1. Zasada ćwiczenia W uzwojeniu, umieszczonym na żelaznym lub stalowym rdzeniu, wywołuje się przepływ prądu o stopniowo zmienianej

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy

Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy Ćwiczenie E8 Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy E8.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar zależności B(I) dla cewki z rdzeniem stalowym lub żelaznym, wykreślenie krzywej

Bardziej szczegółowo

Magnetyzm. Magnesy trwałe.

Magnetyzm. Magnesy trwałe. Magnetyzm. Magnesy trwałe. Zjawiska magnetyczne od wielu stuleci fascynowały uczonych i wynalazców. Badanie tych zjawisk doprowadziło bowiem do wielu niezwykłych odkryć i powstania urządzeń, które zmieniły

Bardziej szczegółowo

POMIAR TEMPERATURY CURIE FERROMAGNETYKÓW

POMIAR TEMPERATURY CURIE FERROMAGNETYKÓW Ćwiczenie 65 POMIAR TEMPERATURY CURIE FERROMAGNETYKÓW 65.1. Wiadomości ogólne Pole magnetyczne można opisać za pomocą wektora indukcji magnetycznej B lub natężenia pola magnetycznego H. W jednorodnym ośrodku

Bardziej szczegółowo

Magnetyzm. Magnesy trwałe.

Magnetyzm. Magnesy trwałe. Magnetyzm. Magnesy trwałe. Zjawiska magnetyczne od wielu stuleci fascynowały uczonych i wynalazców. Badanie tych zjawisk doprowadziło bowiem do wielu niezwykłych odkryć i powstania urządzeń, które zmieniły

Bardziej szczegółowo

Promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy. Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych

Promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy. Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych Promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych Charakterystyka zjawiska Promieniowanie elektromagnetyczne jest

Bardziej szczegółowo

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab.

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab. Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć Dr hab. Paweł Żukowski Materiały magnetyczne Właściwości podstawowych materiałów magnetycznych

Bardziej szczegółowo

Stosunek Koercji do Indukcji magnetycznej, oraz optymalny punkt pracy magnesu

Stosunek Koercji do Indukcji magnetycznej, oraz optymalny punkt pracy magnesu MATERIAŁY MAGNETYCZNE Rodzaje Diamagnetyki, Paramagnetyki, Ferromagnetyki Ferrimagnetyki Diamagnetyki magnetyzują się w bardzo słabym stopniu w kierunku przeciwnym do kierunku działania zewnętrznego pola

Bardziej szczegółowo

Badanie pętli histerezy magnetycznej ferromagnetyków, przy użyciu oscyloskopu (E1)

Badanie pętli histerezy magnetycznej ferromagnetyków, przy użyciu oscyloskopu (E1) Badanie pętli histerezy magnetycznej ferromagnetyków, przy użyciu oscyloskopu (E1) 1. Wymagane zagadnienia - klasyfikacja rodzajów magnetyzmu - własności magnetyczne ciał stałych, wpływ temperatury - atomistyczna

Bardziej szczegółowo

Wykład FIZYKA II. 5. Magnetyzm

Wykład FIZYKA II. 5. Magnetyzm Wykład FIZYKA II 5. Magnetyzm Katedra Optyki i Fotoniki Wydział Podstawowych Problemów Techniki Politechnika Wrocławska http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka2.html ELEKTRYCZNOŚĆ I MAGNETYZM q q magnetyczny???

Bardziej szczegółowo

Własności magnetyczne materii

Własności magnetyczne materii Własności magnetyczne materii Dipole magnetyczne Najprostszą strukturą magnetyczną są magnetyczne dipole. Fe 3 O 4 Kompas, Chiny 220 p.n.e Kołowy obwód z prądem dipol magnetyczny! Wartość B w środku kołowego

Bardziej szczegółowo

PRACA INDUKCYJNEGO LICZNIKA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W OBECNOŚCI POLA SILNEGO MAGNESU TRWAŁEGO

PRACA INDUKCYJNEGO LICZNIKA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W OBECNOŚCI POLA SILNEGO MAGNESU TRWAŁEGO SYSTEMY POMIAROWE W BADANIACH NAUKOWYCH I W PRZEMYŚLE SP 2010 ŁAGÓW, 21-23.06.2010 PRACA INDUKCYJNEGO LICZNIKA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W OBECNOŚCI POLA SILNEGO MAGNESU TRWAŁEGO Eligiusz PAWŁOWSKI Politechnika

Bardziej szczegółowo

Momentem dipolowym ładunków +q i q oddalonych o 2a (dipola) nazwamy wektor skierowany od q do +q i o wartości:

Momentem dipolowym ładunków +q i q oddalonych o 2a (dipola) nazwamy wektor skierowany od q do +q i o wartości: 1 W stanie równowagi elektrostatycznej (nośniki ładunku są w spoczynku) wewnątrz przewodnika natężenie pola wynosi zero. Cały ładunek jest zgromadzony na powierzchni przewodnika. Tuż przy powierzchni przewodnika

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 15 WŁASNOŚCI MAGNETYCZNE MAGNESÓW TRWAŁYCH

WYKŁAD 15 WŁASNOŚCI MAGNETYCZNE MAGNESÓW TRWAŁYCH WYKŁAD 15 WŁASNOŚCI AGNETYCZNE AGNESÓW TRWAŁYC Przy wzbudzaniu pola magnetycznego za pomocą magnesów trwałych występuje pewna specyfika, związana z występowaniem w badanym obszarze maszyny zarówno źródła

Bardziej szczegółowo

Własności magnetyczne materii

Własności magnetyczne materii Własności magnetyczne materii Ośrodek materialny wypełniający solenoid (lub cewkę) wpływa na wartość indukcji magnetycznej, strumienia, a także współczynnika indukcji własnej solenoidu. Trzy rodzaje materiałów:

Bardziej szczegółowo

30/01/2018. Wykład XII: Właściwości magnetyczne. Zachowanie materiału w polu magnetycznym znajduje zastosowanie w wielu materiałach funkcjonalnych

30/01/2018. Wykład XII: Właściwości magnetyczne. Zachowanie materiału w polu magnetycznym znajduje zastosowanie w wielu materiałach funkcjonalnych Wykład XII: Właściwości magnetyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: Treść wykładu: 1. Wprowadzenie 2. Rodzaje magnetyzmu

Bardziej szczegółowo

Badanie rozkładu pola magnetycznego przewodników z prądem

Badanie rozkładu pola magnetycznego przewodników z prądem Ćwiczenie E7 Badanie rozkładu pola magnetycznego przewodników z prądem E7.1. Cel ćwiczenia Prąd elektryczny płynący przez przewodnik wytwarza wokół niego pole magnetyczne. Ćwiczenie polega na pomiarze

Bardziej szczegółowo

Badanie transformatora

Badanie transformatora Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne

Bardziej szczegółowo

Wykład XIII: Właściwości magnetyczne. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych

Wykład XIII: Właściwości magnetyczne. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Wykład XIII: Właściwości magnetyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: Treść wykładu: 1. Wprowadzenie 2. Rodzaje magnetyzmu

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO (19,PL <11) 62049

WZORU UŻYTKOWEGO (19,PL <11) 62049 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS OCHRONNY _. ^ZEMPLARZABJHMLiW WZORU UŻYTKOWEGO (19,PL

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ XVIIAmE 137/07 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 29 kwietnia 2008r. Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie: Przewodniczący: SSO Wanda Czajkowska Protokolant:

Bardziej szczegółowo

Lekcja 59. Histereza magnetyczna

Lekcja 59. Histereza magnetyczna Lekcja 59. Histereza magnetyczna Histereza - opóźnienie w reakcji na czynnik zewnętrzny. Zjawisko odkrył i nazwał James Alfred Ewing w roku 1890. Najbardziej znane przypadki histerezy występują w materiałach

Bardziej szczegółowo

Badanie transformatora

Badanie transformatora Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne

Bardziej szczegółowo

Pole magnetyczne. Magnes wytwarza wektorowe pole magnetyczne we wszystkich punktach otaczającego go przestrzeni.

Pole magnetyczne. Magnes wytwarza wektorowe pole magnetyczne we wszystkich punktach otaczającego go przestrzeni. Pole magnetyczne Magnes wytwarza wektorowe pole magnetyczne we wszystkich punktach otaczającego go przestrzeni. naładowane elektrycznie cząstki, poruszające się w przewodniku w postaci prądu elektrycznego,

Bardziej szczegółowo

Elektryczne właściwości materii. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej.

Elektryczne właściwości materii. Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej. Elektryczne właściwości materii Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W10) Szkoły Policealnej Zawodowej. Podział materii ze względu na jej właściwości Przewodniki elektryczne: Przewodniki I

Bardziej szczegółowo

INGERENCJA W UKŁAD POMIAROWY GAZOMIERZY. Robert Ulewicz Wydział Zarządzania Politechnika Częstochowska

INGERENCJA W UKŁAD POMIAROWY GAZOMIERZY. Robert Ulewicz Wydział Zarządzania Politechnika Częstochowska INGERENCJA W UKŁAD POMIAROWY GAZOMIERZY Robert Ulewicz Wydział Zarządzania Politechnika Częstochowska Energia, prosument, gazomierze? Kopalnie, oczyszczalnie ścieków, gorzelnie wszystkie te firmy mogą

Bardziej szczegółowo

Badanie transformatora

Badanie transformatora Ćwiczenie E9 Badanie transformatora E9.1. Cel ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. W ćwiczeniu przykładając zmienne napięcie do uzwojenia pierwotnego

Bardziej szczegółowo

Anna Szabłowska. Łódź, r

Anna Szabłowska. Łódź, r Rozporządzenie MŚ z dnia 30 października 2003r. W sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz.U. 2003 Nr 192 poz. 1883) 1 Anna Szabłowska

Bardziej szczegółowo

Pole magnetyczne w ośrodku materialnym

Pole magnetyczne w ośrodku materialnym Pole magnetyczne w ośrodku materialnym Ryszard J. Barczyński, 2017 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Pole magnetyczne w materii

Bardziej szczegółowo

MAGNETYZM. 1. Pole magnetyczne Ziemi i magnesu stałego.

MAGNETYZM. 1. Pole magnetyczne Ziemi i magnesu stałego. MAGNETYZM 1. Pole magnetyczne Ziemi i magnesu stałego. Źródła pola magnetycznego: Ziemia, magnes stały (sztabkowy, podkowiasty), ruda magnetytu, przewodnik, w którym płynie prąd. Każdy magnes posiada dwa

Bardziej szczegółowo

Pole magnetyczne Ziemi. Pole magnetyczne przewodnika z prądem

Pole magnetyczne Ziemi. Pole magnetyczne przewodnika z prądem Pole magnetyczne Własność przestrzeni polegającą na tym, że na umieszczoną w niej igiełkę magnetyczną działają siły, nazywamy polem magnetycznym. Pole takie wytwarza ruda magnetytu, magnes stały (czyli

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 47: Wyznaczanie indukcji magnetycznej cylindrycznych magnesów neodymowych.

Ćwiczenie nr 47: Wyznaczanie indukcji magnetycznej cylindrycznych magnesów neodymowych. Ćwiczenie nr 47: Wyznaczanie indukcji magnetycznej cylindrycznych magnesów neodymowych. Cel ćwiczenia: Wykorzystanie modelu Gilberta do wyznaczenia indukcji magnetycznej różnych magnesów neodymowych w

Bardziej szczegółowo

Elektromagnetyzm. pole magnetyczne prądu elektrycznego

Elektromagnetyzm. pole magnetyczne prądu elektrycznego Elektromagnetyzm pole magnetyczne prądu elektrycznego Doświadczenie Oersteda (1820) 1.Jeśli przez przewodnik płynie prąd, to wokół tego przewodnika powstaje pole magnetyczne. 2.Obecność oraz kierunek linii

Bardziej szczegółowo

Magnes kratowy łatwy do czyszczenia

Magnes kratowy łatwy do czyszczenia Magnes kratowy łatwy do czyszczenia Dane wyrobu: Wstęp: Karta wyrobu nr 506 Łatwy do czyszczenia magnesy kratowe, o wysokim natężeniu pola, firmy Eclipse Magnetics są niezwykle uniwersalne. Mogą być używane

Bardziej szczegółowo

Katedra Elektroniki ZSTi. Lekcja 12. Rodzaje mierników elektrycznych. Pomiary napięći prądów

Katedra Elektroniki ZSTi. Lekcja 12. Rodzaje mierników elektrycznych. Pomiary napięći prądów Katedra Elektroniki ZSTi Lekcja 12. Rodzaje mierników elektrycznych. Pomiary napięći prądów Symbole umieszczone na przyrządzie Katedra Elektroniki ZSTiO Mierniki magnetoelektryczne Budowane: z ruchomącewkąi

Bardziej szczegółowo

Zastrzeżony znak handlowy Copyright Institut Dr. Foerster 2010. Koercyjne natężenie pola Hcj

Zastrzeżony znak handlowy Copyright Institut Dr. Foerster 2010. Koercyjne natężenie pola Hcj Zastrzeżony znak handlowy Copyright Institut Dr. Foerster 2010 Koercyjne natężenie pola Hcj KOERZIMAT 1.097 HCJ jest sterowanym komputerowo przyrządem pomiarowym do szybkiego, niezależnego od geometrii

Bardziej szczegółowo

H a. H b MAGNESOWANIE RDZENIA FERROMAGNETYCZNEGO

H a. H b MAGNESOWANIE RDZENIA FERROMAGNETYCZNEGO MAGNESOWANIE RDZENIA FERROMAGNETYCZNEGO Jako przykład wykorzystania prawa przepływu rozważmy ferromagnetyczny rdzeń toroidalny o polu przekroju S oraz wymiarach geometrycznych podanych na Rys. 1. Załóżmy,

Bardziej szczegółowo

Pomiar rezystancji metodą techniczną

Pomiar rezystancji metodą techniczną Pomiar rezystancji metodą techniczną Cel ćwiczenia. Poznanie metod pomiarów rezystancji liniowych, optymalizowania warunków pomiaru oraz zasad obliczania błędów pomiarowych. Zagadnienia teoretyczne. Definicja

Bardziej szczegółowo

Pole magnetyczne Wykład LO Zgorzelec 13-01-2016

Pole magnetyczne Wykład LO Zgorzelec 13-01-2016 Pole magnetyczne Igła magnetyczna Pole magnetyczne Magnetyzm ziemski kompas Biegun północny geogr. Oś obrotu deklinacja Pole magnetyczne Ziemi pochodzi od dipola magnetycznego. Kierunek magnetycznego momentu

Bardziej szczegółowo

1. Bieguny magnesów utrzymują gwoździe, jak na rysunku. Co się stanie z gwoździami po zetknięciu magnesów bliższymi biegunami?

1. Bieguny magnesów utrzymują gwoździe, jak na rysunku. Co się stanie z gwoździami po zetknięciu magnesów bliższymi biegunami? 1. Bieguny magnesów utrzymują gwoździe, jak na rysunku. Co się stanie z gwoździami po zetknięciu magnesów bliższymi biegunami? A. wszystkie odpadną B. odpadną tylko środkowe C. odpadną tylko skrajne D.

Bardziej szczegółowo

LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 2004/2005 Zawody II stopnia

LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 2004/2005 Zawody II stopnia LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 004/005 Zawody II stopnia Zadanie doświadczalne Masz do dyspozycji: cienki drut z niemagnetycznego metalu, silny magnes stały, ciężarek o masie m=(100,0±0,5) g, statyw, pręty stalowe,

Bardziej szczegółowo

Lekcja 69. Budowa przyrządów pomiarowych.

Lekcja 69. Budowa przyrządów pomiarowych. Lekcja 69. Budowa przyrządów pomiarowych. Metrologia jest jednym z działów nauki zajmująca się problemami naukowo-technicznymi związanymi z pomiarami, niezależnie od rodzaju wielkości mierzonej i od dokładności

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY MAGNETYCZNIE MIĘKKIE. BADANIA WYBRANYCH WŁASNOŚCI MAGNETYCZNYCH

MATERIAŁY MAGNETYCZNIE MIĘKKIE. BADANIA WYBRANYCH WŁASNOŚCI MAGNETYCZNYCH 1 ĆWICZENIE 6B MATERIAŁY MAGNETYCZNIE MIĘKKIE. BADANIA WYBRANYCH WŁASNOŚCI MAGNETYCZNYCH 1. WPROWADZENIE Związek między natężeniem pola magnetycznego H [Am -1 ] a indukcją magnetyczną B [T] wyraża się

Bardziej szczegółowo

Z powyższej zależności wynikają prędkości synchroniczne n 0 podane niżej dla kilku wybranych wartości liczby par biegunów:

Z powyższej zależności wynikają prędkości synchroniczne n 0 podane niżej dla kilku wybranych wartości liczby par biegunów: Bugaj Piotr, Chwałek Kamil Temat pracy: ANALIZA GENERATORA SYNCHRONICZNEGO Z MAGNESAMI TRWAŁYMI Z POMOCĄ PROGRAMU FLUX 2D. Opiekun naukowy: dr hab. inż. Wiesław Jażdżyński, prof. AGH Maszyna synchrocznina

Bardziej szczegółowo

Zajęcia wprowadzające W-1 termin I temat: Sposób zapisu wyników pomiarów

Zajęcia wprowadzające W-1 termin I temat: Sposób zapisu wyników pomiarów wielkość mierzona wartość wielkości jednostka miary pomiar wzorce miary wynik pomiaru niedokładność pomiaru Zajęcia wprowadzające W-1 termin I temat: Sposób zapisu wyników pomiarów 1. Pojęcia podstawowe

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie GMR w dyskach twardych HDD i pamięci MRAM

Zastosowanie GMR w dyskach twardych HDD i pamięci MRAM Część 3 Zastosowanie GMR w dyskach twardych HDD i pamięci MRAM wiadomości wstępne krótka historia dysków od czasu odkrycia GMR rozwój głowic MR i GMR odczyt danych, ogólna budowa głowicy budowa i działanie

Bardziej szczegółowo

WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO

WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO Mirosław KAŹMIERSKI Okręgowy Urząd Miar w Łodzi 90-132 Łódź, ul. Narutowicza 75 oum.lodz.w3@gum.gov.pl WZORCOWANIE URZĄDZEŃ DO SPRAWDZANIA LICZNIKÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRĄDU PRZEMIENNEGO 1. Wstęp Konieczność

Bardziej szczegółowo

A. istnieniu siły elektrodynamicznej C. zjawisku indukcji elektromagnetycznej B. zjawisku indukcji magnetycznej D. namagnesowaniu zwojnicy

A. istnieniu siły elektrodynamicznej C. zjawisku indukcji elektromagnetycznej B. zjawisku indukcji magnetycznej D. namagnesowaniu zwojnicy PRĄD PRZEMIENNY Grupa A Imię i nazwisko... Klasa... 1. Prądnica działa dzięki: A. istnieniu siły elektrodynamicznej C. zjawisku indukcji elektromagnetycznej B. zjawisku indukcji magnetycznej D. namagnesowaniu

Bardziej szczegółowo

3. Przebieg ćwiczenia I. Porównanie wskazań woltomierza wzorcowego ze wskazaniami woltomierza badanego.

3. Przebieg ćwiczenia I. Porównanie wskazań woltomierza wzorcowego ze wskazaniami woltomierza badanego. Badanie woltomierza 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z rożnymi układami nastawienia napięcia oraz metodami jego pomiaru za pomocą rożnych typów woltomierzy i nabranie umiejętności posługiwania

Bardziej szczegółowo

Marek Szuba. Środowiskowe aspekty oddziaływania pól elektromagnetycznych w świetle ostatnich zmian w prawodawstwie polskim

Marek Szuba. Środowiskowe aspekty oddziaływania pól elektromagnetycznych w świetle ostatnich zmian w prawodawstwie polskim Biuro Konsultingowo-Inżynierskie EKO-MARK www.eko-mark.com.pl eko-mark@eko-mark.com.pl Marek Szuba Środowiskowe aspekty oddziaływania pól elektromagnetycznych w świetle ostatnich zmian w prawodawstwie

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie nr 34. Badanie elementów optoelektronicznych

Ćwiczenie nr 34. Badanie elementów optoelektronicznych Ćwiczenie nr 34 Badanie elementów optoelektronicznych 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z elementami optoelektronicznymi oraz ich podstawowymi parametrami, a także doświadczalne sprawdzenie

Bardziej szczegółowo

Siła magnetyczna działająca na przewodnik

Siła magnetyczna działająca na przewodnik Siła magnetyczna działająca na przewodnik F 2 B b F 1 F 3 a F 4 I siła Lorentza: F B q v B IL B F B ILBsin a moment sił działający na ramkę: M' IabBsin a B F 2 b a S M moment sił działający cewkę o N zwojach

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka mierników do badania oświetlenia Obiektywne badania warunków oświetlenia opierają się na wynikach pomiarów parametrów świetlnych. Podobnie jak każdy pomiar, również te pomiary, obarczone

Bardziej szczegółowo

Podstawy mechatroniki 5. Sensory II

Podstawy mechatroniki 5. Sensory II Podstawy mechatroniki 5. Sensory Politechnika Poznańska Katedra Podstaw Konstrukcji Maszyn Poznań, 20 grudnia 2015 Budowa w odróżnieniu od czujników indukcyjnych mogą, oprócz obiektów metalowych wykrywać,

Bardziej szczegółowo

PL 203378 B1 15.10.2007 BUP 21/07. Marek Kopeć,Kraków,PL Jarosław Krzysztofiński,Warszawa,PL Antoni Szkatuła,Rząska,PL Jan Tomaszewski,Warszawa,PL

PL 203378 B1 15.10.2007 BUP 21/07. Marek Kopeć,Kraków,PL Jarosław Krzysztofiński,Warszawa,PL Antoni Szkatuła,Rząska,PL Jan Tomaszewski,Warszawa,PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203378 (21) Numer zgłoszenia: 379409 (22) Data zgłoszenia: 07.04.2006 (13) B1 (51) Int.Cl. E21B 43/02 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

Materiały magnetycznie miękkie i ich zastosowanie w zmiennych polach magnetycznych. Jacek Mostowicz

Materiały magnetycznie miękkie i ich zastosowanie w zmiennych polach magnetycznych. Jacek Mostowicz Materiały magnetycznie miękkie i ich zastosowanie w zmiennych polach magnetycznych Jacek Mostowicz Plan seminarium Wstęp Materiały magnetycznie miękkie Podstawowe pojęcia Prądy wirowe Lepkość magnetyczna

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. PRZEMYSŁAW FILIPEK, Lublin, PL WUP 06/19. rzecz. pat.

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. PRZEMYSŁAW FILIPEK, Lublin, PL WUP 06/19. rzecz. pat. RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 232308 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 426279 (22) Data zgłoszenia: 09.07.2018 (51) Int.Cl. F04C 18/00 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

MAKIETA POLA MAGNETYCZNEGO [ BAP_2026370.doc ]

MAKIETA POLA MAGNETYCZNEGO [ BAP_2026370.doc ] MAKIETA POLA MAGNETYCZNEGO [ ] Prezentacja Wstęp Makieta prosta w użyciu, nie wymaga kontaktu z namagnesowanymi prętami. Produkt ten jest bardzo pomocny do wizualizacji linii pola magnetycznego w jednym,

Bardziej szczegółowo

Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii.

Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii. Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii. Kodeks postępowania karnego Art. 201. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność

Bardziej szczegółowo

CENNIK ENERGII ELEKTRYCZNEJ Nr 2/2018

CENNIK ENERGII ELEKTRYCZNEJ Nr 2/2018 CENNIK ENERGII ELEKTRYCZNEJ Nr 2/2018 PAL Sp. z o.o. obowiązujący od dnia 1 października 2018 roku zatwierdzony przez Zarząd PAL Sp. z o.o. uchwałą nr 4/2018 z dnia 24 września 2018 r. Tekst jednolity

Bardziej szczegółowo

Wykład FIZYKA II. 5. Magnetyzm. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak

Wykład FIZYKA II. 5. Magnetyzm.  Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Wykład FIZYKA II 5. Magnetyzm Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka2.html MAGNESY Pierwszymi poznanym magnesem był magnetyt

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizyki sezon 2 4. Pole magnetyczne 1

Podstawy fizyki sezon 2 4. Pole magnetyczne 1 Podstawy fizyki sezon 2 4. Pole magnetyczne 1 Agnieszka Obłąkowska-Mucha AGH, WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha Pola magnetycznego

Bardziej szczegółowo

Sylabus kursów MT stopień I: II: i SpecKol Sektory: Przemysłowe Utrzymania ruchu kolei Wersja 02/01.07.11

Sylabus kursów MT stopień I: II: i SpecKol Sektory: Przemysłowe Utrzymania ruchu kolei Wersja 02/01.07.11 Sylabus kursów MT 1/1 U L T R A ZAKŁAD BADAŃ MATERIAŁÓW 53-621 Wrocław, Głogowska 4/55, tel/fax + 48 71 3734188 52-404 Wrocław, Harcerska 42, tel. + 48 71 3643652 www.ultrasonic.home.pl tel. kom. + 48

Bardziej szczegółowo

Badanie histerezy magnetycznej

Badanie histerezy magnetycznej Badanie histerezy magnetycznej Cele ćwiczenia: Wyznaczenia przenikalności magnetycznej próżni µ 0 na podstawie wykresu B(H) dla cewek pomiarowych bez rdzenia ferromagnetycznego; wyznaczenie zależności

Bardziej szczegółowo

Określenia użyte w regulaminie

Określenia użyte w regulaminie R E G U L A M I N rozliczania kosztów zużycia zimnej i ciepłej wody, ustalania opłat za wodę oraz montażu wodomierzy w Myszkowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej P O D S T A W A P R A W N A : Ustawa z dnia

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE ZACHOWANIA SIĘ MATERIAŁÓW PODCZAS ŚCISKANIA Instrukcja przeznaczona jest dla studentów

Bardziej szczegółowo

( L ) I. Zagadnienia. II. Zadania

( L ) I. Zagadnienia. II. Zadania ( L ) I. Zagadnienia 1. Pole magnetyczne: indukcja i strumień. 2. Pole magnetyczne Ziemi i magnesów trwałych. 3. Własności magnetyczne substancji: ferromagnetyki, paramagnetyki i diamagnetyki. 4. Prąd

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAMÓWIENIA. Sprzedaż i dostawa ciepłomierzy ultradźwiękowych i mechanicznych z aktywnym modułem radiowym

OPIS ZAMÓWIENIA. Sprzedaż i dostawa ciepłomierzy ultradźwiękowych i mechanicznych z aktywnym modułem radiowym OPIS ZAMÓWIENIA Nazwa zamówienia: Sprzedaż i dostawa ciepłomierzy ultradźwiękowych i mechanicznych z aktywnym modułem radiowym Adres: ul. Grażyńskiego 17 43-190 Mikołów Inwestor: Zakład Inżynierii Miejskiej

Bardziej szczegółowo

R E G U L A M I N. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Dębicy prowadzi działalność objętą koncesją polegającą na:

R E G U L A M I N. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Dębicy prowadzi działalność objętą koncesją polegającą na: Załącznik do Uchwały Nr 16/2010 Zgromadzenia Wspólników R E G U L A M I N korzystania z usług publicznych świadczonych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Bardziej szczegółowo

3. Równania pola elektromagnetycznego

3. Równania pola elektromagnetycznego 3. Równania pola elektromagnetycznego Oddziaływanie pola elektromagnetycznego z materią Pole elektromagnetyczne jest opisywane zazwyczaj za pomocą następujących 5 pól wektorowych: gęstości prądu J, natężenia

Bardziej szczegółowo

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia T-06 Temat: Wyznaczanie zmiany entropii ciała

Bardziej szczegółowo

Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski

Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski Plan referatu Zjawisko Halla Referujący: Tomasz Winiarski 1. Podstawowe definicje ffl wektory: E, B, ffl nośniki ładunku: elektrony i dziury, ffl podział ciał stałych ze względu na własności elektryczne:

Bardziej szczegółowo

F = e(v B) (2) F = evb (3)

F = e(v B) (2) F = evb (3) Sprawozdanie z fizyki współczesnej 1 1 Część teoretyczna Umieśćmy płytkę o szerokości a, grubości d i długości l, przez którą płynie prąd o natężeniu I, w poprzecznym polu magnetycznym o indukcji B. Wówczas

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1 G01N 27/07 ( ) G01R 27/22 ( ) Instytut Metali Nieżelaznych, Gliwice, PL

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1 G01N 27/07 ( ) G01R 27/22 ( ) Instytut Metali Nieżelaznych, Gliwice, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 115588 (22) Data zgłoszenia: 25.07.2005 (19) PL (11) 63876 (13) Y1 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału nauczania

Rozkład materiału nauczania 1 Rozkład materiału nauczania Temat lekcji i główne treści nauczania Liczba godzin na realizację Osiągnięcia ucznia R treści nadprogramowe Praca eksperymentalno-badawcza Przykłady rozwiązanych zadań (procedury

Bardziej szczegółowo

Elektrodynamika. Część 5. Pola magnetyczne w materii. Ryszard Tanaś. Zakład Optyki Nieliniowej, UAM http://zon8.physd.amu.edu.

Elektrodynamika. Część 5. Pola magnetyczne w materii. Ryszard Tanaś. Zakład Optyki Nieliniowej, UAM http://zon8.physd.amu.edu. Elektrodynamika Część 5 Pola magnetyczne w materii yszard Tanaś Zakład Optyki Nieliniowej, UAM http://zon8.physd.amu.edu.pl/\~tanas Spis treści 6 Pola magnetyczne w materii 3 6.1 Magnetyzacja.......................

Bardziej szczegółowo

Narzędzia pomiarowe Wzorce Parametrami wzorca są:

Narzędzia pomiarowe Wzorce Parametrami wzorca są: Narzędzia pomiarowe zespół środków technicznych umożliwiających wykonanie pomiaru. Obejmują: wzorce przyrządy pomiarowe przetworniki pomiarowe układy pomiarowe systemy pomiarowe Wzorce są to narzędzia

Bardziej szczegółowo

Elektryczność i magnetyzm cz. 2 powtórzenie 2013/14

Elektryczność i magnetyzm cz. 2 powtórzenie 2013/14 strona 1 Imię i nazwisko ucznia Data...... Klasa... Zadanie 1. Czajnik elektryczny o mocy 1000 W pracuje przez 5 minut. Oblicz, ile energii elektrycznej uległo przemianie w inne formy energii. Zadanie

Bardziej szczegółowo

POLE MAGNETYCZNE Własności pola magnetycznego. Źródła pola magnetycznego

POLE MAGNETYCZNE Własności pola magnetycznego. Źródła pola magnetycznego POLE MAGNETYCZNE Własności pola magnetycznego. Źródła pola magnetycznego Pole magnetyczne magnesu trwałego Pole magnetyczne Ziemi Jeśli przez przewód płynie prąd to wokół przewodu jest pole magnetyczne.

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ INCO W SPRAWIE ROZLICZANIA KOSZTÓW ZUŻYTEJ WODY ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW

REGULAMIN SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ INCO W SPRAWIE ROZLICZANIA KOSZTÓW ZUŻYTEJ WODY ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW REGULAMIN SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ INCO W SPRAWIE ROZLICZANIA KOSZTÓW ZUŻYTEJ WODY I ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW Postanowienia niniejszego regulaminu mają zastosowanie do wszystkich lokali zarządzanych przez

Bardziej szczegółowo

Grubościomierz Sauter

Grubościomierz Sauter INSTRUKCJA OBSŁUGI Nr produktu 756150 Grubościomierz Sauter Strona 1 z 7 Uwaga: Zaleca się kalibrowanie nowego przyrządu przed pierwszym użyciem, jak opisano w punkcie 6. Dzięki temu będzie można osiągnąć

Bardziej szczegółowo

Lekcja 10. Temat: Moc odbiorników prądu stałego. Moc czynna, bierna i pozorna w obwodach prądu zmiennego.

Lekcja 10. Temat: Moc odbiorników prądu stałego. Moc czynna, bierna i pozorna w obwodach prądu zmiennego. Lekcja 10. Temat: Moc odbiorników prądu stałego. Moc czynna, bierna i pozorna w obwodach prądu zmiennego. 1. Moc odbiorników prądu stałego Prąd płynący przez odbiornik powoduje wydzielanie się określonej

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE. Ćwiczenie nr 8 Temat: Obserwacja i analiza linii sił pola magnetycznego.

LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE. Ćwiczenie nr 8 Temat: Obserwacja i analiza linii sił pola magnetycznego. LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE Ćwiczenie nr 8 Temat: Obserwacja i analiza linii sił pola magnetycznego. Zestaw ćwiczeniowy zawiera cztery magnesy (dwa małe i dwa duże)

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności

Bardziej szczegółowo

LI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP II Zadanie doświadczalne

LI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP II Zadanie doświadczalne LI OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP II Zadanie doświadczalne ZADANIE D1 Cztery identyczne diody oraz trzy oporniki o oporach nie różniących się od siebie o więcej niż % połączono szeregowo w zamknięty obwód elektryczny.

Bardziej szczegółowo

X-Meter. EnergyTeam PRZYKŁADOWE SCHEMATY SYSTEMU X-METER. 1 punkt pomiarowy. System nr 1. 2 punkty pomiarowe. System nr 2

X-Meter. EnergyTeam PRZYKŁADOWE SCHEMATY SYSTEMU X-METER. 1 punkt pomiarowy. System nr 1. 2 punkty pomiarowe. System nr 2 PRZYKŁADOWE SCHEMATY SYSTEMU X-METER System nr 1 1 punkt pomiarowy Schemat przedstawia najprostszy / najmniejszy z możliwych systemów z wykorzystaniem urządzenia X-Meter. W tym przypadku system monitoruje

Bardziej szczegółowo

TARYFA DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ

TARYFA DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ TARYFA DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ Power 21 Sp. z o.o. obowiązująca odbiorców na obszarze miasta Raciborza od dnia 1 kwietnia 2015 roku zatwierdzona przez Zarząd Power 21 Sp. z o.o. uchwałą z dnia 25 marca

Bardziej szczegółowo

Magnesowanie i rodzaje magnesowania materiałów OXIT, OERSTIT, SECOLIT oraz NEOLIT

Magnesowanie i rodzaje magnesowania materiałów OXIT, OERSTIT, SECOLIT oraz NEOLIT Tridelta Magnetsysteme Przedsiębiorstwo Grupy Tridelta Magnesowanie i rodzaje magnesowania materiałów OXIT, OERSTIT, SECOLIT oraz NEOLIT Magnesowanie zastrzyk energii zmiana materiału w magnes trwały Na

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU FIZYKA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU FIZYKA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU FIZYKA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA Temat lekcji Czy różne przedmioty mogą działać jak magnes? Na podstawie pracy Agaty Rogackiej

Bardziej szczegółowo

Kozienicka Gospodarka Komunalna Sp. z o. o Kozienice ul. Przemysłowa 15 TARYFA DLA CIEPŁA. Kozienice, 2010 rok

Kozienicka Gospodarka Komunalna Sp. z o. o Kozienice ul. Przemysłowa 15 TARYFA DLA CIEPŁA. Kozienice, 2010 rok Kozienicka Gospodarka Komunalna Sp. z o. o. 26-900 Kozienice ul. Przemysłowa 15 TARYFA DLA CIEPŁA Kozienice, 2010 rok 2 Użyte w taryfie pojęcia oznaczają: Część I Objaśnienia pojęć i skrótów używanych

Bardziej szczegółowo

Pola elektromagnetyczne

Pola elektromagnetyczne Materiały szkoleniowe Krzysztof Gryz, Jolanta Karpowicz Pracownia Zagrożeń Elektromagnetycznych CIOP PIB, Warszawa krgry@ciop.pl, jokar@ciop.pl +22 623 46 50 1. Czym są pola elektromagnetyczne? tzw. fizyczny

Bardziej szczegółowo

MAGNETO Sp. z o.o. Możliwości wykorzystania taśm nanokrystalicznych oraz amorficznych

MAGNETO Sp. z o.o. Możliwości wykorzystania taśm nanokrystalicznych oraz amorficznych MAGNETO Sp. z o.o. Możliwości wykorzystania taśm nanokrystalicznych oraz amorficznych na obwody magnetyczne 2012-03-09 MAGNETO Sp. z o.o. Jesteśmy producentem rdzeni magnetycznych oraz różnych komponentów

Bardziej szczegółowo

Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia

Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych Instrukcja do ćwiczenia III Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia (Rys. ) jest to urządzenie

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM FIZYKI OGÓLNEJ SPRAWOZDANIE Z CWICZENIA NR58

LABORATORIUM FIZYKI OGÓLNEJ SPRAWOZDANIE Z CWICZENIA NR58 1. OPIS TEORETYCZNY. LABORATORIUM FIZYKI OGÓLNEJ SPRAWOZDANIE Z CWICZENIA NR58 TEMAT : BADANIE FERROMAGNETYKÓW. Pole magnetyczne w osrodkach mozna scharakteryzowac za pomoca nastepujacych wielkosci wektorowych

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3 Temat: Oznaczenia mierników, sposób podłączania i obliczanie błędów Cel ćwiczenia

Ćwiczenie 3 Temat: Oznaczenia mierników, sposób podłączania i obliczanie błędów Cel ćwiczenia Ćwiczenie 3 Temat: Oznaczenia mierników, sposób podłączania i obliczanie błędów Cel ćwiczenia Zaznajomienie się z oznaczeniami umieszczonymi na przyrządach i obliczaniem błędów pomiarowych. Obsługa przyrządów

Bardziej szczegółowo

Mikroprocesorowy termostat elektroniczny RTSZ-71v2.0

Mikroprocesorowy termostat elektroniczny RTSZ-71v2.0 Mikroprocesorowy termostat elektroniczny RTSZ-71v2.0 Instrukcja obsługi Wrzesień 2014 Szkoper Elektronik Strona 1 2014-09-29 1 Parametry techniczne: Cyfrowy pomiar temperatury w zakresie od -40 C do 120

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia...2006 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia...2006 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia...2006 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać instalacje pomiarowe do ciągłego i dynamicznego pomiaru ilości cieczy innych niż woda oraz szczegółowego

Bardziej szczegółowo