Wieloletnie zmiany zachmurzenia ogólnego w Lublinie ( )

Transkrypt

1 K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.) Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Kraków, 2007, Wieloletnie zmiany zachmurzenia ogólnego w Lublinie ( ) Long-term variability of total cloudiness in Lublin ( ) Andrzej F. Gluza 1, Bogusław M. Kaszewski 1 Zarys treści: W opracowaniu przeanalizowano przebieg wieloletni, roczny, dobowy i terminowy zachmurzenia ogólnego w Lublinie w okresie Średnia roczna wielkość zachmurzenia wynosi 68%. Maksimum w przebiegu rocznym występuje w grudniu 81%, a minimum w sierpniu 56%. Analiza przebiegu zachmurzenia wykazała wzrostowy trend średniego rocznego zachmurzenia. Wzrost ten był największy w miesiącach okresu ciepłego (wiosna, lato i jesień), a w chłodnej porze roku średnia wielkość zachmurzenia w Lublinie praktycznie się nie zmieniła. Stwierdzono, statystycznie istotny, spadek liczby dni pogodnych (n 20%) i wzrost liczby dni pochmurnych (n>80%). W przebiegu rocznym zachmurzenia według wartości dobowych wyróżniają się trzy okresy: pierwszy (od 8 listopada do 19 lutego), z największym zachmurzeniem w ciągu roku, drugi (od 28 lipca do 9 września), z najmniejszym zachmurzeniem w roku, trzeci (od 17 maja do 27 lipca) z wyraźnie większym zachmurzeniem niż w okresach bezpośrednio poprzedzającym i następującym. Słowa kluczowe: zachmurzenie ogólne, zmienność wieloletnia, przebieg roczny, Lublin Key words: total cloudiness, long-term variability, annual course, Lublin Wstęp Tematyka zmian i zmienności poszczególnych elementów klimatu jest bogato reprezentowana w literaturze przedmiotu, chociaż głównie dotyczy temperatury powietrza i opadów atmosferycznych. Rzadziej analizie poddawane jest zachmurzenie. Być może, wynika to z faktu niejednorodności danych dotyczących zachmurzenia (m.in. zmiany terminów obserwacji). 1 Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet im. M. Curie-Skłodowskiej, al. Kraśnicka 2cd, Lublin, agluza@biotop.umcs.lublin.pl, klimatmk@biotop.umcs.lublin.pl

2 Andrzej F. Gluza, Bogusław M. Kaszewski W ostatnich latach pojawiły się prace dotyczące wieloletnich zmian zachmurzenia nad Polską (Żmudzka 2003, 2004) oraz w wybranych regionach i miejscowościach (Dubicka 1999; Dubicka, Limanówka 1994; Wibig 2003), przy uwzględnieniu wartości średnich miesięcznych, sezonowych i rocznych. Szereg prac dotyczących zarówno zachmurzenia ogólnego, jak i rodzajów chmur przedstawiła na podstawie krakowskiej serii D. Matuszko (1992, 1997, 2005a,b). Stosunkowo rzadko w literaturze polskiej analizowana jest zmienność zachmurzenia w ciągu roku według wartości średnich dobowych. Celem niniejszej pracy jest charakterystyka przebiegu wieloletniego, rocznego i dobowego zachmurzenia ogólnego w Lublinie na podstawie danych z lat Materiały do niniejszego opracowania pochodzą ze stacji meteorologicznej UMCS, położonej na Placu Litewskim w centrum miasta (51 o 15 N, 22 o 34 E, 195 m n.p.m.). Dane z lat pochodzą ze stacji meteorologicznej PIHM (51 o 14 N, 22 o 34 E, 171 m n.p.m), położonej przy Placu Bychawskim, oddalonej o około 2 km w linii prostej od stacji UMCS. Obserwacje wykonywane były przez cały okres pomiarowy ( ) o godzinie 7, 13 i 21 czasu średniego słonecznego. Do analizy wykorzystano dane dotyczące wielkości zachmurzenia (w skali 11-stopniowej) średniego dobowego i z poszczególnych terminów oraz liczbę dni bezchmurnych (n=0%), pogodnych (n 20%), pochmurnych (n>80%) i dni z całkowitym zachmurzeniem (n=100%). Średnie zachmurzenie roczne Średnie roczne zachmurzenie w Lublinie z lat wynosi 68% (tab. 1). W porównaniu z okresem jest to wartość o 1% większa (Gluza, Kaszewski 2000). Średnie roczne zachmurzenie w Lublinie nie odbiega w istotny sposób od wieloletniego średniego zachmurzenia na innych stacjach Polski i krajów sąsiednich, położonych w tej samej strefie szerokościowej. Taką samą wielkość zachmurzenia 68% (choć dotyczącą różnych okresów) stwierdzono w Krakowie, Łodzi i Wrocławiu (Matuszko 2003, Wibig 2003; Dubicka, Limanówka 1994) oraz kilku stacjach poza Polską, leżących na podobnej szerokości geograficznej: np. Drezno 68%, Plauen 68%, Karlove Vary 67%, Chemmitz (Karl-Marx-Stadt) 67% (Reiche 1973), Praha 67% (Coufal, Stuchlik 1962). Zachmurzenie w Lublinie za okres określone z Atlasu klimatu Ryc. 1. Przebieg roczny zachmurzenia ogólnego (w %) w Lublinie w latach Fig. 1. Annual course of cloudiness (in %) in Lublin in the period Polski (Lorenc 2005) wynosi 65%, a na podstawie danych z tego samego okresu w Obserwatorium Meteorologicznym UMCS jest o 3% większe. Różnice w ocenie zachmurzenia w Lublinie 356

3 Zmiany zachmurzenia w Lublinie Tab. 1. Zachmurzenie ogólne (w %) w Lublinie w latach Table 1. General cloudiness (in %) in Lublin in the period wynikają z różnic w lokalizacji stacji oraz z różnych terminów obserwacyjnych. Obserwatorium Meteorologiczne UMCS znajduje się w centrum miasta, natomiast Stacja Meteorologiczna IMGW jest zlokalizowana na lotnisku położonym w odległości ok. 10 km od centrum Lublina. W centrum miasta obserwacje są wykonywane 3 razy na dobę, a w Radawcu 8 razy. W ciągu badanego wielolecia średnie roczne zachmurzenie w Lublinie zmieniało się od 59% w 1949 i 1953 r. do 75% w latach 1970, 1980 i 1985 (ryc. 1). Średnia zmienność z roku na rok wynosiła 4%. Ponad 30% zmian wystąpiło w przedziale 0-1%, a 2/3 zmian w przedziale 0-4%. Świadczy to o stosunkowo niewielkiej zmienności z roku na rok zachmurzenia ogólnego w Lublinie. Maksymalna zmiana zachmurzenia z roku na rok wyniosła 13%. Taka zmiana zachmurzenia wystąpiła między latami 1969 i 1970 (odpowiednio 62% i 75%). Przedstawiona na rycinie 1 krzywa średniego rocznego zachmurzenia z lat pokazuje ogólnie jego wzrost. W pierwszej dekadzie analizowanego okresu średnie roczne zachmurzenie zmieniało się w granicach 59% do 66%, podczas gdy w ostatniej dekadzie ( ) od 69% do 74%. Obliczona z lat wartość współczynnika liniowego trendu jest dodatnia i wynosi 1,47%/10 lat (istotny statystycznie na poziomie istotności α=0,05). Tymczasem E. Żmudzka (2003) na podstawie danych z lat stwierdziła średnio w Polsce nieistotne statystycznie zmniejszenie zachmurzenia. Być może, wynika to z położenia Stacji Meteorologicznej UMCS w centrum miasta, gdzie wpływ warunków lokalnych (specyfika klimatu miejskiego) może odgrywać znaczną rolę (Kossowska-Cezak 1978). Wzrost zachmurzenia ogólnego w Lublinie jednak nie jest równomierny. Największy wzrost zachmurzenia nastąpił w latach i W latach i wystąpiły wahania (niewielkie zmiany) zachmurzenia bez wyraźnej tendencji. Dość gwałtowny spadek zachmurzenia nastąpił w latach i Po 1982 r., gdy wystąpiła jedna z najniższych wartości zachmurzenia (60%), średnia roczna jego wartość nie spadła poniżej wartości średniej, tj. 68%. 357

4 Andrzej F. Gluza, Bogusław M. Kaszewski Przebieg roczny zachmurzenia według sezonów, miesięcy i dni Okresem o największym zachmurzeniu była zima (grudzień-luty) 78% (tab. 1). Najmniejsze zachmurzenie występuje w lecie (czerwiec-sierpień) 60%. W okresie wiosny zachmurzenie jest mniejsze niż w jesieni (odpowiednio 64% i 69%). Rozkład największych i najmniejszych wartości miesięcznych zachmurzenia jest podobny jak w przypadku wartości średnich, z maksimum w zimie i minimum w lecie. Zakres wahań jest najmniejszy w zimie (23%), a największy w jesieni (32%). Obserwowany wzrostowy trend zachmurzenia średniego rocznego był wynikiem wzrostu zachmurzenia w okresie wiosny, lata i jesieni (po ok. 2%/10 lat). W zimie zachmurzenie w analizowanym okresie nie zmieniło się. Wiosną istotny statystycznie trend wzrostowy zaznaczył się we wszystkich jej miesiącach, w lecie w czerwcu, a w jesieni we wrześniu. Uzyskane wyniki potwierdzają spostrzeżenia dotyczące zmian sezonowych i miesięcznych zamieszczone we wcześniejszej pracy, pomimo dłuższego o 9 lat okresu (Gluza, Kaszewski 2000). W przebiegu rocznym zachmurzenia według miesięcy (tab. 1) największym zachmurzeniem w Lublinie wykazuje się listopad (81%), a zachmurzenie w grudniu jest do niego zbliżone (80%). Wiąże się to z występowaniem w tych miesiącach pogody pochmurnej z zachmurzeniem warstwowym (Okołowicz 1962). Najmniejsze zachmurzenie występuje w sierpniu (56%), a nieco większe we wrześniu (60%), co z kolei można wiązać ze zwiększoną częstością pogód wyżowych i związanym z tym zachmurzeniem konwekcyjnym bez chmur warstwowych (Okołowicz 1962). W przebiegu rocznym najwyższych wartości zachmurzenia zwracają uwagę wartości niższe od 80% w dwu miesiącach: maju i sierpniu. W przebiegu najniższych wartości miesięcznych zachmurzenia wyróżnia się listopad, gdy nie stwierdzono średniego miesięcznego zachmurzenia poniżej 64%. Zakres zmian zachmurzenia jest najmniejszy w najbardziej pochmurnym listopadzie 29%, największy zaś we wrześniu 54%. Przedstawiony przebieg roczny zachmurzenia ogólnego według miesięcy w Lublinie jest taki sam jak w Krakowie z lat , z maksimum w grudniu (81%) i minimum w sierpniu (59%) (Matuszko 1997). W przeciwieństwie do innych elementów meteorologicznych, np. temperatury powietrza (Fortuniak i in. 1998), roczny przebieg zachmurzenia według wartości dobowych jest stosunkowo mało znany. Przyczyną tego jest m.in. fakt, że interpretacja przyczyn odchyleń (występowania okresów spadków i wzrostów) w przebiegu rocznym zachmurzenia nie jest prosta, bowiem wiąże się to ze zmianami w ciągu roku oddziaływania czynników chmurotwórczych, termicznych i makrocyrkulacyjnych (Kożuchowski 2000). Przebieg roczny zachmurzenia ogólnego według wartości dobowych w Lublinie (ryc. 2), mimo tak długiego okresu pomiarowego (59 lat), charakteryzuje się dużą zmiennością z dnia na dzień. Średnie dobowe wieloletnie zachmurzenie zmienia się od 48% 7 sierpnia do 88% 24 listopada i 29 lutego (w tym ostatnim dniu średnia jest liczona z tylko z 15 dni). W przebiegu rocznym zachmurzenia ogólnego można wyróżnić kilka okresów. 358

5 Zmiany zachmurzenia w Lublinie Ryc. 2. Przebieg roczny dobowych wartości zachmurzenia ogólnego (NŚr) w Lublinie Fig. 2. Annual course of daily values of total cloudiness (NŚr) in Lublin Okres pierwszy, trwający od 8 listopada do 19 lutego (104 dni), charakteryzuje się zachmurzeniem średnim dobowym powyżej 70%, a w wielu dniach powyżej 80%. Nie jest to okres jednolity. W jego obrębie można wyróżnić dwa podokresy: pierwszy od 14 do 28 listopada, z największym dobowym zachmurzeniem w ciągu roku, przekraczającym 80% (z wyjątkiem 26 listopada), drugi trwający od 11 do 18 stycznia, z wartościami dobowymi niższymi od 75%. Okres drugi, trwający od 20 lutego do 16 maja (86 dni), charakteryzuje się wyraźnym spadkiem średniego dobowego zachmurzenia, od 77% w pentadzie lutego do 58% w pentadzie lipca. W tym okresie można wyróżnić podokres od 4 do 9 kwietnia, z wartościami wyższymi od 70% (z wyjątkiem 5 kwietnia). Okres trzeci, trwający od 17 maja do 27 lipca (72 dni), z wartościami nieco wyższymi niż pod koniec poprzedniego okresu i średnim zachmurzeniem w przedziale 60-70%. Okres czwarty, trwający od 28 lipca do 9 września (44 dni), z najmniejszym w roku średnim dobowym zachmurzeniem: od 50 do 60%. Okres piąty, trwający od 10 września do 7 listopada (59 dni), charakteryzuje się wzrostem zachmurzenia od 62% w pentadzie września do 74% w pentadzie 3-7 listopada. W tym okresie można wyróżnić podokres od 4 do 13 października, z wyraźnie mniejszym zachmurzeniem (średnia wartość wynosi 61%). Podokres z największymi wartościami zachmurzenia w roku w drugiej połowie listopada oraz okres z podwyższonymi wartościami w czerwcu i lipcu zaznacza się 359

6 Andrzej F. Gluza, Bogusław M. Kaszewski także w Łodzi w przebiegu rocznym usłonecznienia względnego (Podstawczyńska 2004), co może świadczyć o dużym wpływie na wielkość zachmurzenia czynników makrocyrkulacyjnych. Przebieg dobowy zachmurzenia według wartości terminowych W przebiegu dobowym największe zachmurzenie było w terminie południowym 75%, najmniejsze w terminie wieczornym 60% (tab. 2). Taki rozkład zachmurzenia dotyczy wiosny i lata. W jesieni średnie zachmurzenie w terminie I i II było zbliżone, a w zimie największe zachmurzenie było w godzinach rannych (I termin). Zachmurzenie w terminie południowym w każdym miesiącu było większe niż w terminie wieczornym. W porównaniu z terminem porannym zachmurzenie w terminie południowym było większe w okresie od kwietnia do września. Można to wiązać z dziennym rozwojem konwekcji termicznej. W październiku i marcu wielkość zachmurzenia w obu terminach były jednakowe. Tab. 2. Zachmurzenie (w %) w poszczególnych terminach obserwacyjnych (7, 13, 21) w Lublinie ( ) Table 2. Cloudiness at measurement times (7, 13, 21 mean solar time) in Lublin ( ) W latach w każdym terminie obserwacyjnym średnie roczne wartości zachmurzenia wzrosły. Największy wzrost zachmurzenia wystąpił w godzinach południowych (2%/10 lat). W ujęciu sezonowym największy wzrost zachmurzenia nastąpił na wiosnę i w lecie. W II terminie obserwacji była to wielkość po 3%/10 lat, a w I terminie obserwacji po 2%/10 lat w okresie wiosny, lata i jesieni. Przebieg średnich wartości zachmurzenia w poszczególnych terminach (ryc. 3) pokazuje, że najmniejszą zmiennością w ciągu roku charakteryzuje się zachmurzenie w terminie II (od 5,8 7 sierpnia do 9,2 5 grudnia), największą zaś zachmurzenie w terminie III (od 3,2 2 września do 8,8 19 listopada). Zachmurzenie w terminie II jest większe niż w terminie III w ciągu całego roku, z wyjątkiem 5 dni w okresie chłodnym: 11 stycznia, 19 i 27 listopada, 21 i 29 grudnia oraz większe niż w terminie I od 15 kwietnia do 1 października. Spośród trzech krzywych przedstawiających przebieg 360

7 Zmiany zachmurzenia w Lublinie Ryc. 3. Przebieg roczny terminowych (7, 13, 21) wartości zachmurzenia ogólnego w Lublinie Fig. 3. Annual course of cloudiness at measurement time (7, 13, 21 mean solar time) in Lublin roczny terminowych wartości zachmurzenia wyróżnia się krzywa przedstawiająca zachmurzenie w III terminie, z dwoma wyraźnymi minimami w okresie od 19 marca do 15 maja i od 28 lipca do 20 października, kiedy występuje średnie zachmurzenie poniżej 50%. Jak można zauważyć na rycinie 3, o cechach przebiegu rocznego decyduje głównie przebieg zachmurzenia w trzecim terminie obserwacyjnym. Liczba dni w poszczególnych przedziałach zachmurzenia Średnia liczba dni bezchmurnych (n=0%) w Lublinie wynosiła 10,2 i zmieniała się od 2 (1998) do 29 (1972). Najwięcej tych dni występuje w jesieni 3,4, najmniej w lecie 1,3. W przebiegu rocznym według miesięcy najwięcej tych dni występuje w październiku i marcu (średnio 1,5 dnia). Dni pogodnych (n 20%) było średnio 40,5 roku (tab. 3). Najwięcej tych dni było na wiosnę (11,8) i w lecie (11,7), blisko o połowę mniej w okresie zimy (6,4). W przebiegu rocznym według miesięcy maksimum występuje w sierpniu i we wrześniu. Sierpień był jedynym miesiącem, w którym dni te pojawiały się w każdym roku. Liczba dni pogodnych w Lublinie spadła w ciągu analizowanego okresu. Średni spadek wyniósł 4,7 dnia na 10 lat. Średnia liczba dni pochmurnych (n>80%) wyniosła 155,8, z maksimum (194 dni) w 1985 r. i minimum (101 dni) w 1950 r. Najwięcej takich dni było w zimie 54,2, a najmniej w lecie 26,4. W miesiącach zimowych najwięcej tych dni było w grudniu 361

8 Andrzej F. Gluza, Bogusław M. Kaszewski Tab. 3. Liczba dni bezchmurnych (n=0%), pogodnych (n 20%), pochmurnych (n>80%) i dni z całkowitym zachmurzeniem (n=100%) w Lublinie ( ) Table 3. Number of cloudless (n=0%), fairy (n 20%), cloudy (n>80%) and overcast (n=100%) days in Lublin ( ) (19,4), a najmniej w sierpniu (7,1). W tym ostatnim miesiącu w dwu przypadkach (w latach 1950 i 1952) takich dni nie notowano. Liczba dni pochmurnych wykazuje w analizowanym okresie wyraźny wzrost (6,6/10 lat), ale nieregularny. Największy ich wzrost nastąpił w latach Dni z całkowitym zachmurzeniem (n=100%) było 80,3 w roku. Największą liczbę tych dni zanotowano w 1970 r. (127), najmniejszą w 1950 r. (48). Dni te występują głównie w zimie i jesieni (łącznie w tych porach notowano około 70% dni chmurnych). Ich udział w poszczególnych miesiącach jest dość zróżnicowany. Blisko 13 takich dni przypada w grudniu i tylko ponad 2 dni w lipcu. W miesiącach od kwietnia do października dni takie nie zawsze występowały. Podsumowanie Średnie roczne zachmurzenie ogólne w Lublinie wynosiło 68%. Najbardziej pochmurna jest zima, z zachmurzeniem 78%, a najmniej lato 60%. W przebiegu rocznym największym zachmurzeniem cechują się listopad i grudzień (odpowiednio 81 i 80%), a najmniejszym sierpień (56%). W latach zaznaczył się statystycznie istotny wyraźny wzrost zachmurzenia ogólnego. W porównaniu do średnich 5-letnich wartości zachmurzenia z końca lat 40. i 50. XX w. obecnie zachmurzenie wzrosło średnio o około 7 do 9%. Wzrost ten jest najwyższy w miesiącach okresu ciepłego (wiosna, lato i jesień), a w chłodnej porze roku średnia wielkość zachmurzenia w Lublinie praktycznie się nie zmieniła. W podstawowych terminach obserwacyjnych największy trend rosnący zachmurzenia stwierdzono w godzinach południowych, najmniejszy w godzinach wieczornych. Liczba dni pogodnych (n 20%) uległa zmniejszeniu, wzrosła natomiast liczba dni pochmurnych (n> 80%). W przebiegu rocznym zachmurzenia według wartości dobowych wyróżniają się trzy okresy: pierwszy (od 8 listopada do 19 lutego), z największymi wartościami zachmurzenia 362

9 Zmiany zachmurzenia w Lublinie w ciągu roku, drugi (od 28 lipca do 9 września), z najniższymi wartościami w ciągu roku, trzeci (od 17 maja do 27 lipca) z wyraźnie większymi wartościami zachmurzenia niż w okresie bezpośrednio poprzedzającym i następującym. W przebiegu rocznym wartości terminowych wyróżnia się okres od 15 kwietnia do 1 października, kiedy największe jest zachmurzenie w terminie II (południowym). Na kształt krzywej przedstawiającej roczny przebieg zachmurzenia na podstawie wartości dobowych w największym jednak stopniu wpływają wartości zachmurzenia w trzecim terminie obserwacyjnym. Literatura Coufal L., Stuchlik, 1962, Oblačnost w Praze za sto let, Meteorologické zprávy, 15, 5, Dubicka M., 1999, Zmienność zachmurzenia w Karkonoszach w ostatnim stuleciu, [w:] Zmiany i zmienność klimatu Polski. Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka, Ogólnopolska konferencja naukowa, 4-6 listopada 1999, Łódź, Dubicka M., Limanówka D., 1994, Zmienność zachmurzenia i usłonecznienia w Sudetach i Karpatach oraz na ich przedpolu, Acta Univ. Wratislaviensis, 1590, Prace Inst. Geogr., Ser. C, 1, Fortuniak K., Kożuchowski K., Papiernik Z., 1998, Roczny rytm klimatu Polski i jego sezonowe osobliwości, Prz. Geogr., 70, 3-4, Gluza A., Kaszewski B.M., 2000, Zachmurzenie ogólne nieba w Lublinie ( ), Acta Univ. Nicolai Copernici, Geografia, 31, Toruń, Kossowska-Cezak U., 1978, Próba określenia wpływu zabudowy miejskiej na wielkość zachmurzenia (na przykładzie Warszawy), Prace i Studia Inst. Geogr. UW, 25, Klimatologia, 10, Kożuchowski K., 2000, Roczny przebieg zachmurzenia i usłonecznienia, [w:] Pory roku w Polsce. Sezonowe zmiany w środowisku a wieloletnie tendencje klimatyczne, K. Kożuchowski (red.), Łódź, Lorenc H. (red.), 2005, Atlas klimatu Polski, IMGW, Warszawa. Matuszko D., 1992, Wieloletnie zmiany zachmurzenia w Krakowie, Zesz. Nauk. UJ., Prace Geogr., 88, Matuszko D., 1997, Okresy o największym i najmniejszym zachmurzeniu w Krakowie w latach , [w:] Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne, Sympozjum Jubileuszowe PTGeof., Warszawa, Matuszko D., 2003, Variability of Cloudiness in Cracow During the 20 th Century, Acta Univ. Wratislaviensis, 2542, Studia Geogr. 75, Matuszko D., 2005a, Ekstremalne zdarzenia w stuletnim przebiegu zachmurzenia i usłonecznienia w Krakowie, [w:] Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), PTGeof., IMGW, Warszawa, Matuszko D., 2005b, Synchronous and asynchronous periods of cloudiness and sunshine duration in Cracow (over ), Prace Geogr., 115, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrz. UJ, Okołowicz W., 1962, Zachmurzenie Polski, Prace Geogr., 34, Inst. Geogr. PAN, Podstawczyńska A., 2004, Cechy dobowego i rocznego przebiegu usłonecznienia w Łodzi w latach , [w:] 100 lat obserwacji meteorologicznych w Łodzi, Acta Geogr. Lodz., 89, Reiche H., 1973, Sonnenscheindauer und Bewölkung, [w:] Klima und Witterung im Erzgebirge, Abhandlungen des Meteorologischen Dienstes der Deutschen Demokratischen Republik, 104 (Band 13), Akademi-Verlag, Berlin. 363

10 Andrzej F. Gluza, Bogusław M. Kaszewski Wibig J., 2003, Cloudiness Variability in Łódź between 1931 and 2000, Acta Univ. Wratislaviensis, 2542, Studia Geogr., 75, Żmudzka E., 2003, Wielkość zachmurzenia w Polsce w drugiej połowie XX wieku, Prz. Geofiz., 48, 3-4, Żmudzka E., 2004, Tendencje zmian a zróżnicowanie przestrzenne elementów klimatu w Polsce w drugiej połowie XX wieku, [w:] Badania geograficzne w poznawaniu środowiska, Z. Michalczyk (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin, Summary This study was carried out on the basis of fixed-time observations (7, 13 and 21 hours mean solar time), as well as estimates of daily mean values of general cloudiness at the PIHM Meteorological Station (51 o 14 N, 22 o 33 E, 195 m a.s.l.) during the years , and the UMCS Meteorological Observatory (195 m a.s.l.) during the years The data collected were analysed on the basis of annual, seasonal, monthly and daily values. The number of cloudless (n=0%), fair (n 20%), cloudy (n>80%) and totally overcast (n=100%) days was also calculated. The mean annual general cloudiness in Lublin amounts to 6.8. An annual maximum occurs in November (81%) and an annual minimum occurs in August (56%). The cloudiest time of the day was observed to be noon (75%), while the least cloudy time of day occurred in the evening (60%). The general cloudiness in Lublin increased on average by 1.5%/decade during the years The increase (statistically significant at α=0.05) occurred mostly during spring, and somewhat less intensively during summer and autumn. In spring, the increase of cloudiness occurred in all months, in summer in June and in autumn in September. Among characteristic days there was a significant decrease in the number of fair days (4.7/decade) and an increase in the number of cloudy days (6.6/decade). The increase in cloudiness was observed at all times of measurement with the trend to increase at a rate of 1-2%/decade. When the tendency to increased cloudiness in Lublin is compared with that in Cracow, Łódź and on Mount Śnieżka or with the changes in insolation in Warsaw, it can be seen that cloudiness changes are mainly of a macroclimatic character. 364