INWENTARZ ŹRÓDEŁ STRESU W ZAWODZIE KURATORA: OPIS KONSTRUKCJI I WŁASNOŚCI PSYCHOMETRYCZNE

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "INWENTARZ ŹRÓDEŁ STRESU W ZAWODZIE KURATORA: OPIS KONSTRUKCJI I WŁASNOŚCI PSYCHOMETRYCZNE"

Transkrypt

1 PROFILATKYKA SPOŁECZNA I RESOCJALIZACJA 2013, 21 ISSN Bartłomiej Skowroński 1 INWENTARZ ŹRÓDEŁ STRESU W ZAWODZIE KURATORA: OPIS KONSTRUKCJI I WŁASNOŚCI PSYCHOMETRYCZNE Streszczenie Artykuł zawiera opis struktury własności psychometrycznych Inwentarza źródełs stresu w zawodzie kuratora. Szacowanie własności psychometryczne skali koncentrowało się na szacowani jej rzetelności, trafności oraz mocy dyskryminacyjnej pozycji narzędzia. Testowi poddano grupę Kuratorów Sądowych z Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Okręgowego Warszawa Praga oraz Sądu Okręgowego we Włocławku. Badanie wykazało, że skala ma wysoki poziom trafności oraz jest rzetelnym narzędziem diagnostycznym. Słowa kluczowe: diagnoza stresu, źródła stresu w zawodzie kuratora, kuratorzy sądowi Sources of Work Stress Inventory in Probation: Construction and Psychometric Properties Abstract The paper describes the architecture and the psychometric features of the Stress Factors Inventory for Probation Officers. The assessment of psychometric features of this scale has been focused on its reliability, relevance and its discriminating power. Research subjects were probation officers who work in the territory under the competence of the Regional Court of Praga-Południe District, the Regional Court in Warsaw and 1 Dr Bartłomiej Skowroński jest adiunktem Katedry Psychopedagogiki Wydziału Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz sądowym kuratorem zawodowym Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ. Adres bartekskowronski@poczta.onet.pl.

2 120 Bartłomiej Skowroński the Regional Court in Włocławek. The research results have shown a high reliability and relevance of the analyzed diagnostic tool. Keywords: Stress diagnosis, sources of work stress in probation, probation officers Kontekst teoretyczny Analizując zjawisko stresu na gruncie zawodowym można by stwierdzić, iż w zasadzie nie ma zawodu, którego wykonywanie byłoby pozbawione stresu. Oczywiście poszczególne zawody będą się wiązały z różnym poziomem tego stresu, ale najprawdopodobniej zawsze on będzie obecny w większym lub mniejszym stopniu. Wydaje się, że w zawodzie kuratora sądowego stres jest wpisany w jego specyfikę w sposób szczególny, co ma związek z bezpieczeństwem w pracy (praca wykonywana w środowisku), a także ze względu na kategorie podopiecznych, którymi często są osoby niedostosowane społecznie; uzależnione od alkoholu, narkotyków, hazardu, seksu; osoby z zaburzeniami zachowania, z problemem agresji i przemocy, osoby chore psychicznie czy niepełnosprawne intelektualnie. Brak poczucia bezpieczeństwa nie jest jednak jedynym źródłem stresu w obszarze kurateli sądowej, gdyż jest ich wiele. Czym jest stres? Zdaniem Janisa stres psychologiczny oznacza taką zmianę w otoczeniu, który typowo, tzn. u przeciętnej osoby wywołuje wysoki stopień napięcia emocjonalnego, które przeszkadza w normalnym sposobie reagowania (Janis 1958: 7; za Terelak 2008). W/w autor wymienił trzy typowe fazy w reakcji na stres psychologiczny, są to: faza zagrożenia, w której człowiek dostrzega oznaki niebezpieczeństwa, które wywołują lęk lub strach; fazę pojawienia się niebezpieczeństwa, w której niebezpieczeństwo jest spostrzegane przez człowieka oraz fazę skutków stresu, w której człowiek dostrzega negatywne skutki (Janis 1958: 7; za Terelak 2008). W ujęciu Lazarusa i Folkman stres psychiczny jest to szczególny rodzaj relacji miedzy człowiekiem i otoczeniem, które to otoczenie człowiek ocenia jako nadwerężające lub przekraczające jego zasoby i zagrażające jego dobrostanowi (1984: 19). Lazarus interesował się przede wszystkim różnicami w radzeniu sobie ze stresem, wyróżnił dwa rodzaje oceny poznawczej (przyjmując założenie, że emocje to

3 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 121 rezultat aktywności poznawczej): ocenę pierwotną i wtórną. W ocenie pierwotnej dokonuje się ocena czy dany bodziec docierający do mózgu jest stresorem czy też nie. Jeżeli bodziec taki zostanie uznany za stresor wówczas reakcją organizmu będzie stan napięcia, którego konsekwencją są określone reakcje organizmu. Istotą stresu psychologicznego jest świadome bądź nie poczucie, że znalazł się w niebezpieczeństwie. Na ocenę pierwotną mogą mieć wpływ zmiany w relacji człowiek otoczenie bądź refleksja osobista pojawiająca się w trakcie transakcji (Terelak 2008). Wg Hobfolla stresem psychologicznym jest reakcja na otoczenie, w którym występuje groźba czystej utraty sił, rzeczywista ich utrata lub brak sił spowodowany wyeksploatowaniem (Hobfoll 1989: 34; za: Terelak 2008). W swoim modelu Hobfoll wyróżnił cztery rodzaje zasobów, których posiadanie może być związane ze stanem zadowolenia, zaś ich ograniczenie bądź brak może powodować stres, są to: zasoby materialne (najczęściej przedmioty np. samochód, dom), zasoby osobiste (posiadane kompetencje), zasoby stanu (okoliczności umożliwiające dostęp do innych zasobów) oraz zasoby energii (pochodne energii własnej, ale też pieniądza, wiedzy czy czasu) (Hobfoll 1989; za: Terelak 2008). Zdaniem Zimbardo stres jest to zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę oraz wystawiające na próbę lub przekraczające jego możliwości radzenia sobie (Zimbardo, Gerrig 2012: 524). Zdarzenia bodźcowe to warunki zewnętrzne i wewnętrzne nazywane stresorami. Ocena poznawcza jednostki dotyczy stresorów, a także posiadanych zasobów fizycznych, osobistych i społecznych. Reakcja jednostki wyraża się na różnych płaszczyznach: fizjologicznej, behawioralnej, emocjonalnej i poznawczej (Zimbardo, Gerrig 2012). Stres powoduje określone reakcje fizjologiczne (Terelak, Domaszuk 1982; Maciejczyk, Terelak 1985; Terelak 2008); behawioralne i emocjonalne (Kozłowski, 1986; Chrousos, Kaltsas 2007; za Terelak 2008). Stres może wpływać na efektywność pracy. We wszystkich teoriach panuje zgoda, że stres jest przyczyną wypalenia zawodowego (Maslach 2011; Cherniss 1980; Golembiewski, Boudreau, Munzenrider, Luo 1996; Edelwich, Brodsky 1980; Schaufeli, Enzmann 1998; za Tucholska 2003).

4 122 Bartłomiej Skowroński Stresory mogą być różnorodne, zależnie od rodzaju wykonywanego zawodu. Niewątpliwie w profesji kuratora można doszukać się specyficznych, używając języka Zimbardo (Zimbardo, Gerrig 2012), zewnętrznych i wewnętrznych zdarzeń, które zakłócają równowagę organizmu, wystawiają go na próbę bądź też przekraczają możliwości poradzenia sobie. Stąd też istnieje konieczność uwzględnienia w badaniach nad diagnozą źródeł stresu właśnie tych specyficznych obszarów, także na gruncie kurateli sądowej. Pociąga to za sobą konieczność konstrukcji rzetelnego i trafnego narzędzia, które mierzyłoby zarówno ilość jak i jakość bodźców stresowych oddziaływujących na kuratora wykonującego swoją pracę. Historia inwentarza źródeł stresu w zawodzie kuratora Prace nad konstrukcją Inwentarza Źródeł Stresu w Zawodzie Kuratora zostały rozpoczęte na początku 2011 roku. Pierwszym etapem konstrukcji było przeprowadzenie wywiadów z grupą 15 kuratorów zawodowych, w których byli oni poproszeni o wskazanie źródeł stresu, którego doświadczają obecnie, doświadczali w przeszłości, a ponadto wskazanie hipotetycznych źródeł stresu, które mogą oddziaływać na kuratora sądowego. Uzasadnieniem tego zabiegu był fakt, że niektórzy kuratorzy mogą nie dostrzegać niektórych obszarów stresu w kontekście swojej aktywności zawodowej, ale mogą zdawać sobie sprawę z ich istnienia. Dzięki temu zostały określone grupy stresorów oddziaływujące na kuratorów sądowych. Stres w opinii osób badanej grupy tkwi w następujących obszarach: warunki fizyczne pracy, czynności kontrolne, sposób wykonywania pracy, relacje interpersonalne, rozwój zawodowy, funkcjonowanie w strukturze organizacji, pełnienie roli kuratora. Wyodrębnione obszary stały się podstawą do konstrukcji poszczególnych pozycji narzędzia. Inwentarz (w wersji wyjściowej), na który składała się grupa 45 pozycji został poddany badaniu pod kątem jego własności psychometrycznych. Własności psychometryczne Chcąc oszacować własności psychometryczne Inwentarza Źródeł Stresu w Zawodzie Kuratora została określona jego trafność,

5 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 123 rzetelność oraz moc dyskryminacyjna pozycji narzędzia. Warto wyjaśnić co oznaczają wymienione pojęcia. I tak, trafność można określić jako właściwość wskazującą czy test istotnie mierzy to, do mierzenia czego został skonstruowany. Innymi słowy, trafność pomiaru testem to stopień, w jakim interpretacja jego wyników jest zgodna ze stanem faktycznym (Tarnowski, Fronczyk 2009: 111). Określenie trafności wydaje się więc być koniecznym elementem walidacji narzędzia badawczego. Kolejne z pojęć rzetelność, zdaniem Brzezińskiego można potraktować jako miarę dokładności pomiaru dokonywanego za pomocą testu. Im wyższa tedy rzetelność testu, tym większa dokładność, z jaką mierzy on daną zmienną i mniejszy błąd pomiaru (1999: 458). W praktyce możemy więc mieć do czynienia z testem trafnym, ale nierzetelnym. Ostatni element to moc dyskryminacyjna danej pozycji danego testu, która mówi nam o tym w jakim stopniu różnicuje ona daną populację pod względem cechy (zmiennej), której dotyczy. W ujęciu operacyjnym moc dyskryminacyjna wyraża się współczynnikiem korelacji między pozycją i wynikiem ogólnym testu, traktowanym jako suma odpowiedzi zgodnych z kluczem (Brzeziński 1999: 507). Narzędzia badawcze W pracy zostały zastosowane następujące narzędzia badawcze: (1) Inwentarz Źródeł Stresu w Zawodzie Kuratora, (2) Skala Wypalenia Sił, Okła i Steuden (1998) oraz (3) ankieta własnej konstrukcji. Skala Wypalenia Sił Autorkami Skali Wypalenia Sił są: Stanisława Steuden oraz Wiesława Okła. Skalę tworzy 66 pytań, które mierzą pięć zmiennych składowych wypalenia zawodowego: obniżenie kontroli emocjonalnej, utrata podmiotowego zaangażowania, obniżenie efektywności działania, zawężenie kontaktów interpersonalnych oraz zmęczenie fizyczne. Skala jest trafnym i rzetelnym narzędziem badawczym (Okła, Steuden 1998).

6 124 Bartłomiej Skowroński Ankieta Ankieta została skonstruowana na potrzeby niniejszego projektu badawczego. Oprócz zmiennych socjodemograficznych (wiek, płeć, staż pracy, rodzaj wykonywanych zadań, wykształcenie) zawierała również osiem pytań, które dotyczyły zapotrzebowania kuratorów na superwizję, a w szczególności zapotrzebowania na: współpracę z bardziej doświadczonym zawodowo kolegą/koleżanką, by wspólnie poszukiwać źródeł trudności i możliwości ich przekraczania, konsultację u bardziej doświadczonych kolegów po fachu, by skorzystać z ich wiedzy i doświadczenia i w ten sposób wzbogacić własną praktykę, mierzenie jakości własnego funkcjonowania zawodowego, ocenę umiejętności zawodowych w celu doskonalenia, wspólną analizę i refleksję dotycząca problemów zawodowych, uzyskiwanie porady i uczenia się konkretnych umiejętności, kontrolę kwestii etycznych, ocenę skuteczności mojej pracy, wsparcie emocjonalne. Badana grupa Grupa która została zbadana liczyła 110 osób i byli to sądowi kuratorzy zawodowi wykonujący orzeczenia w sprawach karnych i nieletnich Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Okręgowego Warszawa Praga oraz Sądu Okręgowego we Włocławku. W tabeli poniżej znajdują się szczegółowe dane charakteryzujące grupę, która wzięła udział w badaniach. W badanej grupie aż 77,3% to kobiety, a 22,7% to mężczyźni. Średnia wieku dla całej grupy (N = 110) wyniosła 40 lat i 6 miesięcy. 75,5% ogółu badanych to osoby znajdujące się w związkach małżeńskich, 4,5% to osoby rozwiedzione, 3,6% całości stanowią rozwiedzieni, 12,7% stanowią osoby w stanie wolnym (kawaler/panna) i wreszcie 3,6% procent grupy, to osoby żyjące w związkach nieformalnych. Analizując dane pod kątem wykształcenia należy powiedzieć, że jedna osoba (0,9%) to osoba z doktoratem, 97,3% to osoby z wykształceniem wyższym magisterskim, jedna osoba ma wykształcenie licencjac-

7 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 125 Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy Zmienne N % płeć % kobiety 85 77,3 mężczyźni 25 22,7 wiek w latach (M/SD) 40,5 ± 7 stan cywilny % zamężna/żonaty 83 75,5 rozwiedziona/rozwiedziony 5 4,5 wdowa/wdowiec 4 3,6 panna/kawaler 14 12,7 konkubinat 4 3,6 wykształcenie % doktorat 1 0,9 magisterskie ,3 licencjackie 1 0,9 średnie 1 0,9 staż pracy (M/SD) 14,3 ± 8,6 zawód % kuratorzy dla dorosłych 67 60,9 kuratorzy rodzinni 43 39,1 Źródło: badania własne. kie (0,9%) i także jedna z osób ma wykształcenie średnie (0,9%). Średni staż pracy wyniósł 14 lat i 3 miesiące. Ponadto 60,9% osób to kuratorzy wykonujący orzeczenia w sprawach karnych, zaś pozostali to kuratorzy wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich (39,1%). Moc dyskryminacyjna pozycji inwentarza W tabeli poniżej zostały przedstawione współczynniki mocy dyskryminacyjnej tych pozycji testowych, które ostatecznie weszły w skład inwentarza, a wartości mocy dyskryminacyjnej okazały się być na tyle dobre, aby móc zakwalifikować daną pozycję do narzędzia. Chcąc zakwalifikować dany i-tem do skali/testu powinien on cechować się wartością współczynnika o wysokości 0,20 bądź więcej (Witkowska, Fronczyk 2009).

8 126 Bartłomiej Skowroński Tabela 2. Współczynniki mocy dyskryminacyjnej pozycji inwentarza L.p. pozycja inwentarza współczynnik mocy dyskryminacyjnej 1. SSKS1 0, SSKS3 0, SSKS5 0, SSKS6 0, SSKS7 0, SSKS8 0, SSKS9 0, SSKS10 0, SSKS13 0, SSKS16 0, SSKS18 0, SSKS19 0, SSKS20 0, SSKS22 0, SSKS23 0, SSKS24 0, SSKS25 0, SSKS26 0, SSKS27 0, SSKS28 0, SSKS30 0, SSKS31 0, SSKS32 0, SSKS33 0, SSKS34 0, SSKS35 0, SSKS36 0, SSKS37 0, SSKS39 0, SSKS40 0, SSKS41 0, SSKS42 0, SSKS43 0,517 Źródło: badania własne. Wszystkie wyżej wymienione pozycje uzyskały zadowalającą moc dyskryminacyjną i zostały zakwalifikowane do dalszej analizy pod kątem trafności i rzetelności.

9 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 127 Rzetelność Rzetelność Inwentarza Źródeł Stresu została oszacowana przy zastosowaniu metody połówkowej, a także poprzez zbadanie jego zgodności wewnętrznej oraz stabilności bezwzględnej. Zgodność wewnętrzna Zgodność wewnętrzna służy do badania rzetelności pomiaru testem oraz wskazuje na stopień, w jakim pozycje testowe odnoszą się do tego samego konstruktu (Jankowski, Zajenkowski 2009: 96). Współczynnik rzetelności Alfa Cronbacha dla całego inwentarza wyniósł α = 0,93. Współczynniki dla poszczególnych podskal wyróżnionych przy zastosowaniu eksploracyjnej analizy czynnikowej wyniosły: podskala 1: Brak porozumienia w zespole i niewłaściwa atmosfera α =0,91 podskala 2: Rozbieżności i niejasność związane z wykonywaniem obowiązków służbowych α =0,88 podskala 3: Czynniki utrudniające rozwój i przebieg kariery zawodowej α =0,86 podskala 4: Brak bezpieczeństwa i wsparcia merytorycznego α =0,80 podskala 5: Czynności kontrolne i niedostateczne warunki fizyczne pracy α =0,79 podskala 6: Niewłaściwe reakcje podopiecznych α =0,88 podskala 7: Brak możliwości wypowiedzi na temat rozwiązań systemowych α =0,73 Wszystkie współczynniki zgodności wewnętrznej świadczą o rzetelności zarówno całego Inwentarza Źródeł Stresu w Zawodzie Kuratora, jak również wszystkich siedmiu podskal. Analizując wartości współczynników Alfa Cronbacha dla całego inwentarza po usunięciu pozycji należy powiedzieć, że w zasadzie we wszystkich przypadkach usunięcie danej pozycji praktycznie nie zmienia wartości współczynnika dla całego inwentarza, w równym stopniu więc są one ważne dla całego narzędzia.

10 128 Bartłomiej Skowroński Tabela 3. Średnie arytmetyczne, odchylenia standardowe, średnie i wariancje skali po usunięciu pozycji oraz współczynniki zgodności wewnętrznej L Cronbacha L.p. pozycje skali M SD średnia skali po usunięciu pozycji wariancja skali po usunięciu pozycji Alfa Cronbacha po usunięciu pozycji 1. SSKS1 2,79 0,99 85, ,094 0, SSKS3 3,33 0,73 84, ,957 0, SSKS5 2,90 0,92 84, ,751 0, SSKS6 3,07 1,02 84, ,106 0, SSKS7 3,12 0,86 84, ,430 0, SSKS8 3,13 0,88 84, ,673 0, SSKS9 3,32 0,99 84, ,801 0, SSKS10 3,05 1,03 84, ,893 0, SSKS13 2,78 0,98 85, ,505 0, SSKS16 3,25 0,72 85, ,769 0, SSKS18 2,55 0,84 85, ,603 0, SSKS19 2,65 0,99 85, ,131 0, SSKS20 2,59 0,90 85, ,902 0, SSKS22 2,60 0,94 84, ,925 0, SSKS23 2,91 0,86 85, ,137 0, SSKS24 2,25 0,99 85, ,315 0, SSKS25 2,11 1,06 85, ,967 0, SSKS26 2,50 1,04 85, ,379 0, SSKS27 2,32 1,01 86, ,085 0, SSKS28 1,79 0,93 85, ,141 0, SSKS30 2,02 0,94 85, ,793 0, SSKS31 2,36 1,17 85, ,324 0, SSKS32 2,59 0,99 85, ,706 0, SSKS33 2,44 1,01 85, ,191 0, SSKS34 2,55 0,94 85, ,704 0, SSKS35 2,50 0,88 85, ,059 0, SSKS36 2,39 1,04 85, ,124 0, SSKS37 2,18 0,99 85, ,768 0, SSKS39 2,58 0,98 84, ,822 0, SSKS40 3,07 0,99 85, ,935 0, SSKS41 2,19 1,02 84, ,539 0, SSKS42 3,45 0,79 85, ,307 0, SSKS43 2,40 0,93 85, ,094 0,934

11 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 129 Stabilność bezwzględna Aby oszacować stabilność bezwzględną inwentarza dokonano dwukrotnego badania grupy 110 osób w odstępie 3 tygodni. Oba pomiary zostały skorelowane ze sobą. Ze względu na założenie, że oprócz obliczania współczynnika korelacji między dwoma dokonanymi pomiarami niezbędne jest spełnienie założenia o równości średnich (Jankowski, Zajenkowski: 2009) został przeprowadzony także test t- -Studenta dla prób zależnych. Założenie to jest często pomijane przez psychometrów, co może rodzić poważne błędy związane z interpretacją, współczynnik korelacji może być wysoki, jednak wyniki mogą być niestabilne w czasie. W poniższej tabeli zostały przedstawione istotności różnic między obydwoma pomiarami. W przypadku dwóch zmiennych: SSKS27 i SSKS40 różnica okazała się nieistotna statystycznie, jednak można w przypadku tych zmiennych mówić o pewnej tendencji, natomiast w przypadku pozostałych zmiennych różnica między średnimi okazała się nieistotna statystycznie. Współczynniki korelacji r-pearsona zostały przedstawione w poniższej tabeli. Współczynniki korelacji wahają się od 0,56 (korelacja umiarkowana zależność istotna) do 0,92 (korelacja bardzo wysoka, zależność bardzo pewna). Biorąc pod uwagę wartości współczynników korelacji jak również wyniki testu t-studenta dla prób zależnych można wyciągnąć wniosek, iż Inwentarz Źródeł Stresu w Zawodzie Kuratora cechuje się stabilnością bezwzględną. Metoda połówkowa Rzetelność Inwentarza zbadana przy zastosowaniu metody połówkowej wyniosła 0,865 (współczynnik Spearmana-Browna). Korelacja między-połówkowa jako współczynnik korelacji Pearsona między wyodrębnionymi połowami testu wyniósł 0,763. Trafność Oszacowano trafności treściową, trafność teoretyczną oraz trafność kryterialną.

12 130 Bartłomiej Skowroński Tabela 4. Średnie arytmetyczne, odchylenia standardowe, wartości t, stopnie swobody oraz istotności różnic między średnimi dla poszczególnych pozycji testowych uzyskanymi w pierwszym i drugim pomiarze L.p. pozycja testowa I pomiar II pomiar M SD M SD t df p 1. SSKS1 2,79 0,99 2,73 1,01 1, ,13 2. SSKS3 3,33 0,73 3,29 0,81 1, ,22 3. SSKS5 2,90 0,92 2,90 0,94 0, ,84 4. SSKS6 3,07 1,02 3,06 0,98 0, ,82 5. SSKS7 3,12 0,86 3,03 0,92 1, ,11 6. SSKS8 3,13 0,88 3,16 0,87 0, ,46 7. SSKS9 3,32 0,99 3,31 0,94 0, ,83 8. SSKS10 3,05 1,03 3,11 0,92 1, ,12 9. SSKS13 2,78 0,98 2,73 0,95 0, , SSKS16 3,25 0,72 3,17 0,79 1, , SSKS18 2,55 0,84 2,54 0,88 0, , SSKS19 2,65 0,99 2,60 1,03 0, , SSKS20 2,59 0,90 2,68 0,94 1, , SSKS22 2,60 0,94 2,62 0,96 0, , SSKS23 2,91 0,86 2,89 0,83 0, , SSKS24 2,25 0,99 2,32 0,96 1, , SSKS25 2,11 1,06 2,10 1,06 0, , SSKS26 2,50 1,04 2,45 1,00 1, , SSKS27 2,32 1,01 2,45 1,02 1, , SSKS28 1,79 0,93 1,80 0,88 0, , SSKS30 2,02 0,94 2,12 0,97 1, , SSKS31 2,36 1,17 2,37 1,09 0, , SSKS32 2,59 0,99 2,55 1,10 0, , SSKS33 2,44 1,01 2,55 0,98 1, , SSKS34 2,55 0,94 2,52 0,87 0, , SSKS35 2,50 0,88 2,44 1,00 0, , SSKS36 2,39 1,04 2,35 0,97 0, , SSKS37 2,18 0,99 2,22 0,91 0, , SSKS39 2,58 0,98 2,63 1,02 0, , SSKS40 3,07 0,99 2,95 0,98 1, , SSKS41 2,19 1,02 2,23 1,21 0, , SSKS42 3,45 0,79 3,34 0,87 1, , SSKS43 2,40 0,93 2,37 0,99 0, ,58

13 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 131 Tabela 5. Współczynniki stabilności bezwzględnej r-pearsona dla poszczególnych pozycji inwentarza L.p. pozycja testowa współczynnik korelacji r-pearsona 1. SSKS1 0,929 0, SSKS3 0,877 0, SSKS5 0,869 0, SSKS6 0,906 0, SSKS7 0,780 0, SSKS8 0,899 0, SSKS9 0,890 0, SSKS10 0,907 0, SSKS13 0,840 0, SSKS16 0,733 0, SSKS18 0,798 0, SSKS19 0,845 0, SSKS20 0,759 0, SSKS22 0,810 0, SSKS23 0,743 0, SSKS24 0,766 0, SSKS25 0,891 0, SSKS26 0,897 0, SSKS27 0,779 0, SSKS28 0,776 0, SSKS30 0,752 0, SSKS31 0,836 0, SSKS32 0,881 0, SSKS33 0,631 0, SSKS34 0,798 0, SSKS35 0,678 0, SSKS36 0,804 0, SSKS37 0,829 0, SSKS39 0,766 0, SSKS40 0,795 0, SSKS41 0,917 0, SSKS42 0,564 0, SSKS43 0,859 0,000 Źródło: badania własne. p

14 132 Bartłomiej Skowroński Trafność treściowa Trafność treściowa Inwentarza Źródeł Stresu została oszacowana metodą zaproponowaną przez Lawshego (1975; za: Hornowska 2010), która polega na przedstawieniu ekspertom uniwersum. Następnie respondenci są proszeni o wyrażenie swojej opinii na temat każdej pozycji inwentarza. Jak podaje Hornowska (2010) osoba oceniająca ma wówczas do dyspozycji trzy rodzaje odpowiedzi: pozycja ma zasadnicze znaczenie; pozycja jest użyteczna, jednak nie ma zasadniczego znaczenia oraz pozycja nie powinna znaleźć się w obrębie testu. Zdaniem Lawshego (1975; za Hornowska, 2010) jeśli więcej niż połowa osób uzna pozycję za istotną dla testu, wówczas możne przyjąć, iż pozycja ta jest trafna treściowo. Wyżej wymieniony autor zaproponował współczynnik trafności treściowej CVR (content validity ratio). Szerzej na ten temat pisze Hornowska (2010). Grupie 41 kuratorów zostało przedstawione uniwersum w postaci koncepcji stresu wraz z definicją autorstwa Zimbardo rozumianego jako: zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę oraz wystawiające na próbę lub przekraczające jego możliwości radzenia sobie (Zimbardo, Gerrig 2012: 524). Poproszono ekspertów o ustosunkowanie się do każdej pozycji inwentarza, na ile reprezentują ona podane uniwersum. W poniższej tabeli zostały przedstawione współczynniki trafności treściowej dla całego inwentarza jego wersji wyjściowej, który liczył 45 itemów. Analizując dane z powyższej tabeli należy powiedzieć, że w przypadku dwóch pozycji inwentarza tj. SSKS4 oraz SSKS11 nie został spełniony warunek mówiący o tym, iż połowa z sędziów uważa tę pozycję za istotną dla testu i z tego względu zostały one usunięte. W przypadku pozycji SSKS2, SSKS12, SSKS21, SSKS29 oraz SSKS38, choć spełniły wyżej wymienione kryterium, to uzyskały one niezadowalającą wartość współczynnika CVR i również zostały usunięte. Trafność teoretyczna Chcąc określić trafność teoretyczną przeprowadzono eksploracyjną analizę czynnikową na próbie 110 osób. Wartość Miary Ade-

15 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 133 Tabela 6. Współczynniki trafności treściowej Lawshego (content validity ratio) dla poszczególnych pozycji inwentarza L.p. numer pytania treść pytania CVR skali 1. SSKS1 Niedostateczne warunki lokalowe w pracy. 0, SSKS2 Brak dostatecznego wyposażenia w podstawowy sprzęt (komputery, drukarki, telefony, fax). 0, SSKS3 Brak dostatecznej gratyfikacji za wykonywaną pracę. 0, SSKS4 Brak odpowiedniego zaplecza socjalnego. 5. SSKS5 Rozbieżność oczekiwań dotyczących wykonywania przeze mnie obowiązków służbowych wyrażanych przez osoby kontrolujące mój referat. 0, SSKS6 Sytuacja, w której moi przełożeni formułują sprzeczne ze sobą wskazówki dotyczące metodyki pracy. 0, SSKS7 Zbyt częste kontrole mojej pracy. 0, SSKS8 Zbyt częste wizytacje i lustracje w moim ZKSS. 0, SSKS9 Przeprowadzanie kontroli pracy kuratora przez osoby, które nie wykonują i nie wykonywały zawodu kuratora. 0, SSKS10 Brak możliwości posiadania innego zdania, aniżeli osoba kontrolująca moją pracę, na temat podjętych przeze mnie czynności w sprawach. 0, SSKS11 Obowiązek terminowego składania sprawozdań, kart czynności dozoru i wywiadów środowiskowych. 12. SSKS12 Nie uwzględnianie przez Kierownika ZKSS, w którym pracuję propozycji dotyczących organizacji mojej pracy np. określenie dogodnych dni dyżuru. 0, SSKS13 Brak jasności co do szczegółowych obowiązków w wielu obszarach dotyczących mojej pracy. 0, SSKS14 Konieczność prowadzenia zbyt dużej ilości dokumentacji. 0, SSKS15 Nadmiar czasu niezbędny do sporządzania wymaganej dokumentacji. 0, SSKS16 Brak procedur dotyczących postępowania w sytuacjach kryzysowych. 0, SSKS17 Poczucie straty czasu poświęcanego na tworzenie niektórych dokumentów. 0, SSKS18 Konflikty z podopiecznymi występujące podczas wykonywania swoich obowiązków służbowych. 0, SSKS19 Agresja słowna kierowana pod moim adresem ze strony podopiecznych. 0, SSKS20 Nieżyczliwość osób, których dotyczy postępowanie wykonawcze. 0, SSKS21 Brak zrozumienia dla mojej pracy ze strony innych osób, niż osoby objęte postępowaniem wykonawczym. 0, SSKS22 Brak możliwości uczestnictwa w spotkaniach superwizyjnych. 0, SSKS23 Brak poczucia bezpieczeństwa w trakcie wykonywania obowiązków służbowych w terenie. 0, SSKS24 Brak poczucia bezpieczeństwa w ZKSS. 0, SSKS25 Brak wsparcia ze strony przynajmniej jednego z członków zespołu, w którym pracuję. 0,435 Ciąg dalszy tabeli na następnej stronie

16 134 Bartłomiej Skowroński Ciąg dalszy tabeli z poprzedniej strony L.p. numer pytania treść pytania CVR skali 86. SSKS26 Niewłaściwe relacje pomiędzy członkami zespołu. 0, SSKS27 Brak możliwości pomocy ze strony większości kolegów/koleżanek z zespołu. 0, SSKS28 Moje relacje z kierownikiem mojego ZKSS. 0, SSKS29 Niedocenianie efektów mojej pracy przez kolegów i koleżanki z pracy. 0, SSKS30 Brak zadowolenia z dotychczasowego przebiegu mojej kariery zawodowej. 0, SSKS31 Brak docenienia za moją pracę poprzez wstrzymywanie awansu na wyższy stopień. 0, SSKS32 Brak docenienia mojej pracy w postaci przyznania dodatkowych nagród pieniężnych. 0, SSKS33 Brak znajomości skutecznych metod oddziaływania. 0, SSKS34 Brak perspektyw rozwoju zawodowego. 0, SSKS35 Brak wystarczającej ilości szkoleń, w których może brać udział kurator sądowy. 0, SSKS36 Brak jasnych kryteriów uzyskiwania awansu zawodowego. 0, SSKS37 Brak możliwości wpływania na decyzje kierownika zespołu, w którym pracuję, które dotyczą pracy w moim ZKSS. 0, SSKS38 Brak możliwości wpływania na decyzje wydawane przez prezesa Sądu, w którym pracuję, a dotyczące organizacji pracy kuratorów. 0, SSKS39 Brak możliwości wyrażania opinii w sprawach istotnych dla całej organizacji kuratorów. 0, SSKS40 Brak możliwości wyrażania opinii na temat zmian wprowadzanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości (Departament Wykonania Orzeczeń i Probacji). 0, SSKS41 Pomijanie mnie przez kierownika w przekazywaniu ważnych informacji dotyczących funkcjonowania zespołu. 0, SSKS42 Świadomość, iż osoby tworzące przepisy prawne dotyczące kurateli nigdy nie wykonywały pracy kuratora sądowego (np. sędziowie, urzędnicy). 0, SSKS43 Konflikt ról polegający na tym, iż z jednej strony jestem przedstawicielem Sądu, z drugiej strony osobą, której celem jest readaptacja skazanych. 0, SSKS44 Odpowiedzialność za podopiecznych. 0, SSKS45 Wieloznaczność ról jakie pełnię jako kurator. 0,463 Źródło: badania własne. kwatności Doboru Próby Kaisera-Mayera-Olkina, która wyniosła 0,77 pozwoliła stwierdzić, że dane nadają się do przeprowadzenia analizy czynnikowej. Poniższa tabela przedstawia ujawnione w analizie czynnikowej składowe. Analiza czynnikowa ujawniła istnienie siedmiu czynników. W skład pierwszego weszło siedem pozycji: SSKS37, SSKS41, SSKS26,

17 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 135 Tabela 7. Macierz rotowanych składowych uzyskana przy zastosowaniu metody wyodrębniania czynników głównych składowych, metoda rotacji: Varimax z normalizacją Kaisera L.p. numer składowa pozycji SSKS37 0,844 0,072 0,031 0,135 0,033 0,003 0, SSKS41 0,722 0,375 0,239 0,058 0,020 0,123 0, SSKS26 0,697 0,477 0,243 0,119 0,118 0,160 0, SSKS25 0,685 0,412 0,203 0,128 0,007 0,161 0, SSKS27 0,674 0,410 0,225 0,134 0,039 0,226 0, SSKS28 0,670 0,038 0,055 0,044 0,067 0,028 0, SSKS24 0,551 0,413 0,174 0,407 0,079 0,092 0, SSKS10 0,294 0,834 0,128 0,092 0,117 0,012 0, SSKS6 0,242 0,794 0,087 0,241 0,010 0,049 0, SSKS5 0,122 0,789 0,221 0,192 0,195 0,062 0, SSKS13 0,271 0,698 0,223 0,094 0,027 0,073 0, SSKS30 0,377 0,276 0,676 0,075 0,063 0,125 0, SSKS36 0,474 0,103 0,613 0,207 0,010 0,024 0, SSKS31 0,501 0,389 0,566 0,048 0,122 0,025 0, SSKS34 0,257 0,395 0,554 0,458 0,044 0,039 0, SSKS32 0,454 0,044 0,541 0,183 0,120 0,086 0, SSKS16 0,077 0,211 0,524 0,261 0,200 0,210 0, SSKS22 0,171 0,080 0,154 0,777 0,042 0,090 0, SSKS43 0,139 0,328 0,024 0,668 0,083 0,173 0, SSKS35 0,109 0,138 0,483 0,646 0,092 0,225 0, SSKS23 0,006 0,062 0,207 0,506 0,004 0,221 0, SSKS33 0,327 0,398 0,471 0,485 0,025 0,094 0, SSKS7 0,088 0,061 0,079 0,000 0,912 0,116 0, SSKS8 0,066 0,111 0,049 0,027 0,892 0,127 0, SSKS3 0,111 0,014 0,413 0,064 0,659 0,066 0, SSKS1 0,216 0,007 0,077 0,455 0,532 0,023 0, SSKS9 0,070 0,507 0,089 0,121 0,530 0,008 0, SSKS19 0,114 0,127 0,142 0,002 0,097 0,910 0, SSKS20 0,148 0,042 0,065 0,058 0,011 0,872 0, SSKS18 0,077 0,125 0,006 0,148 0,170 0,831 0, SSKS40 0,115 0,012 0,173 0,082 0,100 0,068 0, SSKS42 0,017 0,047 0,031 0,255 0,325 0,042 0, SSKS39 0,288 0,240 0,173 0,232 0,016 0,094 0,614 Źródło: badania własne. SSKS25, SSKS27, SSKS28 oraz SSKS24. Na drugi czynnik złożyły się cztery pozycje: SSKS10, SSKS6, SSKS5, SSKS13. Trzeci czynnik tworzy

18 136 Bartłomiej Skowroński sześć pozycji: SSKS30, SSKS36, SSKS31, SSKS34, SSKS32, SSKS16; czwarty czynnik współtworzy pięć pozycji: SSKS22, SSKS43, SSKS35, SSKS23 i SSKS33; piąty czynnik również tworzy pięć i-temów: SSKS7, SSKS8 i SSKS3, SSKS1 oraz SSKS9; szósty czynnik tworzą trzy i-temy: SSKS19, SSKS20 oraz SSKS18. Na siódmy czynnik złożyły się trzy pozycje: SSKS40, SSKS42 i SSKS39. Skumulowany procent wariancji wyjaśnionej przez 7 czynników wyniósł 71,02%. W wyniku analizy treści poszczególnych pytań oraz ich ładunków czynnikowych wszystkie czynniki zostały nazwane ze względu na ich treść: Podskala 1: Brak porozumienia w zespole i niewłaściwa atmosfera. Podskala 2: Rozbieżności i niejasności związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. Podskala 3: Czynniki utrudniające rozwój i przebieg kariery zawodowej. Podskala 4: Brak bezpieczeństwa i wsparcia merytorycznego. Podskala 5: Czynności kontrolne i niedostateczne warunki fizyczne pracy. Podskala 6: Niewłaściwe reakcje podopiecznych. Podskala 7: Brak możliwości wypowiedzi na temat rozwiązań systemowych. Trafność kryterialna Jak pisze Hornowska ten rodzaj trafności mówi nam, w jakim stopniu wyniki danego testu są powiązane z jakąś inną zmienną, zewnętrzną w stosunku do tego testu. Tę zmienną nazywamy kryterium. Trafność kryterialna jest wyznaczana przez stopień zgodności dwóch pomiarów: zmiennej testowej i zmiennej kryterialnej (Hornowska 2010: 90). W zasadzie wśród badaczy (Maslach 2011; Cherniss 1980; Golembiewski, Boudreau, Munzenrider, Luo 1996; Edelwich, Brodsky 1980; Schaufeli, Enzmann, 1998; za Tucholska 2003) istnieje zgoda, że wypalenie zawodowe jest pochodną stresu zawodowego. W związku z tym w trakcie szacowania trafności kryterialnej jako kryterium przyjęto wypalenie zawodowe. Należy więc oczekiwać, że osoby z wysokimi wskaźnikami wypalenia zawodowego będą różnić się od osób o niskich wskaźnikach wypalenia zawodowego pod względem stresu, a w szcze-

19 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 137 Tabela 8. Wartości t, stopnie swobody oraz istotności różnic pod względem ogólnego wskaźnika stresu między grupami o wysokich (I) i niskich (II) wskaźnikach wypalenia zawodowego Stres (wynik ogólny) obniżenie kontroli emocjonalnej I (N = 27) grupa II (N = 27) t df p M 95,37 80,62 3, ,002 SD 19,44 13,83 utrata podmiotowego zaangażowania grupa I (N = 30) II (N = 55) M 92,00 81,63 2, ,009 SD 17,90 16,78 obniżenie efektywności działania grupa I (N = 27) II (N = 29) M 94,96 81,00 3, ,003 SD 17,11 16,70 zawężenie kontaktów interpersonalnych grupa I (N = 28) II (N = 32) M 95,57 85,53 2, ,03 SD 17,67 17,18 zmęczenie fizyczne grupa I (N = 29) II (N = 34) M 94,24 83,58 2, ,02 SD 18,86 18,10 Źródło: badania własne.

20 138 Bartłomiej Skowroński gólności powinny wskazać większą liczbę stresorów w otaczającej ich rzeczywistości związanej z pracą zawodową, aniżeli osoby o niższych wskaźnikach wypalenia zawodowego. Wyniki surowe w zakresie wypalenia zawodowego zostały odniesione do norm wyrażonych za pomocą stenów i w ten sposób zostały wyodrębnione grupy o wysokich, średnich i niskich wskaźnikach wypalenia zawodowego. Następnie dokonano porównania obu grup skrajnych tj. o wysokich wskaźnikach wypalenia zawodowego i o niskich wskaźnikach wypalenia zawodowego pod względem doznawanego stresu. W analizie statystycznej uwzględniono test t-studenta dla prób niezależnych (Fronczyk 2009). Szczegółowe dane zostały przedstawione w poniższej tabeli. Analizując dane z powyższej tabeli należy powiedzieć, że pod względem wyniku ogólnego Inwentarza Źródeł Stresu, grupy wyróżnione na podstawie wyników wysokich i niskich w zakresie wszystkich poszczególnych zmiennych mierzących wypalenie zawodowe różnią się istotnie statystycznie. Na podstawie wyników uzyskanych przy zastosowaniu Inwentarza Źródeł Stresu można przewidzieć wynik w zakresie wypalenia zawodowego. Powyższe wyniki potwierdzają trafność kryterialną (diagnostyczną) Inwentarza Źródeł Stresu. Podsumowanie Jak wynika z zaprezentowanych wyżej analiz, Inwentarz Źródeł Stresu jest trafnym i rzetelnym narzędziem badawczym. Finalnie do ostatecznej wersji inwentarza weszły trzydzieści trzy pozycje z wersji wyjściowej, która liczyła łącznie czterdzieści pięć pozycji. Ze względu na zbyt niskie współczynniki mocy dyskryminacyjnej oraz niski współczynniki trafności treściowej należało zrezygnować z dwunastu pozycji. Analiza czynnikowa wykazała istnienie siedmiu głównych źródeł stresu, są to: brak porozumienia w zespole i niewłaściwa atmosfera (siedem pozycji); rozbieżności i niejasność związane z wykonywaniem obowiązków służbowych (cztery pozycje); czynniki utrudniające rozwój i przebieg kariery zawodowej (sześć pozycji); brak bezpieczeństwa i wsparcia merytorycznego (pięć pozycji); czynności kontrolne i niedostateczne warunki fizyczne pracy (pięć pozycji); niewłaściwe reakcje podopiecznych (trzy pozycje) oraz brak możliwości wypowiedzi na temat rozwiązań systemowych (trzy pozycje).

21 Inwentarz źródeł stresu w zawodzie kuratora 139 Narzędzie zaprezentowane w niniejszym artykule, po zakończeniu całej procedury walidacji, może być z powodzeniem stosowane przez kuratorów okręgowych do diagnozy obszarów stresu, którego doświadczają podlegli im kuratorzy zawodowi pracujący w sądach rejonowych. Dotychczasowe wyniki badań nad jakością inwentarza są obiecujące. Dopiero rzetelna i trafna diagnoza możliwa, dzięki prezentowanemu narzędziu badawczemu, może być podstawą do podjęcia działań o charakterze pomocowym (superwizja, psychoterapia). Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że prace nad narzędziem nadal trwają, obecnie znajdują się na etapie normalizacji, gdyż chcąc diagnozować źródła stresu niezbędne jest stworzenie norm, co pozostaje w zamierzeniu dalszych prac autora niniejszego artykułu. Wydaje się również, że zaprezentowana technika może służyć z powodzeniem w badaniach nad uwarunkowaniami efektywności pracy kuratora sądowego. Bibliografia Brzeziński, Jerzy (1999) Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Cherniss, Cary (1980) Professional Burnout In the human service organizations. New York: Praeger. Chrousos, George P., Gregory Kaltsas (2007) Cardiovascular disease, stress. [w:] Georg Fink, red., Encyclopedia of stress, Second Edition.NewYork: Academic Press. Domaszuk, Józef, Jan F. Terelak (1982) Zależność tolerancji przyspieszeń od stanu emocjonalnego. Medycyna Lotnicza 75 (2): Edelwich, Jerry, Archie Brodsky (1980) Burn-out: Stages of disillusionment in the helping professionals. New York: Human Science Press. Fronczyk, Krzysztof, red., (2009) Psychometria. Podstawowe zagadnienia. Warszawa: Vizja Press & IT. Witkowska, Ewa, Krzysztof Fronczyk (2009) Analiza właściwości pozycji testowych. [w:] Krzysztof Fronczyk, red., Psychometria. Podstawowe zagadnienia. Warszawa: Vizja Press & IT, s Golembiewski, Robert T., Robert A. Boudreau, Robert F. Munzenrider, Huaping Luo (1996) Global Burnout: A Worldwide Pandemic explored by the Phase Model. Greenwich: JAI Press. Hobfoll, Stevan E. (1989) Zachowanie zasobów: Nowa próba konceptualizacji stresu. Nowiny Psychologiczne 5 6:

22 140 Bartłomiej Skowroński Hornowska, Elżbieta (2010) Testy psychologiczne: Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Jankowski, Konrad, Marcin Zajenkowski (2009) Metody szacowania rzetelności pomiaru testem. Krzysztof Fronczyk, red., Psychometria. Podstawowe zagadnienia. Warszawa: Vizja Press & IT, s Kozłowski, Stanisław (1986) Granice przystosowania. Warszawa: Wiedza Powszechna. Maslach, Christina (2011) Wypalenie w perspektywie wielowymiarowej. [w:] Helena Sęk, red., Wypalenie zawodowe: Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN, s Janis, Irving L. (1958) Psychological stress. New York: J. Wiley and Sons, Inc. Lawshe, C. H. (1975) A quantitative approach to content validity. Personel Psychology 28: Lazarus, Richard S., Susan Folkman (1984) Stress, appraisal and coping.new York: Springer Publishing. Maciejczyk, Janina, Jan F. Terelak (1985) Sleep deprivation and the physiological cost of decision making. Polish Psychological Bulletin 16 (4): Schaufeli Wilmar B., Dirk Enzmann (1998) The burnout companion to study and practice: A critical analysis. London: Taylor&Francis. Steuden, Stanisława, Wiesława Okła (1998) Tymczasowy podręcznik do Skali Wypalenia Sił SWS. Wydanie eksperymentalne. Lublin: Zakład Psychologii Klinicznej KUL. Terelak, Jan F. (2008) Człowiek i stres. Bydgoszcz, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Branta. Tucholska, Stanisława (2003) Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Lublin: Wydawnictwo KUL. Zimbardo, Philip G., Richard J. Gerrig (2012) Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Krótka skala oceny klimatu społecznego zespołu kuratorskiego opis konstrukcji i własności psychometryczne

Krótka skala oceny klimatu społecznego zespołu kuratorskiego opis konstrukcji i własności psychometryczne Resocjalizacja Polska Nr 5/2013 Bartłomiej Skowroński * Krótka skala oceny klimatu społecznego zespołu kuratorskiego opis konstrukcji i własności psychometryczne Pojęcie klimatu społecznego Klimat społeczny

Bardziej szczegółowo

Psychometria PLAN NAJBLIŻSZYCH WYKŁADÓW. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? A. Rzetelność pomiaru testem. TEN SLAJD JUŻ ZNAMY

Psychometria PLAN NAJBLIŻSZYCH WYKŁADÓW. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? A. Rzetelność pomiaru testem. TEN SLAJD JUŻ ZNAMY definicja rzetelności błąd pomiaru: systematyczny i losowy Psychometria Co wyniki testu mówią nam o samym teście? A. Rzetelność pomiaru testem. rozkład X + błąd losowy rozkład X rozkład X + błąd systematyczny

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 014/015 WydziałPsychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:

Bardziej szczegółowo

15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ

15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ 15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ Efekty kształcenia: wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne Przedmiotowe efekty kształcenia Pytania i zagadnienia egzaminacyjne EFEKTY KSZTAŁCENIA WIEDZA Wykazuje się gruntowną

Bardziej szczegółowo

Kognitywistyka II r. Terminy wykładów. Literatura - psychometria. Teorie inteligencji i sposoby jej pomiaru (1)

Kognitywistyka II r. Terminy wykładów. Literatura - psychometria. Teorie inteligencji i sposoby jej pomiaru (1) Kognitywistyka II r Teorie inteligencji i sposoby jej pomiaru (1) Terminy wykładów 13. 03. 2008 27. 03. 2008 03. 04. 2008 17. 04. 2008 24. 04. 2008 08. 05. 2008 15. 05. 2008 29. 05. 2008 05. 06. 2008 12.

Bardziej szczegółowo

Definicja testu psychologicznego

Definicja testu psychologicznego Definicja testu psychologicznego Badanie testowe to taka sytuacja, w której osoba badana uczestniczy dobrowolnie, świadoma celu jakim jest jej ocena. Jest to sytuacja tworzona specjalnie dla celów diagnostycznych,

Bardziej szczegółowo

10. Podstawowe wskaźniki psychometryczne

10. Podstawowe wskaźniki psychometryczne 10. Podstawowe wskaźniki psychometryczne q analiza własności pozycji testowych q metody szacowania mocy dyskryminacyjnej q stronniczość pozycji testowych q własności pozycji testowych a kształt rozkładu

Bardziej szczegółowo

Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu

Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu Trafność czyli określanie obszaru zastosowania testu Trafność jest to dokładność z jaką test mierzy to, co ma mierzyć Trafność jest to stopień, w jakim test jest w stanie osiągnąć stawiane mu cele Trafność

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. Za pomocą analizy rzetelności skali i wspólczynnika Alfa- Cronbacha ustalić, czy pytania ankiety stanowią jednorodny zbiór.

Zadanie 1. Za pomocą analizy rzetelności skali i wspólczynnika Alfa- Cronbacha ustalić, czy pytania ankiety stanowią jednorodny zbiór. L a b o r a t o r i u m S P S S S t r o n a 1 W zbiorze Pytania zamieszczono odpowiedzi 25 opiekunów dzieci w wieku 8. lat na następujące pytania 1 : P1. Dziecko nie reaguje na bieżące uwagi opiekuna gdy

Bardziej szczegółowo

7. Trafność pomiaru testowego

7. Trafność pomiaru testowego 7. Trafność pomiaru testowego v Pojęcie trafności testu v Rodzaje trafności v Metody szacowania trafności treściowej i kryterialnej v Metody szacowania trafności teoretycznej Przesunięcie akcentu z pojęcia

Bardziej szczegółowo

ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną

ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Krzysztof Fronczyk Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Stacjonarne

Bardziej szczegółowo

5. WNIOSKOWANIE PSYCHOMETRYCZNE

5. WNIOSKOWANIE PSYCHOMETRYCZNE 5. WNIOSKOWANIE PSYCHOMETRYCZNE Model klasyczny Gulliksena Wynik otrzymany i prawdziwy Błąd pomiaru Rzetelność pomiaru testem Standardowy błąd pomiaru Błąd estymacji wyniku prawdziwego Teoria Odpowiadania

Bardziej szczegółowo

Pobieranie prób i rozkład z próby

Pobieranie prób i rozkład z próby Pobieranie prób i rozkład z próby Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Pobieranie prób i rozkład z próby 1 / 15 Populacja i próba Populacja dowolnie określony zespół przedmiotów, obserwacji, osób itp.

Bardziej szczegółowo

Wypalenie zawodowe sądowych kuratorów zawodowych wykonujących orzeczenia w sprawach karnych i rodzinnych

Wypalenie zawodowe sądowych kuratorów zawodowych wykonujących orzeczenia w sprawach karnych i rodzinnych R ESOCJALIZACJA POLSKA 11/2016 P OLISH J OURNAL OF SOCIAL REHABILITATION ISSN 2081-3767 e-issn 2392-2656 DONIESIENIA Z BADAŃ DOI 10.22432/pjsr.2016.11.13 Bartłomiej Skowroński Uniwersytet Warszawski Wypalenie

Bardziej szczegółowo

Psychometria. Psychologia potoczna. Psychometria (z gr. psyche dusza, metria miara) Plan wykładów. Plan wykładów. Wprowadzenie w problematykę zajęć

Psychometria. Psychologia potoczna. Psychometria (z gr. psyche dusza, metria miara) Plan wykładów. Plan wykładów. Wprowadzenie w problematykę zajęć Psychometria Wprowadzenie w problematykę zajęć W 1 Psychologia potoczna potoczne przekonanie dotyczące natury ludzkiego zachowania wyrażające się w zdroworozsądkowych, intuicyjnych twierdzeniach. dr Łukasz

Bardziej szczegółowo

Zadania ze statystyki cz.8. Zadanie 1.

Zadania ze statystyki cz.8. Zadanie 1. Zadania ze statystyki cz.8. Zadanie 1. Wykonano pewien eksperyment skuteczności działania pewnej reklamy na zmianę postawy. Wylosowano 10 osobową próbę studentów, których poproszono o ocenę pewnego produktu,

Bardziej szczegółowo

Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii. Zadanie 1.

Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii. Zadanie 1. Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii Zadanie 1. W potocznej opinii pokutuje przekonanie, że lepsi z matematyki są chłopcy niż dziewczęta. Chcąc zweryfikować tę opinię, przeprowadzono badanie w

Bardziej szczegółowo

Psychometria. klasyczna teoria rzetelności testu. trafność. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem.

Psychometria. klasyczna teoria rzetelności testu. trafność. Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem. Psychometria Co wyniki testu mówią nam o samym teście? B. Trafność pomiaru testem. klasyczna teoria rzetelności testu W6 dr Łukasz Michalczyk Trafność czy udało się zmierzyć to, co zamierzaliśmy zmierzyć

Bardziej szczegółowo

1. TESTY PSYCHOLOGICZNE

1. TESTY PSYCHOLOGICZNE 1. TESTY PSYCHOLOGICZNE 1. pojęcie testu psychologicznego 2. zastosowanie 3. podstawowe wymogi (standaryzacja, obiektywność, rzetelność, trafność, normalizacja) 4. cecha psychologiczna w ujęciu psychologicznym

Bardziej szczegółowo

Standardowe techniki diagnostyczne

Standardowe techniki diagnostyczne Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Standardowe techniki diagnostyczne Zajęcia nr 13: Pomiar stylów radzenia sobie ze stresem Mgr Karolina Stala Co powinno znaleźć się w raporcie zbiorczym?

Bardziej szczegółowo

STANDARDY OPINIOWANIA RODZINNYCH OŚRODKACH DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNYCH. Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011

STANDARDY OPINIOWANIA RODZINNYCH OŚRODKACH DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNYCH. Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011 STANDARDY OPINIOWANIA W RODZINNYCH OŚRODKACH DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNYCH Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011 Standardy opiniowania w rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych wyznaczają

Bardziej szczegółowo

(narzędzie do pomiaru cech zachowania oprac. dr hab. Zbigniew Spendel)

(narzędzie do pomiaru cech zachowania oprac. dr hab. Zbigniew Spendel) TEST PSYCHOLOGICZNY/ PEDAGOGICZNY (narzędzie do pomiaru cech zachowania oprac. dr hab. Zbigniew Spendel) 1. Jest narzędziem diagnostycznym posługiwanie się nim musi być uzasadnione celem postępowania diagnostycznego

Bardziej szczegółowo

w pierwszym okresie nauki w gimnazjum

w pierwszym okresie nauki w gimnazjum Wojdedh Walczak Ośrodek Pedagogiczno-Wydawniczy CHEJRON w Łodzi Związek pomiędzy dwoma typami oceniania w podstawowej a wynikami osiąganymi przez uczniów w pierwszym okresie nauki w gimnazjum Wstęp Niniejsze

Bardziej szczegółowo

JEDNOCZYNNIKOWA ANOVA

JEDNOCZYNNIKOWA ANOVA Analizę ANOVA wykorzystujemy do wykrycia różnic pomiędzy średnimi w więcej niż dwóch grupach/więcej niż w dwóch pomiarach JEDNOCZYNNIKOWA ANOVA porównania jednej zmiennej pomiędzy więcej niż dwoma grupami

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika resocjalizacyjna z socjoterapią Studia I Stopnia Przedmiot: Resocjalizacja w środowisku otwartym Kod przedmiotu: Przedmiot w języku angielskim: Grupy szczegółowych

Bardziej szczegółowo

XXII Konferencja Psychologii Rozwojowej Uniwersytet Gdański, 27-29 V 2013. Polska adaptacja

XXII Konferencja Psychologii Rozwojowej Uniwersytet Gdański, 27-29 V 2013. Polska adaptacja XXII Konferencja Psychologii Rozwojowej Uniwersytet Gdański, 27-29 V 2013 Polska adaptacja Reasons Kwestionariusza behind motivation Motywów Rodzicielskich to have a child: Is a second child wanted Warrena

Bardziej szczegółowo

Zasady rzetelnego pomiaru efektywności transferu wiedzy w e-learningu akademickim

Zasady rzetelnego pomiaru efektywności transferu wiedzy w e-learningu akademickim Zasady rzetelnego pomiaru efektywności transferu wiedzy w e-learningu akademickim Wojciech BIZON Wydział Ekonomiczny Uniwersytet Gdański 1 Problem w długim horyzoncie czasowym do rozwiązania: w jaki sposób

Bardziej szczegółowo

WALIDACJA SKALI OCENY NADMIERNEGO KORZYSTANIA Z SIECI SPOŁECZNOŚCIOWYCH (SONKSS)

WALIDACJA SKALI OCENY NADMIERNEGO KORZYSTANIA Z SIECI SPOŁECZNOŚCIOWYCH (SONKSS) WALIDACJA SKALI OCENY NADMIERNEGO KORZYSTANIA Z SIECI SPOŁECZNOŚCIOWYCH (SONKSS) dr hab. Paweł Izdebski prof. nadzw. mgr Martyna Kotyśko Instytut Psychologii Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Grant: Osobowościowe

Bardziej szczegółowo

Kolejna z analiz wielozmiennowych Jej celem jest eksploracja danych, poszukiwanie pewnych struktur, które mogą utworzyć wskaźniki

Kolejna z analiz wielozmiennowych Jej celem jest eksploracja danych, poszukiwanie pewnych struktur, które mogą utworzyć wskaźniki Analiza czynnikowa Kolejna z analiz wielozmiennowych Jej celem jest eksploracja danych, poszukiwanie pewnych struktur, które mogą utworzyć wskaźniki Budowa wskaźnika Indeks był banalny I miał wady: o Czy

Bardziej szczegółowo

Zajęcia 1. Rzetelność

Zajęcia 1. Rzetelność Wzory Psychometria Zajęcia 1. Rzetelność 1950 Guliksen, za Spearmanem (1910) przyjmuje, że: t = T + e t wynik otrzymany T wynik prawdziwy pozycja danej osoby na kontinuum cechy (zdolności); przysługuje

Bardziej szczegółowo

Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu

Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-SStiWZ-W-S14_pNadGenFWT0D Wydział

Bardziej szczegółowo

Stres sądowych kuratorów zawodowych wykonujących orzeczenia w sprawach karnych i nieletnich

Stres sądowych kuratorów zawodowych wykonujących orzeczenia w sprawach karnych i nieletnich R ESOCJALIZACJA POLSKA 10/2015 P OLISH J OURNAL OF SOCIAL REHABILITATION ISSN 2081-3767 e-issn 2392-2656 DONIESIENIA Z BADAŃ Bartłomiej Skowroński Uniwersytet Warszawski Stres sądowych kuratorów zawodowych

Bardziej szczegółowo

Oszacowanie i rozkład t

Oszacowanie i rozkład t Oszacowanie i rozkład t Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Oszacowanie i rozkład t 1 / 31 Oszacowanie 1 Na podstawie danych z próby szacuje się wiele wartości w populacji, np.: jakie jest poparcie

Bardziej szczegółowo

Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11):

Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): 1.W trakcie egzaminu magisterskiego student otrzymuje trzy pytania główne: a. Recenzent

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski (red.) - Inteligencja emocjonalna. Spis treści

Księgarnia PWN: Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski (red.) - Inteligencja emocjonalna. Spis treści Księgarnia PWN: Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski (red.) - Inteligencja emocjonalna Spis treści Wprowadzenie (Magdalena Śmieja, Jarosław Orzechowski)....... 11 Część I. Teoria 1. Inteligencja emocjonalna:

Bardziej szczegółowo

Rodzaje testów. Testy. istnieje odpowiedź prawidłowa. autoekspresja brak odpowiedzi prawidłowej ZGADYWANIE TRAFNOŚĆ SAMOOPISU

Rodzaje testów. Testy. istnieje odpowiedź prawidłowa. autoekspresja brak odpowiedzi prawidłowej ZGADYWANIE TRAFNOŚĆ SAMOOPISU Rodzaje testów Testy wiedza umiejętności zdolności właściwości poznawcze właściwości afektywne uczucia postawy osobowość emocje wierzenia istnieje odpowiedź prawidłowa autoekspresja brak odpowiedzi prawidłowej

Bardziej szczegółowo

P: Czy studiujący i niestudiujący preferują inne sklepy internetowe?

P: Czy studiujący i niestudiujący preferują inne sklepy internetowe? 2 Test niezależności chi-kwadrat stosuje się (między innymi) w celu sprawdzenia czy pomiędzy zmiennymi istnieje związek/zależność. Stosujemy go w sytuacji, kiedy zmienna zależna mierzona jest na skali

Bardziej szczegółowo

Metodologia badań psychologicznych. Wykład 4 Testy

Metodologia badań psychologicznych. Wykład 4 Testy Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Wykład 4 Testy Definicja testu Pierwszy test- James McKeen Cattell w 1890r. (mental test and measurements) test do badania zdolności

Bardziej szczegółowo

Obrazkowy Test Słownikowy Rozumienie (OTSR): wystandaryzowane i znormalizowane narzędzie do oceny zasobu słownictwa dzieci w wieku 2-6 lat

Obrazkowy Test Słownikowy Rozumienie (OTSR): wystandaryzowane i znormalizowane narzędzie do oceny zasobu słownictwa dzieci w wieku 2-6 lat Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Obrazkowy Test Słownikowy Rozumienie (OTSR): wystandaryzowane i znormalizowane narzędzie do oceny zasobu słownictwa dzieci w wieku 2-6 lat Magdalena Łuniewska,

Bardziej szczegółowo

Rzetelność ma dwa aspekty: konsystencja (precyzja pomiaru) stabilność pomiaru (powtarzalność wyników)

Rzetelność ma dwa aspekty: konsystencja (precyzja pomiaru) stabilność pomiaru (powtarzalność wyników) 6. RZETELNOŚĆ TESTU Metody szacowania rzetelności Rodzaje testu a wybór metody szacowania rzetelności Czynniki wpływające na rzetelność pomiaru Kryteria akceptacji rzetelności pomiaru Praktyczne wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA TESTÓW SZKOLNYCH MATERIAŁ SZKOLENIOWY

ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA TESTÓW SZKOLNYCH MATERIAŁ SZKOLENIOWY ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA TESTÓW SZKOLNYCH MATERIAŁ SZKOLENIOWY Instrukcja przeprowadzania analiz badań edukacyjnych i sporządzania raportów po badaniach. Cele prowadzenia analiz jakościowych i ilościowych

Bardziej szczegółowo

dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:

dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG: Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie

Bardziej szczegółowo

Psychologia kliniczna

Psychologia kliniczna Psychologia Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia kliniczna NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE LICZBA GODZIN PUNKTY ECTS ROK SEMESTR STATUS MODUŁU Moduł ogólny Filozofia 18 Logika 6 I

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Psychometria Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok

Bardziej szczegółowo

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000, 2008

Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000, 2008 Redaktor: Alicja Zagrodzka Korekta: Krystyna Chludzińska Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000, 2008 ISBN 978-83-7383-296-1 Wydawnictwo Naukowe Scholar

Bardziej szczegółowo

Testowanie hipotez. Marcin Zajenkowski. Marcin Zajenkowski () Testowanie hipotez 1 / 25

Testowanie hipotez. Marcin Zajenkowski. Marcin Zajenkowski () Testowanie hipotez 1 / 25 Testowanie hipotez Marcin Zajenkowski Marcin Zajenkowski () Testowanie hipotez 1 / 25 Testowanie hipotez Aby porównać ze sobą dwie statystyki z próby stosuje się testy istotności. Mówią one o tym czy uzyskane

Bardziej szczegółowo

VITAMIN TAW nowe narzędzie diagnozy dobrostanu w sytuacji pracy

VITAMIN TAW nowe narzędzie diagnozy dobrostanu w sytuacji pracy VITAMIN TAW nowe narzędzie diagnozy dobrostanu w sytuacji pracy Anna Borkowska i Agnieszka Czerw Zakład Psychologii i Ergonomii Instytut Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej Diagnoza jako

Bardziej szczegółowo

Psychometria Test jako narzędzie diagnozy psychologicznej. Podstawowe pojęcia. W 3

Psychometria Test jako narzędzie diagnozy psychologicznej. Podstawowe pojęcia. W 3 Psychometria Test jako narzędzie diagnozy psychologicznej. Podstawowe pojęcia. W 3 dr Łukasz Michalczyk 1 Test Psychologiczny to narzędzie przeznaczone do pomiaru cech, stanów psychicznych lub postaw.

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.

Bardziej szczegółowo

Psychometria. norma (wg Słownika Języka Polskiego) NORMY. Co testy mówią nam o właściwościach osób badanych?

Psychometria. norma (wg Słownika Języka Polskiego) NORMY. Co testy mówią nam o właściwościach osób badanych? NORMY Psychometria Co testy mówią nam o właściwościach osób badanych? A. Normalizacja wyników testu. ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB DEFINIOWANIA GRUP ODNIESIENIA normy ogólnokrajowe normy lokalne ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB

Bardziej szczegółowo

Charakterystyki liczbowe (estymatory i parametry), które pozwalają opisać właściwości rozkładu badanej cechy (zmiennej)

Charakterystyki liczbowe (estymatory i parametry), które pozwalają opisać właściwości rozkładu badanej cechy (zmiennej) Charakterystyki liczbowe (estymatory i parametry), które pozwalają opisać właściwości rozkładu badanej cechy (zmiennej) 1 Podział ze względu na zakres danych użytych do wyznaczenia miary Miary opisujące

Bardziej szczegółowo

3. DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA ZA POMOCĄ TESTÓW

3. DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA ZA POMOCĄ TESTÓW 3. DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA ZA POMOCĄ TESTÓW v Testowanie a diagnozowanie psychologiczne v Testowanie psychometryczne a diagnoza psychol. v Zalety testów psychologicznych v Proces wnioskowania psychometrycznego

Bardziej szczegółowo

Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów

Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia kliniczna i zdrowia NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE LICZBA GODZIN PUNKTY ECTS ROK SEMESTR

Bardziej szczegółowo

Zmienne zależne i niezależne

Zmienne zależne i niezależne Analiza kanoniczna Motywacja (1) 2 Często w badaniach spotykamy problemy badawcze, w których szukamy zakresu i kierunku zależności pomiędzy zbiorami zmiennych: { X i Jak oceniać takie 1, X 2,..., X p }

Bardziej szczegółowo

Korelacja oznacza współwystępowanie, nie oznacza związku przyczynowo-skutkowego

Korelacja oznacza współwystępowanie, nie oznacza związku przyczynowo-skutkowego Korelacja oznacza współwystępowanie, nie oznacza związku przyczynowo-skutkowego Współczynnik korelacji opisuje siłę i kierunek związku. Jest miarą symetryczną. Im wyższa korelacja tym lepiej potrafimy

Bardziej szczegółowo

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:

Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest: Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,

Bardziej szczegółowo

Psychologia. Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia sądowa. immatrykulacja 2016/2017. NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE STATUS MODUŁU

Psychologia. Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia sądowa. immatrykulacja 2016/2017. NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE STATUS MODUŁU Psychologia Studia niestacjonarne jednolite magisterskie Psychologia sądowa immatrykulacja 2016/2017 NAZWA MODUŁU i ELEMENTY SKŁADOWE LICZBA GODZIN PUNKTY ECTS ROK SEMESTR STATUS MODUŁU Moduł ogólny Filozofia

Bardziej szczegółowo

Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019

Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno

Bardziej szczegółowo

Metodologia badań psychologicznych

Metodologia badań psychologicznych Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5 Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania

Bardziej szczegółowo

13. Interpretacja wyników testowych

13. Interpretacja wyników testowych 13. Interpretacja wyników testowych q testowanie a diagnozowanie psychologiczne q interpretacja wyników testu q interpretacja kliniczna a statystyczna q interpretacja ukierunkowana na kryteria lub normy

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA

RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA Rzeszów, sierpień 2016 r. Spis treści 1 PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA ORAZ CEL BADAŃ... 3 2 METODOLOGIA... 5

Bardziej szczegółowo

Kontekstowe wskaźniki efektywności nauczania - warsztaty

Kontekstowe wskaźniki efektywności nauczania - warsztaty Kontekstowe wskaźniki efektywności nauczania - warsztaty Przygotowała: Aleksandra Jasińska (a.jasinska@ibe.edu.pl) wykorzystując materiały Zespołu EWD Czy dobrze uczymy? Metody oceny efektywności nauczania

Bardziej szczegółowo

Weryfikacja przypuszczeń odnoszących się do określonego poziomu cechy w zbiorowości (grupach) lub jej rozkładu w populacji generalnej,

Weryfikacja przypuszczeń odnoszących się do określonego poziomu cechy w zbiorowości (grupach) lub jej rozkładu w populacji generalnej, Szacownie nieznanych wartości parametrów (średniej arytmetycznej, odchylenia standardowego, itd.) w populacji generalnej na postawie wartości tych miar otrzymanych w próbie (punktowa, przedziałowa) Weryfikacja

Bardziej szczegółowo

Trafność egzaminów w kontekście metody EWD

Trafność egzaminów w kontekście metody EWD Trafność egzaminów w kontekście metody EWD Aleksandra Jasińska (a.jasinska@ibe.edu.pl) Tomasz Żółtak (t.zoltak@ibe.edu.pl) Instytut Badań Edukacyjnych ul. Górczewska 8 01-180 Warszawa JESIENNA SZKOŁA EWD

Bardziej szczegółowo

Testowanie hipotez statystycznych. Wnioskowanie statystyczne

Testowanie hipotez statystycznych. Wnioskowanie statystyczne Testowanie hipotez statystycznych Wnioskowanie statystyczne Hipoteza statystyczna to dowolne przypuszczenie co do rozkładu populacji generalnej (jego postaci funkcyjnej lub wartości parametrów). Hipotezy

Bardziej szczegółowo

Weryfikacja hipotez statystycznych, parametryczne testy istotności w populacji

Weryfikacja hipotez statystycznych, parametryczne testy istotności w populacji Weryfikacja hipotez statystycznych, parametryczne testy istotności w populacji Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Wydział Informatyki Politechniki

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE

PRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE PRZEDMIOTY REALIZOWANE W RAMACH KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE MAGISTERSKIE STUDIA STACJONARNE Filozofia z elementami logiki Psychologia mowy i języka Biologiczne podstawy zachowań Wprowadzenie do psychologii

Bardziej szczegółowo

Psychologia jako dziedzina nauki i praktyki

Psychologia jako dziedzina nauki i praktyki Psychologia jako dziedzina nauki i praktyki Plan Co to jest psychologia Cele psychologii Nauki powiązane z psychologią Czym zajmuje się psychologia (psycholog) Psychologia jako nauka - problemy etyczne

Bardziej szczegółowo

Metodologia badań psychologicznych. Wykład 12. Korelacje

Metodologia badań psychologicznych. Wykład 12. Korelacje Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Wykład 12. Korelacje Korelacja Korelacja występuje wtedy gdy dwie różne miary dotyczące tych samych osób, zdarzeń lub obiektów

Bardziej szczegółowo

Psychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister

Psychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister Załącznik nr 4 do Uchwały nr 34/2012 Senatu UKSW z dnia 26 kwietnia 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku psychologia dla jednolitych studiów

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności

Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności Statystyka indukcyjna pozwala kontrolować i oszacować ryzyko popełnienia błędu statystycznego

Bardziej szczegółowo

KLIMAT SPOŁECZNY ZESPOŁÓW KURATORSKIEJ SŁUŻBY SĄDOWEJ RAPORT Z BADAŃ

KLIMAT SPOŁECZNY ZESPOŁÓW KURATORSKIEJ SŁUŻBY SĄDOWEJ RAPORT Z BADAŃ PROFILAKTYKA SPOŁECZNA I RESOCJALIZACJA 2014, 24 ISSN 2300-3952 Bartłomiej Skowroński 1 KLIMAT SPOŁECZNY ZESPOŁÓW KURATORSKIEJ SŁUŻBY SĄDOWEJ RAPORT Z BADAŃ Streszczenie Artykuł zawiera rezultaty badań

Bardziej szczegółowo

Zad. 4 Należy określić rodzaj testu (jedno czy dwustronny) oraz wartości krytyczne z lub t dla określonych hipotez i ich poziomów istotności:

Zad. 4 Należy określić rodzaj testu (jedno czy dwustronny) oraz wartości krytyczne z lub t dla określonych hipotez i ich poziomów istotności: Zadania ze statystyki cz. 7. Zad.1 Z populacji wyłoniono próbę wielkości 64 jednostek. Średnia arytmetyczna wartość cechy wyniosła 110, zaś odchylenie standardowe 16. Należy wyznaczyć przedział ufności

Bardziej szczegółowo

Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Redaktorzy naukowi serii: prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska prof. dr hab. Elżbieta Hornowska Recenzja: prof. dr

Bardziej szczegółowo

Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Seria wydawnicza Instytutu Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Redaktorzy naukowi serii: prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska prof. dr hab. Elżbieta Hornowska Recenzja: dr hab. Maria

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: BIOSTATYSTYKA PRAKTYCZNE ASPEKTY STATYSTYKI W BADANIACH MEDYCZNYCH Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności

Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności Wyniki badań reprezentatywnych są zawsze stwierdzeniami hipotetycznymi, o określonych granicach niepewności Statystyka indukcyjna pozwala kontrolować i oszacować ryzyko popełnienia błędu statystycznego

Bardziej szczegółowo

METODOLOGIA BADAŃ HUMANISTYCZNYCH METODYKA NAUCZANIA JĘZYKA OBCEGO CZ.II

METODOLOGIA BADAŃ HUMANISTYCZNYCH METODYKA NAUCZANIA JĘZYKA OBCEGO CZ.II METODOLOGIA BADAŃ HUMANISTYCZNYCH METODYKA NAUCZANIA JĘZYKA OBCEGO CZ.II Podział zmiennych Zmienne zależne zmienne, które są przedmiotem badania, których związki z innymi zmiennymi chcemy określić Zmienne

Bardziej szczegółowo

Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami

Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami Dr Dorota Dr Molek-Winiarska Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami Katedra Zarządzania Kadrami CZYM JEST STRES? Czym jest stres? BODŹCEM wywołuje określone emocje; REAKCJĄ na zaburzenie równowagi

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Psychologiczne koszty sukcesu w zarządzaniu./ Moduł 175..: Psychologia Zarządzania Zasobami Ludzkimi.

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Psychologiczne koszty sukcesu w zarządzaniu./ Moduł 175..: Psychologia Zarządzania Zasobami Ludzkimi. SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychologiczne koszty sukcesu w zarządzaniu./ Moduł 175..: Psychologia Zarządzania Zasobami Ludzkimi. 2. Nazwa przedmiotu w języku

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA MATEMATYCZNA

STATYSTYKA MATEMATYCZNA STATYSTYKA MATEMATYCZNA 1. Wykład wstępny. Teoria prawdopodobieństwa i elementy kombinatoryki 2. Zmienne losowe i ich rozkłady 3. Populacje i próby danych, estymacja parametrów 4. Testowanie hipotez 5.

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

Luka płacowa, czyli co zrobić żeby kobiety nie zarabiały mniej?

Luka płacowa, czyli co zrobić żeby kobiety nie zarabiały mniej? Luka płacowa, czyli co zrobić żeby kobiety nie zarabiały mniej? Jak mierzyć lukę płacową? Warszawa, 26 marca 2014 r. Obowiązujące prawo - Konstytucja Artykuł 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje

Bardziej szczegółowo

Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności. dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl

Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności. dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl Statystyczna teoria korelacji i regresji (1) Jest to dział statystyki zajmujący

Bardziej szczegółowo

Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO

Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO SAMOTNE OJCOSTWO Anna Dudak SAMOTNE OJCOSTWO Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2006 Copyright by Anna Dudak Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Recenzent: prof. zw. dr hab. Józef Styk Redakcja

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAŻNOŚĆ METOD BADAWCZYCH

RÓWNOWAŻNOŚĆ METOD BADAWCZYCH RÓWNOWAŻNOŚĆ METOD BADAWCZYCH Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Równoważność metod??? 2 Zgodność wyników analitycznych otrzymanych z wykorzystaniem porównywanych

Bardziej szczegółowo

Rok immatrykulacji 2013/ Studia niestacjonarne - program PSYCHOLOGIA KLINICZNA I ZDROWIA

Rok immatrykulacji 2013/ Studia niestacjonarne - program PSYCHOLOGIA KLINICZNA I ZDROWIA l.p. Rok immatrykulacji 13/14 - Studia niestacjonarne - program 3+2 - PSYCHOLOGIA KLINICZNA I ZDROWIA NAZWA MODUŁU/ELEMENTY SKŁADOWE/KOORDYNATOR Studia I stopnia LICZBA GODZIN ECTS ROK SEMESTR GRUPA 1.

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020 Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA

Bardziej szczegółowo

Statystyka i Analiza Danych

Statystyka i Analiza Danych Warsztaty Statystyka i Analiza Danych Gdańsk, 20-22 lutego 2014 Zastosowania analizy wariancji w opracowywaniu wyników badań empirycznych Janusz Wątroba StatSoft Polska Centrum Zastosowań Matematyki -

Bardziej szczegółowo

Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M

Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy

Bardziej szczegółowo

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KONSTRUKCJA NARZĘDZIA DO POMIARU POCZUCIA NIESPRAWIEDLIWOŚCI W PRACY WEDŁUG TEORII J. S. ADAMSA

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KONSTRUKCJA NARZĘDZIA DO POMIARU POCZUCIA NIESPRAWIEDLIWOŚCI W PRACY WEDŁUG TEORII J. S. ADAMSA ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 14, 2010 ANNA MICHAŁKIEWICZ Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki BOHDAN DUDEK Instytut Psychologii, Uniwersytet Łódzki KONSTRUKCJA NARZĘDZIA DO POMIARU

Bardziej szczegółowo

dr Monika Baryła-Matejczuk

dr Monika Baryła-Matejczuk dr Monika Baryła-Matejczuk 1. Przebieg wykształcenia i rozwoju naukowego: 1. Doktorat z psychologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2015) Osobowościowe korelaty ponadstandardowej

Bardziej szczegółowo

ANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2012

ANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2012 ANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2012 OPRACOWAŁY: ANNA ANWAJLER MARZENA KACZOR DOROTA LIS 1 WSTĘP W analizie wykorzystywany będzie model szacowania EWD.

Bardziej szczegółowo

Operacjonalizacja zmiennych

Operacjonalizacja zmiennych Metodologia badań naukowych - wykład 2 Operacjonalizacja zmiennych Pojęcie zmiennej Definiowanie zmiennych w planie badania Mierzenie. Skale mierzenia Pojęcie wskaźnika. Dobór wskaźnika dla zmiennej Kryteria

Bardziej szczegółowo

EFEKTYWNOŚĆ STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE. dr Victor Wekselberg Dyrektor Działu Doradztwa Organizacyjnego w Instytucie Rozwoju Biznesu

EFEKTYWNOŚĆ STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE. dr Victor Wekselberg Dyrektor Działu Doradztwa Organizacyjnego w Instytucie Rozwoju Biznesu EFEKTYWNOŚĆ STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE dr Victor Wekselberg Dyrektor Działu Doradztwa Organizacyjnego w Instytucie Rozwoju Biznesu ZAWARTOŚĆ PREZENTACJI 1. Kilka wyników z badania ankietowego Instytutu

Bardziej szczegółowo

Test U Manna-Whitneya : Test H Kruskala-Wallisa Test Wilcoxona

Test U Manna-Whitneya : Test H Kruskala-Wallisa Test Wilcoxona Nieparametryczne odpowiedniki testów T-Studenta stosujemy gdy zmienne mierzone są na skalach porządkowych (nie można liczyć średniej) lub kiedy mierzone są na skalach ilościowych, a nie są spełnione wymagania

Bardziej szczegółowo

Analiza wariancji - ANOVA

Analiza wariancji - ANOVA Analiza wariancji - ANOVA Analiza wariancji jest metodą pozwalającą na podział zmienności zaobserwowanej wśród wyników eksperymentalnych na oddzielne części. Każdą z tych części możemy przypisać oddzielnemu

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY W KATOWICACH KIERUNEK:

WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY W KATOWICACH KIERUNEK: I Moduł ogólny moduł 30 6 zaliczenie z oceną Filozofia wykład 18 Logika wykład 12 II Kompetencje społeczne i osobiste I warsztaty 15 3 zaliczenie z oceną III Wprowadzenie do psychologii wykład 21 5 zaliczenie

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW WCZESNEJ INTERWENCJI (KPWI)

PROCEDURA KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW WCZESNEJ INTERWENCJI (KPWI) NODN SOPHIA SYSTEMOWA PROFILAKTYKA, STRONA 1 PROCEDURA KONSTRUOWANIA PROGRAMÓW WCZESNEJ INTERWENCJI (KPWI) Profilaktyczne programy wczesnej interwencji kierowane są do osób, które należą do grup wysokiego

Bardziej szczegółowo