Profil lipidów, status hormonalny oraz dystrybucja tkanki tłuszczowej w relacji do stężenia leptyny w surowicy u otyłych kobiet po menopauzie
|
|
- Joanna Orzechowska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Rafał S. Filip 1, Radosław P. Radzki 2, Marek Bieńko 2, Iwona Puzio 2 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Chorób Wewnętrznych i Zawodowych, Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie 2 Katedra Biochemii i Fizjologii Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej w Lublinie Profil lipidów, status hormonalny oraz dystrybucja tkanki tłuszczowej w relacji do stężenia leptyny w surowicy u otyłych kobiet po menopauzie Serum lipid pattern, hormonal status and body fat distribution in relation to serum leptin in obese postmenopausal women Abstract Background. The aim of the study was the evaluation of the level of leptin in obese post-menopausal women in relation to lipid profile according to the degree of obesity and the determination whether obese post-menopausal women with gynoid and android type of obesity differ with respect to lipid profile, leptin concentration and sex hormones. Material and methods. The selection criterion for the study and control groups was a minimum period of 2 years after menopause (natural or surgical) and lack of concomitant diseases, which would effect lipid and hormone body metabolism. The study group covered 80 females with overweight and obesity (BMI > 25), while the control group 15 women with normal body weight (BMI < 25). The was determined level of leptin, estradiol, DHEA-S, testosterone, and SHBG levels, total cholesterol, HDAL and TG in plasma. Results. Females of the study and control groups differed with respect to leptin and SHBG levels, as well as plasma lipid profile. In the control group leptin level correlated with BMI and cholesterol level. In the sub-groups with BMI of and BMI > 40 a correlation was observed between the level of leptin and the level of testosterone. In the sub-group with BMI > 40 leptin level in plasma correlated with the years of menopause. The sub-groups of women with gynoid and android type of obesity differed with respect to the level of triglycerides. Among females with gynoid type of obesity (WHR < 0.85) a significant correlation was observed between leptin level and the levels of SHGB and testosterone. Conclusions. In obese post-menopausal women a relationship is observed between leptin level and levels of testosterone, SHBG and total cholesterol in plasma. key words: leptin, HDL, cholesterol, sex hormones, SHGB Wstęp Otyłość jest wieloczynnikowym zespołem chorobowym potencjalnie negatywnie wpływającym na funkcjonowanie całego organizmu. Najczęściej występuje w społeczeństwach krajów wysoko rozwiniętych, a w ostatnich latach obserwuje się stały wzrost zapadalności na tę chorobę. Jako kryterium rozpoznawania przyjmuje się wartość wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index) Adres do korespondencji: dr med. Rafał S. Filip Klinika Chorób Wewnętrznych i Zawodowych, Instytut Medycyny Wsi ul. Jaczewskiego 2, Lublin tel. +48 (81) , , faks +48 (81) r.s.filip@wp.pl Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2005, 5, 4, Copyright 2005 Via Medica, ISSN powyżej 28 u mężczyzn oraz powyżej 27 u kobiet. Ryzyko wystąpienia otyłości wiąże się między innymi z czynnikami genetycznymi, endokrynologicznymi i środowiskowymi. Dziedziczenie zmian genetycznych warunkujących np. nieprawidłowe działanie ośrodka głodu/sytości oraz zaburzenia sekrecji i tkankowej wrażliwości na leptynę obecnie uważa się za najważniejsze genetycznie uwarunkowane przyczyny nadwagi i otyłości. Udział czynników środowiskowych, do których zalicza się małą aktywność fizyczną, dietę bogatą w tłuszcze i węglowodany, jest również istotny, głównie z powodu ich powszechnego występowania w społeczeństwie [1 3]. Produkt genu otyłości leptyna jest białkiem o ciężarze 16 kda syntetyzowanym w białej tkance tłuszczowej. Obecnie uważa się ją za najważniejszy komponent mechanizmu sprzęgającego łaknienie i wydatkowanie energii z ilością tkanki tłuszczowej w ustroju. Stę- 1
2 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2005, tom 5, nr 4 żenie leptyny w surowicy krwi charakteryzuje dobowy rytm wydzielania i wrażliwość na działanie insuliny, ponadto zależy ono od ilości tkanki tłuszczowej oraz płci [4 7]. U osób otyłych obserwuje się znacznie wyższe stężenie leptyny niż u osób z prawidłową masą ciała, czego przyczyną jest większa ilość tkanki tłuszczowej. Jednocześnie u osób otyłych można zauważyć dotychczas niewyjaśnioną reakcję receptorowej oporności lub braku pobudliwości podwzgórza w odpowiedzi na zwiększenie stężenia leptyny, co skutkuje brakiem występowania jednoczesnego efektu hamowania łaknienia [4, 8]. W warunkach prawidłowych pobudzenie podwzgórzowych receptorów leptyny hamuje syntezę i uwalnianie neuropeptydu Y (NPY) neuroprzekaźnika pobudzającego apetyt. Efekt ten dodatkowo wzmacnia jednoczasowa stymulacja produkcji i uwalniania kortykoliberyny (CRH, corticotropin releasing hormone) oraz hormonu pobudzającego melanocyty (MSH, melanocyte stimulating hormone), substancji o udowodnionym działaniu zmniejszającym łaknienie [9, 10]. Najpoważniejszymi klinicznymi konsekwencjami otyłości są: nadciśnienie tętnicze i inne choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, zaburzenia hormonalne oraz zaburzenia lipidowe. Leptyna uczestniczy w patogenezie i rozwoju nadciśnienia tętniczego, wpływając na aktywność układu współczulnego, gospodarkę wodno-sodową ustroju, aktywację proliferacji i migracji komórek śródbłonka naczyniowego [11 13]. Natomiast w patogenezie cukrzycy u osób otyłych udział leptyny przede wszystkim objawia się poprzez wpływ na rozwój insulinooporności, przyczyniając się do wystąpienia zaburzeń lipidowych, m.in. hipertriglicerydemii oraz zmniejszenia stężenia cholesterolu frakcji HDL i lipazy lipoproteinowej (LPL, lipoprotein lipase) [14, 15]. Pomimo ogromnego znaczenia zaburzeń lipidowych w rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, a także w patogenezie cukrzycy typu 2 u osób otyłych wydaje się, że dotychczas niedostatecznie poznano zagadnienie wzajemnej korelacji leptyny oraz poszczególnych frakcji cholesterolu. Głównym założeniem pracy była ocena stężenia leptyny u otyłych kobiet po menopauzie w relacji do profilu lipidowego z uwzględnieniem stopnia otyłości. Ponadto próbowano określić, czy u otyłych kobiet po menopauzie z otyłością typu gynoidalnego i androidalnego występują różnice pod względem profilu lipidowego oraz stężeń leptyny i hormonów płciowych. Materiał i metody Badanie przeprowadzono w Centrum Medycznym Instytutu Medycyny Wsi (IMW) w Lublinie, który obejmuje populację miejską i wiejską z terenów środkowowschodniej Polski. Do grupy badanej zakwalifikowano pacjentki Przychodni Specjalistycznej oraz Ośrodka Rehabilitacji Medycznej IMW. Kryterium kwalifikacji do grupy badanej i kontrolnej był minimum 2-letni okres od zakończenia menopauzy (naturalnej lub chirurgicznej) oraz brak współistniejących chorób wpływających na gospodarkę lipidową i hormonalną ustroju. Dodatkowym kryterium kwalifikacji do grupy badanej była nadwaga lub otyłość definiowana przy uwzględnieniu wartości wskaźnika BMI (BMI > 25). Spośród 210 kobiet poddanych badaniom przesiewowym do grupy badanej zakwalifikowano 80 pacjentek, a do grupy kontrolnej 15 kobiet. Protokół badania Próbki krwi pobierano po odpoczynku nocnym, na czczo, w pozycji stojącej w godzinach Odwirowane surowice do oznaczeń hormonalnych przechowywano w temperaturze 70 C. U wszystkich pacjentek zebrano wywiad i przeprowadzono badanie lekarskie, zmierzono wzrost, masę ciała, obwód talii i bioder, obliczono BMI oraz wskaźnik talia-biodro (WHR, waist-to-hip ratio). Oznaczenia laboratoryjne Stężenie leptyny w surowicy oznaczono metodą radioimmunometryczną (Sensitive Human Leptin RIA Kit, LINCO Research Inc., Stany Zjednoczone; czułość 0,05 ng/ml, wariancja testu 3,9% intraassay i 4,7% interassay). Stężenie estradiolu w surowicy oznaczono metodą immunoenzymatyczną (Estradiol ELISA, DRG Diagnostic, Stany Zjednoczone; wariancja testu 5,01% intraassay i 1,99% interassay). Stężenie siarczanu dehydroepiandrosteronu (DEHA-S, dehydroepiandrosterone sulphate) w surowicy oznaczono metodą immunoenzymatyczną (DHEA-S ELISA, Biomar, Marburg, Niemcy; wariancja testu 6,0% intraassay i 7,52% interassay). Stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe (SHGB, sex hormone binding globulin) w surowicy oznaczono metodą immunoenzymatyczną (SHBG ELISA KIT, Alpha Diagnostic, San Antonio, Stany Zjednoczone; wariancja testu 3,0% intraassay i 7,3% interassay). Stężenie wolnego testosteronu w surowicy oznaczono metodą immunoenzymatyczną (Free Testosterone EIA, American Laboratory Products Company, Windham NH, Stany Zjednoczone; wariancja testu 6,2% intraassay i 3,9% interassay). Profil lipidów w surowicy (stężenie cholesterolu całkowitego, triglicerydów, cholesterolu frakcji HDL), morfologię krwi oraz podstawowe parametry biochemiczne krwi (stężenie mocznika, kreatyninay, Aspat, Alat, ALP) oznaczano, korzystając ze standardowych metod używanych w Zakładzie Diagnostyki Laboratoryjnej IMW. 2
3 Rafał S. Filip i wsp. Profil lipidów, hormony i leptyna Analiza statystyczna Wyniki przedstawiono jako wartości średnie ± odchylenie standardowe (SD, standard deviation) oraz wartości minimalne i maksymalne. Normalność rozkładu sprawdzano za pomocą testu Kołmogorowa-Smirnowa. Różnice między średnimi analizowano, korzystając z testu t-studenta. Obliczenia statystyczne przeprowadzono, używając programu Statistica PL v Przed rozpoczęciem rekrutacji uzyskano zgodę lokalnej Komisji Etycznej na przeprowadzenie badań. Wszystkie pacjentki poinformowano o celu wykonywanych badań. Wszystkie uczestniczki wyraziły na nie zgodę. Wyniki Charakterystykę grupy badanej oraz grupy kontrolnej przedstawiono w tabeli 1. Kobiety z grupy badanej nie różniły się znamiennie pomiędzy sobą ani w stosunku do kobiet z grupy kontrolnej pod względem wieku (p = 0,4) oraz wieku menopauzalnego i od lat, jakie upłynęły od menopauzy (p = 0,47 i p = 0,27). W zakresie profilu hormonalnego kobiety z grupy badanej i kontrolnej nie różniły się pod względem stężenia estradiolu (p = 0,4), DHEA-S (p = 0,23) i testosteronu (p = 0,55) w surowicy krwi, natomiast istotne różnice stwierdzono w przypadku stężenia leptyny (p = 0,00) i SHBG (p = 0,03) w surowicy. Ponadto statystycznie istotne różnice pomiędzy grupą badaną i kontrolną uzyskano w zakresie profilu lipidowego surowicy, czyli cholesterolu (p = 0,05), cholesterolu frakcji HDL (p = 0,03) oraz triglicerydów (p = 0,04). Współczynniki korelacji z leptyną w podgrupach wyodrębnionych na podstawie wartości wskaźnika BMI przedstawiono w tabeli 2. W grupie kontrolnej (BMI < 25) stężenie leptyny korelowało ze wskaźnikiem BMI (p = 0,00) oraz ze stężeniem cholesterolu (p = 0,03), natomiast korelacja z wysokością ciała była na granicy istotności statystycznej (p = 0,0509). W podgrupach kobiet z wartością wskaźnika BMI w zakresie 30 39,9 oraz BMI większego niż 40 stężenie leptyny znamiennie korelowało ze stężeniem testosteronu (p = 0,01 i p = 0,02). Ponadto w podgrupie kobiet z BMI większym niż 40 stężenie leptyny w surowicy korelowało z liczbą lat menopauzy (p = 0,04). W podgrupach kobiet z otyłością typu gynoidalnego (WHR < 0,85) i androidalnego (WHR > 0,85) nie stwierdzono istotnych różnic pod względem stężenia leptyny (p = 0,36), estradiolu (p = 0,15), SHBG (p = 0,56), testosteronu (p = 0,28), DHEA-S (p = 0,33), cholesterolu (p = 0,43) oraz stężenia cholesterolu frakcji HDL (p = 0,25), natomiast istotną różnicę odnotowano w zakresie stężenia triglicerydów (p = 0,00) (dane nieprzedstawione w tabelach). Współczynniki korelacji z leptyną w podgrupach wyodrębnionych na podstawie wartości wskaźnika WHR Tabela 1. Charakterystyka badanej populacji Table 1. Characteristics of the study population Grupa badana (n = 80) Grupa kontrolna (n = 15) Średnia ± SD Zakres Średnia ± SD Zakres Wiek (lata) p = 0,40 59,38±5, ,50±6, Wiek menopauzalny (lata) p = 0,47 49,42±4, ,50±5, Lata po menopauzie (lata) p = 0,27 10,19±6, ,91±5, Wzrost [cm] p = 0,04 159,05±6, ,00±6, Masa ciała [kg] p = 0,00 86,26±14, ,76±3, BMI [kg/m 2 ] p = 0,00 34,11±5,42 25,43 50,67 23,30±1,78 19,15 24,99 Obwód bioder [cm] p = 0,00 114,80±10, ,57±11, Obwód pasa [cm] p = 0,00 101,30±10, ,64±13, Leptyna [ng/ml] p = 0,00 11,97±1,85 7,30 15,90 9,61±3,77 1,96 15,53 Estradiol [pg/ml] p = 0,40 23,92±25,45 6,69 197,47 34,69±52,66 8,13 93,69 SHGB [nmol/l] p = 0,03 17,176±14,52 0,00 48,30 26,85±14,35 0,0 48,30 DHEA-S [µg/ml] p = 0,23 0,742±0,521 0,110 2,31 0,94±0,54 0,14 2,08 Testosteron [pg/ml] p = 0,55 1,205±2,449 0,00 14,94 1,60±2,18 0,0 7,06 Cholesterol [mg/dl] p = 0,06 225,77±40,89 40, ,78±65,3 100,0 285,0 Cholesterol frakcji HDL [mg/dl] p = 0,03 41,68±9,47 25,0 71,0 46,57±8,64 33,0 59,0 Triglicerydy [mg/dl] p = 0,04 156,59±75,54 75,54 488,0 110,92±65,6 35,0 264,0 DEHA-S (dehydroepiandrosterone sulphate) siarczan dehydroepiandrosteronu; SHGB (sex hormone binding globulin) globulina wiążąca hormony płciowe; HDL (high density lipoprotein) cząsteczki o dużej gęstości; BMI (body mas index) wskaźnik masy ciała; SD (standard deviation) odchylenie standardowe 3
4 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2005, tom 5, nr 4 Zależność pomiędzy ilością tkanki tłuszczowej a stężeniem leptyny jest uwarunkowana m.in. płcią i występowaniem okresu menopauzalnego u kobiet. Zasadniprzedstawiono w tabeli 3. W podgrupie kobiet z otyłością typu gynoidalnego (WHR < 0,85) stężenie leptyny istotnie korelowało ze stężeniem SHGB i testosteronu (p = 0,02 i p = 0,00). W grupie kobiet z otyłością typu androidalnego (WHR > 0,85) nie stwierdzono znamiennych statystycznie korelacji z badanymi czynnikami antropologicznymi i hormonalnymi ani z profilem lipidowym. Wyniki analizy regresji wielokrotnej z parametrami profilu lipidowego (cholesterol, cholesterol frakcji HDL, triglicerydy) przedstawionymi jako zmienne zależne zestawiono w tabeli 4. Na stężenie cholesterolu dodatnio wpływało stężenie leptyny (b = 0,28, p = 0,04), natomiast ujemnie grubość fałdu kończyny dolnej (b = 0,32, p = 0,03). Na stężenie cholesterolu frakcji HDL ujemny wpływ miał wiek (b = 0,46, p = 0,004). Dyskusja Tabela 2. Korelacje leptyny w grupach wyodrębnionych na podstawie wartości wskaźnika masy ciała (BMI) Table 2. Correlations with serum leptin. Study population stratified by BMI value BMI < 25* (n = 15) BMI 25 29,9 (n = 25) BMI 30 39,9 (n = 43) BMI > 40 (n = 12) n = * r p r p r p r p Wiek 0,24 0,49 0,19 0,57 0,25 0,09 0,31 0,46 Lata menopauzy 0,29 0,37 0,24 0,35 0,17 0,23 0,70 0,04 Wzrost 0,62 0,0509 0,37 0,27 0,03 0,83 0,28 0,49 Masa ciała 0,49 0,14 0,47 0,147 0,11 0,48 0,11 0,80 BMI 0,86 0,00 0,48 0,14 0,15 0,31 0,20 0,63 Cholesterol 0,34 0,03 0,28 0,30 0,11 0,40 0,49 0,14 Cholesterol frakcji HDL 0,08 0,82 0,16 0,55 0,19 0,16 0,04 0,90 Triglicerydy 0,49 0,14 0,38 0,15 0,09 0,52 0,08 0,80 Estradiol 0,35 0,28 0,24 0,47 0,17 0,26 0,38 0,35 SHGB 0,20 0,54 0,40 0,22 0,24 0,11 0,41 0,31 Testosteron 0,01 0,97 0,29 0,39 0,38 0,01 0,79 0,02 DEHA-S 0,19 0,57 0,37 0,26 0,00 1,00 0,36 0,38 *grupa kontrolna; DEHA-S (dehydroepiandrosterone sulphate) siarczan dehydroepiandrosteronu; SHGB (sex hormone binding globulin) globulina wiążąca hormony płciowe; HDL (high density lipoprotein) lipoproteiny o wysokiej gęstości; BMI (body mas index) wskaźnik masy ciała Tabela 3. Korelacje leptyny w grupach wyodrębnionych na podstawie wartości wskaźnika talia-biodra (WHR) Table 3. Correlations with serum leptin. Study population stratified by WHR value WHR < 0,85 (n = 38) WHR > 0,85 (n = 42) r p r p Wiek 0,24 0,21 0,13 0,46 Lata menopauzy 0,68 0,71 0,81 0,63 Wzrost 0,20 0,32 0,17 0,34 Masa ciała 0,20 0,31 0,05 0,77 BMI 0,28 0,14 0,03 0,87 Cholesterol 0,04 0,80 0,08 0,61 Cholesterol frakcji HDL 0,01 0,93 0,08 0,63 Triglicerydy 0,09 0,58 0,03 0,85 Estradiol 0,17 0,39 0,16 0,37 SHGB 0,44 0,02 0,07 0,68 Testosteron 0,53 0,00 0,16 0,40 DEHA-S 0,22 0,25 0,03 0,98 WHR (waist-to-hip ratio) wskaźnik talia-biodra; DEHA-S (dehydroepiandrosterone sulphate) siarczan dehydroepiandrosteronu; SHGB (sex hormone binding globulin) globulina wiążąca hormony płciowe; HDL (high density lipoprotein) lipoproteiny o wysokiej gęstości; BMI (body mas index) wskaźnik masy ciała 4
5 Rafał S. Filip i wsp. Profil lipidów, hormony i leptyna Tabela 4. Wybrane czynniki mające wpływ na wartości cholesterolu, cholesterolu frakcji HDL i triglicerydów u otyłych kobiet po menopauzie Table 4. Chosen variables as predictors of cholesterol, HDL and triglycerides values in obese postmenopausal women Cholesterol [mg/dl] Cholesterol frakcji HDL [mg/dl] Triglicerydy [mg/dl] n = 80 b p b p b p Wiek 0,07 0,68 0,46 0,004 0,23 0,22 Lata menopazy 0,01 0,95 0,38 0,12 0,12 0,50 Wzrost 0,14 0,84 0,39 0,56 0,48 0,76 Masa ciała 0,02 0,98 0,08 0,95 0,22 0,46 BMI 0,53 0,77 0,15 0,29 0,31 0,48 WHR 0,11 0,34 0,04 0,69 0,06 0,60 Fałd podbrzusza* 0,09 0,50 0,09 0,56 0,10 0,57 Fałd kończyny dolej* 0,32 0,03 0,04 0,78 0,16 0,30 Leptyna 0,28 0,04 0,09 0,46 0,08 0,54 Estradiol 0,01 0,96 0,05 0,64 0,06 0,62 SHGB 0,03 0,77 0,04 0,70 0,03 0,74 DEHA-S 0,08 0,45 0,13 0,88 0,01 0,92 Testosteron 0,21 0,06 0,05 0,64 0,08 0,47 *pomiary antropometryczne w miejscach typowych; WHR (waist-to-hip ratio) wskaźnik talia-biodra; DEHA-S (dehydroepiandrosterone sulphate) siarczanu dehydroepiandrosteronu; SHGB (sex hormone binding globulin) globulina wiążąca hormony płciowe; HDL (high density lipoprotein) lipoproteiny o wysokiej gęstości; BMI (body mas index) wskaźnik masy ciała czo niezależnie od budowy i masy ciała najmniejsze stężenia stwierdza się u mężczyzn, większe u kobiet po menopauzie, natomiast największe u kobiet przed menopauzą. Zależności te tłumaczy się faktem, że C 18 i C steroidy zwiększają stężenie leptyny, natomiast C 19 -steroidy je zmniejszają [16]. U kobiet przed menopauzą jednym z istotnych czynników predykcyjnych stężenia leptyny w surowicy jest BMI oraz hiperinsulinemia (definiowana stężeniem C-peptydu oraz insuliny na czczo i 1 godzinę po obciążeniu glukozą) [16 18]. Ponadto w kilku pracach opisano pozytywne korelacje leptyny i insuliny w surowicy krwi u kobiet chorych na cukrzycę. Autorzy tych prac sugerują jednocześnie, że insulina jest istotnym czynnikiem warunkującym korelację leptyny z wartością wskaźnika BMI [19]. Powyższych faktów nie potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych u kobiet po menopauzie, w których nie wykazano zależności pomiędzy leptyną i insuliną niezależnie od wartości wskaźnika BMI [20]. W niniejszym badaniu stężenie leptyny korelowało z BMI jedynie w grupie kontrolnej, czyli u kobiet z prawidłową masą ciała (BMI < 25), co tylko częściowo potwierdzają wyniki uzyskane przez innych autorów badających analogiczne populacje (tab. 2) [21, 22]. W niniejszej populacji nie stwierdzono bezpośredniej zależności pomiędzy stężeniem estradiolu, DEHA-S i SHBG a leptyną, jednak w licznych doniesieniach naukowych wskazuje się, że tkanka tłuszczowa odgrywa najprawdopodobniej dość istotną rolę w regulacji osi podwzgórze przysadka gonady/nadnercza. U samic myszy ob/ob brak ekspresji genu ob nie jest związany jedynie ze zwiększonym łaknieniem, redukcją wydatkowania energii i otyłością, ale również z niewydolnością układu podwzgórze przysadka, brakiem dojrzewania płciowego i bezpłodnością, przy czym zmiany te są odwracalne pod wpływem zewnątrzpochodnej leptyny [23, 24]. Narządem docelowym dla leptyny, oprócz podwzgórza, mogą być również jajniki, w których jak wykazują niektórzy badacze mogą się znajdować izoformy receptorów leptyny [25]. Hipoleptynemię stwierdzono u kobiet uprawiających sport, u których wystąpił wtórny brak miesiączki u tych kobiet małe stężenie leptyny było odwrotnie proporcjonalne do stężenia kortyzolu w surowicy, jednak jednocześnie nie stwierdzono bezpośredniej zależności pomiędzy leptyną i hormonami płciowymi [26, 27]. Doniesienia na temat wpływu hiperandrogenemii na stężenie leptyny są niejednoznaczne. Teoretycznie hiperandrogenizmowi powinny odpowiadać małe stężenia leptyny, jednak w praktyce uważa się, że stężenie testosteronu, wolnego testosteronu, współczynnik wolny testosteron/shbg i DHEA-S nie wpływają znacząco na stężenie leptyny, zwłaszcza u kobiet przed menopauzą [17]. Również Brzechffa i wsp. u kobiet z zespołem policystycznych jajników nie stwierdzili żadnej korelacji pomiędzy stężeniem wolnego testosteronu a leptyną [28]. Na wartość stężenia leptyny u mężczyzn zasadniczo negatywnie wpływa testosteron, natomiast pozytywnie estradiol i DHEA-S [29]. W niniejszej pracy stężenie leptyny pozytywnie korelowało ze stężeniem wolnego testosteronu, zatem autorzy wnioskują, że u 5
6 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2005, tom 5, nr 4 otyłych kobiet po menopauzie może istnieć mechanizm sprzęgający leptynę z androgenami (tab. 2). Zaskakuje jednak fakt, że zależność ta uwidoczniła się jedynie w grupie kobiet z otyłością typu gynoidalnego (pośladkowo-udowego), u których dodatkowo stwierdzono dodatni wpływ SHBG na stężenie leptyny (tab. 3). Istnieje istotna, dodatnia korelacja pomiędzy BMI a stężeniem leptyny oraz stężeniem cholesterolu całkowitego i frakcji LDL w surowicy krwi [30]. Jednak jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych wśród chorych na cukrzycę typu 2, współczynnik adiponektyna/ leptyna (A/L ratio) lepiej odzwierciedla charakter zależności pomiędzy tkanką tłuszczową a profilem lipidowym surowicy. W tej grupie chorych współczynnik adiponektyna/leptyna dodatnio korelował zarówno ze stężeniem cholesterolu, jak i triglicerydów, natomiast negatywnie ze stężeniem cholesterolu frakcji HDL. Stwierdzono również korelację stężenia leptyny ze stężeniem triglicerydów [31, 32]. W innych badaniach, przeprowadzonych u osób zdrowych (bez cukrzycy) wykazano, że właśnie stężenie adiponektyny, a nie leptyny, koreluje z parametrami profilu lipidowego surowicy i to niezależnie od wartości wskaźnika BMI. W prezentowanej pracy odnotowano korelację leptyny z cholesterolem jedynie w grupie kontrolnej, a więc u kobiet, u których wartość BMI wynosiła mniej niż 25. Podobnych zależności nie obserwowano w grupie badanej, niezależnie od stopnia i typu otyłości badanych kobiet. Pomimo tego za pomocą analizy regresji wykazano, że na stężenie cholesterolu całkowitego, oprócz grubości tkanki tłuszczowej mierzonej na kończynie dolnej, wpływa również leptyna, natomiast na stężenie cholesterolu frakcji HDL wiek badanych (tab. 4). typu gynoidalnego i androidalnego występują różnice w zakresie profilu lipidowego oraz stężeń leptyny i hormonów płciowych. Materiał i metody. Kryterium uczestnictwa w grupie badanej i kontrolnej stanowił minimum 2-letni okres po menopauzie (naturalnej lub chirurgicznej) oraz brak współistniejących chorób wpływających na gospodarkę lipidową i hormonalną ustroju. Do grupy badanej zakwalifikowano 80 kobiet z nadwagą i otyłością (BMI > 25), a do grupy kontrolnej 15 kobiet z prawidłową masą ciała (BMI < 25). Stężenie leptyny w surowicy oznaczono metodą RIA, stężenie estradiolu, DHEA-S, testosteronu, SHBG oznaczono metodą ELI- SA. Stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL i triglicerydów oznaczono metodami standardowymi. Wyniki. U kobiet z grupy badanej i kontrolnej odnotowano różnice pod względem stężenia leptyny i SHBG oraz profilu lipidowego surowicy, czyli cholesterolu (p = 0,05), cholesterolu frakcji HDL (p = 0,03) oraz triglicerydów. W grupie kontrolnej stężenie leptyny korelowało ze wskaźnikiem BMI oraz ze stężeniem cholesterolu. W podgrupach kobiet z BMI wynoszącym 30 39,9 oraz BMI większym niż 40 stężenie leptyny korelowało ze stężeniem testosteronu. W podgrupie kobiet, u których BMI wynosiło więcej niż 40, stężenie leptyny w surowicy korelowało z długością menopauzy wyrażoną w latach. W podgrupach kobiet z otyłością typu gynoidalnego i androidalnego stwierdzono różnice w stężeniu triglicerydów. W podgrupie kobiet z otyłością typu gynoidalnego (WHR < 0,85) stężenie leptyny istotnie korelowało ze stężeniem SHGB i testosteronu. Wnioski. U kobiet otyłych po menopauzie występuje zależność pomiędzy stężeniem leptyny a stężeniem testosteronu, SHBG oraz cholesterolu całkowitego w surowicy. słowa kluczowe: leptyna, HDL, cholesterol, hormony płciowe, SHGB Podziękowania Badania sfinansowano ze środków Komitetu Badań Naukowych w Warszawie. Wnioski W niniejszej pracy określono wzajemne relacje pomiędzy profilem lipidowym oraz hormonami płciowymi a stężeniem leptyny w surowicy u otyłych kobiet po menopauzie w zależności od stopnia i typu otyłości. U kobiet otyłych po menopauzie istnieje zależność pomiędzy stężeniem leptyny a stężeniem testosteronu, SHBG oraz cholesterolu całkowitego w surowicy. Streszczenie Wstęp. Celem pracy była ocena stężenia leptyny u otyłych kobiet po menopauzie w relacji do profilu lipidowego w zależności od stopnia otyłości. Dodatkowym celem było określenie, czy u otyłych kobiet po menopauzie z otyłością Piśmiennictwo 1. Zhang Y., Proenca R., Maffei M. i wsp. Positional cloning of the mouse obese gene and its human homologue. Nature 1994; 372: Frederich R.C, Lollmann B., Hamann A. i wsp. Expression of ob mrna and ist encoded protein in rodents. Impact of nutrition and obesity. J. Clin. Invest. 1995; 96: Masuzaki H., Ogawa Y., Isse N. i wsp. Human obese gene expression. Diabetes 1995; 44: Cosidine R.V., Sinha M.K., Heiman M.L. i wsp. Serum immunoreactive leptin. Leptin concentrations in normal weight and obese humans. N. Engl. J. Med. 1996; 334: Sinha M.K., Opentanova I., Ohanesian J.P. Evidence of free and bound leptin in human circulation: studies in lean and obese subjects and during short-term fasting. J. Clin. Invest. 1996; 98: Kolaczynski J.W, Nyce M.R., Considine R.V. i wsp. Acute and chronic effect of insulin on leptin production in humans. Studies in vivo and in vitro. Diabetes 1996; 45: Niskanen L.K., Haffner S., Karhunen L.J., Turpeinen A.K., Miettinen H., Uusitupa M.I.J. Serum leptin in obesity is related to gender and body fat topography but does not predict successful weight loss. Eur. J. Endocrinol. 1997; 137:
7 Rafał S. Filip i wsp. Profil lipidów, hormony i leptyna 8. Franek E. Postępy patofizjologii otyłości i jej głównych klinicznych skojarzeń. Medycyna Metaboliczna 2001; 1: Auwerx J., Staels B. Leptin. Lancet 1981; 351: Satoh N., Ogawa Y., Katsuura G. i wsp. Satiety effect and sympathetic activation of leptin are mediated by hypothalamic melanocortin system. Neurosci. Lett. 1998; 249: Rahmouni K., Correia M.L., Haynes W.G., Mark A.L. Obesity- -associated hypertension: new insights into mechanisms. Hypertension 2005; 45: Grassi G. Leptin, sympathetic nervous system, and baroreflex function. Curr. Hypertens. Rep. 2004; 6: Beltowski J., Wojcicka G., Marciniak A., Jamroz A. Oxidative stress, nitric oxide production, and renal sodium handling in leptin induced hypertension. Life Sci. 2004; 30: Abdella N.A., Mojiminiyi O.A., Moussa M.A. i wsp. Plasma leptin concentration in patients with type 2 diabetes: relationship to cardiovascular disease risk factors and insulin resistance. Diabet. Med. 2005; 22: Inoue M., Maehata E., Yano M., Taniyama M., Suzuki S. Correlation between the adiponectin-leptin ratio and parameters of insulin resistance in patients with type 2 diabetes. Metabolism 2005; 54: Rosenbaum M., Nicolson M., Hirsh J. i wsp. Effect of gender body composition, and menopause on plasma concentrations of leptin. J. Clin. Endocriol. Metab. 1996; 81: Geisthövel F., Meysing A., Brabant G. C-peptide and insulin, but not C 19 -steroids, support the predictive value of body mass index on leptin in serum of premenopausal women. Hum. Reprod. 1998; 13: Geldszus R., Mayr B., Horn R. i wsp. Serum leptin and weight reduction in female obesity. Eur. J. Endocrinol. 1996; 135: Ryan A.S., Elahi D. The effects of acute hyperglycaemia and hyperinsulinaemia on plasma leptin levels: its relationship with body fat, visceral adiposity, and age in women. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1996: 81: Havel P.J., Kasim-Karakas S., Mueller W. i wsp. Relationship of plasma leptin to plasma insulin and adiposity in normal weight and overweight women: effects of dietary fat content and sustained weight loss. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1996; 81: Hadji P., Hars O., Bock K. i wsp. The influence of menopause and body mass index on serum leptin concentrations. Eur. J. Endocrinol. 2000; 143: Gower B.A., Nagy T.R., Goran M.I., Smith A., Kent E. Leptin in postmenopausal women: influence of hormone therapy, insulin, and fat distribution. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2000; 85: Chehab F., Mounzih K., Lu R., Lim M.E. Early onset of reproductive function in normal female mice treated with leptin. Science 1997; 275: Chehab F., Lim M.E., Lu R. Correction of the sterility defect in homozygous obese female mice by treatment with the human recombinant leptin. Nature Genet. 1996; 12: Cioffi J.A., Shafer A.W., Zupancic T.J. i wsp. Novel B219/ob receptor isoforms: possible role of leptin in hematopoesis and reproduction. Nature Med. 1996; 2: Laughlin G.A., Yen S.S.C. Hypoleptinemia in women athletes; absence of a diurnal rhytm with amenorrhea. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1997; 82: Thong F.S.L., McLean C., Graham T.E. Plasma leptin in female athletes: relationship with body fat, reproductive, nutritional, and endocrine factors. J. Appl. Physiol. 2000; 88: Brzechffa P.R., Jakimiuk A.J., Agarwal S.K. i wsp. Serum immunoreactive leptin concentrations in women with polycystic ovary syndrome. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1996; 81: Lagiou P., Signorello L.B., Mantzoros C.S., Trichopoulos D., Hsieh C.C., Trichopoulou A. Hormonal, lifestyle, and dietary factors in relation to leptin among elderly men. Ann. Nutr. Metab. 1999; 43: Dworznicki J., Gromadzka-Ostrowska J. Wpływ diety niskoenergetycznej i umiarkowanego wysiłku fizycznego na parametry lipidowe i hormonalne w osoczu krwi mężczyzn. Nowa Medycyna 2000; 12: Inoue M., Maehata E., Yano M., Taniyama M., Suzuki S. Correlation between the adiponectin-leptin ratio and parameters of insulin resistance in patients with type 2 diabetes. Metabolism 2005; 54: Buyukbese M.A., Cetinkaya A., Kocabas R., Guven A., Tarakcioglu M. Leptin levels in obese women with and without type 2 diabetes mellitus. Mediators Inflamm. 2004; 13:
Zmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoWpływ dystrybucji tkanki tłuszczowej na stężenie wybranych parametrów biochemicznych w grupie kobiet z zespołem policystycznych jajników
Wpływ dystrybucji tkanki tłuszczowej na stężenie wybranych parametrów biochemicznych w grupie kobiet z zespołem policystycznych jajników Anna Brończyk-Puzoń, Karolina Kulik-Kupka, Aneta Koszowska, Justyna
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny. Polimorfizm genów receptorów estrogenowych (ERα i ERβ) a rozwój zespołu metabolicznego u kobiet po menopauzie
Gdański Uniwersytet Medyczny Mgr Karolina Kuźbicka Polimorfizm genów receptorów estrogenowych (ERα i ERβ) a rozwój zespołu metabolicznego u kobiet po menopauzie Rozprawa doktorska Promotor: dr hab. n.
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoWpływ umiarkowanej redukcji masy ciała na profil hormonalny otyłych kobiet z zespołem policystycznych jajników
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 1, Barbara Zahorska-Markiewicz 1, Agnieszka Żak-Gołąb 1, Dorota Kuglin 2, Joanna Mokrzycka 2, Alicja Mentel 2 1 Katedra Patofizjologii
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoOcena wpływu wybranych czynników na występowanie zaburzeń lipidowych u osób otyłych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Agata Bronisz, Katarzyna Napiórkowska, Aleksandra Srokosz, Małgorzata Sobiś-Żmudzińska, Roman Junik Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Uniwersytet Mikołaja
Bardziej szczegółowoJak oceniać otyłość brzuszną u pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym?
Joanna Dziwura-Ogonowska 1, Rafał Heryć 2, Karolina Mierska 2, Anna Modrzejewska 2, Tomasz Miazgowski 1, Krystyna Widecka 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Pomorskiego
Bardziej szczegółowomgr Anna Sobianek Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med. Mirosław Dłużniewski
mgr Anna Sobianek,,Ocena wpływu regularnej, kontrolowanej aktywności fizycznej na jakość życia i występowanie czynników ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych w populacji studentek Warszawskiego Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoSerum concentrations of tumor necrosis factor TNFα and its soluble receptors in obese women with diabetes type 2 and without additional disease.
/ ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 56; Numer/Number 2/2005 ISSN 0423-104X Serum concentrations of tumor necrosis factor TNFα and its soluble receptors
Bardziej szczegółowoOcena zależności pomiędzy stężeniami wifatyny i chemeryny a nasileniem łuszczycy, ocenianym za pomocą wskaźników PASI, BSA, DLQI.
Uniwersytet Medyczny w Lublinie Katarzyna Chyl-Surdacka Badania wisfatyny i chemeryny w surowicy krwi u chorych na łuszczycę Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych streszczenie Promotor Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoIX STRESZCZENIE. Celami szczegółowymi badania były:
IX STRESZCZENIE Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH) i zaburzenia metaboliczne są ważnymi czynnikami wpływającymi na jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia (HRQoL Health Related Quality of Life)
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowokrwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym"
RECEN JA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ S Warszawa, 26.02.2018 -m~jeei~~imłi~lłiałek: MIC-l i ZAG/LMF W surowicy krwi u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym" LekarzAnny Jarzumbek Zaburzenia odżywiania są dość rozpowszechnionym
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoZmienność stężenia adiponektyny w surowicy krwi u chorych z cukrzycą typu 2 i z otyłością, w zależności od funkcji nerek
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Iwona Jakubowska 1, Jolanta Czyżewska 2, Halina Kemona 2 1 I Oddział Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii, SP ZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony im. Jędrzeja
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoKarolina Hoffmann, Wiesław Bryl, Agata Strażyńska, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Lucyna Kramer, Danuta Pupek-Musialik
Karolina Hoffmann, Wiesław Bryl, Agata Strażyńska, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Lucyna Kramer, Danuta Pupek-Musialik PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowo1. Analiza metodologii dla właściwej oceny wydalania promotorów i inhibitorów z moczem u dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała.
STRESZCZENIE Kamica układu moczowego jest stanem, w którym w drogach moczowych dochodzi do powstania złogów zbudowanych z naturalnych lub patologicznych składników moczu. W ciągu ostatnich kilku dekad
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoestrogenowego α a objawami zespołu menopauzalnego badanych kobiet; estrogenowego α a lipidogramem badanych kobiet;
11.Streszczenie Liczne badania sugerują, że zmniejszenie stężenia endogennych estrogenów po menopauzie jest przyczyną dolegliwości menopauzalnych i może być krytycznym czynnikiem ryzyka chorób nasilających
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE
Ocena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE Zespół policystycznych jajników występuje u 5-10% kobiet w wieku rozrodczym.
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoThe relationship between androgens concentrations (testosterone and dehydroepiandrosterone sulfate) and metabolic syndrome in non-obese elderly men
/ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 58; Numer/Number 6/2007 ISSN 0423 104X Współzależność pomiędzy stężeniami androgenów (testosteronu i siarczanu dehydroepiandrosteronu)
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoul. A. Mickiewicza 2, Białystok tel , faks Ocena
UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU ZAKŁAD BIOCHEMII LEKARSKIEJ Białystok 23. 08. 2019 ul. A. Mickiewicza 2, 15-089 Białystok tel. 85 748 55 78, faks 085 748 55 78 e-mail: zdbioch@umb.edu.pl Ocena rozprawy
Bardziej szczegółowoOcena rozprawy doktorskiej Mgr Karoliny Kulik-Kupki
Klinika Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Kliniczny Centrum Kliniczno Dydaktyczne 92-213 Łódź ul. Pomorska 251 Ocena rozprawy doktorskiej Mgr Karoliny Kulik-Kupki pt: "Ocena
Bardziej szczegółowoCukrzyca. epidemia XXI wieku
Cukrzyca epidemia XXI wieku Typy cukrzycy Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 1 (Insulinozależna, Młodzieńcza) Cukrzyca ciążowa i przedciążowa Cukrzyca noworodków (wrodzona i przejściowa) Cukrzyca typu LADA
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoCzy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn?
Czy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn? Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Definicja Plejotropia,
Bardziej szczegółowoKwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoMasa ciała a wskaźniki wagowo-wzrostowe otyłych mężczyzn
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w C zęstochowie Kultura Fizyczna 2014, t. XIII, nr 2, s. 167 176 http://dx.doi.org/10.16926/kf.2014.13.11 Karol PILIS *, Michał ZYCH **, Krzysztof STEC **, Anna
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowoZakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2
49 FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2014; 7: 49-56 ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 11.02.2014 Poprawiono/Corrected: 01.04.2014 Zaakceptowano/Accepted: 20.05.2014 Akademia Medycyny
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoz jadłowstrętem psychicznym i otyłością"
Warszawa, 05.03.2018 RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ pt. "Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością" Lekarz Agaty Mikołajczak- Będkowskiej Jadłowstręt psychiczny
Bardziej szczegółowoCukrzyca a kamica żółciowa
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Paweł Kotarski, Agnieszka B. Niebisz, Janusz Krzymień Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Cukrzyca a kamica
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Kulińska-Szukalska K. i inni: Hiperleptynemia u dzieci z nadmiarem masy ciala Vol. 11/2012 Nr 3(40) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Hiperleptynemia u dzieci z nadmiarem masy ciała Hyperleptinemia
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 640 SECTIO D 2005 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im.jędrzeja Śniadeckiego, Gdańsk, Polska Jędrzej Śniadecki Academy
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoWskaźniki ryzyka ujawnienia się cukrzycy ciężarnych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Maciej Kinalski 1, Adam Śledziewski 1, Mariusz Kuźmicki 1, Małgorzata Buraczyk 3, Adam Krętowski 2, Ida Kinalska 2 1 Zakład Patofizjologii Ciąży Akademii Medycznej w Białymstoku
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowomgr Maurycy Pawlak Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami
mgr Maurycy Pawlak Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Badanie wpływu wybranych polimorfizmów genu receptora endokannabinoidowego
Bardziej szczegółowoZnaczenie poszczególnych kryteriów oceny wyrównania zespołu metabolicznego na podstawie badania DINAMIC (IV)
PRACA ORYGINALNA ISSN 164 8497 Teresa Kasperska-Czyżyk 1, Władysław Grzeszczak 2, Jacek Sieradzki 3, Marcin Szczepański 4 oraz Zespół Badaczy DINAMIC 5 1 Oddział Chorób Wewnętrznych i Diabetologii CSK
Bardziej szczegółowoZaburzenia gospodarki elektrolitowej u chorych z zespołem metabolicznym
PRACA ORYGINALNA Zaburzenia gospodarki elektrolitowej u chorych z zespołem metabolicznym Electrolyte equilibrium disorders in patients with metabolic syndrome Sławomir Szydlik, Justyna Jankowska-Szydlik,
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Wprowadzenie
STRESZCZENIE Wprowadzenie Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych o różnorodnej etiologii, charakteryzujących się przewlekłą hiperglikemią, wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i/lub działania insuliny.
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoStreszczenie Wstęp: Materiał i metody:
1. Streszczenie Wstęp: Pokwitanie jest procesem dojrzewania płciowego, które cechuje zwiększenie szybkości wzrostu oraz rozwój II i III-rzędowych cech płciowych. Jest ono przedwczesne jeżeli cechy fizyczne
Bardziej szczegółowoAnaliza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład
Bardziej szczegółowoMagdalena Olszanecka-Glinianowicz, Michał Banaś, Barbara Zahorska-Markiewicz, Dorota Kuglin*, Joanna Mokrzycka*, Alicja Mentel*
/ ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska / Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 56; Numer/Number 6/2005 ISSN 0423-104X Insulin resistance and serum concentrations of ovarian and adrenal androgen in
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoPAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA MĘŻCZYZN
Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie PAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA MĘŻCZYZN Zainwestuj w siebie - zadbaj o swoje zdrowie Pakiet podstawowy 76,00 zł morfologia
Bardziej szczegółowopośrednich wykładników insulinooporności (lipidogram, BMI) oraz stężenia fetuiny A w momencie rozpoznania cukrzycy typu 1 na wystąpienie i czas
Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Wydział Lekarski Aleksandra Pyziak-Skupień Rozprawa doktorska: Ocena klinicznych i biochemicznych wykładników występowania częściowej remisji klinicznej w przebiegu cukrzycy
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoPAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA KOBIET
Medyczne Laboratorium Diagnostyczne Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie PAKIETY PROFILAKTYCZNE DLA KOBIET Zainwestuj w siebie - zadbaj o swoje zdrowie Pakiet podstawowy 76,00 zł morfologia krwi
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci w wieku 1 7 lat z otyłością prostą Risk of metabolic syndrome in children 1
Bardziej szczegółowoOcena stężenia rezystyny u otyłych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
Katarzyna Musialik, Paweł Bogdański, Monika Szulińska PRACA ORYGINALNA Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Ocena stężenia rezystyny
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele: Postanowiłam zbadać i przeanalizować:
Streszczenie. Wstęp: Starzejące się społeczeństwa całej Europy, skutki wysoko rozwiniętej cywilizacji urbanistyczno-technicznej, oddalenie człowieka od natury, ogromny postęp nauki i techniki, powodują
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoWPŁYW DIETOTERAPII NA REDUKCJĘ MASY CIAŁA I WYRÓWNANIE METABOLICZNE U OSÓB Z CUKRZYCĄ TYPU 2 LECZONYCH WYŁĄCZNIE DIETĄ
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 89-94 KATARZYNA KOWALCZE, SA EED BAWA WPŁYW DIETOTERAPII NA REDUKCJĘ MASY CIAŁA I WYRÓWNANIE METABOLICZNE U OSÓB Z CUKRZYCĄ TYPU 2 LECZONYCH WYŁĄCZNIE DIETĄ EFFECT DIET THERAPY
Bardziej szczegółowoKryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW)
P R A C A P O G L Ą D O W A ISSN 1734 3321 Barbara Bucyk 1, Małgorzata Tupikowska 2, Grażyna Bednarek-Tupikowska 1 1 Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć?
Nadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć? Prof. dr hab. Danuta Pupek-Musialik Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Nadciśnienie tętnicze
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. zw. dr hab.n.med. Małgorzata Polz-Dacewicz - Kierownik Zakładu Wirusologii UM w Lublinie
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE ZAKŁAD WIRUSOLOGII JAKUB DWORZAŃSKI STATUS WIRUSOLOGICZNY CHORYCH NA CUKRZYCĘ TYPU 2 /rozprawa doktorska streszczenie / Promotor: prof. zw. dr hab.n.med. Małgorzata Polz-Dacewicz
Bardziej szczegółowoWykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej
Wykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej Ewa Wender-Ożegowska 1, Małgorzata Sporna 2, Agnieszka Zawiejska 1, Agnieszka Sporna 3, Jacek Brązert 1 1 Klinika Położnictwa i
Bardziej szczegółowoPiotr Dudek Promotor: prof. dr hab. med. Wojciech Zgliczyński Klinika Endokrynologii, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
STRESZCZENIE Praca na stopień doktora nauk medycznych Wpływ wyrównywania niedoboru testosteronu na jakość życia, skład ciała, gęstość mineralną kości, stężenie leptyny i białka C-reaktywnego u starszych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoAnna Kaźmierczak, Izabela Bolesławska, Anna Główka, Małgorzata Dzięcioł, Juliusz Przysławski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1099 1104 Anna Kaźmierczak, Izabela Bolesławska, Anna Główka, Małgorzata Dzięcioł, Juliusz Przysławski Ocena wybranych parametrów antropometrycznych wśród młodzieży
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoWystępowanie czynników ryzyka cukrzycy typu 2 u krewnych chorych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Agata Bronisz 1, Katarzyna Rotkiewicz 2, Elżbieta Głuch 2, Marta Pilaczyńska-Cemel 2, Aleksandra Słonina 2, Marek Bronisz 3, Justyna Jaraczewska 2, Agnieszka Radziejewska
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoWymierne korzyści z redukcji masy ciała w terapii otyłości badania własne
Iga Rybicka 1, Monika Szulińska 2 1 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, wydział Towaroznawstwa, Katedra Technologii i Analizy Instrumentalnej 2 Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowo