REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA KARPACKI BANK GENÓW RAPORT ROCZNY 2016

Transkrypt

1 REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA KARPACKI BANK GENÓW RAPORT ROCZNY 2016 Katowice-Kraków 2017

2 Warunki meteorologiczne w Leśnictwie Wyrchczadeczka w 2015 W 2016 roku pogodę w Beskidzie Śląskim kształtowały masy powietrza polarno-morskiego świeżego (PPm) 30,6%, polarno-morskiego ciepłego (PPmc) 25,9% i polarno-morskiego starego (PPms) 18,8%, powietrza zwrotnikowego (PZ) 8,2% oraz powietrza arktycznego i polarnego (PA i PAs i PPk) odpowiednio 9,8 i 5,5%. Pozostałe 1,2% nieokreślone typy cyrkulacji. W ciepłej części roku dominowała adwekcja powietrza z kierunków północnego i północno-zachodniego (czerwiec do sierpień), oraz południowo-wschodniego od września do listopada. Przeważały sytuacje wyżowe, których udział wyniósł 59,3%, pogoda niżowa stanowiła 40,7%. W ostatnim kwartale roku częstość cyrkulacji wyżowej była wyjątkowo wysoka, łącznie stanowiła ona 75% wszystkich przypadków. Na początku października 2016 roku obszar Beskidów Zachodnich znalazł się w zasięgu niżu w masie powietrza arktycznego, obfite opady atmosferyczne w połączeniu z stosunkowo niską, jak na tę porę roku, temperaturą spowodowały utworzenie się pokrywy śnieżnej znacznej grubości, miejscami osiągała ona ponad 25 cm. W Leśnictwie Wyrchczadeczka spadło wówczas 21 cm śniegu. Ryc. 1. Mapa synoptyczna prezentująca najczęściej występującą sytuację pogodową w sierpniu 2016 roku (Źródło IMGW PiB, serwis pogodynka.pl) 2

3 STACJA BADAŃ FITOKLIMATYCZNYCH WYRCHCZADECZKA Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Wisła; Leśnictwo: Wyrchczadeczka Karpacki Bank Genów Piętro klimatyczne: umiarkowanie chłodne Forma terenu: grzbiet górski Lokalizacja: N; E; H = 675 m n.p.m. Tabela.1. Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,2-34,8 16, ,1 +28,0 16, ,8-37,4 7, ,4-33,6 11, ,6-11,8 20, ,0-56,4 31, ,1-55,4 18, ,7-49,8 5, ,2-48,8 16, ,2 37,9 15, ,0-33,3 14, ,0-20,5 33, Suma roczna opadów: 830 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 512,5 mm; średnia wieloletnia suma roczna: 1120 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -290,0 mm; najwyższy dobowy opad: 33,6 mm ( ); liczba dni z opadem atmosferycznym: 210; najwyższa suma miesięczna 106,2 (październik); suma opadów w ciepłej części roku 413 mm, w zimnej części 417,0; obfitość opadów 3,95, wskaźnik nierównomierności 69,10 (duża nierównomierność); wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 41,37 (wilgotno). Średnia roczna temperatura powietrza: 7,57 C; średnia wieloletnia temperatura powietrza: 6,4 C; odchylenie od średniej wieloletniej temperatury powietrza: +1,17 C; początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 188 dni. 3

4 Tabela 2. Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury ,1 +0,4 4, ,8 +4,0 5, ,5 +1,5 6, ,1 5, ,4 +1,0 10, ,6 +2,2 10, ,0 +1,1 6, ,7 +0,2 11, ,6 +3,0 9,4 10 9,0 3,6 6,1-1,1 5,4 11 4,9-0,9 2,5 +0,1 5,8 12-0,4-5,2-2,7-0,7 4,8 Tabela 3. Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < ,7 1-2, ,2 21-8, ,1 26-9, Średnia roczna maksymalna temperatura powietrza 11,7 C, średnia roczna minimalna 3,9 C. Absolutna najniższa temperatura powietrza: -12,9 C ( ); absolutna najwyższa temperatura powietrza: +31,7 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 44,6 C; średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 19,7,0 C; liczba dni przymrozkowych: 15, czas trwania okresu bezprzymrozkowego 143 dni. 4

5 Średnia roczna wilgotność względna powietrza wyniosła 86,2%. Średnia roczna maksymalna i minimalna wilgotność względna w 2016 roku wyniosły odpowiednio 95,9% oraz 72,0%. Tabela 4. Wilgotność względna powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy wilgotności Tabela 5. Dni charakterystyczne 2016 (wilgotność względna powietrza Rh) Absolutna Absolutna Rh Rh maksymalna minimalna >90 <

6 W stosunku do średniej wieloletniej wilgotność względna powietrza w 2016 roku była wyższa o 2,3%. z najwyższą średnią wilgotnością powietrza: grudzień (93,7%); miesiąc z najniższą średnią wilgotnością powietrza: czerwiec (77,5%). Absolutna najniższa wilgotność względna powietrza: 20,0% ( ); absolutna najwyższa wilgotność względna powietrza: 100 % (wielokrotnie); liczba dni bardzo wilgotnych: 173; liczba dni bardzo suchych: 33. Tabela 6. Promieniowanie słoneczne 2016 (MJ m 2 d -1 ) Suma Odchylenie Maksymalna od normy suma dobowa Suma roczna całkowitego promieniowania słonecznego wyniosła 2819,1 MJ m 2 ; odchylenie od normy wieloletniej: -319 MJ m 2. Najwyższą sumę miesięczną zanotowano w czerwcu, wyniosła ona 468,2 MJ m 2, najniższa w grudniu 24,34 MJ m 2. Maksymalna dobowa 23,68 w dniu 24 czerwca, minimalna 29 grudnia, zaledwie 1,72 MJ m 2. Największe odchylenie od normy zaobserwowano w październiku 2016 roku, suma całkowitego promieniowania słonecznego w tym miesiącu była o ponad 90 MJ m 2 niższa od normy. Miniony październik, należał zresztą do wyjątkowo pochmurnych i deszczowych miesięcy na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Stosunkowo niską wartość zanotowano również w lipcu, suma promieniowania wyniosła 83% średniej wieloletniej. Suma roczna parowania w Leśnictwie Jaworzynka wyniosła 440 mm; podczas gdy średnia roczna suma parowania z wielolecia wynosi 560 mm; najwyższa dobową sumę zanotowano 20 czerwca 2016 roku, wyniosła ona 4,8 mm. Rok 2016 wyraźnie podzielił się na dwie połowy, w pierwszych 6 miesiącach parowa- 6

7 nia było przeciętnie o 42% wyższe od normy, w drugiej połowie niższe o około 38%. Tabela 7. Parowanie 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalne dobowe parowanie Dni z parowaniem < 0,2 0,2-20 > Tabela 8. Bilans wodny 2016 Suma Maksymalna Dni z bilansem dobowa Ujemny Dodatni Bilans wodny na szkółce leśnej Wyrchczadeczka w 2016 roku osiągnął +410 mm; w okresie wegetacyjnym +130 mm. Zaobserwowano zdecydowaną poprawę w stosunku do roku 2015, który charakteryzował się znacznym deficytem. 7

8 Tabela 9. Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 0,4 10,7 30 SW 2 0,7 15,2 9 S 3 0,6 12,1 5 S 4 0,7 12,1 17 N 5 0,6 9,5 30 NNW 6 0, E 7 0,5 10,7 6 NNW 8 0,6 10,3 20 NNW 9 0,3 8,1 4 E 10 0,4 9,4 24 S 11 0,7 15,6 19 S 12 0,5 15,2 27 SSW Średnia roczna prędkość wiatru: 0,51 m s -1, średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,1 m s -1, najwyższa prędkość wiatru: 15,6 m s -1 (56,2 km h -1 ) Dominujący kierunek napływu powietrza z kwadrantu północnego i południowego. Dane online: Podsumowanie Suma opadów na szkółce leśnej Wyrchczadeczka wyniosła w 2016 roku 832 mm, co stanowi 76% normy. Na uwagę zasługuje bardzo niska suma opadów w okresie wiosennym. Najdłuższe ciągi dni bezopadowych na otwartej przestrzeni wynosiły odpowiednio: 10 dni w styczniu 10 dni w czerwcu; 2 okresy 7 dniowe, kilka 5 dniowych. Najdłuższy okres bezopadowy w lesie zanotowano w dniach od 20 listopada do 9 grudnia po okapem drzewostanu świerkowego (71 lat). W 2016 roku wskaźnik obfitości opadu w Leśnictwie Wyrchczadeczka wyniósł przeciętnie 4,7, najwyższy był w grudniu 14,5 a najniższy w sierpniu, zaledwie 2,3. Stosunek sumy opadów ciepłej i zimnej części roku wyniósł 1,00. Pomimo dość przeciętnej sytuacji opadowej współczynnik uwilgotnienia Schmucka (zmodyfikowany) wyniósł zaledwie 173, co zgodnie z klasyfikacją wskazuje, że rok ten zaliczyć można do klasy tzw. lat suchych. Należy również 8

9 nadmienić, że ta zgoła niekorzystna sytuacja miała związek z dużą nierównomiernością opadu atmosferycznego (4 klasa) w ciągu całego roku. Tabela 10. Indeksy roczne na stacji Wyrchczadeczka Element Wskaźnik Wartość Uwagi Temperatura powietrza Opad atmosferyczny Wilgotność względna powietrza Promieniowanie słoneczne całkowite Parowanie Wskaźniki fitoklimatyczne Średnia maksymalna 11,7 Średnia minimalna 3,9 Absolutna maksymalna 31, Absolutna minimalna -12, Średnia roczna 7,5 Średnia roczna amplituda 19,7 Suma roczna 830,0 Najwyższy opad 33, Liczba dni z opadem 212 Obfitość opadu 4,7 Czynnik deszczowy Langa 109,1 Wskaźnik nierównomierności 69,1 (Duża) Średnia maksymalna 95,9 Średnia minimalna 72,0 Średnia roczna 86.2 Amplituda roczna 23,9 Absolutna minimalna 20, Liczba dni suchych 33 Liczba dni bardzo wilgotnych 173 Suma roczna 2820,0 Maksymalna suma miesięczna 469, Minimalna suma miesięczna 24, Suma roczna 438,0 Najwyższe dobowa suma 4, Maksymalna suma miesięczna 87, Minimalna suma miesięczna 2, Wskaźnik wegetacyjny Jedlińskiego 6,83 (IV-IX) Współczynnik Vogel-Danielsa 41,37 Wskaźnik Schmucka 173,0 Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających produkcji materiału sadzeniowego na szkółce leśnej Wyrchczadeczka należy zaliczyć: 9

10 1. Deficyt opadów atmosferycznych w miesiącach wiosennych, głównie w marcu i kwietniu, po ubogiej w opady śniegu zimie początek okresu wegetacyjnego dość ubogi w wilgoć, zarówno tę glebową jak i atmosferyczną. 2. Wczesne przymrozki w pierwszej dekadzie października, obfity opad śniegu i pojawienie się stosunkowo wcześnie pokrywy śnieżnej, której gęstość (od 280 do 370 g/cm 3 ) powodowała duże obciążenie mechaniczne na gałęziach młodych drzew zarówno gatunków liściastych jak i iglastych w młodszych klasach wieku. 3. Bardzo ubogi w opady czerwiec, w stosunku do normy wieloletniej, jedynie 78 mm wody, przy bardzo wysokiej sumie parowania deficyt wilgoci spowodował wystąpienie ujemnego klimatycznego bilansu wodnego -7 mm. Fot. 1. Obfity depozyt śniegu na powierzchni drzew w pierwszej dniach października 2016 roku, w Leśnictwie Wyrchczadeczka (fot. G. Durło) 10

11 Objaśnienia 1. Czynnik deszczowy Langa R LAN t gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t średnia roczna temperatura powietrza ( o C) Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu 1 < 40 Suchy Wilgotny 3 > 160 Mokry 2. Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%) i 12 i 1 Wn Rr Ri R r gdzie: R i suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); R r suma roczna opadu Atmosferycznego (mm) Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności opadu atmosferycznego 0-20 Rozkład równomierny Umiarkowana nierównomierność Średnia nierównomierność Duża nierównomierność Bardzo duża nierównomierność 5 >100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6 3. Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 12 N j HAI T 10 j gdzie: Nj suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); Tj średnia miesięczna temperatura powietrza w lipcu ( o C). 11

12 Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe 1 < 20 Skrajnie suche Umiarkowanie suche Wilgotne Bardzo wilgotne Wybitnie wilgotne 4. Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany) J R ( Rr 655) R L Z gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); R L- suma opadu atmosferycznego miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); R L- suma opadu atmosferycznego miesięcy chłodnej części roku (X-III) (mm). Klasa Wartość wskaźnika J Warunki 1 < 100 Skrajnie sucha Bardzo sucha Sucha Umiarkowanie wilgotna Wilgotna Bardzo wilgotna 7 > 1100 Skrajnie wilgotna 4. Wskaźnik wegetacyjny Jedlińskiego Pi JED T max T min gdzie: P i suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); T max średnia miesięczna maksymalna temperatura powietrza ( o C); T max średnia miesięczna minimalna temperatura powietrza ( o C) Prawa autorskie 2017 Dr hab. inż. Grzegorz Durło, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al. 29 listopada 46/505, Kraków, tel , fax , rldurlo@cyf-kr.edu.pl 12

13 13