PORADNIK UPRAWY KUKURYDZY

Transkrypt

1 PORADNIK UPRAWY KUKURYDZY

2 Kukurydza - uprawa z przyszłością W Polsce kukurydza uprawiana jest co roku na powierzchni ok tys. ha. Z roku na rok jej znaczenie w uprawie rośnie. Tak znaczący areał kukurydza zawdzięcza wszechstronności jej wykorzystania, m.in jako: - ziarno paszowe, - cele konsumpcyjne (grys kukurydziany, płatki kukurydziane, kaszki, mąka, itp.) - substrat dla gorzelni i do produkcji bioetanolu, - substrat do biogazowni, - pasza z całych roślin lub kolb (kiszonka, CCM, LKS). Nie bez znaczenia jest też ciągły postęp hodowlany, który umożliwił znaczne obniżenie potrzeb cieplnych kukurydzy. Hodowcy dostarczają nam coraz bardziej wydajnych odmian, sprawdzających się w naszych warunkach klimatycznych. Efektem tego jest coraz precyzyjniejsze dopasowanie odmian zarówno do rejonu klimatyczno-geograficznego Polski jak i do zróżnicowanego kierunku użytkowania. Kukurydza za sprawą wszechstronności użytkowania gwarantuje rolnikom stabilność dochodów. Zespół EURALIS Semences 2

3 SPIS TREŚCI I. Wymagania klimatyczno-glebowe, przedplon 4 II. Siew 5 III. Nawożenie 9 IV. Ochrona herbicydowa 21 V. Zbiór 28 3

4 I. Wymagania klimatyczno-glebowe, przedplon Kukurydzę można uprawiać na wszystkich rodzajach gleb. Najmniej odpowiednie do uprawy kukurydzy są stanowiska bardzo ciężkie - zlewne, trudno nagrzewające się i okresowo nadmiernie wilgotne. Na glebach piaszczystych bardzo lekkich przy deficycie wody w okresach krytycznych dla kukurydzy (kwitnienie, nalewanie ziarna) istnieje natomiast ryzyko spadku plonu ziarna na skutek niedostatecznego wykształcenia kolb czy słabego wykształcenia ziarna. Kukurydza jest bardzo tolerancyjna w stosunku przedplon. Nie ma przedplonów nieodpowiednich dla uprawy kukurydzy. Ponadto kukurydza jest modelowym gatunkiem do uprawy w monokulturze. W przypadku długotrwałej monokultury należy zwrócić uwagę na aspekt ekologiczny takiej uprawy - głównie pod kątem kompensacji chwastów oraz szkodników oraz zubożenia gleby w mikroskładniki. Kukurydza jest uprawiana na terenie całej Polski, przy czym w południowej, południowozachodniej i zachodniej części kraju na ziarno dojrzewają odmiany znacznie późniejsze niż w pozostałych rejonach. Pod względem warunków pogodowych południowa Polska jest znacznie korzystniejsza dla ziarnowego kierunku użytkowania. W rejonie Polski północnej na ziarno uprawiane są odmiany znacznie wcześniejsze - o nieco niższym potencjale plonowania. Aby zapewnić bezpieczny zbiór ziarna w tym rejonie FAO mieszańców nie powinno być wyższe niż W użytkowaniu na kiszonkę, którą zazwyczaj zbieramy gdy zawartość s.m. w całych roślinach wynosi ok % (przy wilgotności ziarna ok %) można wybierać odmiany nieco późniejsze, które cechują się wyższą produktywnością zarówno w plonie ziarna jak i zielonej masy z ha. Schematyczne ujęcie przydatności odmian o różnej wczesności do uprawy w różnych strefach klimatycznych Polski przedstawia schemat oraz rysunek poniżej. Rejon Cel uprawy* Klasa wczesności** I (południowy) Z, CCM, K w, sw, sp II (środkowy) Z, CCM, K w, sw, (sp) III (północny) CCM, K w, sw, (sp) * Z, CCM, K - odpowiednio: ziarno, CCM, kiszonka ** klasa wczesności: w - wczesna sw - średniowczesna sp - średniopóźna Oznaczenia w nawiasach - zwiększone ryzyko osiągnięcia dojrzałości w uprawie na ziarno w rejonie II oraz na kiszonkę w rejonie III Źródło: Metodyka Integrowanej Produkcji Kukurydzy, PIORiN, Warszawa

5 II. Siew UPRAWA PRZEDSIEWNA Zabiegi uprawowe wiosną - przed siewem kukurydzy należy ograniczyć do minimum. Aby należycie przygotować glebę powinna być wykonana orka zimowa. Młode siewki kukurydzy są wrażliwe na osiadanie gleby, dlatego nie należy stosować orki wiosennej ani aktywnych narzędzi doprawiających glebę na wiosnę. Podstawowa zasada w przygotowaniu pola pod kukurydzę to uprawa roli na głębokość na którą wykonuje się siew. Takie przygotowanie pola powoduje, że: - ograniczmy osiadanie nieodleżałej gleby (ograniczmy uszkadzanie korzonków siewki kukurydzy) - zachowujemy ciągłość kapilar glebowych poniżej głębokości na jaką wysiano nasiona, umożliwiając tym samym lepsze podsiąkanie wody z głębszych warstw gleby. Na glebach lekkich doskonale taką rolę spełniają lekkie agregaty uprawowe, na glebach ciężkich niekiedy konieczne jest użycie cięższych narzędzi. Przy doprawianiu gleby należy unikać narzędzi czynnych - rozpulchniających glebę. Siew jest jednym z najważniejszych zabiegów warunkujących uzyskiwanie wysokich plonów. Obsada roślin w jakiej uprawia się kukurydzę należy do najniższych stosowanych wśród roślin rolniczych. Dlatego tak ważne jest równomierne rozmieszczenia nasion w rzędach, tak, aby każda roślina posiadała optymalne warunki rozwoju. Kukurydza jest gatunkiem, który w stosunkowo krótkim okresie wegetacji gromadzi ogromną ilość suchej masy (ok. 20t/ha, nie licząc resztek pożniwnych). Wysoka produktywność tego gatunku sprawia, że jej potrzeby wodne i pokarmowe są wysokie. Sukces uprawy kukurydzy zaczyna się więc od dobrze przygotowanego stanowiska i starannego siewu. Pomimo wysokich potrzeb pokarmowych kukurydza jest gatunkiem tolerancyjnym co do przedplonu jak i stanowiska. Dobrze znosi uprawę na glebach kompleksów żytnich a jedynym ograniczeniem jest dostępność wody - zwłaszcza w okresach krytycznych - czyli decydujących o wysokości plonu - kwitnienia i nalewania ziarna. Kukurydza dobrze znosi każdy przedplon a także monokulturę. Należy jednak pamiętać, że długotrwała monokultura może przyczynić się do niekorzystnych zjawisk, jak erozja gleby oraz kompensacja chwastów i szkodników. TERMIN SIEWU Wybór terminu siewu jest beznakładowym elementem technologii silnie wpływającym na rozwój roślin oraz ich plonowanie. Siew kukurydzy należy wykonać najwcześniej jak to możliwe. Należy jednak pamiętać, że o możliwości siewu decyduje temperatura gleby a nie temperatura powietrza. Gleby lżejsze i o wysokiej zawartości próchnicy nagrzewają się szybciej niż gleby ciężkie i podmokłe. Dla równomiernych wschodów oraz prawidłowego rozwoju we wczesnych stadiach kukurydza potrzebuje gleby ogrzanej do ok. 10 o C. Taka temperatura umożliwia spęcznienie nasiona oraz uruchomienie procesów enzymatycznych umożliwiających szybki wzrost korzonka zarodkowego oraz kiełka. Z uwagi na to, że gleba nagrzewa się w różnym stopniu w zależności od składu granulometrycznego jak i zawartości substancji organicznej warto przy wyznaczaniu terminu siewu posiłkować się fenologicznymi wskaźnikami określającymi osiągnięcie przez glebę temperatury odpowiedniej dla siewu kukurydzy. Są to: pełnia - koniec kwitnienia starca zwyczajnego, początek kwitnienia tarniny, czereśni porzeczki czerwonej, początek kwitnienia mniszka lekarskiego. 5

6 W przekroju wielolecia dużo korzystniejsze dla plonowania kukurydzy są jak najwcześniejsze siewy (patrz tabela poniżej). Zaletą wczesnych siewów kukurydzy jest to, że: - rośliny w większym zakresie korzystają z pozimowych zapasów wody w glebie a co ważniejsze przedłużają okres rozwoju wegetatywnego co pozwala zwiększyć plonowanie. - wcześniejsze wschody roślin umożliwiają lepsze rozwinięcie systemu korzeniowego (temperatura gleby w okresie wiosennym jest wyższa niż powietrza w czasie okresowych spadków temperatury). Ma to pierwszorzędne znaczenie dla efektywnego pobierania składników pokarmowych z gleby zwłaszcza w pierwszych - najbardziej newralgicznych - etapach rozwoju kukurydzy. Umożliwiamy tym samym roślinom szybszą regenerację ewentualnych uszkodzeń spowodowanych chłodami jak i szybszy rozwój wegetatywny przed przejściem do etapu kwitnienia. - kluczowym argumentem przemawiającym za wczesnym siewem jest wilgotność ziarna podczas zbioru. Nie pozbawione racji jest twierdzenie, że każdy dzień opóźnienia siewu wiosną to konieczność opóźnienia zbioru jesienią o ok. tydzień. Reasumując: wczesne siewy prowadzą zazwyczaj do zwyżki plonu. Przy wczesnych siewach kukurydzy bardzo przydatna jest znajomość takich parametrów jak: - cold test, który określa procentowy udział nasion kiełkujących w temp. 4 o C. Interpretacja wyników cold testu jest prosta - im wyższa jest jego wartość tym większa zdolność kiełkowania nasion w obniżonej temperaturze. - early vigour czyli wczesny wigor siewek, określający reakcję młodych roślin na wiosenne chłody i przymrozki. Parametry te, jakkolwiek nie występują na opakowaniu materiału siewnego to zazwyczaj są dostępne u hodowcy odmiany. Za wczesnym siewem kukurydzy przemawia także fakt, że jest ona odporna na okresowe spadki temperatur do o C. Jest tak dlatego, gdyż we wczesnych stadiach rozwojowych stożek wzrostu kukurydzy - odpowiedzialny za wzrost łodygi i rozwój nowych liści - umieszczony jest poniżej powierzchni gleby na podziemnej łodydze zwanej mezokotylem. GŁĘBOKOŚĆ I GĘSTOŚĆ SIEWU Ogólna zasada to: im lżejsze gleby lub późniejszy siew tym głębszy siew powinien być wykonany. Średnia głębokość siewu na glebach lżejszych to 5-6 cm a na glebach cięższych 4-5 cm. Nawet na najsłabszych stanowiskach i mocno przesuszonych glebach (przy opóźnionym siewie) głębokość siewu nie powinna przekraczać 8 cm. Gęstość siewu jest związana z przeznaczeniem plantacji. Standartowo stosowany jest siew Tabela 1. Plon ziarna w zależności od terminu siewu. Termin Lata Średnio siewu I 8,76 (100%) 10,22 (100%) 9,86 (100%) 9,61 (100%) II 8,76 (100%) 9,65 (94,4%) 9,73 (98,7%) 9,28 (97,6%) III 8,08 (92,2%) 8,87 (86,8%) 9,31 (94,4% 8,75 (91,1%) Źródło: Metodyka Integrowanej Produkcji Kukurydzy, PIORiN, Warszawa

7 punktowy przy rozstawie rzędów 75 cm. Gęstość siewu kukurydzy uprawianej na kiszonkę jest zazwyczaj 10-15% wyższa od gęstości wysiewu kukurydzy uprawianej na ziarno. Przy planowaniu obsady roślin należy zawsze przestrzegać zaleceń hodowców odmian. Większym błędem jest zastosowanie zbyt dużej niż zbyt małej obsady. W planowaniu zapotrzebowania na materiał siewny oraz kontroli ustawień i pracy siewnika pomocna może być tabela 2. ZAPRAWY NASIENNE Okres od siewu do wschodów kukurydzy to szczególnie newralgiczny czas, gdyż młode siewki zwłaszcza w niesprzyjających warunkach pogodowych mogą być atakowane przez wiele agrofagów. Spośród szkodników najczęściej występują: porażające części podziemne roślin: drutowce (larwy chrząszczy z rodziny sprężykowych), pędraki oraz atakujące części nadziemne roślin ploniarka zbożówka, mszyce a także ptaki oraz dziki. Tabela 2. Obliczanie polowej obsady roślin. Liczba nasion lub roślin Średnia odległość Gęstość siewu na 5 m długości rzędu między nasionami lub roślinami lub obsada roślin w szt./ha w rzędzie (cm) dla rozstawy 75 cm 28 17, , , , , , , , , , Tabela 3. Obliczanie zapotrzebowania na materiał siewny i obsady nasion przy założeniu 90% wschodów polowych nasion. Obsada na 1ha podczas zbioru* 80 tys. 85 tys. 90 tys. 95 tys. 100 tys. 105 tys. Rozstawa rzędów (cm) 70 Odległość między roślinami 16,2 15,3 14,4 13, ,4 75 w rzędzie 15,2 14,3 13,5 12,8 12,1 11, ,2 13,4 12, ,4 10,8 Ilość j.s./ha ( nasion) 1,1 1,17 1,24 1,31 1,38 1,44 * Uwaga: Obsada zalecana przez producenta jest obsadą przy zbiorze, dlatego przyjęto odległość między roślinami przy wysiewie i ilość j.s. wyższą o 10%. 7

8 Choroby grzybowe, infekujące rośliny w okresie wisennym to: zgorzel siewek, głownia guzowata, głownia pyląca, zgnilizna korzeni oraz zgorzeli podstawy łodygi (fuzarioza łodyg), oraz choroba szalonych wiech. Aby zabezpieczyć młode rośliny przed chorobami grzybowymi oraz szkodnikami stosuje się zaprawy nasienne. Stosowane standardowo zaprawy nasienne - to preparaty fungicydowe, zabezpieczające przed chorobami grzybowymi. Uwaga! Zaprawy fungicydowe to jak dotąd jedyny sposób zabezpieczania roślin przed chorobami grzybowymi! Wykaz zapraw nasiennych dopuszczonych do stosowania w Polsce oraz spektrum zwalczanych chorób przedstawia tabela poniżej: Tabela 4. Zaprawy fungicydowe zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami. Preparat Maxim XL 035 FS Substancja aktywna fludioksonil + metalaksyl - M Dawka na 100 kg ziarna fungicyd woda Sarox T 500 FS karboksyna + tiuram 375 ml 750 ml Vitavax 200 FS karboksyna + tiuram 300 ml 700 ml Źródło: IOR. Zwalczana choroba 100 ml ml zgorzel siewek zgorzel siewek głownia guzowata zgorzel siewek głownia guzowata Aby zabezpieczyć plantację przed szkodnikami (insekty, ptaki) należy użyć dodatkowo zapraw spośród wymienionych w poniższej tabeli: Tabela 5. Zaprawy insektycydowe zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed szkodnikami. Zwalczany szkodnik Preparat Substancja aktywna Dawka l/100 kg ziarna Drutowce Nuprid 600 FS imidachlopryd 0,5-0,6 Couraze 350 FS 1,1-1,7 Ploniarka zbożowa Gaucho 600 FS imidachlopryd 0,5-0,6 Nuprid 600 FS 0,5-0,6 Mesurol 500 FS metiokarb 1,0 Pędraki Nuprid 600 FS imidachlopryd 0,5-0,6 Rolnice Nuprid 600 FS imidachlopryd 0,5-0,6 Ptaki Mesurol 500 FS metiokarb 1,0 Źródło: IOR. 8

9 III. Nawożenie Temat nawożenia jest obok wyboru właściwej odmiany najważniejszym czynnikiem plonotwórczym, dlatego w prezentowanym opracowaniu potraktowano go dość szeroko. Kukurydza jest rośliną intensywnej uprawy, o dużych wymaganiach pokarmowych i nawozowych, w uprawie której wszelkie ograniczenia w dostarczeniu składników pokarmowych prowadzą do zmniejszenia plonu. Nowoczesne zasady nawożenia kukurydzy powinny uwzględniać dokładne dawki, gwarantujące pełne odżywienie roślin i ich wysokie plonowanie. Dlatego do realizacji swojego potencjału plonotwórczego, tj. do uzyskania maksymalnego plonu ziarna w danych warunkach siedliskowych, potrzebuje bezwzględnego pokrycia wysokiego zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki odżywcze (tab. 6, 7). Przy czym racjonalne nawożenie kukurydzy polega przede wszystkim na kontroli działania azotu, tj. głównego składnika plonotwórczego. Kontrola ta z jednej strony sprowadza się do ustalenia optymalnej dawki nawozowej azotu (musi być ona odpowiednio wysoka, tj. dostosowana do wysokości plonu, który zamierzamy uzyskać), a z drugiej do poprawy efektywności jego stosowania. Poprawa efektywności zastosowanego azotu po- lega głównie na regulacji odczynu gleby i jej zasobności w przyswajalny fosfor i potas, a także na odpowiednim stosowaniu składników drugoplanowych (Mg, S) i mikroelementów (Zn, B). Stąd też przystępując do nawożenia kukurydzy w pierwszej kolejności należy rozpoznać odczyn gleby, gdyż wapnowanie ma zawsze pierwszeństwo przed innymi zabiegami nawozowymi. Wskazane jest, aby gleba przeznaczona pod uprawę kukurydzy charakteryzowała się uregulowanym odczynem w zakresie ph od 5,5-7,0 (im gleba cięższa tym wyższe ph), gdyż tylko przy takim odczynie rośliny mają optymalne warunki wzrostu (struktura), jak i dostępność składników pokarmowych (wypadkowa dostępności makro i mikroskładników). Odpowiedni odczyn pozwala roślinom na zbudowanie dużego systemu korzeniowego, który umożliwia pobieranie składników pokarmowych z głębszych warstw gleby, a także zwiększa ich odporność na suszę. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że w środowisku kwaśnym nawet bardzo wysokie nawożenie mineralne, nie umożliwia pokrycia potrzeb pokarmowych kukurydzy, gdyż roślina nie jest wstanie efektywnie pobierać składników z gleby. Regulację odczynu gleby należy przeprowadzić odpowiednio wcześnie (najlepiej po zbiorze rośliny przedplonowej lub nawet przed Tabela 6. Pobranie makroskładników przez kukurydzę uprawianą na ziarno. Średnie pobranie jednostkowe, w kg/1 tonę ziarna + słoma N P 2 O 5 K 2 O Mg S Ca Tabela 7. Pobranie mikroskładników przez kukurydzę uprawianą na ziarno. Średnie pobranie jednostkowe, w g/1 tonę ziarna + słoma Cynk Bor Miedź Mangan Molibden

10 jej siewem). Natomiast wiosenne wapnowanie gleby pod kukurydzę należy wykonać, jak najwcześniej. Pamiętając przy tym, że nawóz wapniowy po zastosowaniu należy dobrze wymieszać z glebą. Poza tym trzeba pamiętać, że zabiegu wapnowania nie należy łączyć z jednoczesnym wywożeniem i przyorywaniem nawozów naturalnych (obornik, gnojowica itp.), a także ze stosowaniem nawozów fosforowych i azotowych zawierających azot w formie amonowej (NH 4 ) ponieważ dochodzi do dużych strat składników pokarmowych. Między tymi zabiegami wskazana jest przerwa, która powinna trwać przynajmniej 4-6 tygodni. Warto mieć na uwadze, że im krótszy okres jest od wapnowania do siewu kukurydzy tym bardziej wskazane jest stosowanie wapna węglanowego, które niestety działa wolniej ale przez to jest bardziej neutralne od wapna tlenkowego (działa szybciej) i dlatego, gdy jest dobrze wymieszane z glebą nie powoduje strat we wschodach kukurydzy. Określenie potrzeb wapnowania na podstawie ph gleby oraz obliczanie dawki wapna w t CaO na ha przedstawiono w tab. 8 i 9. Poza regulacją odczynu gleby przed siewem kukurydzy należy przede wszystkim uregulować zasobność gleby w przyswajalny fosfor i potas, a także określić jej potrzeby względem azotu i zastosować pierwszą dawkę tego składnika. REGULACJA ZASOBNOŚCI GLEBY W PRZYSWAJALNY FOSFOR I POTAS Jak już wspomniano kukurydza jest rośliną o bardzo wysokich wymaganiach pokarmowych. Szczególnie względem potasu, którego ilościowo powinna pobrać najwięcej ze wszyst- Tabela 8. Potrzeby wapnowania gleb mineralnych 1, ph mierzone w 1 mol KCl. Klasa potrzeb Ocena potrzeb Kategorie agronomiczne gleb wapnowania wapnowania bardzo lekkie lekkie średnie ciężkie V Konieczne do 4,0 do 4,5 do 5,0 do 5,5 IV Potrzebne 4,1-4,5 4,5-5,0 5,1-5,5 5,6-6,0 III Wskazane 4,6-5,0 5,1-5,5 5,6-6,0 6,1-6,5 II Ograniczone 2 5,1-5,5 5,6-6,0 6,1-6,5 6,6-7,0 I Zbędne od 5,6 od 6,1 od 6,6 od 7,1 1 wg zaleceń SCHR; 2 optymalny odczyn gleby Źródło: ABC wapnowania, W. Grzebisz i in., Poznań 2009 Tabela 9. Dawka wapna w zależności od kategorii agronomicznej i potrzeb wapniowania, w t CaO/ha. Kategoria Przedział potrzeb wapniowania agronomiczna gleby konieczne potrzebne wskazane ograniczone Bardzo lekka 3,0 2,0 1,0 - Lekka 3,5 2,5 1,5 - Średnia 4,5 3,0 1,7 1,0 Ciężka 6,0 3,0 2,0 1,0 Źródło: ABC wapnowania, W. Grzebisz i in., Poznań

11 kich składników. O ile fosfor jest szczególnie ważny w początkowych fazach wzrostu, kiedy to odpowiedzialny jest za rozwój systemu korzeniowego (dobre odżywienie fosforem umożliwia szybki rozwój początkowy roślin), a następnie w fazie kwitnienia. To potas jest ważny przez cały okres wegetacji. Rola tego składnika polega przede wszystkim na kontroli gospodarki wodnej i azotowej rośliny. W wyniku czego rośliny lepiej gospodarują wodą (wzrost odporności na suszę), a także efektywniej pobierają i przetwarzają azot w plon ziarna. Właściwe odżywienie kukurydzy fosforem i potasem zapewnia zatem dobre zawiązywanie i zaziarnienie kolb, a także dostatecznie długi okres nalewania ziarna, co zapewnia wysokie plony. Dlatego bardzo ważne jest, aby racjonalne nawożenie kukurydzy było ukierunkowane na utrzymanie odpowiedniej zasobności gleby w przyswajalne formy tych składników, gdyż zwykle niedostateczna zasobność gleby w fosfor i potas jest główną przyczyną wystąpienia ich niedoboru (wskazane jest, aby gleba przed siewem kukurydzy miała co najmniej średnią zasobność w te składniki - najlepiej na pograniczu zasobności średniej i wysokiej - tab. 10). Nawożenie kukurydzy fosforem i potasem należy rozpatrywać w zmianowaniu. Podstawą efektywnego nawożenia tymi składnikami jest właściwy sposób zagospodarowania resztek roślinnych (słomy). W związku z faktem, że z plonem ziarna wynosimy większość pobranego przez rośliny fosforu, a zdecydowanie Chwasty są silną konkurencją o wodę i składniki pokarmowe dla roślin kukurydzy. 11

12 Tabela 10. Klasy zasobności przyswajalnego fosforu i potasu w glebie, mg/100g gleby. K 2 O Klasa zasobności P 2 O 5 Kategoria agronomiczna gleb b. lekkie lekkie średnie ciężkie b. niska <5,0 <2,5 <5,0 <7,5 <10 niska 5,1-10 2,5-7,5 5,1-10 7,6-12,5 10,1-15 średnia 10,1-15 7,6-12,5 10, , ,1-25 wysoka 15, ,6-17,5 15, , ,1-30 b. wysoka >20 >17,6 >20,1 >25,1 >30,1 Tabela 11. Przykładowy bilans fosforu i potasu w zmianowaniu. Składniki pokarmowe Zmianowanie Fosfor, P 2 O 5 Potas, K 2 O Potrzeby Dopływ Potrzeby Dopływ Rzepak ozimy, 4,0 t/ha Nasiona Słoma Pszenica ozima, 7,0 t/ha Ziarno Słoma Kukurydza, 8 t/ha Ziarno Słoma Jęczmień jary, 5 t/ha Ziarno Słoma Suma Saldo bilansowe Potrzeby nawozowe * średni poziom zasobności gleby w przyswajalny fosfor i potas; ** wykorzystanie składników w zmianowaniu ze słomy: fosfor 50%, potas 90%. 12

13 Niedobór potasu zwiększa wrażliwość roślin na okresowe niedobory wilgoci. Skutkiem niedoborów K jest zasychanie starszych liści a w skrajnych przypadkach słabe zaziarnienie kolb. Objawy niedoboru fosforu najpowszechniej występują we wczesnych etapach rozwoju i często są związane z utrudnionym pobieraniem składnika na skutek chłodu. 13

14 niewielką część potasu to, gdy słoma pozostanie na polu potrzeby nawozowe w zmianowaniu względem fosforu mogą być nawet wyższe niż względem potasu (tab. 11). Natomiast, gdy zbieramy plon uboczny (słomę) to sytuacja jest odwrotna. W sytuacji, gdy słoma została zebrana to zaleca się wykonanie nawożenia fosforem i potasem pod każdą roślinę w zmianowaniu (oczywiście zależnie od potrzeb i zasobności gleby w przyswajalne składniki pokarmowe). W przypadku niskiej zasobności gleby w składniki pokarmowe należy zwiększyć nawożenie pod przedplon roślin wymagających (przykładowo kukurydzy i rzepaku), aby podnieść zasobność gleby, gdyż kukurydza należy do roślin, które w większym stopniu reagują na poziom zasobności gleby niż na bieżące nawożenie tymi składnikami. Natomiast, gdy słoma pozostaje na polu to nawożenie fosforem należy przeprowadzić również pod każdą roślinę w zmianowaniu, a nawożenie potasem w pierwszej kolejności pod rośliny wymagające, tj. kukurydzę i rzepak (dotyczy co najmniej średniej zasobności gleby w przyswajalny potas), a pod zboża można zastosować tylko niewielkie nawożenie startowe tym składnikiem. Dobór nawozów jest uzależniony od terminu i techniki ich stosowania. Można stosować zarówno nawozy pojedyncze, jak i wieloskładnikowe. Jednakże warto mieć na uwadze, że kukurydza będąc rośliną ciepłolubną wykazuje dużą wrażliwość na niskie temperatury, co przejawia się zmniejszonym pobieraniem składników pokarmowych, głównie fosforu. Zatem wskazane jest, aby fosfor w nawozach był w formach dobrze rozpuszczalnych, co zapewnia lepszą dostępność fosforu dla roślin w okresach krytycznych. Poza tym dodatkowe zwiększenie stężenia fosforu w roztworze glebowym można uzyskać stosując nawożenie zlokalizowane, które wykonuje się łącznie z siewem nasion. Szczególnie dobre efekty daje zlokalizowane nawożenie kukurydzy nawozami wieloskładnikowymi, które oprócz fosforu zawierają azot w formie amonowej (N-NH 4 ), która to sprzyja pobieraniu fosforu. Jednocześnie z przeprowadzonych badań wynika, że zlokalizowane stosowanie nawozów pozwala znacznie zwiększyć ich efektywność (nawet do 30%). Stąd też w uprawie kukurydzy cieszy się ono coraz większym zainteresowaniem. Z czasem stosowanie nawożenia zlokalizowanego - docelowego będzie w kukurydzy obowiązującym standardem. NAWOŻENIE AZOTEM Przyjmuje się, że dawka nawozu mineralnego zależy od zapotrzebowania rośliny na azot oraz jego pokrycia przez azot glebowy pochodzący z mineralizacji. Zatem dawkę azotu można wyliczyć posługując się następującym wzorem: Tabela 12. Klasy zasobności przyswajalnego magnezu w glebie, mg Mg/100g gleby. Kategoria agronomiczna gleby Klasa zasobności bardzo lekka lekka średnia ciężka bardzo niska <1,0 <2,0 <3,0 <4,0 niska 1,1-2,0 2,1-3,0 3,1-5,0 4,1-6,0 średnia 2,1-4,0 3,1-5,0 5,1-7,0 6,1-10,0 wysoka 4,1-6,0 5,1-7,0 7,1-9,0 10,1-14,0 bardzo wysoka >6,1 >7,1 >9,1 >14,1 * 1 kg Mg = 1,66 kg MgO 14

15 Niedobory azotu wpływają wyraźnie na morfologię roślin... Charakterystyczne dla głębokiego deficytu azotu jest nekroza w kształcie litery V w obrębie wierzchołka blaszek liściowych N n = (P P j ) - N min (0-90 cm) N n - dawka nawozowa azotu, kg N/ha, P - zakładany plon ziarna, t/ha, P j - pobranie jednostkowe azotu, kg N/1t ziarna + odpowiednia masa słomy, N min - zawartość azotu mineralnego w glebie w warstwie do 90 cm. Przykadowo: P = 8 t/ha ziarna, P j = 23 kg N N min = 50 kg N/ha N n = (8 23) - 60 = = 134 kg N/ha Posługując się podanym wzorem należy mieć na uwadze szeroki zakres pobrania jednostkowego, które w zależności od warunków może... oraz na wykształcenie kolb. kształtować się w zakresie od kg N/1t ziarna + odpowiednia masa słomy. W praktyce niższe wartości pobrania przyjmuje się na glebach żyznych, które gwarantują dobre zaopatrzenie kukurydzy w azot i inne składniki pokarmowe. Ponadto, gdy oznaczamy azot mineralny w glebie przed siewem kukurydzy w stanowiskach żyznych (bogatych w azot organiczny) oznaczoną zawartość można przemnożyć razy współczynnik 1,5, gdyż największe tempo uwalniania tego składnika zwykle występuje od czerwca do sierpnia (pod warun- 15

16 kiem, że jest ciepło i umiarkowanie wilgotno), tj. w miesiącach największego zapotrzebowania kukurydzy na składniki pokarmowe. W sytuacji, gdy nie oznaczamy azotu mineralnego w glebie jego zawartość należy oszacować. Przy czym szacując ilość azotu, jaką kukurydza będzie miała do dyspozycji z gleby trzeba mieć na uwadze fakt, że wahania ilości tego składnika w glebie są stosunkowo duże, gdyż zależą zarówno od wielkości zapasów, szybkości ich rozkładu, jak i ilości opadów (nadmiar skutkuje wymywaniem azotu poza system korzeniowy roślin). Przyjmuje się, że zawartość azotu mineralnego przed siewem kukurydzy zwykle waha się od 30 do 100 kg N/ha. Wyższe wartości dotyczą przede wszystkim stanowisk po przedplonach liściastych, które były uprawiane na dobrych stanowiskach, a także w przypadku, gdy kukurydzę uprawiamy na oborniku lub jesienią została zastosowana gnojowica. Natomiast niższe na przeciętnych stanowiskach po zbożach. Racjonalne nawożenie kukurydzy azotem poza ustaleniem dawki wymaga właściwego doboru nawozu oraz terminu jego zastosowania. Standartowo zaleca się stosowanie dawek dzielonych, tj % dawki przedsiewnie (im gleba lżejsza tym mniej) i pozostałą część pogłównie, najpóźniej do fazy 4-6 liścia. Ważne jest, aby zabieg pogłówny nie był spóźniony, gdyż intensywne pobieranie składników pokarmowych przez kukurydzę rozpoczyna się od fazy 6-8 liści i trwa do końca kwitnienia. Zatem wskazane jest, aby od tej fazy rośliny miały do dyspozycji w glebie znaczne ilości dostępnych składników pokarmowych (w tym azotu). Dokonując doboru nawozu azotowego warto zwrócić uwagę na składniki towarzyszące, np. siarkę gdyż nawozy azotowe mogą być nośnikiem tego składnika. Jednocześnie należy uważać, aby na krótko przed siewem kukurydzy nie stosować zbyt wysokich dawek azotu w formie amonowej (NH 4 ), gdyż forma ta szczególnie w środowisku zasadowym łatwo przechodzi w amoniak (NH 3 ), co z jednej strony prowadzi do strat tego składnika z gleby, a z drugiej może prowadzić do zakłócenia wschodów. NAWOŻENIE MAGNEZEM I SIARKĄ Pomimo, że z tabeli 6 wynika, że kukurydza jest stosunkowo mało wymagająca względem magnezu i siarki (pobranie tych składników jest ilościowo najmniejsze z makroelementów) to opracowując strategię nawożenia tej rośliny nie można zapominać o tych składnikach. Ponieważ efektywne nawożenie azotem, tj. pobranie azotu z gleby i przetworzenie w plon ziarna jest możliwe tylko przy dobrym odżywieniu kukurydzy magnezem i siarką. W praktyce przyjmuje się, że przed uprawą kukurydzy gleba powinna charakteryzować się średnią zasobnością gleby w przyswajalny magnez (tab. 11). W takiej sytuacji przy braku nawożenia naturalnego i organicznego należy zastosować nawożenie tym składnikiem w wysokości 25-75% potrzeb pokarmowych (im wyższa zawartość magnezu w tej klasie zasobności tym mniejsze nawożenie). Jednocześnie, gdy gleba cechuje się niskim poziomem zasobności w przyswajalny magnez konieczne jest zwiększenie nawożenia, które ma na celu zarówno pokrycie potrzeb pokarmowych, jak i w dłuższym okresie czasu podniesienie zasobności gleby do zawartości średnich. Natomiast w przypadku, gdy gleba charakteryzuje się wysoką zasobnością w magnez wskazane jest ograniczenie nawożenia mineralnego lub jego zaniechanie. W takiej sytuacji zwykle wykonuje się tylko dokarmianie dolistne magnezem. Nieco odmiennego podejścia wymaga nawożenie kukurydzy siarką, które zwykle wykonuje się przy okazji nawożenia innymi składnikami pokarmowymi (między innymi przy okazji nawożenia magnezem, gdyż składnik ten jest często nośnikiem siarki). W przeciwieństwie do magnezu nie oznacza się zawartości siarki przyswajalnej w glebie, tylko dokonuje się oceny jej dostępności i na tej podstawie podejmuje się decyzję o nawożeniu. W praktyce przyjmuje się, że kukurydzę, którą zalicza się do grupy roślin o średnim zapotrzebowaniu na siarkę w przeciętnych warunkach glebowych bez nawożenia organicznego i naturalnego należy nawozić w wysokości 1/5-1/6 dawki azotu. Przykładowo, gdy nawożenie azotem wynosi 16

17 Objawy niedoboru magnezu to widoczne na starszych liściach przebarwienia między nerwami blaszek liściowych. Jasno zielony kolor młodych liści jest symptomem niedoboru siarki. 17

18 150 kg N/ha to dawka powinna kształtować się w zakresie kg S/ha (1 kg S = 2,5 kg SO 3 ). PROFILAKTYCZNE STOSOWANIE MIKROELEMENTÓW Najważniejszym mikroelementem w uprawie kukurydzy jest cynk, następnie bor, a potem miedź, mangan i molibden. W praktyce profilaktyczne nawożenie dotyczy przede wszystkim cynku i boru (gleby w Polsce są naturalnie ubogie w ten składnik). Cynk odgrywa zasadniczą rolę w przemianie materii, a także bierze czynny udział w różnych procesach enzymatycznych, syntezie białek i auksyn. W konsekwencji przyczynia się do zwiększenia odporności na suszę i choroby oraz do zwiększenia efektywności nawożenia azotem. Plonotwórcza rola cynku w uprawie kukurydzy jest następstwem lepszego zaopatrzenia roślin w azot, przez co zwiększa się długość kolb i liczba ziarniaków w kolbie. Warto zaznaczyć, że dokładne zdefiniowanie dawki nawozów mikroelementowych jest zadaniem bardzo trudnym, gdyż są one stosunkowo nieduże, co komplikuje ich precyzyjne stosowanie. Ponadto wykorzystanie składnika z gleby jest bardzo niskie i zwykle kształtuje się w zakresie od kilku do kilkunastu procent. Dlatego zwykle przy nawożeniu doglebowym zaleca się kilku, a nawet kilkunastokrotnie większą ilość składnika niż wynika z pobrania. Z tej przyczyny doglebowa aplikacja nawozów mikroelementowych jest z jednej strony zabiegiem kosztownym, a z drugiej nie do końca przewidywalnym. Częściowym wyjściem z sy- 18

19 tuacji jest stosowanie nawozów podstawowych (NPK) wzbogaconych w mikroelementy. Natomiast o wiele bardziej efektywne jest nawożenie w postaci oprysku, który w zależności od rodzaju stosowanych nawozów można przeprowadzić w terminie od siewu do fazy 10 liści kukurydzy (rys. 1). Przyjmuje się, że do osiągnięcia tego samego efektu plonotwórczego wystarczy od 1/5 do 1/8 dawki składnika zastosowanego doglebowo. Z przeprowadzonych badań wynika, że przy stosowaniu składnika w postaci oprysku w formie tlenku cynku, siarczanu cynku lub mieszaniny tych związków dawka cynku na glebach średnich w zależności od warunków powinna kształtować się w zakresie od 0,5 do 1,5 kg Zn/ ha (rys. 2). Optymalny termin nawożenia przypada na wczesne fazy rozwojowe kukurydzy. Jak już wspomniano kukurydza intensywny okres pobierania składników pokarmowych rozpoczyna od fazy 6-8 liści, dlatego wskazane jest, aby najpóźniej do tego terminu była prawidłowo odżywiona cynkiem, gdyż tylko wówczas będzie mogła efektywnie przetwarzać pobrane składniki w plon. Najczęściej stosowane terminy aplikacji to oprysk bezpośrednio po siewie na glebę oraz w fazie 3-4 liści. W sytuacji, gdy nie przeprowadzono nawożenia cynkiem na początku wegetacji, wskazany jest oprysk w fazie 6-10 liści kukurydzy. W tym celu należy zastosować nawozy o szybkim działaniu, np. zawierające cynk w formie chellatu. W takim przypadku zaleca się dawkę g Zn/ha. Oczywiście stosowanie cynku bezpośrednio po siewie czy w fazie 3-4 liści nie wyklucza stosowania cynku w fazie 8-10 liści. Takie postępowanie zwiększa dostępność cynku dla roślin, a jak już wspomniano dobre zaopatrzenie roślin w cynk jest podstawą uzyskania wysokich plonów ziarna. 19

20 20 PORADNIK UPRAWY KUKURYDZY

21 IV. Ochrona herbicydowa Ogólne zasady chemicznego zwalczania chwastów w kukurydzy są proste i obejmują dwa podstawowe terminy: doglebowy i nalistny. Na rynku istnieje wiele herbicydów do ochrony plantacji kukurydzy. Wybór preparatu (ów) zależy w głównej mierze od stopnia zachwaszczenia plantacji. Herbicydy stosowane przed wschodami są bezpieczniejsze dla roślin kukurydzy a jedyne ryzyko związane z ich stosowaniem polega na wykonaniu zabiegu w odpowiednio wilgotną glebę. Termin stosowania herbicydów doglebowych to na ogół 1-2 dni po siewie lub 2-3 dni przed planowanymi wschodami oraz w zależności od selektywności herbicydu (patrz wskazania producenta), również po jej wschodach. Natomiast herbicydy stosowane powschodowo (nalistnie) charakteryzują się zazwyczaj szerszym spektrum zwalczanych chwastów w tym także szczególnie uciążliwych takich jak perz, ostrożeń, rdesty czy powój. Przy wyborze preparatu należy stosować się do zaleceń producenta. Należy też upewnić się czy wybrane odmiany są tolerancyjne na substancję aktywną stosowanego preparatu. Uwaga ta dotyczy głównie herbicydów z grupy suflono-mocznikowych. 21

22 Tabela 13. Przykładowe herbicydy stosowane do selektywnego, przedwschodowego (doglebowego) lub powschodowego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (kg, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Afalon (linuron) 1,5-2,0 l przedwschodowo gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, Dyspersyjny (do 3 dni po komosa biała, niezapominajka polna, 450 SC siewie kukurydzy) pokrzywa żegawka, sporek polny, starzec zwyczajny, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka ptasia, żołtlica drobnokwiatowa Boreal (flufenacet, 0,75 kg przedwschodowo dymnica pospolita, fiołek polny, 58 WG izoksaflutol) (bezpośrednio po gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, siewie kukurydzy) purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, samosiewy rzepaku Adengo (tienkarbazon, 0,33-0,44 l chwastnica jednostronna, fiołek polny, 315 SC izoksaflutol) gwiazdnica pospolita, włośnice, jasnota purpurowa, komosa biała, przytulia czepna, rdest powojowaty, ptasi, rumian pospolity, samosiewy rzepaku (kiełkujące z nasion), szariat szorstki, tasznik pospolity Guardian (acetochlor, 3,5 l chwastnica jednostronna, fiołek polny, CompleteMix terbutylazyna) komosa biała, maruna bezwonna, 664 EC przetacznik perski, przytulia czepna, rdest ptasi i powojowy Lumax (terbutylazyna, 3,5-4,0 l blekot pospolity, bodziszek drobny, 537,5 SE mezotrion, chaber bławatek, rdesty, chwastnica s-metolachlor) jednostronna, dymnica pospolita, przedwschodowo fiołek polny, gwiazdnica pospolita, (bezpośrednio po jasnota purpurowa, komosa biała, siewie kukurydzy) krzywoszyj polny, kurzyślad polny, lub w fazie mak polny, maruna bezwonna, 1-2(3) liście kukurydzy przytulia czepna, przełącznik bluszczykowy, psianka czarna, rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny Successor (petoksamid, 4,0 l blekot pospolity, bodziszek drobny, T 550 SE terbutylazyna) chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, rdesty, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, przytulia czepna, psianka czarna, rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny Trophy (acetochlor) 2,0-2,5 l chwastnica jednostronna, fiołek polny, 840 EG gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, przetaczniki, rdest plamisty, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, żołtlica drobnokwiatowa 22

23 Tabela 14. Przykładowe herbicydy stosowane do selektywnego, nalistnego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (g, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Titus 25 WG (rimsulfuron) 60 g 1-7 liści jednoliścienne: prosowate (do 4 liści), - adiuwant* perz właściwy (5-7 liści), dwuliścienne (do 3 liści) np. chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, palusznik krwawy, perz właściwy, włośnice, samosiewy zbóż, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, szarłaty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, szczawie Mocarz (tritosulfuron, 200 g 2-5 liści dwuliścienne (do 4 liści) np. 75 WG dikamba) gwiazdnica pospolita, jasnota różowa, purpurowa, komosa biała, mak polny, maruna bezwonna, przytulia czepna, rdest powojowaty, rumianek pospolity, rumian polny, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne Maister-31 OD (foramsulfuron 1,5 l 2-6 liści jednoliścienne: prosowate (do 6 liści), jodosulfuron) perz właściwy (2-3 liście), dwuliścienne (2-4 liście) np. chwastnica jednostronna, perz właściwy, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, przytulia czepna, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, bodziszek drobny, komosa biała, rumian polny Laudis 44 OD (tembotrion) 1,75-2,25 l 2-6 liście jednoliścienne: prosowate (2-6 liści), dwuliścienne (2-4 liście) np. chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, szarlat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne Mustang (florasulam, 0,6 l 2-6 liście dwuliścienne (do 6 liści) np. 306 SE 2.4 D) chaber bławatek, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, mak polnv, mlecz zwyczajny, maruna bezwonna, miłek letni, niezapominajka polna, ostrożeń polnv, przytulia czepna, psianka czarna, rdest plamisty, powojowy, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka wąskolistna, żółtlica drobnokwiatowa 23

24 Tabela 14 cd. Przykładowe herbicydy stosowane do selektywnego, nalistnego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (g, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Zeagran (bromoksynil. 1,6-2,0 l 2-6(8) liści jednoliścicnne: prosowate (4-6 liści), 340 SE terbutylazyna) dwuliścienne (do 6 liści) np. chwastnica jednostronna, fiolek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, przytulia czepna, psianka czarna, rdest plamisty, ptasi, powojowy, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne Milagro (nikosulfuron) 0,5-0,75 l 2-8 liści perz właściwy (4-7 liści), prosowate Extra 6 OD (od 3 i liści do końca krzewienia), dwuliścienne (2-4 liście) np. chwastnica jednostronna, włośnice, perz właściwy, bodziszek drobny, chaber bławatek, dymnica pospolita, fiolek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, krzywoszyj polny, kurzyślad polny, przytulia czepna, przetacznik perski, rdest ptasi, rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa Callisto (mezotrion) 1,0-1,5 l 3-5 liści jednoliścienne: prosowate (do 4 liści), 100 SC dwuliścienne (do 6 liści) np. chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, przylulia czepna, rdest powojowy, rumian polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa Starane (fluroksypyr) 1,0 l 3-6 liści dwuliścienne (do 8 liści) np. 250 EC gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, mniszek pospolity, niezapominajka polna, przetaczniki, przytulia czepna, wyki, poziewnik szorstki, psianka czarna, powoje, rdesty, szczaw tępolistny, kędzierzawy, skrzyp polny, pokrzywy, przymiotno kanadyjskie (do fazy rozety), tobołki polne Focus Ultra (cyklosydym) 1,0-1,25 l 4-6 liści jednoliścienne: prosowate (od 3 liści 100EC (2,5 l - perz do końca krzewienia), perz właściwy + adiuwant* właściwy) (5-7 liści) np. chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy, samosiewy zbóż, włośnica sina, zielona, perz właściwy 24

25 Tabela 14 cd. Przykładowe herbicydy stosowane do selektywnego, nalistnego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (g, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Hector Max (nikosulfuron, g 4-6 liści jednoliścienne: prosowate (od 3 liści 66,5 WG rimsulfuron, do końca krzewienia), perz właściwy + adiuwant* dikamba) (do 5-7 liści), dwuliścienne (4-6 liści) np. chwastnica jednostronna, perz właściwy, bodziszek drobny, chaber bławatek, fiołek polny, jasnota purpurowa, komosa biała, przetacznik perski, rumian polny, rdest powojowy, wyki Shado (sulkotrion) 1,5 l 4-6 liści jednoliścienne: prosowate (do 4 liści), 300 SC dwuliścienne (2-4 liście) np. chwastnica jednostronna, bodziszek drobny, fiołek polny, jasnota purpurowa, komosa biała, przetaczniki, psianka czarna, rumian polny, szarłat szorstki Chwastox (MCPA, ,0 l 5-6 liści dwuliścienne (do 6 liści) np. Turbo dikamba) chaber bławatek, dymnica pospolita, 340 S L gwiazdnica pospolita, komosa biała, kurzyślad polny, mak polny, niezapominajka polna, przetacznik perski, rdesty, samosiewy rzepaku, sporek polny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka ptasia * np.: Atpolan 80 EC, Olbras 88 EC, Trend 90 EC 25

26 Tabela 15. Przykładowe mieszaniny zbiornikowe herbicydów stosowane do nalistnego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (g, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Successor (petoksamid, 2,25 l 1-5 liści jednoliścienne: prosowate (do 4 liści), T 550 SE terbutylazyna) +30 g perz właściwy (3-5 liści), dwuliścienne + Titus 25 WG + (rimsulfuron) (2-4 liście) np. + adiuwant* chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, palusznik krwawy, perz właściwy, włośnice, samosiewy zbóż, rdesty, blekot pospolity, bodziszck drobny, dymnica pospolita, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, komosa biała, szurłaty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, szczawie, psianka czarna, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny Mustang (florasulam, 0,6 l 2-6 liści jednoliścienne: prosowate (do 4 liści), 306 SE + 2,4 D) g perz właściwy (5-7 liści), dwuliścienne Titus 25 WG + (rimsulfuron) (do 3 liści) np. + adiuwant* chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, palusznik krwawy, perz właściwy, włośnice, samosiewy zbóż, chaber bławatek, dymnica pospolita, gorczyca polna, mak polny, mlecz zwyczajny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, szarłaty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, szczawie, miłek letni, psianka czarna, niezapominajka polna, rdest plamisty, powojowy, stulicha psia, wyka wąskolistna, żoklica drobnokwiatowa Titus 25 WG (rimsulfuron) 50 g + 10 g 2-6 liści jednoliścienne: prosowate (do 5 liści), + Harmony + (tifensulfuron) perz właściwy (do 5 liści), dwuliścienne 75 WG (do 5 liści) np. + adiuwant* chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, palusznik krwawy, perz właściwy, włośnice, samosiewy zbóż, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, różowa, szarłaty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, szczawie, poziewnik szorstki 26

27 Tabela 15 cd. Przykładowe mieszaniny zbiornikowe herbicydów stosowane do nalistnego odchwaszczania kukurydzy. Nazwa Substancja Dawka Termin herbicydu aktywna (g, l/ha) zabiegu Zwalczane chwasty Milagro (nikosulfuron) 0,5 l 2-8 liści jednoliścienne: prosowate (do 3 liści), Extra OD + (mezotrion) + 0,75 l dwuliścienne (do 4 liści) np. + Callisto chwastnica jednostronna, włośnice, perz 100SC właściwy, bodziszek drobny, chaber bławatek, dymnica pospolita, komosa biała, fiolek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota różowa, purpurowa, krzywoszyj polny, kurzyślad polny, przytulia czepna, przetocznik perski, rdest ptasi, powojowy, rumian polny, szarlat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa Shado (sulkotrion) 1,0 l 4-8 liści jednoliścienne: prosowate (od 3 liści 300 SC + (nikosulfuron) + 0,2 l do końca krzewienia), perz właściwy + Innovate (do 5-7 liści), dwuliścienne (do 6 liści) np. 240 SC chwastnica jednostronna, perz właściwy, bodziszek drobny, dymnica pospolita, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota różowa, purpurowa, komosa biała, krzywoszyj polny, kurzyślad polny, przytulia czepna, przetacznki, psianka czarna, rumian polny, rdest ptasi, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtolica drobnokwiatowa * np.: Trend 90 EC Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą - instrukcją stosowania, ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska. 27

28 V. Zbiór Zbiór kukurydzy uprawianej na ziarno jest możliwy do przeprowadzenia po osiągnięciu przez ziarno dojrzałości fizjologicznej. Dojrzałość fizjologiczna odpowiada wilgotności ziarna w granicach 40-38% i przejawia się pojawieniem tzw. czarnego punktu przy zarodku - u nasady ziarniaka. Osiągnięcie przez ziarno dojrzałości fizjologicznej wyznacza jedynie początek terminu, kiedy zbiór kukurydzy na ziarno jest możliwy. W warunkach klimatycznych Polski wilgotność ziarna podczas zbioru waha się od 35-40% - w latach o niekorzystnym przebiegu pogody - do około 18-20% - w latach o ciepłej pogodzie. Czynniki decydujące o wilgotności ziarna w czasie zbioru to w kolejności: - wczesność odmiany - termin wystąpienia pierwszych przymrozków jesiennych. Wraz z wystąpieniem pierwszych przymrozków niszczony jest aparat asymilacyjny roślin, a więc w ciągu kilku dni zasychają części wegetatywne (liście i łodyga). Dalsze dosychanie ziarna jest już tylko możliwe na drodze procesów fizycznych a więc działania słońca i wiatru. - termin siewu - przebieg pogody. Najważniejszy jest czas wczesnej jesieni, kiedy po zakończeniu nalewania ziarno zaczyna dojrzewać - nawożenie azotowe. Zagadnienie nawożenia azotowego jest często niedoceniane przez producentów. Jednak wyniki doświadczeń jednoznacznie wskazują, że komfortowe (nadmierne) zaopatrzenie w azot znacznie opóźnia procesy dojrzewania całych roślin i dosychania ziarna. Nadmierne opóźnianie terminu zbioru kukurydzy może doprowadzić do znacznego obniżenia jakości zbieranego ziarna na skutek porażenia przez Fuzariozy a w skrajnych przypadkach może prowadzić do wylegania plantacji i znacznych strat plonu. Tabela 16. Ubytki masy ziarna w czasie suszenia w zależności od wilgotności początkowej. Przyjęto wilgotność suchego ziarna 14%. Plon mokrego ziarna t/ha Wilgotność początkowa % Plon suchego (14%) ziarna t/ha , , , , , , , , , , , , , ,88 28

29 Dla wyliczeń we własnym zakresie można wykorzystać wzór uwzględniający zróżnicowany stopień ubytku masy ziarna w zależności od wilgotności w czasie zbioru: (WP - WK) ZS = ZM x [ l - x U ] 100 gdzie: ZS - masa ziarna wysuszonego ZM - masa ziarna mokrego, oczyszczonego WP - wilgotność początkowa WK - wilgotność końcowa U - współczynnik ubytku masy dla wilgotności: poniżej 30% = 1, % = 1,3 powyżej 38% = 1,4 W strukturze kosztochłonności uprawy kukurydzy dosuszanie ziarna stanowi najważniejszą pozycję. Szacuje się, że ok. 40% kosztów uprawy pochłania właśnie suszenie. Biorąc pod uwagę ciągle rosnące koszty paliw można być pewnym, że pozycja ta nie ulegnie w najbliższym czasie marginalizacji. Poniżej przedstawiono symulację Dla zobrazowania kosztów jakie ponoszone są przy dosuszaniu ziarna przedstawiono tabelę poniżej. Wilgotność Całkowity koszt Koszt ziarna Wilgotność Plon suszenia 10 t ziarna suszenia przy końcowa z 1 ha 1t x od wilgotności % zbiorze wyjściowej do 14% Ilość ziarna konieczna do pokrycia kosztów suszenia* 40% 14% 10 t 10 PLN 35% 14% 10 t 10 PLN 30% 14% 10 t 10 PLN 26% x 10 t x 10 PLN = % x 10 t x 10 PLN = % x 10 t x 10 PLN = ,714 3,000 2,285 * kalkulacja przy cenie 700 PLN za 1t suchego ziarna 29

30 NOTATKI 30

31 NOTATKI 31

32 Nasi przedstawiciele: Polska wschodnia: Marek Piwoński tel Polska południowo-zachodnia: Aldona Jabłońska tel Polska północno-zachodnia: Damian Kuc tel Product management: Błażej Springer tel