Prawo do informacji publicznej

Transkrypt

1 Stan prawny na dzień r. Prawo do informacji publicznej Scenariusz zajęć przygotowany przez Krzysztofa Cieszkowskiego (cele zajęć) Po zakończonych zajęciach uczestnicy: (wiedza) będą wiedzieli: Czym jest i komu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej? Kto jest zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej? Jakie informacje są informacjami publicznymi? Jakie są formy dostępu do informacji publicznej? Kiedy dostęp do informacji publicznej ulega ograniczeniu? Co to jest Biuletyn Informacji Publicznej? Kiedy można złożyć wniosek o udostępnienie informacji i jaka jest jego forma? (umiejętności) będą umieli: egzekwować zgodne z prawem zachowania urzędników na podstawie ustawy o informacji publicznej szukać informacji publicznej napisać wniosek o udzielenie informacji publicznej (wartości cele wychowawcze) będą rozumieli: że prawo do informacji to prawo gwarantowane obywatelowi nie tylko przez ustawę o dostępie do informacji publicznej, ale także przez Konstytucję RP jakie prawa i obowiązki przysługują obywatelowi w związku z dostępem do informacji publicznej że dostęp do informacji publicznej nie może być dobrowolnie ograniczany METODY: - odegranie scenki - kazus - praca z tekstem ustawy - puzzle 1

2 - mini wykład - jigsaw ażurowa piła SPRAWDZENIE - Quiz PLAN ZAJĘĆ 1. Wprowadzenie do tematu zajęć. 2. Komu i jakie uprawnienia przysługują przy dostępie do informacji publicznej i kto ten dostęp powinien nam ułatwić? 3. Jakie informacje są informacjami publicznymi? 4. Dostęp do informacji publicznej. 5. Wniosek o udzielenie informacji publicznej. 6. Środki zażalenia. 7. Sprawdzenie i podsumowanie. SCHEMAT ZAJĘĆ Ad. 1 WPROWADZENIE DO TEMATU ZAJĘĆ. (CO) Prowadzący/a przedstawia krótko cele zajęć oraz przestawia jak polskie prawo reguluje dostęp do informacji publicznej, oraz wyjaśnia co to jest informacja publiczna (PO CO) Prezentacja ma za zadanie zapoznanie uczestników z tematem zajęć oraz uzmysłowienie, że co to jest informacja publiczna i jakie są gwarancje prawne dotyczące dostępu do niej. (JAK) Metoda mini wykład Prawo dostępu do informacji publicznej zostało umieszczone przede wszystkim w Konstytucji RP, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U ) Art Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. 2

3 a także w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U ), która precyzuje zasady dostępu do tej informacji wyrażone w art. 61 Konstytucji RP. Mimo to dostęp do informacji pozostawia wiele do życzenia, dlatego też celem tych zajęć będzie zapoznanie uczestników z uregulowaniami prawnymi dotyczącymi dostępu do informacji publicznej, nauczenie ich skutecznego domagania się egzekwowania prawa tak by w przyszłości dostęp do informacji publicznej stał się rzeczywistością, a nie tylko mitem. Warto jeszcze przed rozpoczęciem zajęć zastanowić się nad tym co to jest informacja publiczna. Problem ten wyjaśnia art. 1 ustęp 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, który mówi... Art Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie. W następnych ćwiczeniach uczestnicy dowiedzą się jak wygląda przykładowa lista informacji, które są informacjami publicznymi. Ad.2 KOMU I JAKIE UPRAWNIENIA PRZYSŁUGUJĄ PRZY DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ I KTO TEN DOSTĘP POWINIEN NAM UŁATWIĆ? (CO) Ta aktywność ma na celu zapoznanie uczestników z tym kto ma prawo dostępu do informacji publicznej i kto takiej informacji publicznej powinien im udzielić (PO CO) Uświadamia, że dostęp do informacji publicznej nie może być ograniczany dowolnie, informuje też o tym kto taki dostęp umożliwia. (JAK) Metoda - Odegranie scenki (a) Wybieramy dwóch ochotników Prosimy ich o odegranie scenki, wyznaczając rolę, jeśli nie uczynią tego sami uczestnicy. Grupę prosimy o baczne obserwowanie akcji, tak by mogli następnie ją omówić i ocenić. (b) Odczytujemy uczestnikom scenki jej tekst Ćwiczenie Do urzędu miasta i gminy w Koluszkach przychodzi pani Teresa: Pani Teresa: Dzień dobry Urzędnik: Dzień dobry. W czym mogę pomóc? Pani Teresa: Chciałabym uzyskać dostęp do akt gminy dotyczących jej majątku i budżetu z roku 2004 Urzędnik: Nie mogę udzielić pani tej informacji! Pani Teresa: Dlaczego? Urzędnik: Dostęp do takiej informacji jest możliwy tylko dla pracowników administracji gminy i radnych, a z tego co się orientuję pani nie jest ani pracownikiem administracji gminy, ani radnym. Pani Teresa: Niemożliwe! Przecież dostęp do takich informacji jest jawny dla każdego Urzędnik: Ja nie wiem, muszę mieć zgodę od szefa Pani Teresa: Ależ proszę pana, przecież to mi gwarantuje ustawa! Urzędnik: Ja się nie znam, poza tym mam dużo pracy, a pani mi tu przeszkadza. Proszę przyjść jutro zobaczę co da się zrobić. 3

4 (c) Odegranie scenki (d) Omówienie scenki Po odegraniu scenki przedstawiamy jak wygląda stan prawny. Komu przysługuje prawo do informacji publicznej? Prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu. Nie trzeba być obywatelem polskim, albo mieć spełnione określone warunki. Prawo to przysługuje tak samo obywatelom polskim jak i cudzoziemcom, osobom fizycznym jak i osobom prawnym, a także instytucjom państwowym. Nie musimy wykazywać interesu faktycznego ani prawnego wykonując to prawo, urzędnik nie ma prawa nawet żądać od nas wykazania takiego interesu. Art Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji publicznej, zwane dalej "prawem do informacji publicznej". 2. Od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Jakie uprawnienia przysługują przy dostępie do informacji publicznej? Na prawo do uzyskania dostępu do informacji publicznej składają się uprawnienia: uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego wglądu do dokumentów urzędowych dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów Art Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do: 1) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego, 2) wglądu do dokumentów urzędowych, 3) dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów. 2. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych. Kto jest obowiązany do udostępnienia informacji publicznej? Każda instytucja, będąca w posiadaniu informacji publicznych jest obowiązana je udostępniać. Dotyczy to zarówno wszelkich władz publicznych oraz podmiotów wykonujących zadania publiczne, jak i związków zawodowych i partii politycznych. W szczególności zobowiązane do udzielenia informacji są instytucje dysponujące publicznym majątkiem lub publicznymi pieniędzmi. 4

5 Art Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności: 1) organy władzy publicznej, 2) organy samorządów gospodarczych i zawodowych, 3) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, 4) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, 5) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. 2. Obowiązane do udostępnienia informacji publicznej są organizacje związkowe i pracodawców reprezentatywne, w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.), oraz partie polityczne. 3. Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2, będące w posiadaniu takich informacji. Ad. 3 JAKIE INFORMACJE SĄ INFORMACJAMI PUBLICZNYMI? (CO) To ćwiczenie ma na celu zapoznanie uczestników z rodzajami informacji publicznych (PO CO) Ma nauczyć rozpoznawania informacji publicznych od tych, które nimi nie są (JAK) Metoda kazusy (a) Rozdajemy uczestnikom kazusy Dzielimy grupę na podgrupy i każdej z podgrup wręczamy kazus, które dotyczą rodzajów informacji publicznej. Zadaniem uczestników jest w miarę posiadanej wiedzy udzielić odpowiedzi na zadane kazusy, w tym celu pomoże im wyciąg z ustawy o dostępie do informacji publicznej (b) Praca nad kazusami Uczestnicy opracowują w ramach swoich grup odpowiedzi na zadane kazusy. W uzyskaniu odpowiedzi mogą pomóc im przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej i orzecznie NSA. Czy mamy do czynienia z informacją publiczną? Dokument, w którym opisane zostały zamierzenia działań NIKu na najbliższy kwartał. Projekt rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie sposobu prasowania materiałów bawełnianych i tekstylnych koloru khakiego. Informacja o dochodach żony Ministra Skarbu Państwa. Informacje o dochodach dyrektora Domu Pomocy Społecznej w Górze Kalwarii. Pieczęć i podpis ministra. 5

6 wyrok NSA II SAB 137/03 Pieczęć oraz podpis ministra stanowią informację publiczną. W uzasadnieniu sądu widnieją one na dokumentach urzędowych, które w całości są taką informacją. Dokumenty z zebrania rady rodzicielskiej. Dokumenty i raporty z posiedzenia rady gminy. Protokół przesłuchania świadka incognito wraz z podaniem jego tożsamości. Dane MZK o ilości sprzedanych kart miejskich. Informacje o dochodach sklepiku Pana Kazimier emerytowanego policjanta. Art Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o: 1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o: a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej, b) projektowaniu aktów normatywnych, c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań, 2) podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o: a) statusie prawnym lub formie prawnej, b) organizacji, c) przedmiocie działalności i kompetencjach, d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach, e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3-5, f) majątku, którym dysponują, 3) zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o: a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych, b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej, c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych, d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw, e) stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania, f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych, g) naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w przepisach odrębnych, h) konkursie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, w zakresie określonym w przepisach odrębnych, 4) danych publicznych, w tym: a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, 6

7 dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających, b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej, d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych, 5) majątku publicznym, w tym o: a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach, c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych, d) majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a)-c), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach, e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a)-c), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat, f) długu publicznym, g) pomocy publicznej, h) ciężarach publicznych. 2. Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. (c) Prezentacja kazusów i komentarz Prosimy przedstawicieli poszczególnych grup o odczytanie kazusów, a następnie udzielenie odpowiedzi. Gdy występią błędy lub odpowiedzi nieprawidłowe staramy się naprowdzić grupę na prawidłową odpowiedź. Ad 4. DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ (CO) Omówienie podstawowych form dostępu do informacji publicznej oraz sytuacji gdy dostęp taki jest ograniczony (PO CO) Celem tej aktywności jest wytłumaczenie uczestnikom w jaki sposób mogą dotrzeć do informacji publicznej oraz kiedy dostęp do takiej informacji może być ograniczony zgodnie z prawem (JAK) Metoda jigsaw czyli ażurowa piła GRUPA I Jakie są formy dostępu do informacji publicznej? Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze: 1. ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, 2. udostępniania na wniosek informacji publicznej, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, lub bez pisemnego wniosku, jeśli informacja ta może być niezwłocznie udostępniona w formie ustnej lub pisemnej, 3. wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów i udostępniania materiałów dokumentujących te posiedzenia. 7

8 Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, może być udostępniona: - w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych, - poprzez urządzenia umożliwiające zapoznanie się z informacją, zainstalowane w miejscach ogólnie dostępnych. Informacje publiczne udostępniane w powyższy sposób powinny być oznaczone danymi określającymi podmiot udostępniający informację, tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za jej treść, tożsamość osoby, która udostępniła informację oraz datę udostępnienia. Podmiot udostępniający informację publiczną ma obowiązek zapewnić możliwość kopiowania lub wydruku informacji albo możliwość przesłania informacji lub przeniesienia jej na odpowiedni nośnik informacji. GRUPA II Co to jest Biuletyn Informacji Publicznej? Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) jest urzędowym publikatorem, dostępnym tylko w Internecie, służącym powszechnemu udostępnianiu informacji publicznej. Podmioty zobowiązane do udzielania informacji publicznej tworzą na swoich stronach internetowych strony Biuletynu Informacji Publicznej i publikują w nim informacje publiczne wskazane w ustawie. Mogą również publikować inne, wybrane przez siebie informacje publiczne. W przypadku wyłączenia jawności informacji publicznej, w Biuletynie podaje się zakres wyłączenia jawności i podstawę prawną oraz wskazuje się organ lub osobę, które dokonały wyłączenia. Publikowane informacje powinny zawierać dane określające tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za jej treść. Strona główna Biuletynu Informacji Publicznej dostępna jest w Internecie pod adresem Przy udostępnianiu informacji poprzez Biuletyn muszą być zachowane pewne zasady. Są to: zasada aktualności (art. 3 ust. 2), zasada ujawniania wyłączeń jawności i podstaw takich wyłączeń (art. 8 ust. 5), zasada oznaczania informacji (art. 8 ust. 6), zasada autoryzacji (art. 6 ust. 6 pkt 2 i 3), zasada oznaczenia czasem wytworzenia i udostępniania informacji (art. 8 pkt 4 i 5), zasada jednolitości systemu stron (art. 9 ust. 1 i 4 pkt 1), zasada zabezpieczenia treści informacji (art. 9 pkt 3), zasada odpowiedzialności organu obowiązanego do udostępnienia informacji (art. 8 ust. 3). GRUPA III Kiedy dostęp do informacji publicznej podlega ograniczeniu? Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych oraz w przepisach o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych (np. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, przepisy ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej mówiące o tajemnicy statystycznej, przepisy działu VII ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja skarbowa dotyczące tajemnicy skarbowej). W rozumieniu ustawy o ochronie informacji niejawnych, tajemnicą państwową jest informacja niejawna określona w załączonym do tej ustawy wykazie rodzajów informacji niejawnych, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla niepodległości lub nienaruszalności terytorium, 8

9 interesów obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli, albo narazić te interesy na co najmniej znaczną szkodę. Tajemnicą służbową jest natomiast informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej. Prawo do informacji publicznej podlega ponadto ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji oraz w przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. Nie można ograniczać, z zastrzeżeniem powyższych uwag, dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne, w zakresie tych zadań lub funkcji. Ograniczenie to nie może naruszać prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, np. o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw. GRUPA IV - Czy możemy uczestniczyć w sesjach rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa? Tak, gdyż zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Posiedzenia ich organów pomocniczych są również jawne i dostępne, jeśli stanowią tak odpowiednie przepisy lub gdy organ pomocniczy tak postanowi. Organy te są obowiązane zapewnić środki lokalowe lub techniczne umożliwiające dostęp do ich posiedzeń. Ograniczenie dostępu do posiedzeń z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom. Organy sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady. Te same zasady stosuje się do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych. Podobne regulacje zawierają ustawy określające ustrój jednostek samorządu terytorialnego (gminnego, powiatowego, wojewódzkiego). Jawność działania organów gminy, powiatu czy województwa obejmuje prawo obywateli do wstępu na sesje rady gminy (rady powiatu, sejmiku województwa) i posiedzenia ich komisji (art. 11b ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 8a ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i art. 15a ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa). Zasada jawności nie obowiązuje w przypadku zarządu. Nie możemy uczestniczyć w obradach zarządu, ponieważ nie jest on wybierany w wyborach powszechnych, a jedynie poprzez radnych wybranych w tych wyborach. Ad 5. WNIOSEK O UDZIELENIE INFORMACJI PUBLICZNEJ (CO) Celem tego ćwiczenia jest przedstawienie uczestnikom podstawowych informacji na temat wniosku o udzielenie informacji publicznej oraz nauczenie ich wypełniania przykładowego wniosku. 9

10 (PO CO) Po to by nabyli umiejętność samodzielnego występowania w swoich sprawach, a także by poznali podstawowe reguły związane z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej (JAK) Metoda Praca z kazusami. Praca z tekstem ustawy. Wzór wniosku o udzielenie informacji publicznej. Kazus 1 Pan Józef chciał uzyskać dostęp do informacji na temat nowego projektu nowelizacji kodeksu drogowego. Udał się więc na stronę internetową BIP gdzie taka informacja miała się znajdować, ale jej tam nie było. Dlatego też udał się do odpowiedniego urzędu by uzyskać dostęp do tej informacji. Na miejscu okazało się, że tak oczywiście informacja ta może być udostępniona panu Józefowi, ale za opłatą. Czy pan Józef powinien zapłacić za ta informacje? Zasadą jest, że dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Przewidziany jest jednak wyjątek od tej zasady. Możliwe jest pobranie opłaty, jeśli są spełnione jednocześnie dwa warunki: - udostępnienie informacji publicznej (nie udostępnionej w Biuletynie Informacji Publicznej) następuje w trybie wnioskowym, - podmiot obowiązany do udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku. Pobranie opłaty jest wówczas fakultatywne. Opłata za udostępnienie informacji publicznej powinna odzwierciedlać rzeczywiście poniesione koszty. W tym przypadku urząd nie może poprać opłaty od pana Józefa, gdyż informacja taka powinna być udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, a nie w trybie wnioskowym. W związku z tym nie został spełniony warunek z art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Art Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, z zastrzeżeniem art. 15. Art Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek. Art Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek, o którym mowa w art. 10 ust. 1, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom. Podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji powinien w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku powiadomić wnioskodawcę o wysokości opłaty. Następnie musi upłynąć kolejne 14 dni, licząc od dnia powiadomienia o opłacie. Jeśli w tym terminie wniosek nie zostanie wycofany bądź nie zostaną w nim dokonane zmiany odnośnie sposobu lub formy udostępnienia informacji, informacja ta powinna być udostępniona zgodnie z wnioskiem. 10

11 Art Podmiot, o którym mowa w ust. 1, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek. Kazus 2 Państwo Jadwiga i Zenobiusz Nowak udali się do urzędu z prawidłowo napisanym wnioskiem o udostępnienie im informacji publicznej. Pani Genowefa urzędniczka powiedziała, że teraz nie może udzielić im pomocy i poprosiła ich by zjawili się za tydzień. Państwo Nowak mimo to złożyli wniosek w urzędzie. Po tygodniu wrócili do urzędu w tej samej sprawie. Pani Genowefa powiedziała im, że dziś akurat do urzędu na wizytację przyjeżdża ważna osobistość i nie ma czasu, żeby im odnaleźć tą informację, więc niech może zjawią się w przyszłym tygodniu. Sprawa przeciągała się przez następne 3 miesiące. Czy państwo Nowak mogli jakoś wpłynąć na to by ta informacja była im udostępniona wcześniej? Czy pani Genowefa jest odpowiedzialna za tak duże opóźnienie? Kwestię tą reguluje art. 13 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Udzielenie informacji na wniosek powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeśli jednak brak możliwości udostępnienia informacji w podanym terminie, ulega on wydłużeniu, ale nie może przekroczyć 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. W takim przypadku organ, do którego zwrócono się o udzielenie informacji ma obowiązek pisemnie powiadomić wnioskodawcę o powodach opóźnienia oraz o terminie, w którym żądana informacja zostanie udostępniona. Za nieudostępnienie informacji publicznej wbrew obowiązkowi, ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do roku. Państwo Nowak mieli prawo otrzymać informację, o którą prosili niezwłocznie. Tłumaczenia pani Genowefy o tym, że nie ma czasu lub jest zajęta nie mają znaczenia. Jeżeli występowały opóźnienia to powinna powiadomić panią Jadwigę i pana Zenobiusza o powodach tych opóźnień i podać konkretny termin udostępnienia tej informacji, który nie może przekraczać 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Pani Genowefa jest odpowiedzialna za opóźnienie i może ponieść odpowiedzialność karną z tego tytułu na podstawie art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Art Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Art. 23. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 11

12 Kazus 3 Pani Alicja chciała uzyskać informacje, która miała by jej umożliwić prowadzenie działalności na terenie gminy Gryzikamień. Udała się więc do właściwego urzędu z zapytaniem czy może zeskanować sobie informacje, które je interesują. Niestety urząd gminy Gryzikamień był na tyle biedny, że nie posiadał skanera, dlatego też pan urzędnik powiedział pani Alicji, że może te materiały dla niej skserować. Pani Alicja powiedziała, że się zastanowi i da niebawem znać. Czy urząd może zamiast skanowania zaproponować kserowanie? Ile czasu ma pani Alicja na podjęcie decyzji? Art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej stanowi, iż "informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek". Wniosek może być zgłoszony na piśmie, a ustnie tylko w zakresie informacji, które mogą być niezwłocznie udostępnione. Informacja na wniosek zgłoszony ustnie jest udzielana ustnie lub pisemnie. Udostępnienie informacji na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia informacji, nie umożliwiają udostępnienia jej we wnioskowanej formie. Wówczas podmiot obowiązany do udostępnienia informacji powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i podaje w jaki sposób bądź w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takiej sytuacji, jeśli w terminie 14 dni od powiadomienia, wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się (zostaje wydana decyzja o umorzeniu postępowania). Urząd powinien pisemnie powiadomić panią Alicję o przyczynach braku możliwości skanowania i podać także inny sposób udostępnienia tej informacji. Pani Alicja ma 14 dni od momentu powiadomienia jej przez urząd na przyjęcie propozycji urzędu lub zaproponowania innej Jeśli tego nie dokona wniosek jej pozostanie nie rozpatrzony. Art Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. 2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się. Po zakończeniu aktywności proponujemy uczestnikom napisać (wypełnić) wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Wzór wniosku o udostępnienie informacji publicznej (wersja ze strony internetowej MSWiA). 12

13 DANE WNIOSKODAWCY Nazwisko i Imię / Jednostka:... Adres:... WNIOSEK O UDOSTĘPNIENIE INFORMACJI PUBLICZNEJ Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) zwracam się z prośbą o udostępnienie informacji w następującym zakresie: SPOSÓB I FORMA UDOSTĘPNIENIA INFORMACJI:* dostęp do przeglądania informacji w urzędzie kserokopia pliki komputerowe RODZAJ NOŚNIKA: dyskietka 3,5 CD-ROM FORMA PRZEKAZANIA INFORMACJI: Przesłanie informacji pocztą elektroniczną pod adres... Przesłanie informacji pocztą pod adres** Odbiór osobiście przez wnioskodawcę Miejscowość, data podpis wnioskodawcy Uwagi: * proszę zakreślić właściwe pole krzyżykiem ** wypełnić jeżli adres jest inny niż podany wcześniej Urząd zastrzega prawo pobrania opłaty od informacji udostępnionych zgodnie z art. 15 ustawy o dostępie do informacji publicznej Ad 6. ŚRODKI ZAŻALENIA (CO) Celem tej aktywności jest uzmysłowienie uczestnikom zajęć o przysługującym środkach zaskarżenia w sytuacji gdy odmówiono dostępu do informacji publicznej 13

14 (PO CO) Aby umieć egzekwować przysługujące nam prawa, uświadomić jakie obowiązki spoczywają na urzędnikach, a także zaszczepiać dobre wzorce postępowania w sytuacji gdy nasze prawa są łamane. (JAK) Metoda Praca z tekstem ustawy + grafy, mini wykład Rozdajemy grupie po kilka egzemplarzy grafów razem z tekstem ustawy, który znajduje się pod grafem i wspólnie z grupą staramy się wytłumaczyć przebieg procedury odwoławczej. W razie problemów tłumaczymy zawiłości i na sam koniec prosimy jednego z uczestników o krótkie przedstawienie procedury. Do tej aktywności mogą przydać się też plansze na których przedstawimy grafy, co może ułatwić bardziej zrozumienie problematyki. GRAF 1 Instytucja odmówiła udzielenia nam informacji. Odmowa musi mieć formę pisemnej decyzji. Decyzja musi zawierać składniki przewidziane w art.107 KPA (np. podstawę prawną oraz pouczenie o odwołaniu), a ponadto jej uzasadnienie musi zawierać dane osób, które zajęły stanowisko podczas rozpatrywania naszego wniosku oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których chronione dobra odmówiono udzielenia informacji. Zawsze żądajmy decyzji na piśmie! W ciągu 14 dni składamy odwołanie do organu wyższego stopnia (za pośrednictwem organu wydającego decyzję) lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli decyzję wydał minister, Samorządowe Kolegium Odwoławcze lub instytucja, która nie jest organem władzy publicznej (np. spółka, partia, samorząd zawodowy). Odwołanie rozpoznaje się w ciągu 14 dni. Art Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji. 2. Do decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że: 1) odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni, 2) uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2, wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji. Art Do rozstrzygnięć podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji, niebędących organami władzy publicznej, o odmowie udostępnienia informacji oraz o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji przepisy art. 16 stosuje się odpowiednio. 2. Wnioskodawca może wystąpić do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania. 14

15 GRAF 2 Czy nasze odwołanie zostało uwzględnione? NIE Czy odmówiono nam prawa dostępu do informacji ze względu na: - ochronę danych osobowych, - prawo do prywatności (tajemnicę życia osobistego, rodzinnego, godność, itp.) - ochronę tajemnicy innej niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna (np. tajemnicy zawodowej, handlowej, przemysłowej, przedsiębiorcy, bankowej)? NIE Składamy skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od otrzymania powtórnej decyzji. Instytucja powinna przekazać do WSA odpowiedź i akta sprawy w ciągu 15 dni, a skarga powinna zostać rozpatrzona w ciągu 30 dni od otrzymania akt. TAK Składamy powództwo do sądu powszechnego (rejonowego) o udostępnienie informacji w terminie 30 dni od otrzymania decyzji. Instytucja nadal nie udziela nam informacji: ignorując decyzję organu odwoławczego, ignorując wyrok sądowy. Składamy: doniesienie o przestępstwie do prokuratury i/lub zażalenie na niezałatwienie decyzji II instancji w terminie lub wezwanie do wykonania wyroku WSA, a następnie skargę na niewykonanie wyroku sądu do WSA. Art. 21. Do skarg rozpatrywanych w postępowaniu o udostępnienie informacji publicznej stosuje się, z zastrzeżeniem przypadku, o którym mowa w art. 22, przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270), z tym że: 1) przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi, 2) skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę. 15

16 Art Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna, przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji. 2. Podmiot, którego dotyczy wyłączenie informacji publicznej, ma interes prawny w przystąpieniu w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. 3. Sądem właściwym do orzekania w sprawach, o których mowa w ust. 1, jest sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, który odmówił udostępnienia informacji publicznej. Ad. 7 SPRAWDZENIE I PODSUMOWANIE (CO) Podsumowujemy najważniejsze zagadnienia w formie quizu. (PO CO) Raz jeszcze przypominamy sobie podstawowe informacje na temat omawianego zagadnienia. Utrwalamy poznaną już wiedzę. (JAK) Metoda quiz 1. Jakie akty prawne regulują dostęp do informacji publicznej? Tymi aktami jest przede wszystkim Konstytucja RP w art. 61, a także ustawa o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (Dz.U ) 2. Komu przysługuje prawo do informacji publicznej? Prawo to przysługuje każdemu. Nie musimy wykazywać interesu faktycznego ani prawnego wykonując to prawo. 3. Kto jest obowiązany do udostępnienia informacji publicznej? Każda instytucja, będąca w posiadaniu informacji publicznych jest obowiązana je udostępniać. Dotyczy to zarówno wszelkich władz publicznych oraz podmiotów wykonujących zadania publiczne, jak i związków zawodowych i partii politycznych. W szczególności zobowiązane do udzielenia informacji są instytucje dysponujące publicznym majątkiem lub publicznymi pieniędzmi. 4. Jakie informacje są informacjami publicznymi? Informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne, w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa. (wyrok NSA II SA 4059/02). 5. W jakiej formie może być udostępniona informacja publiczna? Informacja publiczna może być udostępniona w formie: ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, udostępniania na wniosek informacji publicznej, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, lub bez pisemnego wniosku, jeśli informacja ta może być niezwłocznie udostępniona w formie ustnej lub pisemnej, 16

17 wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów i udostępniania materiałów dokumentujących te posiedzenia. Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, może być udostępniona: w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych, poprzez urządzenia umożliwiające zapoznanie się z informacją, zainstalowane w miejscach ogólnie dostępnych. 6. Co to jest Biuletyn Informacji Publicznej i gdzie go szukać? Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) jest urzędowym publikatorem, służącym powszechnemu udostępnianiu informacji publicznej. BIP jest dostępny tylko w Internecie pod adresem 7. Czy możemy uczestniczyć w sesjach rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa? Tak, gdyż zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Posiedzenia ich organów pomocniczych są również jawne i dostępne, jeśli stanowią tak odpowiednie przepisy lub gdy organ pomocniczy tak postanowi. 8. Czy dostęp do informacji publicznej jest płatny? Zasadą jest, że dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Art. 15 ustawy o dostępie do informacji publicznej przewiduje jednak wyjątek od tej zasady. Możliwe jest pobieranie opłaty w trybie wnioskowym jeżeli podmiot obowiązany do udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku. 9. W jakim terminie informacja powinna być udostępniona? Udzielenie informacji na wniosek powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeśli jednak brak możliwości udostępnienia informacji w podanym terminie, ulega on wydłużeniu, ale nie może przekroczyć 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. 10. Jakie środki zaskarżenia przysługują osobie, której odmówiono dostępu do informacji publicznej? Środkami tymi są: odwołanie od odmowy udostępnienia informacji publicznej, skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego na bezczynność organu, do którego osoba zainteresowana wystąpiła o udostępnienie informacji, powództwo do sądu powszechnego o udostępnienie tej informacji, doniesienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa, zażalenie na niezałatwienie decyzji II instancji w terminie, wezwanie do wykonania wyroku WSA. 17

18 MATERIAŁY: - - Opracowanie Anny Chodorowskiej - Centrum Informacji Administracyjnej przy Wyższej Szkole Administracji Publicznej w Białymstoku dla Rzecznika Praw Obywatelskich - J. Stefanowicz, M. Wnuk Poradnik dostępu do informacji publicznej ; Transparency International Polska, Warszawa, J. Stefanowicz Dostęp do informacji publicznej orzecznictwo i piśmiennictwo