Szkoła karmienia piersią Poradnik o karmieniu naturalnym przygotowany we współpracy ze specjalistami w dziedzinie laktacji, pediatrii i neurologopedii

Transkrypt

1 Szkoła karmienia piersią Poradnik o karmieniu naturalnym przygotowany we współpracy ze specjalistami w dziedzinie laktacji, pediatrii i neurologopedii

2 Konsultacja merytoryczna: Dr Agata Serwatowska-Bargieł Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny (IBCLC), Neonatolog Specjalista pediatrii i neonatologii w Klinice Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka, Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej WUM w Warszawie. Lek. med. Danuta Chrzanowska-Liszewska Neonatolog Specjalista pediatrii i neonatologii w Klinice Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka, Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej WUM w Warszawie. Dr Aleksandra Łada Neurologopeda Kliniczny Specjalista zaburzeń żywienia i rozwoju komunikacyjnego małego dziecka, NDT SLT Senior Tutor.

3 LOVI chroni to, co najcenniejsze dla Ciebie i dziecka Karmienie naturalne to ideał, który dziecko wybiera odruchowo od chwili narodzin. Dlatego marka LOVI działa na rzecz ochrony laktacji i naturalnego odruchu ssania. W oparciu o analizę problemów, z jakimi borykają się karmiące mamy, przygotowała unikalny program pod nazwą Szkoła karmienia stanowiący fachową pomoc w karmieniu piersią: videoszkołę karmienia, pomoc laktacyjną, porady ekspertów, pomocne artykuły i ten przewodnik, który zawiera podstawowe kompendium wiedzy o karmieniu. We współpracy z wybitnymi specjalistami w dziedzinie laktacji, neonatologii i neurologopedii marka LOVI tworzy innowacyjne produkty stanowiące niezbędną pomoc dla mam karmiących piersią, jak również produkty do alternatywnego karmienia bezpieczne dla naturalnego odruchu ssania. Gwarancją owego bezpieczeństwa są wyniki badań medycznych z udziałem dużych grup niemowląt, rekomendacje lekarzy oraz nagrody przyznane produktom LOVI przez profesorów nauk medycznych. Zaufali nam eksperci, zaufaj i Ty. Skorzystaj z naszego wsparcia w karmieniu piersią. 1.

4 Spis treści: WARTO KARMIĆ PIERSIĄ Korzyści dla dziecka Korzyści dla mamy JAK POWSTAJE MLEKO I CO SIĘ DZIEJE PODCZAS SSANIA PRZYGOTOWANIE DO KARMIENIA PIERSIĄ POCZĄTKI KARMIENIA PIERSIĄ Przystawianie do piersi Pozycje do karmienia piersią Odbijanie po karmieniu Dbanie o piersi podczas laktacji ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Z KARMIENIEM PIERSIĄ Bolesne, poranione brodawki Wklęsłe lub płaskie brodawki Nawał pokarmu Zastój pokarmu Zapalenie piersi Niedobór pokarmu Dziecko nie chce ssać Mama jest chora DIETA KARMIĄCEJ MAMY GDY POJAWIA SIĘ KOLKA NIEMOWLĘCA ODCIĄGANIE, PRZECHOWYWANIE I PODGRZEWANIE POKARMU ALTERNATYWNE METODY KARMIENIA BEZPIECZNE DLA KARMIENIA PIERSIĄ AKCESORIA PRZYDATNE W KARMIENIU PIERSIĄ SCHEMAT ŻYWIENIA NIEMOWLĄT KARMIONYCH PIERSIĄ

5 1. 2. Warto karmić piersią Karmienie piersią to wspaniały dar, który podarowała kobiecie natura. Dar zarówno dla dziecka, jak i dla niej samej. Dlatego warto karmić piersią jak najdłużej. Korzyści dla dziecka Karmienie naturalne to najlepszy prezent, jaki możesz podarować swojemu dziecku w dniu narodzin. To najzdrowsza i najbardziej wartościowa forma żywienia noworodków i niemowląt: Uodparnia dziecko od chwili narodzin Pokarm kobiecy poza zaspokojeniem głodu dziecka ma za zadanie wspomagać jego niedojrzały układ odpornościowy. Zawiera przeciwciała, komórki odpornościowe i inne aktywne immunologicznie składniki. Szczególnie bogate w przeciwciała jest mleko początkowe czyli żółtawa siara. Nawet kilka kropel siary, nieraz niedoceniane przez początkujące mamy ze względu na niewielką ilość, chroni Twoje dziecko przed atakiem drobnoustrojów z otoczenia. Wspomaga pracę przewodu pokarmowego Mleko matki chroni układ pokarmowy dziecka i jednocześnie reguluje jego pracę, dzięki czemu pomaga organizmowi szybko się oczyścić i ułatwia wydalenie smółki (pierwszego stolca). Dzięki pobudzaniu perystaltyki bilirubina zawarta w stolcach noworodka nie zalega w jelitach, co 3.

6 5. EKSPERT RADZI Dr Aleksandra Łada Neurologopeda Kliniczny Jak karmienie piersią wpływa na rozwój dziecka? Warto karmić piersią, bowiem sam proces ssania oraz jego jakość są jednymi z głównych czynników odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój dziecka w okresie niemowlęcym i bezpośrednio wpływają na: Prawidłowy przyrost masy dziecka Prawidłowy rozwój układu nerwowego Dobrą wydolność całego organizmu Prawidłowy rozwój układu oddechowego Budowanie odporności Aktywność ruchową i poznawczą Właściwe kształtowanie się zgryzu i jamy ustnej Przyszły rozwój mowy Lepszą regulację emocji zmniejsza ryzyko przedłużenia żółtaczki noworodkowej. Posiada niepowtarzalny skład Mleko mamy zawiera lekkostrawne i niealergizujące białka, zdrowe tłuszcze i węglowodany wpływające na rozwój układu nerwowego, witaminy, łatwo przyswajalne sole mineralne, enzymy, czynniki wzrostu, hormony i dużą ilość czystej wody. Dlatego dzieci karmionych piersią nie trzeba dopajać. Proporcje tych składników są idealnie dopasowane do potrzeb żywieniowych dziecka. Mleko mamy jest nie do podrobienia, zawiera cenne przeciwciała, żywe komórki oraz liczne inne składniki odpornościowe, których mleko modyfikowane (są to mieszanki powstające na bazie mleka krowiego) nie posiada. Chronią one dziecko przed wirusami i bakteriami. Dlatego dzieci karmione piersią rzadziej chorują. Jest lekkostrawne Białka zawarte w kobiecym mleku są łatwo przyswajalne i nie zalegają w żołądku dziecka. Dlatego maluchy karmione piersią częściej domagają się karmienia. Dostosowują też ilość jedzonego pokarmu do swoich potrzeb, dlatego trudno je przekarmić. Szybkie trawienie kobiecego mleka sprawia, że dzieci karmione piersią rzadziej miewają biegunki i zaparcia niż dzieci karmione mieszanką. Zmienia się wraz z potrzebami dziecka Skład mleka naturalnego zmienia się w zależności od potrzeb oraz okresu rozwojowego dziecka. W trakcie karmienia dziecko na początku potrzebuje ugasić pragnienie, a potem zaspokoić głód. Dlatego mleko w pierwszej fazie karmienia zawiera więcej wody, a potem robi się bardziej gęste i kaloryczne. Najbardziej kaloryczne jest mleko nocne. 4.

7 Proporcje składników w mleku mamy zmieniają się wraz z wiekiem dziecka. Są inne w okresie noworodkowym, a inne w niemowlęcym. Chroni dziecko przed chorobami Dzieci karmione piersią są mniej narażone na wystąpienie SIDS (zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej), chorób układu pokarmowego i oddechowego (w szczególności zapalenia płuc). Według danych WHO karmienie naturalne zmniejsza ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę typu 2 i miażdżycę. Dzieci karmione piersią jako dorośli mają niższy poziom cholesterolu i ciśnienia krwi, a także rzadziej cierpią na nadwagę i otyłość. Nie uczula i chroni przed alergiami Mleko mamy nie posiada silnie alergizującej laktoglobuliny, występującej w mleku krowim. Zapewnia prawidłowy rozwój układu immunologicznego, uszczelnia ściany jelit przed złym wpływem alergenów. Daje poczucie bliskości i bezpieczeństwa Karmienie piersią sprawia, że dziecko czuje zapach mamy, słyszy bicie jej serca. Długie początkowe karmienia w ciepłych ramionach zaspokajają potrzebę bliskości i koją emocje. Umożliwia aktywne ssanie niezbędne dla zdrowego rozwoju dziecka Ssanie pokarmu z piersi angażuje aktywną pracę ponad 40 mięśni (w tym języka, warg, żuchwy, policzków). Stymuluje rozwój układu oddechowego i dotlenia niemowlę. Stanowi również bardzo ważny element rozwoju jamy ustnej. Korzyści dla mamy Karmienie piersią jest bardzo korzystne nie tylko dla dziecka, ale również dla kobiety: Skraca okres połogu Podczas karmienia piersią podwyższa się poziom oksytocyny odpowiedzialnej zarówno za wypływ mleka, jak i za szybsze obkurczanie macicy. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko krwotoku poporodowego. Chroni mamę przed chorobami Kobiety karmiące piersią są mniej narażone na zachorowanie na nowotwór sutka, jajników i osteoporozę. Karmienie piersią dłużej niż rok zmniejsza ryzyko wystąpienia nadciśnienia, zawału serca, otyłości, miażdżycy i cukrzycy. 5.

8 Zmniejsza ryzyko depresji poporodowej Hormony odpowiedzialne za laktację dobroczynnie wpływają na nastrój kobiety. Sprawiają, że kobiety karmiące piersią łatwiej radzą sobie ze spadkiem nastroju pojawiającym się kilka dni po porodzie. Dzięki temu są one mniej narażone na późniejsze wystąpienie depresji. Pozwala odzyskać figurę sprzed ciąży Wspomaga prowadzenie zdrowego stylu życia Unikanie smażonych potraw, czekolady, gazowanych napojów, alkoholu i nadmiaru kawy to podstawowa zasada diety karmiącej mamy. Mamy, które karmią piersią, bardziej dbają o to, by jedzone potrawy zawierały nienasycone kwasy tłuszczowe i witaminy. Karmienie piersią to nie lada wysiłek dla organizmu, dlatego w ciąży gromadzona jest tkanka tłuszczowa potrzebna na czas laktacji. Po narodzinach maluszka wyłączne karmienie piersią pomaga bardzo szybko zrzucić dodatkowe kilogramy. Podczas jednej doby karmienia niemowlęcia organizm kobiety wydatkuje dodatkowo nawet 700 kcal. Jest wygodne i tanie Pozwala na szybkie nakarmienie dziecka zawsze i wszędzie. Nie musisz tracić czasu na przygotowanie mieszanki oraz na wszystkie zabiegi związane z utrzymaniem akcesoriów w czystości. Ten cenny pokarm, jakim jest mleko mamy, nie tylko sam się wytwarza, ale i niewiele kosztuje. Potrzebne będą tylko wkładki laktacyjne i dobrze dobrany stanik do karmienia. Buduje bliską więź z dzieckiem Karmienie piersią to długie, bardzo przyjemne chwile przytulania. Pozwala nie tylko na oderwanie się od pośpiechu i nerwowej bieganiny, ale również na szybkie nawiązanie głębokiej, emocjonalnej więzi z maleństwem. 6.

9 Jak powstaje mleko i co się dzieje podczas ssania Produkcja mleka w piersiach i wypływ pokarmu z piersi są silne związane z reakcją organizmu mamy na bodźce czuciowe dostarczane przez dziecko w trakcie ssania i zmianami hormonalnymi zachodzącymi w jej organizmie: przysadka mózgowa bodźce czuciowe z brodawki prolaktyna we krwi oksytocyna we krwi pierś UPROSZCZONY SCHEMAT BUDOWY PIERSI 1. Dziecko podczas ssania masuje językiem brodawkę piersi mamy i podrażnia zakończenia nerwów czuciowych w brodawce i otoczce. 2. Bodźce są przekazywane do przysadki mózgowej mamy. Przysadka uwalnia prolaktynę, hormon odpowiedzialny za produkcję pokarmu w pęcherzykach mlecznych. Im częściej karmisz, tym większy jest poziom prolaktyny i więcej wytwarzanego pokarmu. 3. Pod wpływem ssania, uwalnia się oksytocyna - drugi hormon odpowiedzialny za laktację. Powoduje obkurczanie komórek otaczających 7.

10 pęcherzyki mleczne i wypompowywanie z nich pokarmu do przewodów mlecznych (tzw. odruch wypływu pokarmu - oksytocynowy). Pokarm przewodami mlecznymi jest transportowany w kierunku brodawki i jamy ustnej dziecka. Dlaczego stres jest wrogiem laktacji? Silne zmęczenie, zdenerwowanie, niepokój, lęk, ból mogą hamować uwalnianie oksytocyny, a więc blokować wypływ pokarmu pokarm pozostaje niewypompowany w pęcherzykach mlecznych i nie jest transportowany w kierunku brodawki. Dlatego w pierwszych tygodniach karmienia piersią zadbaj o odpoczynek, komfort karmienia i poproś bliskich o pomoc w codziennych obowiązkach. Sukces karmienia piersią zależy nie tylko od produkcji odpowiedniej ilości mleka, ale również od odpowiednio wykształconej odruchowej reakcji ssania. Odruch ssania pojawia się w 17 tygodniu ciąży. Maluszek potrafi już ssać własny palec. Pełna reakcja ssania polegająca na koordynacji ssania, połykania i oddychania pojawia się w 32 tygodniu ciąży. Dlatego w chwili narodzin większość dzieci jest przygotowana do ssania pokarmu z piersi. Odruch ssania utrzymuje się do 6 miesiąca życia, a następnie zamienia się w kontrolowaną przez malca funkcję. Ssanie mleka z piersi dzieli się na dwie fazy: FAZA 1: STYMULACJI Rozpoczyna się odruchem szukania piersi przez dziecko. Możesz go pobudzić dotykając ust dziecka brodawką. Maluch otwiera szeroko usta, szczelnie obejmuje nimi brodawkę i część otoczki oraz wysuwa język to umożliwia głębokie zassanie brodawki i wytworzenie podciśnienia wewnątrz jamy ustnej. Liżąc pierś czubkiem języka, dziecko pobudza wydzielanie prolaktyny, produkcję i wypływ mleka. Maluszek intuicyjnie regulując tem- 8.

11 po ruchów języka, może kontrolować tempo laktacji i intensywność wypływania mleka z piersi. Do ukończenia 3 miesiąca życia większość niemowląt nie posiada zdolności regulacji tempa wypływu pokarmu siłą ssania. FAZA 2: GŁĘBOKIEGO SSANIA To faza wzmożonej, aktywnej pracy mięśni warg i języka. Dziecko musi się natrudzić, by wyssać pokarm. Mleko powoli staje się bardziej gęste, odżywcze, sycące i kaloryczne zaspokaja głód. Brodawka wydłuża się prawie dwukrotnie w trakcie ssania i następnie skraca podczas połykania. Język dziecka przyciskając ją do podniebienia twardego powoduje wypływ mleka. Wargi dociskają do otoczki piersi, dzięki czemu wytwarzane jest podciśnienie w buzi dziecka. Powoduje ono, że mleko płynie w głąb jamy ustnej. Unosi się podniebienie miękkie, nagłośnia zamyka wejście do krtani i pokarm spływa do dróg pokarmowych. Następnie nagłośnia otwiera się, podniebienie miękkie opuszcza i dziecko wydycha powietrze. Ssanie u dziecka bardzo różni się od ssania u osoby dorosłej. Budowa jamy ustnej dziecka umożliwia wdech, kilka taktów zassania pokarmu, połknięcie i wydech (dziecko nie wykonuje oddechu po każdorazowym zassaniu mleka). W ten sposób pobiera pokarm bez ryzyka zakrztuszenia pokarm nie miesza dróg oddechowych z pokarmowymi. TO CIEKAWE! Do tej pory sądzono, że mleko z pęcherzyków jest pompowane przewodami do znajdujących się pod otoczką zatok mlecznych magazynujących pokarm. W ostatnim czasie pojawiły się badania USG podważające istnienie zatok mlecznych - wysunięto przypuszczenie, że przewody mleczne nie posiadają zatok magazynujących, a jedynie uczestniczą w transporcie mleka. Przewody mają zdolność zwiększania średnicy pod wpływem dużej ilości napływającego mleka. Więcej informacji na stronie Komitetu Upowszechniania Karmienia Piersią 9.

12 10. EKSPERT RADZI Lek. med. Danuta Chrzanowska Liszewska Neonatolog Dlaczego tak ważne są długie karmienia? Na początku sesji karmienia mleko zawiera dużo wody, jest mało kaloryczne i służy głównie do zaspokojenia pragnienia. Dziecko z łatwością jest w stanie je wyssać. Potem malec musi się napracować, bowiem mleko staje się bardziej gęste, trudniej wypływa z piersi, ale to ono zaspokaja potrzeby żywieniowe niemowlęcia. Dlatego zbyt szybkie odstawianie dziecka od piersi, krótkie karmienia mogą powodować głód, słabe przybieranie na wadze, rozleniwienie dziecka przy piersi i niechęć do długiego ssania. Krótkie karmienia powodują również słabe opróżnianie piersi z mleka, a co za tym idzie, mogą przyczyniać się do zastoju mleka w kanalikach wyprowadzających i w konsekwencji sprzyjać stanom zapalnym. Szczególnie ważne jest karmienie dziecka w nocy. Zwłaszcza w pierwszych dniach po urodzeniu. Pokarm nocny zawiera większą ilość tłuszczu a tym samym jest bardziej kaloryczny. Oczywiście należy zwrócić uwagę na to, czy dziecko ssie w czasie przystawienia do piersi, czy tylko trzyma brodawkę w buzi. Są dzieci, które jedzą łapczywie i gwałtownie, one najadają się szybko, może im wystarczyć 5-7 minut ssania. Są też dzieci-smakosze, które wymagają więcej czasu nawet 40 minut. Niezwykle istotne podczas karmienia jest umożliwienie dziecku niezakłóconego oddychania przez nos. Gdy pojawi się u niego katar, przed karmieniem odciągnij wydzielinę. WYBIERAJĄC LAKTATOR ELEKTRONICZNY sprawdź czy odzwierciedla naturalny dwufazowy proces ssania. Laktator elektroniczny LOVI Prolactis posiada zaprojektowany na wzór naturalnego ssania dwufazowy rytm odciągania pokarmu: stymulacji i głębokiego odciągania. Tryb stymulacji naśladuje szybkie ruchy ssące niemowlęcia pobudzające wypływ pokarmu, zaś tryb głębokiego odciągania odzwierciedla efektywne, aktywne ssanie. Laktator posiada również możliwość regulacji siły i prędkości cykli ssania (opracowanej na podstawie zakresu ilości taktów ssania podczas karmienia naturalnego) w zależności od indywidualnych preferencji karmiącej mamy. Skuteczność potwierdzona w badaniu koordynowanym szpitalnie.

13 Przygotowanie do karmienia piersią Większość kobiet może karmić piersią. Aby początki karmienia zakończyły się sukcesem potrzebne będą wiara we własne siły, cierpliwość, wsparcie ze strony bliskich oraz zapoznanie się z garścią wskazówek, które rozwieją lęki i wątpliwości. Warto zadbać o piersi już w okresie ciąży, aby zminimalizować ryzyko podrażnień, które w trakcie ssania powodują ból i zniechęcają do podawania dziecku piersi. Pozytywne nastawienie Sukces karmienia piersią bardzo zależy od Twojego nastawienia. Lęk przed niepowodzeniem, niepewność i brak wiary w siebie może utrudnić rozpoczęcie skutecznego karmienia a nawet spowodować opóźnianie się laktacji. Tego typu obawy możesz zniwelować uprzednio wybierając poradnię laktacyjną, do której będziesz mogła się zgłosić w przypadku ewentualnych problemów. Wsparcie bliskich Poinformuj swoich bliskich, że zamierzasz karmić piersią i poproś o ich wsparcie. Wytłumacz im jak bardzo jest to dla Ciebie ważne. Uzgodnij z partnerem zakres wsparcia jaki chciałabyś otrzymać od niego po porodzie i podczas karmienia. Wybór szpitala Zorientuj się, czy w szpitalu, w którym zamierzasz rodzić personel jest przyjazny karmieniu piersią. Poznaj swoje prawa jeszcze przed porodem i domagaj się ich respektowania w trakcie pobytu w szpitalu. Konsultacja z położną Zgłaszając się do szpitala poinformuj położną odbierającą poród, że bardzo zależy Ci na karmieniu piersią. W szpitalach rolę opiekuna kobiet karmiących piersią zazwyczaj odgrywa konsultant laktacyjny, o którego odwiedziny w sali poporodowej możesz poprosić położną. 11.

14 12. Przygotowanie piersi do karmienia W czasie ciąży piersi zmieniają się, brodawka i otoczka powiększają się i ciemnieją. Biust się powiększa, mogą uwidocznić się żyły po skórą i pojawić rozstępy. Oto kilka rad, które pomogą Ci przygotować piersi do karmienia: Nie stosuj kremów natłuszczających W jakie akcesoria i nawilżających brodawkę oraz otoczkę podczas ciąży. Nie ma takiej potrzeby. Gruczoły łojowe Montgome- warto zaopatrzyć się przed porodem? ry ego znajdujące się na otoczce wytwarzają substancję natłuszczającą Wkładki laktacyjne zapobiegają zabrudzeniu bielizny, przed i po i nawilżającą brodawkę, chroniąc ją porodzie. Szczególnie polecane przed podrażnieniami w czasie ciąży podczas nawałów pokarmu. i karmienia piersią. Biustonosz do karmienia najlepiej bawełniany, bez fiszbin, które uważasz pojawiające się rozstępy, pie- 2. Jeśli odczuwasz suchość piersi lub za- źle dobrane mogą uciskać lęgnuj skórę piersi kremem omijając przewody mleczne. obszar otoczki i brodawki. Laktator bardzo pomocny w sytuacji nawału lub niedoboru pokarmu. Na początek idealnie cym brodawkę oraz nie hartuj bro- 3. Nie myj piersi mydłem wysuszają- sprawdzi się dwufazowy laktator dawki i otoczki szorując je gąbką lub ręczny LOVI Protect z regulacją smarując spirytusem. Wystarczy polewanie piersi wodą podczas kąpie- siły ssania i wkładką masującą umożliwiającą bezbolesne li. Pocieranie brodawek nie tylko nie ściąganie pokarmu. zapobiegnie podrażnieniu i pękaniu brodawek (za które jest odpowiedzialne głównie złe przystawianie dziecka do piersi), ale może uszkodzić brodawkę. Noś odpowiednio dobrany biustonosz podtrzymujący biust. Nie powi- 4. nien uciskać i spłaszczać piersi. Jeśli jesteś w ostatnich miesiącach ciąży, a z piersi wydobywają się kropelki mleka, zacznij stosować wkładki Więcej o akcesoriach przeczytasz na 46 stronie przewodnika. laktacyjne. 5. Sprawdź czy Twoje brodawki są dobrze uformowane, nie są płaskie lub wklęsłe. Ściśnij otoczkę obserwując czy brodawka nie spłaszcza się lub nie chowa w głąb. Jeśli tak, niezbędna jest korekcja brodawki pod okiem konsultanta laktacyjnego.

15 Początki karmienia piersią W początkowym okresie karmienia mamy niepokoją się czy dziecko dobrze zasysa pierś, czy piersi wytwarzają wystarczająco dużo mleka, dlaczego piersi są twarde i przepełnione skoro dziecko często ssie. Na wiele wątpliwości odpowiada natura przebiegu laktacji: Jak długo i jak często karmić? Nie nastawiaj się na karmienie w określonych godzinach. Karm dziecko tak często i tak długo jak tego potrzebuje ( na żądanie ). Wystarczy, że będziesz karmić nie rzadziej niż co 3 godziny w dzień i 4 w nocy, aby piersi produkowały wystarczającą ilość mleka (nie mniej niż 8 karmień w ciągu doby). Niektóre dzieci potrzebują być karmione co 2 godziny, inne nieustannie domagają się piersi. Długie karmienia nie oznaczają, że maluch się nie najada. Jeśli prawidłowo przybiera na wadze, nie trzeba go dopajać. Produkcja mleka w okresie ciąży Laktacja rozpoczyna się już w 16 tygodniu ciąży. Zwiększona ilość prolaktyny powoduje wytwarzanie mleka tzw. siary. Są to jednak niewielkie ilości, bowiem produkcja mleka jest hamowana przez hormony zwane gestagenami. Ich poziom gwałtownie spada podczas porodu, po wydaleniu łożyska. Dlatego już po chwili od narodzin będziesz mogła zacząć karmić. W ten sposób dasz dodatkowy sygnał organizmowi do rozpoczęcia produkcji większej ilości mleka. Zbawienna siara Przez około 1-2 doby po porodzie, zamiast rzeki mleka z piersi wypływają jedynie krople żółtego, gęstego płynu. To siara, mleko początkowe stanowiące skoncentrowane bogactwo skład- Większe zapotrzebowanie na mleko pojawia się podczas skoków rozwojowych w 3, 6 i 12 tygodniu oraz 3 i 6 miesiącu życia neralnych a przede wszystkim białka). ników odżywczych (witamin, soli mi- dziecka (trwających zwykle 2-3 Zaspokaja ono wystarczająco początkowe potrzeby żywieniowe dziecka. dni). Może Ci się wtedy wydawać, że dziecko ssie nieustannie, Wystarczy nawet kilka mililitrów na jedno karmienie, by maluch otrzymał od- a Ty masz za mało mleka. Tymczasem dziecko częstym, długotrwałym ssaniem pobudza Twoje piersi do produkcji pokarmu, płynu chroni nerki dziecka przed nadpowiednią ilość pokarmu. Mała ilość którego na pewno nie zabraknie. miernym obciążeniem. Zawiera także mniej tłuszczu i cukru, dlatego jest Dlatego błędem jest podawanie wtedy mieszanki. łatwa do strawienia a duża zawartość białka zapewnia ochronę przed zakażeniami, gdyż w większości są to białka odpornościowe. Nawał pokarmu, czyli początek produkcji mleka dojrzałego Wzmożona produkcja pokarmu rozpoczyna się między 3 a 5 dobą od rozpo- 13.

16 częcia karmienia. Piersi stają się ciężkie i pełne między karmieniami, w przypadku niewystarczającego opróżniania mogą stać się twarde, obrzmiałe. Mleko stopniowo zmienia swój skład, zawiera więcej tłuszczów i węglowodanów, a mniej białka niż siara. W tym okresie niezwykle ważne jest byś jak najczęściej przystawiała dziecko do piersi. Prawidłowy sposób przystawiania dziecka umożliwia dobre opróżnianie piersi, zapobiega zastojom pokarmu i zapaleniu piersi: Przystawianie do piersi KORZYŚCI z właściwego przystawiania do piersi Dziecko nie gryzie i nie rani brodawki podczas ssania. Karmienie piersią jest bezbolesne. Umożliwia głębokie, efektywne ssanie. Dziecko jest najedzone i spokojne. Prawidłowo przybiera na wadze. Powoduje dobre opróżnianie piersi, zapobiega nawałom, zastojom i zapaleniu piersi. Przynosi ulgę przepełnionym piersiom. Umożliwia dziecku aktywną pracę mięśni warg i języka odpowiedzialnych za rozwój mowy i zgryzu Sukces karmienia piersią zależy od nauki prawidłowego przystawiania do piersi. Dzięki temu dziecko będzie efektywnie ssało mleko, a karmienie będzie przyjemnością dla Was obojga. Oto kilka zasad właściwego przystawiania dziecka do piersi: Usiądź wygodnie i ułóż dziecko tak, by jego twarz była zwrócona do Twojej piersi. Nie pochylaj się nad dzieckiem - nie przystawiaj piersi do dziecka, ale dziecko do piersi. Połaskocz policzek lub pogłaszcz brodawką dolną wargę dziecka, by wzbudzić odruch szukania piersi. Gdy dziecko szeroko otworzy buzię, zdecydowanym ruchem dłoni trzymającej kark malca nałóż jego wargi na pierś. Dziecko powinno obejmować wargami brodawkę wraz w dużą częścią otoczki. Wargi powinny być wywinięte a broda i czubek nosa dotykać piersi podczas karmienia. Możesz pomóc malcowi uchwycić pierś podtrzymując ją tak, by kciuk był nad a pozostałe palce pod otoczką brodawki. 14.

17 5. Podczas prawidłowego ssania powinnaś usłyszeć nie odgłos cmokania, a odgłos połykania przypominający wymawianie spółgłoski k. Pozycje do karmienia piersią Na początku swojej przygody z karmieniem, mamy borykają się z różnymi trudnościami, które często okazują się łatwe do pokonania. Jedną z najważniejszych rzeczy jest komfort karmienia. Wypróbuj różne pozycje do karmienia i wybierz najwygodniejszą: POZYCJA: KLASYCZNA Usiądź wygodnie i oprzyj się plecami o oparcie kanapy lub fotela. Możesz dodatkowo podeprzeć plecy poduszką. Ułóż dziecko w zgięciu łokcia po stronie piersi, z której będzie ssać i przytul brzuchem do brzucha. Ucho, bark i biodro malucha powinny znajdować się w jednej linii. Przedramieniem obejmij plecy dziecka a dłonią jego pupę. Możesz pod stopy podłożyć podnóżek a rękę położyć na poduszkach lub oparciu fotela. Sprawdza się: w każdych warunkach, również poza domem, gdy nie możesz skorzystać np. z pozycji leżącej. POZYCJA: KRZYŻOWA Ta pozycja jest podobna do klasycznej. Różni się ułożeniem rąk mamy. Dziecko jest przytrzymywane przez rękę przeciwną do piersi, z której ssie. Jeśli karmisz z prawej piersi, podtrzymuj lewą dłonią główkę dziecka. Prawą dłoń możesz oprzeć na poduszce lub podtrzymywać pierś, którą karmisz. W tej pozycji dobrze jest ułożyć dziecko odpowiednio wysoko, na poziomie (lub prawie na poziomie) piersi, żeby jego ciężar nie spoczywał jedynie na ręku mamy. Można skorzystać ze specjalnej 15.

18 poduszki do karmienia np. Kojec Motherhood (na zdjęciach), lub ze zwykłej. Sprawdza się: na początku nauki karmienia piersią. Łatwo w tej pozycji pomóc dziecku dobrze chwycić pierś a także ustabilizować jego główkę. Jest szczególnie polecana w przypadku wcześniaków oraz dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym. POZYCJA: SPOD PACHY Ułóż dziecko na poduszkach, twarzą naprzeciwko piersi, a resztę jego ciała przytul do swojego boku tak, by nóżki malca znajdowały się pod Twoją pachą. Przytrzymuj dłonią główkę dziecka, a przedramieniem stabilizuj jego tułów. Główka i plecy powinny znajdować się w jednej linii. Sprawdza się: po cesarskim cięciu (dziecko nie dotyka brzucha mamy), podczas zastojów i nawałów mlecznych (umożliwia dobre opróżnienie bocznej części piersi) i w sytuacji, gdy kobieta ma duże piersi lub poranione brodawki. Jest to pozycja idealna do jednoczesnego karmienia bliźniąt. 16. POZYCJA: LEŻĄCA NA BOKU Połóż się na boku, opierając plecy, barki i głowę na poduszkach. Dla większego komfortu włóż poduszkę między kolana. Połóż dziecko naprzeciwko siebie, by było zwrócone buzią w stronę piersi i przytulone brzuchem do brzucha. Na początku gdy jest malutkie, ułóż je na przedramieniu z główką w zagłębieniu łokcia lub na poduszce. Potem układaj dziecko na płasko na podłożu. Jego nóżki powinny być lekko zgięte. Sprawdza się: po porodzie (po nacięciu krocza i cesarskim cięciu).

19 Polecana w trakcie karmień nocnych, gdy zabierasz malca do swojego łóżka i w ciągu dnia, gdy chcesz odpocząć. POZYCJA: LEŻĄCA NA PLECACH Połóż się na plecach i podeprzyj głowę poduszkami. Ugnij lekko nogi w kolanach. Połóż dziecko wzdłuż lub w poprzek swojego brzucha i podtrzymuj dłonią jego pupę. Główka malca powinna się znajdować nad Twoją piersią. Sprawdza się: gdy pokarm wypływa zbyt szybko, dziecko nie nadąża z połykaniem i się krztusi. Dzięki takiemu ułożeniu wypływa wolniej, gdyż musi pokonywać grawitację. Pozycję tę chwalą też kobiety po cesarskim cięciu, gdyż dziecko ułożone w poprzek nie ma kontaktu z raną pooperacyjną. PRZYGOTUJ kącik do karmienia Najlepszymi miejscami do karmienia jest łóżko, kanapa lub wygodny fotel. Zaopatrz się w wodę, zdrową przekąskę, chusteczki, zegarek i telefon. Możesz sięgnąć po coś do czytania, gdy karmienia są długie i dziecko przysypia przy piersi. Przydadzą się poduszki, najlepiej kilka, które pomogą Ci się wygodnie ułożyć i podeprzeć dziecko, oraz mały podnóżek do podparcia nóg. 17.

20 Odbijanie po karmieniu W trakcie karmienia zdarza się, że dziecko łyka powietrze, które następnie gromadzi się w przewodzie pokarmowym i może być przyczyną kolek, wzdęć i ulewania. Dlatego po każdym karmieniu należy zachęcić dziecko do odbicia. Pomoże Ci w tym układanie maluszka w następujących pozycjach: POZYCJA: na ramieniu Oprzyj dziecko tak, by jego główka znajdowała się na Twoim ramieniu, rączki na Twoich plecach, a nóżki były lekko zgięte. Obejmij jedną ręką plecki i główkę, a drugą podeprzyj pupkę. Pilnuj, by główka i tułów nie odchylały się do tyłu. Możesz delikatnie pomasować plecki dziecka. Ta pozycja powoduje lekki nacisk na klatkę piersiową, co pozwala dziecku uwolnić nagromadzone powietrze. POZYCJA: na siedząco Usiądź na fotelu. Posadź pupę dziecka na jednym udzie, a klatkę piersiową i paszki połóż na drugim, uniesionym wyżej tak, by ciało dziecka było ułożone pod kątem powyżej 45 stopni do podłoża. Swoją dłonią obejmij dłonie i podeprzyj bródkę dziecka a drugą dłonią możesz delikatnie pomasować plecki dziecka. POZYCJA: pół leżąca Dziecko jest oparte plecami o Twój brzuch i znajduje się z pozycji półleżącej, pod kątem 45 stopni do podłoża. Główka spoczywa na Twoim przedramieniu, a pupa na Twoim udzie. To pozycja polecana w sytuacji, gdy dziecku się często ulewa. Polecana po ukończeniu przez dziecko 3 miesiąca życia. OBEJRZYJ FILM o odbijaniu na: Nie kładź dziecka na plecach bezpośrednio po karmieniu Niektóre dzieci mają problem z odbijaniem, nie zawsze udaje im się pozbyć nagromadzonego w brzuchu powietrza. W sytuacji gdy dziecko nie odbije po jedzeniu, należy położyć je na boku lub na brzuchu. Pozwoli to uniknąć zadławienia w przypadku ulania pokarmu. 18.

21 Dbanie o piersi podczas laktacji Choć wiele mam się tego obawia, karmienie naturalne nie sprawia, że piersi stają się nieatrakcyjne. Wystarczy odpowiednio o nie dbać podczas ciąży i laktacji: 1. PIERSI smaruj (omijając brodawkę i otoczkę) ujędrniającym kremem przeznaczonym do pielęgnacji piersi w okresie ciąży i po porodzie, np. Pharmaceris BRODAWKI podrażnione od ssania smaruj własnym mlekiem działającym łagodząco i antybakteryjnie. Możesz również posmarować je maścią zawierającą lanolinę. Najlepiej sprawdzają się takie, których nie trzeba zmywać przed karmieniem. Jeśli jednak zaobserwujesz, że dziecku trudno uchwycić uprzednio posmarowaną brodawkę, opłucz ją ciepłą wodą. BIUSTONOSZ dobierz tak, by był wygodny, a zarazem prawidłowo podtrzymywał biust. Noś go zarówno w dzień jak i zakładaj na noc. Najlepiej sprawdzi się bawełniany, oddychający i nie uciskający piersi, szczególnie podczas snu. Powinien posiadać odpinane miseczki, do których można łatwo wsunąć wkładki laktacyjne. Jeśli używasz biustonoszy z fiszbinami, pamiętaj, że fiszbiny muszą być na tyle szerokie, żeby otaczać pierś, a nie ją uciskać, gdyż może to powodować zastoje i doprowadzać do zapalenia piersi. 19.

22 4. 5. WKŁADKI LAKTACYJNE zapobiegają zabrudzeniu bielizny przez wypływające między karmieniami mleko. Powinny być cienkie, chłonne. Warto wybrać takie, które posiadają pasek samoprzylepny zapobiegający przesuwaniu się wkładki w biustonoszu. Wymieniaj wkładki gdy poczujesz, że są wilgotne, inaczej możesz doprowadzić do podrażnienia brodawek. ROZPINANE BLUZKI I KOSZULE pozwalają na wygodne nakarmienie dziecka w każdych okolicznościach. Doskonale sprawdzają się też specjalne bluzki do karmienia np. marki Happy Mum (na zdjęciu). Możesz również pod nierozpinaną bluzkę założyć wygodną koszulkę na ramiączka dzięki temu nie będziesz musiała podczas karmienia odsłaniać brzucha i marznąć. Na noc warto mieć pod ręką dodatkową rozpinaną koszulę nocną na wypadek zabrudzenia mlekiem tej, w której śpisz. EKSPERT RADZI Lek. med. Danuta Chrzanowska-Liszewska Neonatolog Gdy początki karmienia sprawiają trudności Nie należy się bać karmienia, w szpitalu warto prosić o pomoc przeszkolony personel albo konsultantkę laktacyjną. Po wyjściu ze szpitala można korzystać z porady w poradni laktacyjnej. Informacje o poradniach, numer telefonu i adres, powinny być dostępne na każdym oddziale położniczym. Trzeba pamiętać, że karmienie dziecka piersią jest ważne i potrzebne, ale nie należy mieć poczucia winy, jeżeli nie wszystko idzie gładko. 20.

23 Rozwiązywanie problemów z karmieniem piersią Początkowe problemy z karmieniem piersią wynikają zazwyczaj z nieprawidłowego przystawiania dziecka do piersi. Zbyt płytkie chwytanie otoczki i kąsanie brodawki przez malucha skutkują poranionymi brodawkami, słabym opróżnianiem piersi i w efekcie zastojami pokarmu, które mogą się zakończyć zapaleniem piersi. Aby tego uniknąć należy popracować nad techniką przystawiania. Nie wszystkich problemów da się jednak uniknąć, bo sztuki karmienia musi się nauczyć zarówno mama jak i dziecko. Poniższe wskazówki pomogą Ci uporać się z ewentualnymi problemami. Bolesne lub poranione brodawki Patrz strona 14 przewodnika Bolesność brodawek może być początkowo związana ze zmianami hormonalnymi i większą wrażliwością na podrażnienia. Piersi muszą się przyzwyczaić do ssania. Po kilku dniach ból powinien ustąpić. Możesz również odczuwać ból, jeśli dziecko nie obejmuje ustami otoczki, a tylko małą jej część, kąsa i rani brodawkę dziąsłami: 21.

24 Przyczyny Zła technika przystawiania lub niewłaściwa pozycja karmienia Złe chwytanie twardej, przepełnionej piersi podczas nawału pokarmu Skrócone wędzidełko podjęzykowe Trudności z uchwyceniem wklęsłej brodawki Uciskanie palcem piersi podczas ssania powodujące przesuwanie się brodawki w jamie ustnej dziecka Niewłaściwy sposób wyjmowania brodawki z buzi dziecka po karmieniu Łapczywe i mocne chwytanie brodawki przez głodne dziecko Zaburzenia odruchu wypływu pokarmu 22. Co możesz zrobić? Po przystawieniu dziecka do piersi sprawdź czy odpowiednio chwyciło brodawkę i czy większa część otoczki znajduje się w buzi. Wargi powinny być szeroko otwarte i wywinięte jak u rybki. Rób krótkie przerwy między karmieniami. Jeśli czujesz, że pierś jest twarda i trudna do uchwycenia odciągnij przed karmieniem odrobinę mleka ręką lub laktatorem. Aby pobudzić odruch wypływu pokarmu, zanim zaczniesz karmić zrób piersiom ciepły prysznic i odciągnij trochę mleka. Myj piersi nie częściej niż dwa razy w ciągu doby, przemywając wodą. Nie stosuj mydła, które wysusza i podrażnia brodawkę. Wietrz podrażnione brodawki. W domu noś luźne, bawełniane i przewiewne bluzki, a biustonosz i wkładki laktacyjne zakładaj przed wyjściem. Jeśli dotyk odzieży sprawia ból, możesz między karmieniami nosić w biustonoszu małe siteczka bez rączki zakupione np. w sklepie herbacianym lub muszle ochronne. Zapewnią dostęp powietrza, a zarazem pozwolą uniknąć kontaktu brodawki z materiałem. Poranione brodawki przemywaj między karmieniami naparem z szałwii lub nagietka lekarskiego. Po karmieniu smaruj brodawki własnym mlekiem. Między karmieniami smaruj brodawki maścią gojącą, której nie trzeba zmywać. Sprawdź przed karmieniem czy maść nie MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ po-

25 została na skórze śliska powierzchnia otoczki może sprawić, że wargi dziecka będą się ślizgać i źle chwytać pierś. Wyjmuj brodawkę z buzi dziecka wkładając palec między pierś i kącik ust. Dzięki temu zlikwidujesz podciśnienie i malec przestanie zasysać brodawkę. Jeśli brodawki są tak poranione, że ból uniemożliwia karmienie piersią, podawaj pokarm przy wykorzystaniu akcesoriów nie zaburzających odruchu ssania, do czasu wygojenia zmian. Wklęsłe lub płaskie brodawki Płaski lub wklęsły kształt brodawek może początkowo utrudniać karmienie, ale nie jest powodem być przestać karmić piersią. Właściwa technika przystawiania to połowa sukcesu w przezwyciężeniu tego problemu. Co możesz zrobić? Karm jak najczęściej. Częste ssanie to najlepsze ćwiczenie formujące brodawkę. Przed karmieniem odcią- KROK 1. przetnij wzdłuż linii gaj trochę mleka laktatorem, co pozwala na łatwiejsze uchwycenie otoczki. Między karmieniami formuj brodawkę palcami. Chwyć brodawkę między kciuk i palec wskazujący i masuj raz w jedną stronę, raz w drugą, delikatnie pociągaj. Do wyciągania brodawki możesz również wykorzystać strzykawkę, obcinając uprzednio część strzykawki z końcówką na igłę i odwracając tłok. Po karmieniu i między karmieniami odciągaj pokarm laktatorem to też doskonałe ćwiczenie dla brodawek. Jeśli mimo usilnych prób nie udaje Ci się zachęcić dziecka do ssania skonsultuj się z doradcą laktacyjnym lub neurologopedą. KROK 2. włóż tłok od strony cięcia KROK 3. przystaw do piersi i delikatnie odciągnij MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ 23.

26 Nawał pokarmu Pierwszy nawał pokarmu, czyli przepełnienie mlekiem piersi, pojawia się między 3 i 5 dobą po porodzie. W późniejszym okresie karmienia może wystąpić po dłuższej niż zwykle przerwie między karmieniami lub gdy dziecko nie opróżnia dobrze piersi. Piersi stają się twarde, ciężkie, napięte, czasem gorące. Mleko wypływa bez problemu. Przyczyny Rozpoczęcie wzmożonej produkcji mleka Odciąganie dużych ilości mleka laktatorem nadmiernie pobudzające produkcję pokarmu Dłuższa niż zwykle przerwa między karmieniami Dziecko nie opróżnia dobrze piersi (źle chwyta otoczkę, kąsa pierś zamiast ssać np. podczas ząbkowania) Co możesz zrobić? Przystawiaj dziecko jak najczęściej do piersi. Aby pobudzić wypływ pokarmu zrób piersiom ciepły prysznic lub połóż ciepły okład z pieluszki. Przed przystawieniem odciągnij trochę mleka laktatorem, by ułatwić dziecku uchwycenie piersi. Nie odciągaj dużej ilości mleka, ponieważ pobudzisz tym jeszcze silniej laktację. Możesz wypić napar z szałwii, by zmniejszyć produkcję pokarmu. Po karmieniu możesz zastosować zimny okład (np. ze schłodzonej pieluszki). MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ 24.

27 Zastój pokarmu Objawami przypomina nawał pokarmowy. Piersi są twarde, przepełnione i ciepłe. Mogą występować zaczerwienienia. Nagromadzone w pęcherzykach mleko nie chce z piersi wypływać w sytuacji odciągania pokarmu laktatorem. Możesz wyczuwać pod skórą guzki oznacza to, że doszło do zablokowania kanalika mlecznego. Przyczyny Zła technika lub pozycja karmienia Długie przerwy między karmieniami Nieprawidłowa technika odciągania pokarmu ręką (bolesne uciskanie piersi) Zaprzestanie karmień nocnych (dokarmianie mieszanką) Noszenie zbyt ciasnego biustonosza ugniatającego biust i blokującego przepływ pokarmu Zmęczenie, ból, stres, choroba zaburzające produkcję oksytocyny i tym samym zaburzające odruch wypływu pokarmu Co możesz zrobić? Sprawdź, czy biustonosz nie uciska piersi. Możesz na ten okres zrezygnować z jego noszenia. Zachęcaj dziecko do jak najczęstszego i jak najdłuższego ssania piersi. Pij dużo płynów. Przed karmieniem wejdź pod ciepły prysznic to ułatwi wypływ pokarmu. Zmieniaj pozycje do karmienia tak, aby dziecko opróżniało wszystkie miejsca chorej piersi. Po karmieniu przyłóż do piersi zbite liście schłodzonej w lodówce kapusty (oderwij i umyj liść, zbij go tłuczkiem do mięsa i włóż do biustonosza). Działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Częściej przystawiaj malucha do piersi, w której powstał zastój. Nie masuj mocno piersi i nie odciągaj dużej ilości mleka laktatorem. Możesz delikatnie głaskać pierś ruchami w stronę brodawki. Zrezygnuj z odciągania pokarmu ręką. By nie hamować odruchu wypływu pokarmu unikaj stresu i odpoczywaj. MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ 25.

28 Zapalenie piersi Źle leczony zastój pokarmowy może zakończyć się zapaleniem piersi. Towarzyszą mu osłabienie, wysoka gorączka, bóle mięśni. Piersi są rozgrzane i bolą. Przyczyny Niewłaściwe postępowanie w czasie zastoju mlecznego: ograniczanie picia płynów, zaniechanie karmienia chorą piersią, mocne i bolesne uciskanie piersi Co możesz zrobić? Karm chorą piersią często i długo, co 1,5-2 godziny. Stosuj różne pozycje do karmienia, w szczególności pozycję spod pachy. Stosuj przeciwzapalne okłady z kapusty. Zażywaj lek przeciwbólowy z ibuprofenem lub paracetamolem. Jeśli po 1 dniu nie nastąpi poprawa, zgłoś się do lekarza. Zapewne przepisze Ci antybiotyk, który nie zaszkodzi dziecku i umożliwi dalsze karmienie piersią. MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ Niedobór pokarmu Wiele mam ma wątpliwości, czy ich piersi produkują wystarczającą ilość mleka. Lęk pojawia się najczęściej, gdy dziecko często płacze, domaga się piersi częściej niż zwykle, piersi stają się miękkie i nie potrzebują już wkładek laktacyjnych. Nie są to jednak czynniki, które świadczą o niedoborze mleka. Płacz nie musi oznaczać, że Twoje dziecko potrzebuje więcej pokarmu jeśli prawidłowo przybiera na wadze, przyczyną płaczu jest inny czynnik. Potrzeba wzmożonego ssania występuje podczas skoków rozwojowych około 3, 6 i 12 tygodnia oraz 3 i 6 miesiąca życia dziecka. Wówczas dziecko może wisieć przy piersi cały czas, dzięki temu produkcja pokarmu w ciągu 2-3 dni zwiększy się stosownie do wzrastających potrzeb maluszka. 26.

29 O prawdziwym niedoborze pokarmu mogą zaś świadczyć słabe przybieranie dziecka na wadze, moczenie mniej niż 6 pieluszek na dobę w pierwszym miesiącu życia, ciągły niepokój dziecka. W takiej sytuacji koniecznie zasięgnij porady konsultanta laktacyjnego, który ustali przyczynę niedoboru pokarmu i zaleci odpowiednie postępowanie. Przyczyny Laktacja na początku karmienia nie została odpowiednio pobudzona w wyniku problemów zdrowotnych matki lub dziecka Został zaburzony odruch wypływu pokarmu w wyniku stresu, zmęczenia, bólu, problemów emocjonalnych Ograniczenie picia płynów, spożywania pokarmów, anemia Długie przerwy między karmieniami zbyt rzadkie i słabe pobudzanie piersi do produkcji mleka Dokarmianie dziecka mieszanką bez konsultacji z lekarzem zmniejsza liczbę karmień piersią, co ogranicza laktację Co możesz zrobić? Karm często. Nie rezygnuj z karmień nocnych. Poproś najbliższych o pomoc w pracach domowych. Zadbaj o odpoczynek, szczególnie w pierwszym miesiącu po porodzie. Nie dokarmiaj dziecka właściwie przybierającego na wadze mieszanką. Między karmieniami odciągaj pokarm laktatorem elektrycznym. Efektywne odciąganie dużej ilości pokarmu zwiększy produkcję mleka w piersiach. Zadbaj o picie 2 litrów płynów dziennie i zdrowe odżywianie (częste posiłki bogate w witaminy, białko, wapń i inne składniki odżywcze). Pij herbatkę laktacyjną dla kobiet karmiących. Możesz pobudzić laktację częstym odciąganiem pokarmu między karmieniami. MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ 27.

30 Dziecko nie chce ssać Zdarzają się sytuacje, że dziecko początkowo lub w późniejszym okresie karmienia piersią nie chce ssać piersi. Przyczyny Słaby lub zaburzony odruch ssania (w wyniku zbyt wczesnego porodu, urazu, choroby lub niedojrzałości układu nerwowego) Problemy związane z budową jamy ustnej dziecka Nadmierne pobudzenie, niepokój, lęk u dziecka Zdenerwowanie, napięcie wyczuwalne przez dziecko u mamy Katar, zatkany nos u dziecka Ząbkowanie, ból dziąseł Pleśniawki w jamie ustnej dziecka Płaskie lub wklęsłe brodawki Niechęć do zmiany zapachu ciała mamy (zapach perfum, dezodorantu, mydła) Zmiana smaku mleka po zjedzeniu np. czosnku, cebuli 28. Co możesz zrobić? Jeśli dziecko nie chce ssać w pierwszych dniach od narodzin, koniecznie skonsultuj się z konsultantem laktacyjnym lub neurologopedą. Obejrzy dokładnie jamę ustną dziecka oraz zbada odruch ssania. Zaleci odpowiednie ćwiczenia. Przed karmieniem staraj się odprężyć i zrelaksować. Karm w zacienionym pokoju, w ciszy oderwanie od nadmiernych bodźców powinno ukoić niepokój maluszka. Wypróbuj różne pozycje i sprawdź, która z nich najbardziej dziecku odpowiada. Sprawdź, czy w jamie ustnej dziecka nie ma pleśniawek lub urazów. Jeśli się tam znajdują, skonsultuj się z lekarzem w celu ich wyleczenia. Jeśli dziecko ma katar lub przytkany nosek zastosuj sól fizjologiczną, a nadmiar wydzieliny odciągnij aspiratorem. W okresie zimy stosuj w nocy nawilżacz powietrza w pomieszczeniu, gdzie maluch śpi. Gdy dziecko ząbkuje, posmaruj mu dziąsła przed karmieniem żelem przeciwbólowym dla niemowląt. Starszemu dziecku możesz podać ibuprofen w syropie. Jeśli Twoje dziecko nieustannie odmawia piersi, spróbuj go w tym okresie karmić za pomocą akcesoriów nie zaburzających odruchu ssania. Patrz strona 46 przewodnika Starszakowi możesz podawać łyżeczką odciągnięte mleko w postaci kaszki. Stosuj bezzapachowe żele i mydła oraz delikatnie pachnące dezodoranty. Wyeliminuj ze swojej diety produkty, które mogą zmieniać smak mleka.

31 Mama jest chora W większości zwykłych infekcji nie ma żadnych przeciwwskazań do karmienia piersią. Produkujesz przeciwciała, które uodparniają Twoje dziecko i chronią je przed zarażeniem chorobą, którą przechodzisz. Ani gorączka, ani katar nie są powodem, by przestać karmić naturalnie. Możesz karmić piersią nawet, gdy: Chorujesz na różnego typu wirusowe i bakteryjne infekcje dróg oddechowych (np. angina, grypa) Masz cukrzycę, chorujesz na nadczynność lub niedoczynność tarczycy Jesteś nosicielką wirusa żółtaczki A lub C a także B, po uprzednim zaszczepieniu dziecka Masz zapalenie piersi (tu wskazane jak najczęstsze karmienie piersią) Ważne są sposoby leczenia. Niektóre lekarstwa mogą być dla dziecka niebezpieczne i jeśli można, warto zastąpić je bezpiecznymi odpowiednikami. Sięgnij po domowe sposoby leczenia: inhalacje ziołowe z rumianku, szałwii i mięty, malinowe herbatki, syrop z cebuli, imbir, cytrynę (jeśli Twoje dziecko nie jest uczulone na cytrusy). Ze środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych możesz przyjmować te oparte na paracetamolu lub ibuprofenie. Także większość antybiotyków jest bezpieczna w czasie karmienia piersią, ale nigdy nie bierz ich na własną rękę. W okresie karmienia nie wolno przyjmować aspiryny, pyralginy, leków zawierających pseudoefedrynę. Zakazane są również leki przeciwnowotworowe oraz radioaktywne. Przed przyjęciem jakiegokolwiek leku powinnaś skonsultować się ze swoim lekarzem. Nie możesz karmić piersią, jeśli: Chorujesz na czynną gruźlicę, przed wdrożeniem skutecznego leczenia (po 4 tygodniach leczenia będzie to możliwe) Jesteś zakażona wirusem HIV W wyniku np. opryszczki czy kiły na Twoich piersiach wystąpiły zakaźne zmiany Masz cytomegalię - przy tej chorobie nie możesz karmić dziecka przedwcześnie urodzonego. U donoszonego dziecka nie ma przeciwskazań 29.

32 Dieta karmiącej mamy Ciąża i karmienie piersią to wielkie obciążenie dla Twojego organizmu. Do tego często dochodzi zmęczenie, wynikające z opieki nad małym dzieckiem i brak dostatecznej ilości snu to wszystko nie pomaga w regeneracji. Stres, zmęczenie i niedożywienie nie sprzyjają laktacji. Dlatego Twoja dieta powinna być dobrze zbilansowana. Nie może w niej zabraknąć cennych składników odżywczych takich jak białka, witaminy, czy wapń. Jeśli Twoje dziecko nie jest alergikiem, prawidłowo się rozwija, a Ty wcześniej odżywiałaś się zdrowo i racjonalnie, kontynuuj nawyki żywieniowe. Nie musisz stosować specjalnej diety. Wystarczy, że będziesz obserwować malca i zrezygnujesz ze spożywania pokarmów, które spowodowały ból brzuszka, ulewanie, wysypkę lub kolkę. Bądź czujna po zjedzeniu potraw ostrych, ciężkostrawnych i wzdymających. To, co jesz częściowo przenika do Twojego pokarmu, a tym samym trafia do organizmu dziecka, który jest delikatniejszy i wrażliwszy niż organizm dorosłego. Tutaj znajdziesz listę produktów, które powinny się znaleźć w Twoim menu oraz te, z których warto zrezygnować: 30.

33 TO, co najlepsze NAPOJE: W okresie karmienia piersią uzupełniaj płyny. Dietetycy zalecają wypijanie dwóch litrów płynów dziennie. Najlepszym i najzdrowszym wyborem jest niegazowana woda mineralna. Możesz pić soki owocowe i warzywne, najlepiej świeżo wyciskane, bez dodatku cukru. Te z kartonu rozcieńczaj wodą. Jeśli lubisz, pij mleko. Jeśli nie, możesz zastąpić je kefirem lub jogurtem naturalnym. Pijąc mleko lub produkty mleczne zwróć uwagę, czy dziecko nie reaguje alergią na białko krowie. Staraj się unikać słodkich, gazowanych napojów, szczególnie tych kofeinowych. To samo dotyczy kawy czy mocnej herbaty. Warto je zastąpić kawą bezkofeinową, słabą herbatą czy herbatkami owocowymi. PRODUKTY ZBOŻOWE I PEŁNOZIARNISTE: Dają energię, zawierają witaminy z grupy B a także dostarczają cennych składników odżywczych jak magnez i błonnik. Wybieraj ciemne, razowe pieczywo, kasze, brązowy ryż, razowy makaron. Do jogurtu warto dosypać łyżeczkę otrąb. WARZYWA I OWOCE: Jedz ich dużo i pod różnymi postaciami choć najlepsze są surowe i gotowane na parze. Suszone stanowią zdrową przekąskę, którą możesz przegryzać zamiast chipsów i paluszków. Obserwuj dziecko po spróbowaniu cytrusów, truskawek, poziomek mogą silnie uczulać. Zwróć uwagę na warzywa strączkowe, kapustę, cebulę, śliwki, czereśnie. Są bogate w cenne składniki, ale na niektóre dzieci mogą działać wzdymająco, nie jest to jednak regułą i nie trzeba dla zasady z nich rezygnować. NABIAŁ: Musisz zadbać o odpowiednią jego ilość w swojej diecie. Jeśli nie lubisz mleka jedz jego przetwory, chude sery, pij jogurty, maślankę itd. Nabiał dostarcza wapnia a w okresie karmienia piersią jest on szczególnie ważny dla Twojego organizmu. Produkcja mleka 31.

34 zużywa jego zapasy i jeśli go sobie nie dostarczysz mogą ucierpieć na tym Twoje kości. Jeśli Twoje dziecko okaże się być uczulone na białko mleka krowiego, wykorzystuj inne produkty bogate w wapń: ryby, jaja, soję, migdały. MIĘSO I RYBY: Staraj się nie przesadzać z mięsem, szczególnie czerwonym. Wybieraj drób kurczaka, indyka zagrodowego. Zamiast smażyć, ugotuj lub upiecz. Jak najczęściej zastępuj mięso rybami ze sprawdzonego źródła. Najlepsze są tłuste ryby morskie, gdyż zawierają dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych, białka i witamin. Unikaj pangi i tilapii - są hodowane w zanieczyszczonych wodach, mogą być groźne dla Ciebie i Twojego zdrowia. ZIOŁA, PRZYPRAWY, TŁUSZCZE: Do przyprawiania potraw używaj świeżych ziół. Nie wszystkie dzieci lubią smak czosnku czy cebuli, ale nie jest to zasadą. Twoje może nie mieć nic przeciwko nim, a są zdrowe i naturalne. Zrezygnuj z gotowych mieszanek przypraw, gdyż często zawierają polepszacze smaku. Stosuj oleje roślinne, oliwę z oliwek i pestek winogron. EKSPERT RADZI Dr Agata Serwatowska-Bargieł Międzynarodowy Konsultant Laktacyjny, Neonatolog Na czym polega dieta eliminacyjna karmiącej mamy i w jakich sytuacjach należy ją wprowadzić? Dieta eliminacyjna polega na wyłączeniu z diety określonego produktu bądź grupy produktów powodujących u dziecka reakcję alergiczną. Jest metodą diagnozowania i leczenia alergii. Zanim zastosujesz dietę eliminacyjną, skonsultuj się z pediatrą i/lub alergologiem, który pomoże ustalić, czy na pewno taka dieta jest konieczna i udzieli Ci dokładnych instrukcji czego nie jeść, jak długo, w jakiej kolejności wprowadzać od nowa itd. 32.