Czy przedsiębiorca może otrzymać ulgę w spłacie zobowiązań na rzecz ZUS?

Transkrypt

1 Czy przedsiębiorca może otrzymać ulgę w spłacie zobowiązań na rzecz ZUS? Osoby prowadzące działalność gospodarczą niejednokrotnie dotyka problem braku środków na opłacenie składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, spowodowany przejściowymi kłopotami finansowymi przedsiębiorstwa. Czy przedsiębiorca może w takiej sytuacji liczyć na przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań na rzecz ZUS? Na gruncie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych można wskazać kilka możliwych rozwiązań tej trudnej sytuacji. Szansa na odroczenie Po pierwsze, przedsiębiorca ma możliwość wystąpienia do ZUS z wnioskiem o odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne lub rozłożenie takiej należności na raty. ZUS, podejmując decyzję, kieruje się możliwościami płatniczymi wnioskodawcy oraz ogólnym stanem finansów w zakresie ubezpieczeń społecznych. Przesłanką ubiegania się o tego rodzaju ulgi w spłacie należności składkowych mogą być względy gospodarcze lub inne przyczyny zasługujące na uwzględnienie. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o rozłożenie należności składkowych na raty, przedsiębiorca będzie zwolniony z obowiązku zapłaty odsetek od przedmiotowych kwot, którymi byłby obciążany od momentu powstania zaległości w składkach na ubezpieczenie społeczne. 1 / 7

2 Jednak do każdej raty ZUS dolicza opłatę prolongacyjną. Jeśli podmiot korzystający z ulgi nie wywiąże się z terminów płatności rat ustalonych przez ZUS, skutkować to będzie natychmiastową wymagalnością całej kwoty składek, która została rozłożona na raty wraz z odsetkami za zwłokę. Odroczenie terminu płatności należności składkowych może dotyczyć tylko części należności finansowanej przez płatnika składek. Ulga takiego rodzaju ma zastosowanie tylko w stosunku do należności bieżących, których termin płatności jeszcze nie upłynął. Oznacza to, że osoba zainteresowana powinna wystąpić z wnioskiem o odroczenie terminu płatności najpóźniej w ostatnim dniu terminu płatności danej składki. Wniosek należy złożyć do oddziału ZUS-u właściwego ze względu na miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Jak się przygotować? Przedsiębiorca występujący z wnioskiem powinien przedstawić dokumenty umożliwiające ocenę jego sytuacji finansowej. Zakres przyznawanej ulgi, czyli np. liczba oraz wysokość rat oraz terminy spłaty, ustalany jest przez ZUS indywidualnie na podstawie konkretnej sprawy. Zgodnie z art. 29. ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy cywilnoprawnej zawieranej przez organ ZUS z wnioskodawcą. Rozstrzygnięcie w tym zakresie nie ma formy decyzji administracyjnej, a zatem nie można się od niego odwołać do 2 / 7

3 sądu. Dodatkową dolegliwością dla płatnika, który nie opłaca składek w terminie lub opłaca składki w zaniżonej wysokości może być opłata dodatkowa wymierzana przez ZUS w wysokości 100 proc. nieopłaconych stawek na podstawie art. 24. ust. 1. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Powyższy przepis nie wskazuje przesłanek, jakimi miałby się kierować organ emerytalny podejmujący taką decyzję, w związku z tym należy przyjąć, że zależy to od uznania administracyjnego, co może rodzić niebezpieczeństwo nadużywania tej instytucji w praktyce. Orzecznictwo sądowe wskazuje, że opłata dodatkowa nie powinna stanowić obciążenia, które w konsekwencji może doprowadzić do likwidacji działalności gospodarczej będącej podstawą do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Celem opłaty dodatkowej powinno być nakłonienie płatnika do uregulowania zaległości w opłaceniu składek oraz zapobieganie powstawaniu takich sytuacji w przyszłości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15. września 2004 r. sygn. akt III AUa 8/2004 r.). Decyzja w przedmiocie wymierzenia opłaty dodatkowej jest decyzją fakultatywną, co oznacza, że ZUS może odstąpić od wymierzenia takiej opłaty biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, w tym przyczynę powstania zaległości składkowych. Od decyzji organu rentowego w przedmiocie opłaty dodatkowej przysługuje odwołanie do sądu okręgowego wydziału ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Kontroli sądu podlegają oprócz formalnych przesłanek nałożenia opłaty dodatkowej - także celowość wymierzenia opłaty oraz jej wysokość. Przepisy art. 28. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewidują także możliwość umorzenia przez ZUS należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. W przypadku płatników, należności składkowe mogą być umorzone tylko w sytuacji stwierdzenia ich całkowitej nieściągalności z przyczyn wskazanych w art. 28. ust. 3. ustawy, tj. m.in. śmierci dłużnika, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, stwierdzenia przez komornika lub naczelnika urzędu skarbowego braku majątku nadającego się do egzekucji. 3 / 7

4 W przypadku gdy płatnik składek jest jednocześnie ubezpieczonym, należności składkowe mogą być w uzasadnionych wypadkach umarzane także pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Przesłanki umorzenia składek precyzuje przepis 3. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31. lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. W szczególności będzie to dotyczyć sytuacji, gdy opłacenie składek pozbawiłoby zobowiązanego oraz jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, przewlekłej choroby zobowiązanego czy poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej. Zobowiązany powinien wykazać, że - z uwagi na stan majątkowy i sytuację rodzinną - nie jest w stanie opłacić należności z tytułu składek. Położenie przedsiębiorcy będącego dłużnikiem z tytułu składek ulega pogorszeniu w momencie wszczęcia przez jednostkę ZUS postępowania egzekucyjnego, prowadzonego w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Należności z tytułu składek podlegają zaspokojeniu w postępowaniu egzekucyjnym w administracji z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, z wyjątkiem kosztów egzekucyjnych, należności za pracę, należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy lub śmierci. Przepis art powołanej ustawy stanowi, że dyrektor oddziału ZUS - jako organ egzekucyjny należności z tytułu składek - może stosować sposoby egzekucji, takie jak egzekucja z wynagrodzenia za pracę, wierzytelności oraz rachunków bankowych. W przypadku 4 / 7

5 gdy wskazane sposoby egzekucji nie doprowadzą do zaspokojenia należności z tytułu składek, dyrektor oddziału ZUS - jako wierzyciel - powinien wystąpić do naczelnika właściwego US w celu prowadzenia egzekucji przy użyciu innych środków, np. egzekucji z nieruchomości czy ruchomości (tak wyrok WSA w Warszawie z 29. stycznia 2004 r. sygn. akt III SA 1233/02). Tytułem wykonawczym, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja administracyjna, jest decyzja ustalająca wysokość składki wydawana przez dyrektora oddziału terenowego ZUS. Z uwagi na publicznoprawny charakter należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ustawodawca przewidział szczególny sposób zabezpieczenia takich zobowiązań na majątku zobowiązanego w postaci hipoteki przymusowej oraz ustawowego prawa zastawu. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przysługuje bowiem hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach stanowiących własność zobowiązanego lub współwłasność łączną zobowiązanego oraz jego małżonka. Prawo zastawu obciąża zaś wszystkie rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe będące własnością dłużnika lub wchodzące w skład majątku wspólnego małżonków. Największa bolączka przedsiębiorców Najczęściej stosowanym środkiem egzekucyjnym, a jednocześnie stosunkowo uciążliwym dla podmiotu zobowiązanego, który prowadzi działalność gospodarczą, jest zajęcie rachunków bankowych. Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego poprzez przesłanie do oddziału banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności. Jednocześnie organ wzywa bank, aby bez jego zgody nie dokonywał wypłat z zajętego rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, a zajętą kwotę przekazał na pokrycie egzekwowanej należności lub powiadomił organ egzekucyjny o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty. Zajęcie 5 / 7

6 wierzytelności obejmuje także kwoty wpłacone na rachunek bankowy po dacie dokonania zajęcia. Oprócz wstrzymania wypłat z zajętego rachunku, na banku ciąży również obowiązek zawiadomienia o zajęciu innych oddziałów lub banków, placówek pocztowych oraz innych podmiotów uprawnionych do dokonywania wypłat na rzecz zobowiązanego. Wskazane podmioty ponoszą wobec wierzyciela odpowiedzialność za dokonanie wypłaty środków na rzecz zobowiązanego po zawiadomieniu ich o zajęciu wierzytelności. Jednak egzekucja z rachunku bankowego podlega pewnym ograniczeniom, na które warto zwrócić uwagę. Przepis art. 54. ust. 1. Prawa bankowego stanowi, iż środki pieniężne zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych lub oszczędnościowo-rozliczeniowych jednej osoby - niezależnie od liczby zawartych umów - są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłaszanego przez Prezesa GUS-u. Wykonując obowiązki wynikające z zajęcia rachunku bankowego bank powinien zatem uwzględniać kwotę wolną od zajęcia. Jeżeli wysokość środków zgromadzonych na rachunku bankowym nie przekracza wskazanej kwoty, bank zobowiązany jest do powiadomienia organu egzekucyjnego o przeszkodzie w realizacji zajęcia. Przedmiotowe zwolnienie należy odnieść także do sytuacji, w której zobowiązany dokonał rozporządzenia kwotą wolną od zajęcia, a następnie na rachunek bankowy wpłynęły kolejne środki pieniężne - naturalnie przy uwzględnieniu limitu wskazanego przez ustawodawcę w postaci trzymiesięcznego wynagrodzenia. Zwolnienie od egzekucji nie ma bowiem charakteru jednorazowego. W ochronie pracowników W przypadku zajęcia rachunku bankowego przedsiębiorcy będącego pracodawcą, powstaje 6 / 7

7 problem wypłaty wynagrodzenia za pracę dla pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Ustawodawca mając na uwadze konieczność ochrony wynagrodzenia pracowników uregulował taką sytuację w przepisie art ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zakaz wypłat z zajętego rachunku bankowego bez zgody organu egzekucyjnego nie dotyczy wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę, a także zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne) należnych od dokonywanych wypłat na bieżące wynagrodzenie. Warunkiem dokonania wypłaty bez zgody organu egzekucyjnego jest przedstawienie bankowi przez zobowiązanego odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dokumentu stwierdzającego wysokość wypłacanego wynagrodzenia, przy czym oceny wiarygodności dowodów dokonuje bank. Środkiem obrony przysługującym zobowiązanemu w toku postępowania egzekucyjnego w administracji jest zarzut. Podstawę zarzutu, zgodnie z art. 33. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, w administracji mogą stanowić zarówno okoliczności dotyczące dopuszczalności egzekucji lub wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, jak również niedochowanie przez organ egzekucyjny wymogów formalnych w toku prowadzonego postępowania. Zobowiązany może się powoływać m.in. na przedawnienie, wykonanie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku lub rozłożenie spłaty należności pieniężnej na raty, brak doręczenia zobowiązanemu upomnienia przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego oraz zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. Zarzut może być zgłoszony w terminie siedmiu dni od pouczenia zobowiązanego o prawie zgłoszenia zarzutów. Organ egzekucyjny rozpoznaje zarzuty po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów. W przypadku gdy zarzuty będą uznane za zasadne, organ egzekucyjny wyda postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego sposobu egzekucji. 7 / 7