Myślenie obiektowe...u...u...39

Transkrypt

1 Historia arkuszy kalkulacyjnych w zarysie...u...29 Wszystko zaczęło się od programu VisiCalc...u...29 Program firmy Lotus...u...30 Program Quattro Pro...u...u..33 Program Microsoft Excel...u...34 Excel jako dobre narzędzie dla projektantów aplikacji...u...36 Rola Excela w strategii Microsoftu...u...38 Myślenie obiektowe...u...u Skoroszyty...u...u...40 Arkusze...u...u Arkusze wykresów...u...u...41 Arkusze makr XLM...u...u...42 Arkusze dialogowe programów Excel 5/95...u...42 Interfejs użytkownika w Excelu...u...42 Menu...u...u Menu podręczne...u...u...43 Paski narzędzi...u...u Okna dialogowe...u...u...44 Funkcja przeciągnij i upuść...u...45 Skróty klawiaturowe...u...u..45 Inteligentne tagi...u...u Panel zadań...u...u Wprowadzanie danych...u...u Formuły, funkcje i nazwy...u...u4 8 Dostosowywanie zawartości okna Excela...u...49 Zaznaczanie obiektów...u...u Formatowanie...u...u...50 Formatowanie liczbowe...u...50 Formatowane stylu...u...u...50 Kształty...u...u...51 Wykresy...u...u...52 Makra i programowanie...u...u...5 2

2 4 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Dostęp do bazy danych...u...u Arkuszowe bazy danych...u...53 Zewnętrzne bazy danych...u...55 Funkcje internetowe...u...u Funkcje związane z językiem XML...u...56 Narzędzia analizy...u...u Konspekty...u...u Automatyczne sumy częściowe...u...56 Dodatek Analysis ToolPak...u...56 Tabele przestawne...u...u...57 Dodatek Solver...u...u Dodatki...u...u Zgodność wersji...u...u Opcje ochrony...u...u Ochrona formuł przed nadpisaniem...u...59 Ochrona struktury skoroszytu...u...59 Ochrona skoroszytu przy użyciu hasła...u...60 Ochrona kodu języka VBA przy użyciu hasła...u...60 System pomocy Excela...u...u Formuły...u...u Obliczanie formuł...u...u...63 Odwołania do komórki lub zakresu...u...64 Dlaczego warto stosować odwołania, które nie są względne?...65 Notacja W1K1...u...u...65 Odwołania do innych arkuszy lub skoroszytów...u...66 Zastosowanie nazw...u...u Nadawanie nazw komórkom i zakresom...u...67 Nadawanie nazw istniejącym odwołaniom...u...68 Stosowanie nazw z operatorem przecięcia...u...69 Nadawanie nazw kolumnom i wierszom...u...70 Obszar obowiązywania nazw...u...70 Nadawanie nazw stałym...u...70 Nadawanie nazw formułom...u...71 Nadawanie nazw obiektom...u...73 Błędy formuł...u...u...73 Formuły tablicowe...u...u Przykład formuły tablicowej...u...74 Kalendarz oparty na formule tablicowej...u...75 Zalety i wady formuły tablicowej...u...75 Metody zliczania i sumowania...u...76 Zastosowanie funkcji LICZ.JEŻELI lub SUMA.JEŻELI...76 Zastosowanie formuł tablicowych do zliczania i sumowania...77 Inne narzędzia zliczające...u...79 Używanie daty i czasu...u...u Wprowadzanie daty i czasu...u...79 Stosowanie dat sprzed roku u...80 Tworzenie megaformuł...u...u Uruchamianie Excela...u...u Obsługiwane formaty plików arkuszy kalkulacyjnych...u...87 Pliki arkusza kalkulacyjnego firmy Lotus...u...87 Pliki arkusza kalkulacyjnego Quattro Pro...u...88

3 Spis treści 5 Formaty plików baz danych...u...88 Formaty plików tekstowych...u...89 Inne formaty plików...u...u..89 Pliki tworzone przez Excel...u...89 Pliki formatu XLS...u...u...90 Pliki obszaru roboczego...u...90 Pliki szablonów...u...u Pliki pasków narzędzi...u...u91 Pliki dodatków...u...u Excel i język HTML...u...u W jaki sposób Excel korzysta z formatu HTML?...u...93 Zwiększanie złożoności...u...94 Tworzenie interaktywnych plików HTML...u...94 Importowanie i eksportowanie plików XML...u...96 Czym jest XML?...u...u...96 Importowanie zawartości plików XML przy użyciu mapy...97 Importowanie zawartości plików XML do listy...u...99 Eksportowanie zawartości plików XML z Excela...u...99 Ustawienia Excela w rejestrze systemu Windows...u Rejestr systemu Windows...u Ustawienia Excela...u...u Robocza definicja aplikacji arkusza kalkulacyjnego...u Projektant i użytkownik końcowy...u Kim są projektanci i czym się zajmują?...u Klasyfikacja użytkowników arkuszy kalkulacyjnych...u108 Odbiorcy aplikacji arkusza kalkulacyjnego...u Rozwiązywanie problemów przy użyciu aplikacji arkusza kalkulacyjnego Podstawowe kategorie aplikacji arkusza kalkulacyjnego...u.110 Arkusze kalkulacyjne tworzone szybko i niestarannie Arkusze kalkulacyjne przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego Aplikacje jednego użytkownika...u Aplikacje typu spaghetti...u Aplikacje użytkowe...u...u.112 Dodatki zawierające funkcje arkusza...u Jednoblokowe budżety...u Modele warunkowe...u...u.114 Aplikacje przechowujące dane i udzielające do nich dostępu Aplikacje komunikujące się z bazami danych...u Aplikacje pod klucz...u Podstawowe etapy projektowania...u Określenie wymagań użytkownika...u Planowanie aplikacji spełniającej wymagania użytkownika Określenie najwłaściwszego interfejsu użytkownika...u Tworzenie niestandardowych okien dialogowych...u Zastosowanie kontrolek ActiveX w arkuszu...u Dostosowanie menu...u...u.123 Dostosowywanie pasków narzędzi...u Tworzenie skrótów klawiaturowych...u Rozpoczęcie prac projektowych...u...127

4 6 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Zadania realizowane z myślą o końcowym użytkowniku...u127 Testowanie aplikacji...u...u128 Zwiększanie odporności aplikacji...u Tworzenie aplikacji intuicyjnej i estetycznie wyglądającej Tworzenie systemu pomocy przeznaczonego dla użytkownika Dokumentowanie prac projektowych...u Przekazanie aplikacji użytkownikom...u Uaktualnianie aplikacji w razie konieczności...u Pozostałe kwestie dotyczące projektowania...u Wersja Excela zainstalowana przez użytkownika...u Wersja językowa...u...u Szybkość systemu...u...u Tryby karty graficznej...u Podstawowe informacje o języku BASIC...u Język VBA...u...u Modele obiektowe...u...u Porównanie języka VBA z językiem XLM...u Wprowadzenie do języka VBA...u Edytor Visual Basic...u...u Uruchomienie edytora VBE...u Okna edytora Visual Basic...u Zastosowanie okna Project Explorer...u Dodanie nowego modułu VBA...u Usuwanie modułu VBA...u Eksportowanie i importowanie obiektów...u Zastosowanie okien Code...u Minimalizacja i maksymalizacja okien...u Przechowywanie kodu źródłowego języka VBA...u Wprowadzanie kodu źródłowego języka VBA...u Dostosowywanie edytora Visual Basic...u Zakładka Editor...u...u Zakładka Editor Format...u Zakładka General...u...u Zastosowanie zakładki Docking...u Rejestrator makr Excela...u...u.1 60 Co właściwie rejestrator makr zapisuje?...u Względne czy bezwzględne?...u Opcje związane z rejestrowaniem...u Modyfikowanie zarejestrowanych makr...u Obiekty i zbiory...u...u Hierarchia obiektów...u...u168 Zbiory...u...u Odwoływanie się do obiektów...u Właściwości i metody...u...u Właściwości obiektów...u Metody obiektów...u...u Obiekt Comment...u...u Pomoc dotycząca obiektu Comment...u Właściwości obiektu Comment...u Metody obiektu Comment...u...173

5 Spis treści 7 Zbiór Comments...u...u Właściwość Comment...u Obiekty podlegające obiektowi Comment...u Sprawdzanie, czy komórka zawiera komentarz...u Dodanie nowego obiektu Comment...u Kilka przydatnych właściwości obiektu Application...u.178 Obiekty Range...u...u Właściwość Range...u...u Właściwość Cells...u...u Właściwość Offset...u...u Co należy wiedzieć o obiektach?...u Podstawowe zagadnienia, które należy zapamiętać...u Dodatkowe informacje na temat obiektów i właściwości Przegląd elementów języka VBA...u Komentarze...u...u Zmienne, typy danych i stałe...u Definiowanie typów danych...u Deklarowanie zmiennych...u Zasięg zmiennych...u...u Zastosowanie stałych...u Zastosowanie łańcuchów...u Zastosowanie dat...u...u Instrukcje przypisania...u...u Tablice...u...u Deklarowanie tablic...u...u.205 Deklarowanie tablic wielowymiarowych...u Zmienne obiektowe...u...u Typy danych definiowane przez użytkownika...u Funkcje wbudowane...u...u Manipulowanie obiektami i zbiorami...u Konstrukcja With... End With...u Konstrukcja For Each... Next...u Sterowanie wykonywaniem procedur...u Instrukcja GoTo...u...u Konstrukcja If... Then...u Konstrukcja Select Case...u Wykonywanie bloku instrukcji w ramach pętli...u Deklarowanie i tworzenie procedur Sub języka VBA...u Deklarowanie procedury Sub...u Zasięg procedury...u...u Wykonywanie procedur Sub...u Wykonywanie procedury przy użyciu polecenia Run Sub/UserForm Uruchamianie procedury z poziomu okna dialogowego Makro Wykonywanie procedury przy użyciu skrótu opartego na klawiszu Ctrl Wykonywanie procedury przy użyciu niestandardowego menu Wywoływanie procedury z innej procedury...u Wykonywanie procedury przy użyciu przycisku paska narzędzi Wykonywanie procedury poprzez kliknięcie obiektu...u238 Wykonywanie makra po wystąpieniu zdarzenia...u Wykonywanie procedury z poziomu okna Immediate...239

6 8 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Przekazywanie argumentów procedurom...u Metody obsługi błędów...u...u.243 Przechwytywanie błędów...u Przykłady kodu źródłowego obsługującego błędy...u Rzeczywisty przykład wykorzystujący procedury Sub...u Cel...u...u Wymagania projektowe...u Dostępne informacje...u...u248 Sposób realizacji...u...u Co należy wiedzieć?...u...u249 Wstępne rejestrowanie makra...u Wstępne przygotowania...u Pisanie kodu źródłowego...u Tworzenie procedury sortującej...u Dodatkowe testy...u...u Usuwanie problemów...u Dostępność narzędzia...u Ocenianie projektu...u...u Porównanie procedur Sub i Function...u Dlaczego tworzy się funkcje niestandardowe?...u Pierwszy przykład procedury Function...u Funkcja niestandardowa...u Zastosowanie funkcji w arkuszu...u Zastosowanie funkcji w procedurze języka VBA...u Analiza funkcji niestandardowej...u Procedury Function...u...u Deklarowanie funkcji...u Zasięg funkcji...u...u Wykonywanie procedur Function...u Argumenty procedury Function...u Przykłady funkcji...u...u Funkcja pozbawiona argumentów...u Kolejna funkcja pozbawiona argumentów...u Funkcja z jednym argumentem...u Funkcja z dwoma argumentami...u Funkcja pobierająca tablicę jako argument...u Funkcja używająca opcjonalnych argumentów...u Funkcja zwracająca tablicę języka VBA...u Funkcja zwracająca wartość błędu...u Funkcja o nieokreślonej liczbie argumentów...u Emulowanie funkcji SUMA Excela...u Funkcje wykrywające i usuwające błędy...u Okno dialogowe Wstawianie funkcji...u Definiowanie kategorii funkcji...u Dodanie opisu funkcji...u Dodatki przechowujące funkcje niestandardowe...u Interfejs API systemu Windows...u Przykłady zastosowania funkcji interfejsu API systemu Windows Identyfikacja katalogu systemu Windows...u Wykrywanie wciśnięcia klawisza Shift...u Dodatkowe informacje na temat funkcji interfejsu API...290

7 Spis treści 9 Przetwarzanie zakresów...u...u.29 1 Kopiowanie zakresu...u...u292 Przenoszenie zakresu...u Kopiowanie zakresu o zmiennej wielkości...u Zaznaczanie różnego typu zakresów i identyfikowanie ich Wprowadzanie wartości do komórki...u Wprowadzanie wartości do następnej pustej komórki Wstrzymywanie wykonywania makra w celu pobrania zakresu zaznaczonego przez użytkownika Zliczanie zaznaczonych komórek...u Określanie typu zaznaczonego zakresu...u Wydajne przetwarzanie komórek zaznaczonego zakresu przy użyciu pętli Usuwanie wszystkich pustych wierszy...u Określanie, czy zakres zawiera się w innym zakresie...u304 Określanie typu danych zawartych w komórce...u Odczytywanie i zapisywanie zakresów...u Lepsza metoda zapisywania zakresu...u Przenoszenie zawartości tablic jednowymiarowych...u..308 Przenoszenie zawartości zakresu do tablicy typu Variant Zaznaczanie maksymalnej wartości zakresu...u Zaznaczanie wszystkich komórek określonego formatu Przetwarzanie skoroszytów i arkuszy...u Zapisywanie wszystkich skoroszytów...u Zapisywanie i zamykanie wszystkich skoroszytów...u Korzystanie z właściwości skoroszytu...u Synchronizowanie arkuszy...u Metody programowania w języku VBA...u Przełączanie wartości właściwości typu logicznego...u..314 Określanie liczby drukowanych stron...u Wyświetlanie daty i czasu...u Pobieranie listy czcionek...u Sortowanie tablicy...u...u Przetwarzanie grupy plików...u Funkcje przydatne w procedurach języka VBA...u Funkcja FileExists...u...u Funkcja FileNameOnly...u Funkcja PathExists...u...u..321 Funkcja RangeNameExists...u Funkcja SheetExists...u...u.322 Funkcja WorkbookIsOpen...u Pobieranie wartości z zamkniętego skoroszytu...u Funkcje przydatne w formułach arkusza...u Funkcje zwracające informacje o formatowaniu komórki Wyświetlanie daty w trakcie zapisywania lub drukowania pliku Obiekty nadrzędne...u...u Zliczanie komórek, których wartości zawierają się pomiędzy dwoma wartościami Zliczanie widocznych komórek zakresu...u Określanie ostatniej niepustej komórki kolumny lub wiersza Czy łańcuch jest zgodny z wzorcem?...u Wydzielanie n-tego elementu łańcucha...u Funkcja wielofunkcyjna...u Funkcja SHEETOFFSET...u Zwracanie maksymalnej wartości ze wszystkich arkuszy...334

8 10 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Zwracanie tablicy zawierającej unikatowe, losowo uporządkowane liczby całkowite Porządkowanie zakresu w losowy sposób...u Funkcje interfejsu API systemu Windows...u Określanie skojarzeń plików...u Określenie informacji dotyczących domyślnej drukarki Określenie aktualnej rozdzielczości karty graficznej...u.340 Dodanie dźwięku do aplikacji...u Odczytywanie zawartości rejestru systemu Windows i zapisywanie w nim danych Okno wprowadzania danych...u Funkcja InputBox języka VBA...u Metoda InputBox Excela...u Okno komunikatu funkcja MsgBox języka VBA...u Metoda GetOpenFilename Excela...u Metoda GetSaveAsFilename Excela...u Okno wybierania katalogu...u Wybieranie katalogu przy użyciu funkcji interfejsu API systemu Windows Wybieranie katalogu przy użyciu obiektu FileDialog...u360 Wyświetlanie wbudowanych okien dialogowych Excela...u.360 Zastosowanie zbioru Dialogs...u Dodatkowe informacje na temat wbudowanych okien dialogowych Zastosowanie argumentów z wbudowanymi oknami dialogowymi Bezpośrednie wybieranie pozycji menu...u Wstawianie nowego formularza UserForm...u Dodawanie kontrolek do formularza UserForm...u Kontrolki okna Toolbox...u...u.36 7 Kontrolka CheckBox...u Kontrolka ComboBox...u Kontrolka CommandButton...u Kontrolka Frame...u...u Kontrolka Image...u...u Kontrolka Label...u...u Kontrolka ListBox...u...u Kontrolka MultiPage...u Kontrolka OptionButton...u Kontrolka RefEdit...u...u Kontrolka ScrollBar...u...u.370 Kontrolka SpinButton...u Kontrolka TabStrip...u...u..370 Kontrolka TextBox...u...u..370 Kontrolka ToggleButton...u Modyfikowanie kontrolek formularza UserForm...u Modyfikowanie właściwości kontrolki...u Zastosowanie okna Properties...u Wspólne właściwości...u Zdobywanie dodatkowych informacji o właściwościach Uwzględnienie wymagań użytkowników preferujących korzystanie z klawiatury...373

9 Spis treści 11 Wyświetlanie i zamykanie formularzy UserForm...u Wyświetlanie formularza UserForm...u Zamykanie formularza UserForm...u Procedury obsługi zdarzeń...u Przykład tworzenia formularza UserForm...u Tworzenie formularza UserForm...u Pisanie kodu źródłowego procedury wyświetlającej okno dialogowe Testowanie okna dialogowego...u Dodawanie procedur obsługi zdarzeń...u Sprawdzanie poprawności danych...u Ukończenie tworzenia okna dialogowego...u Zdarzenia powiązane z formularzem UserForm...u Zdobywanie informacji na temat zdarzeń...u Zdarzenia formularza UserForm...u Zdarzenia związane z kontrolką SpinButton...u Współpraca kontrolki SpinButton z kontrolką TextBox Odwoływanie się do kontrolek formularza UserForm...u Dostosowywanie okna Toolbox do własnych wymagań...u..391 Modyfikacja ikon lub tekstu podpowiedzi...u Dodawanie nowych zakładek...u Dostosowywanie lub łączenie kontrolek...u Dodawanie nowych kontrolek ActiveX...u Tworzenie szablonów formularzy UserForm...u Lista kontrolna związana z tworzeniem formularzy UserForm Tworzenie formularza UserForm pełniącego funkcję menu Zastosowanie w formularzu UserForm kontrolek CommandButton Zastosowanie w formularzu UserForm kontrolki ListBox Zaznaczanie zakresów przy użyciu formularza UserForm Tworzenie okna powitalnego...u Wyłączanie przycisku Zamknij formularza UserForm...u Zmiana wielkości formularza UserForm...u Powiększanie i przewijanie arkusza przy użyciu formularza UserForm Zastosowania kontrolki ListBox...u Kontrolka ListBox...u...u Umieszczanie pozycji w kontrolce ListBox...u Identyfikowanie zaznaczonej pozycji...u Identyfikowanie wielu zaznaczonych pozycji kontrolki ListBox Wiele list w jednej kontrolce ListBox...u Przenoszenie pozycji kontrolki ListBox...u Przemieszczanie pozycji kontrolki ListBox...u Stosowanie wielokolumnowych kontrolek ListBox...u Zastosowanie kontrolki ListBox do wybierania wierszy arkusza Uaktywnianie arkusza za pomocą kontrolki ListBox...u.417 Zastosowania kontrolki MultiPage...u Wyświetlanie wskaźnika postępu zadania...u Tworzenie samodzielnego wskaźnika postępu zadania Wyświetlanie wskaźnika postępu zadania za pomocą kontrolki MultiPage Wyświetlanie wskaźnika postępu zadania bez korzystania z kontrolki MultiPage Kreatory interaktywne sekwencje okien dialogowych...u427 Konfigurowanie kontrolki MultiPage w celu utworzenia kreatora Dodawanie przycisków do formularza UserForm kreatora...428

10 12 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Programowanie przycisków kreatora...u Zależności programowe w kreatorach...u Wykonywanie zadań za pomocą kreatorów...u Emulacja funkcji MsgBox...u Emulacja funkcji MsgBox: kod funkcji MyMsgBox...u.433 Jak działa funkcja emulująca MsgBox...u Wykorzystanie funkcji MyMsgBox...u Niemodalne okna dialogowe...u Obsługa wielu przycisków formularza UserForm za pomocą jednej procedury obsługi zdarzeń...u Wybór koloru za pomocą formularza UserForm...u Wyświetlanie wykresów w formularzach UserForm...u Metoda 1. zapisanie wykresu do pliku...u Metoda 2. zastosowanie kontrolki ChartSpace z pakietu OWC Wyświetlanie arkuszy w formularzach UserForm...u Udostępnianie kontrolki Spreadsheet...u Dodawanie kontrolki Spreadsheet w formularzu UserForm Prosty przykład zastosowania kontrolki Spreadsheet komponentów sieci WWW pakietu Office...u UserForm Deluxe: ulepszony formularz danych...u Opis ulepszonego formularza danych...u Instalacja dodatku ulepszonego formularza danych Wykorzystanie ulepszonego formularza danych...u Wprowadzenie...u...u Zastosowanie języka VBA do tworzenia narzędzi...u Co decyduje o przydatności narzędzia?...u Operacje tekstowe anatomia narzędzia...u Podstawy tworzenia narzędzia Operacje tekstowe...u Określenie wymagań dla narzędzia Operacje tekstowe Jak działa narzędzie Operacje tekstowe?...u Skoroszyt narzędzia Operacje tekstowe...u Formularz UserForm dla narzędzia Operacje tekstowe Moduł kodu ThisWorkbook...u Moduł VBA Module1...u Moduł formularza UserForm1...u Poprawa wydajności narzędzia Operacje tekstowe...u Zapisywanie ustawień narzędzia Operacje tekstowe...u..465 Implementacja procedury Cofnij...u Ocena realizacji projektu...u Działanie narzędzia Operacje tekstowe...u Dodatkowe informacje na temat narzędzi Excela...u Wykorzystanie języka VBA do tworzenia tabel przestawnych Tworzenie tabel przestawnych...u Analiza zarejestrowanego kodu tworzenia tabeli przestawnej Ulepszanie zarejestrowanego kodu tworzenia tabeli przestawnej Złożone tabele przestawne...u Dane dla złożonej tabeli przestawnej...u Kod tworzący tabelę przestawną...u Jak działa złożona tabela przestawna?...u...477

11 Spis treści 13 Tworzenie tabel przestawnych na podstawie zewnętrznej bazy danych Jednoczesne tworzenie wielu tabel przestawnych...u Modyfikowanie tabel przestawnych...u Podstawowe wiadomości o wykresach...u Położenie wykresu...u...u Model obiektu Chart...u...u486 Rejestrowanie makr dotyczących wykresów...u Zarejestrowany kod makra tworzącego wykres...u Ulepszanie zarejestrowanego kodu tworzenia wykresu Popularne techniki języka VBA dotyczące wykresów...u Wykorzystanie VBA do uaktywnienia wykresu...u Wykorzystanie VBA do deaktywacji wykresu...u Sprawdzanie, czy wykres uaktywniono...u Usuwanie elementów z kolekcji ChartObjects lub Charts Formatowanie wykresów za pomocą VBA...u Przetwarzanie wszystkich wykresów w pętli...u Zmiana rozmiarów i wyrównywanie obiektów ChartObject Inne techniki przetwarzania wykresów...u Zastosowanie nazw w formule SERIE...u Zastosowanie języka VBA w celu określenia danych wykorzystywanych na wykresie...u Zastosowanie języka VBA w celu określenia zakresu danyuch wykorzystywanych na wykresie...u Wykorzystanie VBA do wyświetlania dowolnych etykiet danych na wykresie Wyświetlanie wykresu w oknie UserForm...u Zdarzenia związane z wykresami...u Przykład wykorzystania zdarzeń związanych z wykresami Obsługa zdarzeń dla wykresów wbudowanych...u Zastosowanie zdarzeń dla wykresów wbudowanych...u.512 Jak ułatwić sobie pracę z wykresami?...u Drukowanie wbudowanych wykresów...u Tworzenie martwych wykresów...u Wykorzystanie zdarzenia MouseOver do wyświetlania tekstu Wykresy animowane...u Tworzenie wykresu krzywych hipocykloidalnych...u Tworzenie wykresu-zegara...u Co można zrobić z wykresami bez użycia makr?...u Sterowanie seriami danych za pomocą automatycznego filtrowania Zapisywanie wielu wykresów w arkuszu-wykresie...u Tworzenie samorozszerzającego się wykresu...u Tworzenie interaktywnego wykresu...u Typy zdarzeń, które można monitorować w Excelu...u Najważniejsze informacje o zdarzeniach...u Sekwencje zdarzeń...u...u..536 Gdzie należy umieścić procedury obsługi zdarzeń?...u Wyłączanie obsługi zdarzeń...u Wprowadzanie kodu procedury obsługi zdarzeń...u Procedury obsługi zdarzeń z argumentami...u Zdarzenia poziomu skoroszytu...u Zdarzenie Open...u...u Zdarzenie Activate...u...u...543

12 14 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Zdarzenie SheetActivate...u Zdarzenie NewSheet...u...u544 Zdarzenie BeforeSave...u Zdarzenie Deactivate...u Zdarzenie BeforePrint...u Zdarzenie BeforeClose...u Zdarzenia poziomu arkusza...u Zdarzenie Change...u...u Monitorowanie modyfikacji w wybranym zakresie komórek Zdarzenie SelectionChange...u Zdarzenie BeforeRightClick...u Zdarzenia dotyczące wykresów...u Zdarzenia dotyczące aplikacji...u Włączenie obsługi zdarzeń poziomu aplikacji...u Sprawdzanie, czy skoroszyt jest otwarty...u Monitorowanie zdarzeń poziomu aplikacji...u Zdarzenia dotyczące formularzy UserForm...u Zdarzenia niezwiązane z obiektami...u Zdarzenie OnTime...u...u Zdarzenie OnKey...u...u Uruchamianie innych aplikacji z poziomu Excela...u Zastosowanie funkcji Shell języka VBA...u Zastosowanie funkcji Windows API ShellExecute...u Uaktywnianie aplikacji z poziomu Excela...u Wykorzystanie instrukcji AppActivate...u Uaktywnianie aplikacji pakietu Microsoft Office...u Uruchamianie okien dialogowych Panelu sterowania...u Wykorzystanie automatyzacji...u Działania z obiektami innych aplikacji z wykorzystaniem automatyzacji Wczesne i późne wiązanie...u Prosty przykład późnego wiązania...u Zarządzanie Wordem z poziomu Excela...u Zarządzanie Excelem z poziomu innej aplikacji...u Wysyłanie spersonalizowanych wiadomości z wykorzystaniem Outlooka Działania z obiektami danych ActiveX (ADO)...u Wysyłanie wiadomości z załącznikami z poziomu Excela Zastosowanie metody SendKeys...u Czym są dodatki?...u...u Porównanie dodatku ze standardowym skoroszytem...u.585 Po co tworzy się dodatki?...u Menedżer dodatków Excela...u Tworzenie dodatków...u...u Przykładowy dodatek...u...u Konfiguracja skoroszytu dla przykładowego dodatku Testowanie skoroszytu użytego do utworzenia przykładowego dodatku Wprowadzanie opisu dla przykładowego dodatku...u Utworzenie dodatku...u...u.590 Instalowanie dodatku...u Dystrybucja dodatków...u Modyfikowanie dodatku...u...592

13 Spis treści 15 Porównanie plików XLA i XLS...u Rozmiar i struktura plików XLS i XLA...u Pliki XLA przynależność do kolekcji z poziomu VBA Widoczność plików XLS i XLA...u Arkusze i wykresy w plikach XLS i XLA...u Dostęp do procedur VBA w dodatku...u Przykłady przetwarzania dodatków za pomocą kodu VBA Kolekcja AddIns...u...u Właściwości obiektu AddIn...u Zdarzenia związane z obiektami Addin...u Optymalizacja wydajności dodatków...u Maksymalizacja szybkości kodu dodatków...u Kontrolowanie rozmiaru pliku dodatku...u Problemy z dodatkami...u...u Zapewnienie zainstalowania dodatku...u Odwoływanie się do innych plików z poziomu dodatku Wykrywanie właściwej wersji Excela dla dodatku...u Paski narzędzi...u...u Działania z paskami narzędzi...u Jak Excel zarządza paskami narzędzi?...u Przechowywanie pasków narzędzi...u Problemy z działaniem pasków narzędzi...u Ręczne dostosowywanie pasków narzędzi...u Tryb dostosowywania pasków narzędzi...u Dystrybucja pasków narzędzi użytkownika...u Działania z kolekcją CommandBars...u Rodzaje pasków narzędzi...u Wyświetlenie wszystkich obiektów CommandBar...u Tworzenie pasków narzędzi...u Odwoływanie się do pasków narzędzi w VBA...u Usuwanie paska narzędzi za pomocą kodu VBA...u Właściwości pasków narzędzi...u Odwoływanie się do kontrolek na pasku narzędzi...u Wyszczególnienie kontrolek na pasku narzędzi...u Wyświetlanie wszystkich kontrolek na wszystkich paskach narzędzi Dodawanie kontrolki na pasku narzędzi...u Usuwanie kontrolki z paska narzędzi...u Właściwości kontrolek pasków narzędzi...u Pasek menu w Excelu...u...u Modyfikowanie menu Excela przez użytkownika...u Pojęcia związane z systemem menu Excela...u Usuwanie elementów menu Excela...u Dodawanie elementów menu Excela...u Modyfikacja elementów menu Excela...u Wykorzystanie języka VBA do dostosowywania menu w Excelu Wyświetlanie informacji o menu Excela...u Dodawanie nowego menu na pasku menu...u Usuwanie menu z paska menu...u Dodawanie pozycji menu...u...647

14 16 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Wyświetlanie klawisza skrótu wraz z nazwą polecenia Odtwarzanie menu, które zostało usunięte...u Wykorzystanie zdarzeń do programowania menu...u Automatyczne dodawanie i usuwanie menu...u Dezaktywacja lub ukrywanie menu...u Działania z poleceniami menu powiązanymi z polami wyboru Tworzenie menu użytkownika łatwy sposób...u Utworzenie zastępczego paska menu arkusza kalkulacyjnego Operacje z menu podręcznymi...u Dodawanie pozycji do menu podręcznych...u Usuwanie pozycji z menu podręcznych...u Dezaktywacja pozycji menu podręcznych...u Dezaktywacja menu podręcznych...u Przywracanie ustawień menu podręcznych...u Tworzenie nowych menu podręcznych...u Dlaczego należy tworzyć systemy pomocy w aplikacjach? Systemy pomocy wykorzystujące komponenty Excela...u Wykorzystanie komentarzy w celu tworzenia systemów pomocy Wykorzystanie pól tekstowych w celu utworzenia systemu pomocy Wykorzystanie arkusza do wyświetlania tekstu pomocy Wyświetlanie pomocy w oknie UserForm...u Wykorzystanie asystenta pakietu Office do wyświetlania pomocy Symulacja właściwości Co to jest? za pomocą formularza UserForm Wykorzystanie systemu HTML Help...u Powiązanie pliku pomocy z aplikacją...u Wiązanie tematów pomocy z funkcjami VBA...u Inne sposoby wyświetlania plików pomocy HTML Help...u680 Wykorzystanie metody Help...u Wyświetlanie pomocy z okna informacyjnego...u Wyświetlanie pomocy z okna InputBox...u Co to jest aplikacja user-oriented?...u Przykładowa aplikacja Kreator amortyzacji pożyczek...u683 Obsługa Kreatora amortyzacji pożyczek...u Struktura skoroszytu Kreatora amortyzacji pożyczek...u685 Jak działa Kreator amortyzacji pożyczek?...u Potencjalne usprawnienia Kreatora amortyzacji pożyczek Wskazówki dotyczące projektowania aplikacji...u Co to jest zgodność?...u...u Rodzaje problemów zgodności...u Obsługiwane formaty plików Excela...u Kiedy trzeba unikać nowych właściwości?...u Czy aplikacja będzie działać na komputerach Macintosh?...u.698 Tworzenie aplikacji dla wielu wersji narodowych...u Aplikacje obsługujące wiele języków...u Obsługa języka w kodzie VBA...u Wykorzystanie właściwości lokalnych...u Identyfikacja ustawień systemu...u Ustawienia daty i godziny...u...705

15 Spis treści 17 Wykonywanie popularnych operacji na plikach...u Wykorzystanie poleceń języka VBA do wykonywania operacji na plikach Wykorzystanie obiektu FileSearch...u Wykorzystanie obiektu FileSystemObject...u Wyszukiwanie plików zawierających określony tekst Operacje z plikami tekstowymi...u Otwieranie plików tekstowych...u Czytanie plików tekstowych...u Zapisywanie danych do plików tekstowych...u Uzyskanie numeru pliku...u Określanie lub ustawianie pozycji w pliku...u Instrukcje pozwalające na odczytywanie i zapisywanie plików Przykłady wykonywania operacji na plikach...u Importowanie danych z pliku tekstowego...u Eksportowanie zakresu do pliku tekstowego...u Importowanie pliku tekstowego do zakresu...u Rejestrowanie wykorzystania Excela...u Filtrowanie pliku tekstowego...u Importowanie więcej niż 256 kolumn danych do skoroszytu Eksportowanie zakresu do pliku HTML...u Eksportowanie zakresu do pliku XLM...u Podstawowe informacje o środowisku IDE...u Model obiektów środowiska IDE...u Kolekcja VBProjects...u Wyświetlanie wszystkich komponentów projektu VBA...u..733 Zastępowanie modułu uaktualnioną wersją...u Wykorzystanie języka VBA do generowania kodu VBA...u.736 Wykorzystywanie kodu VBA do umieszczenia kontrolek wu formularzu UserForm w fazie projektowania...u...u.738 Operacje z formularzami UserForm w fazie projektowania i wykonania Dodanie 100 przycisków CommandButton w fazie projektowania Programowe tworzenie formularzy UserForm...u Prosty przykład formularza UserForm...u Skomplikowany przykład dynamicznego formularza UserForm Czym jest moduł klasy?...u...u.74 9 Przykład: utworzenie klasy NumLock...u Wstawianie modułu klasy...u Dodawanie kodu VBA do modułu klasy...u Wykorzystanie klasy NumLock...u Dodatkowe informacje na temat modułów klas...u Nadawanie nazwy klasie obiektów...u Programowanie właściwości obiektów...u Programowanie metod obiektów...u Zdarzenia definiowane w module klasy...u Przykład: klasa CSVFileClass...u Zmienne poziomu modułu dla klasy CSVFileClass...u Definicje właściwości klasy CSVFileClass...u Definicje metod klasy CSVFileClass...u Wykorzystanie obiektów CSVFileClass...u...760

16 18 Excel 2003 PL. Programowanie w VBA. Vademecum profesjonalisty Pytania dotyczące Excela...u Pytania dotyczące edytora Visual Basic...u Pytania dotyczące procedur...u Pytania dotyczące funkcji...u Pytania dotyczące obiektów, właściwości, metod i zdarzeń Pytania dotyczące formularzy UserForm...u Pytania dotyczące dodatków...u Pytania dotyczące pasków poleceń...u Pomoc techniczna Microsoftu...u Opcje pomocy technicznej...u Baza wiedzy firmy Microsoft...u Macierzysta strona programu Microsoft Excel...u Narzędzia pakietu Microsoft Office w internecie...u Internetowe grupy dyskusyjne...u Grupy dyskusyjne poświęcone arkuszom kalkulacyjnym Grupy dyskusyjne Microsoftu...u Wyszukiwanie informacji w grupach dyskusyjnych...u..804 Witryny Strona Spreadsheet...u...u..805 Pearson Software Consulting...u Strona o Excelu Stephena Bullena...u Strony o Excelu Davida McRitchie...u Strona o Excelu Jona Peltiera...u Mr. Excel...u...u Najczęściej zadawane pytania...u Wywoływanie funkcji Excela w instrukcjach VBA...u Wymagania systemowe...u...u.821 Korzystanie z płyty CD-ROM w systemie Windows...u Co znajduje się na płycie CD-ROM...u Materiały utworzone przez autora tej książki...u Aplikacje...u...u Rozwiązywanie problemów...u...835

17 Rozdział 17. Według niektórych użytkowników Excela tabele przestawne są jego najbardziej innowacyjną i oferującą największe możliwości właściwością. Jest to także unikatowa cecha Excela (żaden inny arkusz kalkulacyjny nią nie dysponuje). Po raz pierwszy pojawiła się w Excelu 5. Ten rozdział nie jest wprowadzeniem w tematykę tabel przestawnych. Zakładam, że czytelnicy znają tę właściwość i potrafią ręcznie tworzyć i modyfikować tabele. Jak wiadomo, utworzenie tabeli przestawnej na podstawie danych z bazy danych lub listy umożliwia wykonywanie podsumowań danych w sposób, który bez ich zastosowania nie byłby możliwy. Poza tym jest to sposób niezwykle szybki. Dodatkowo tabele przestawne można tworzyć i modyfikować za pomocą kodu w jęzkyku VBA. Tabele przestawne Excela znacznie ulepszono w Excelsu Wykorzystano tam wydajniejsze metody buforowania danych, a także wprsowadzono obsługę wykresów powiązanych z tabelami przestawnymi. Z tego powodu pewna część materiału zawartego w niniejszym rozdziale nie dotyczy Excelas 97 lub wersji wcześniejszych. W tym podrozdziale zaprezentowano prosty przykład wykorzystania języka VBA w celu utworzenia tabeli przestawnej. Baza danych, pokazana na rysunku 17.1, zawiera cztery pola:,, i. Każdy rekord opisuje wielkość sprzedaży jednego reprezentanta handlowego w określonym miesiącku. Na rysunku 17.2 pokazano tabelę przestawną utworzoną na podstawie danych. Wykonuje ona podsumowania sprzedaży według reprezentantów handlowych oraz miesięcy. Zawiera następujące pola: pole strony w tabeli przestawnej; pole wiersza w tabeli przestawnej; pole kolumny w tabeli przestawnej; pole danych w tabeli przestawnej, w którym wykorzykstano funkcję.

18 472 Część V Zaawansowane techniki programowania Z tej prostej bazy danych łatwo można utworzyć tabelę przestawną Tabela przestawna utworzona na podstawie danych zamieszczonych na rysunku 17.1 Zanim utworzyłem tę tabelę przestawną, włączyłem rejestrator makr. Wygenerowany kod zaprezentowano poniżej:

19 Rozdział 17. Tabele przestawne 473 Kod wygenerowany przez rejestrator makr zależy od sposobu, w jaki utworzyliśmy tabelę przestawną. W przykładzie utworzyłem tabelę przestawną, która była pusta, dopóki nie przeciągnąłem pola z paska narzędzi Tabela przestawna. Alternatywną metodą jest kliknięcie przycisku Układ w drugim kroku kreatora Tabela przestawna i zdefiniowanie układu tabeli przestawnej przed jej utworzeniem. Można oczywiście wykonać zarejestrowane makro, co spowoduje utworzenie kolejnej, identycznej tabeli przestawnej. Kod języka VBA dotyczący działań z tabelami przestawnymi może się wydawać niejasny. Aby zarejestrowane makro nabrało sensu, trzeba poznać kilka obiektów (opis każdego z nich znajduje się w pomocy online): zbiór obiektów obiektu ; zbiór obiektów obiektu ; zbiór pól obiektu ; zbiór danych dla pola określonej kategorii; metoda obiektu tworząca tabelę przestawną na podstawie danych w buforze tabeli przestawnej; metoda obiektu tworząca tabelę przestawną. Jak się przekonamy w następnym punkcie, korzystanie z tkej metody nie jest konieczne. Podobnie jak w przypadku większości zarejestrowanych makr, zaprezentowany wcześniej przykład nie jest tak wydajny, jak mógłby być. Można go uprościć i uczynić bardziej zrozumiałym. Kod z listingu 17.1 pozwoli utworzyć identyckzną tabelę przestawną.

20 474 Część V Zaawansowane techniki programowania Lepszy sposób generowania tabeli przestawnej za pomorcą kodu VBA Procedurę uproszczono (co może przyczynić się do zwiększenia jej przejrzystości), deklarując tylko dwie zmienne obiektowe: oraz. Zastępują one indeksowane odwołania do pól oraz. Nowy obiekt tworzy się za pomocą metody, a nowy obiekt za pomocą metody obiektu. W ostatniej sekcji kodu następuje dodanie pól do tabeli przestawnej i określenie lokalizacji wewnątrz niej (pola strony, kolumny, wiersza i danych). W pierwotnie wygenerowanym makrze znajdował się zakodowany na twardo zakres danych służący do utworzenia obiektu (tzn. ). W procedurze tabela przestawna jest tworzona na podstawie bieżącego regionu otaczającego komórkę. Dzięki temu zyskujemy pewność, że makro będzie działać poprawnie po wprowadzeniu dodatkowych danyckh. Kod byłby bardziej uniwersalny, gdyby w zbiorze zastosowano indeksy zamiast literałów. W ten sposób makro działałoby nawets wtedy, gdy użytkownik zmieniłby nagłówki kolumn. Na przykład bardziej uniwerssalny kod zawierałby odwołanie zamiast. Kod zastosowany w pokazanym przykładzie najlepiej pasuje do sytuacji, kiedy ukłasd kolumn nie będzie się zmieniać. Najlepszym sposobem poznania potrzebnych obiektów, metod i właściwości jest jak zwykle zarejestrowanie wykonywanych działań w makrze. Następnie warto przestudiować tematy pomocy online, aby zrozumieć sposób użycia poszczególnych elementów. Niemal w każdym przypadku zarejestrowane makra wymagają modyfikacji. Można też napisać kod od początku, bez wykorzystywania rejestratora makr, ale kto wymaga pewnego doświadczenia. W tym podrozdziale zaprezentuję kod VBA tworzący stosunkowo złożoną tabelę przestawną.

21 Rozdział 17. Tabele przestawne 475 Dane z tego skoroszytu będą zestawione w tabeli przestawnej Na rysunku 17.3 zaprezentowano fragment bazy danych w arkuszu, zbudowanej z wierszy zawierających hierarchiczne dane budżetowe firmy. Korporacja składa się z 5 oddziałów, a każdy oddział z 11 wydziałów. W każdym wydziale są cztery kategorie budżetowe, a każda kategoria zawiera po kilka pozycji. Kwoty budżetu oraz rzeczywiście wydane środki są zapisane dla każdego z 12 miesięcy. Ten przykład jest dostępny na płycie CD-ROM dołączonej do kssiążki. Na rysunku pokazano tabelę przestawną utworzoną na podstawie zaprezentowanych wyżej danych. Warto zwrócić uwagę, że tabela przestawna zawiera obliczane pole oraz cztery obliczane pola,, i, zawierające podsumowania dla poszczególnych kwartałów. Kod VBA z listingu 17.2 tworzy tabelę przestawną. Tworzenie tabeli przestawnej dla wielu oddziałów

22 476 Część V Zaawansowane techniki programowania Tabela przestawna utworzona na podstawie danych z rysunku 17.3

23 Rozdział 17. Tabele przestawne 477 Procedura z listingu 17.2 najpierw usuwa arkusz, jeżeli taki wcześniej istniał. Następnie tworzy obiekt, wstawia nowy arkusz o nazwie i w końcu tworzy tabelę przestawną. Do tabeli przestawnej dodawane są następujące pola: pole wiersza; pole kolumny; pole strony; pole danych; pole danych. Następnie wykorzystano metodę zbioru w celu utworzenia obliczanego pola, którego wartość jest wyliczana poprzez odjęcie wartości faktycznie wydanej kwoty (pole ) od kwoty budżetu (pole ). Cztery obliczane pola służą do wyliczenia kwartalnych podsumowań. Domyślnie obliczane pola są dodawane po prawej stronie tabeli przestawnej, a zatem potrzebny jest dodatkowy kod, aby umieścić je obok miesięcy, których dotyczą (np. pole jest umieszczone za polem ). Na koniec kod modyfikuje podpisy wyświetlane w tabeli przestawnej (np. nazwa jest zastępowana nazwą ). Tworząc tę procedurę, najpierw wygenerowałem kod za posmocą rejestratora makr, a następnie go poprawiłem, aby stał się czytelniejszy si wydajniejszy.

24 478 Część V Zaawansowane techniki programowania W poprzednim przykładzie źródłem danych był arkusz. Jak wiadomo, Excel umożliwia wykorzystanie zewnętrznych źródeł danych do tworzenia tabel przestawnych. Przykład zaprezentowany w tym podrozdziale demonstruje kod VBA potrzebny do utworzenia tabeli przestawnej na podstawie danych zapisanych wk bazie danych Access. Baza danych Accessa zawiera pojedynczą tabelę, w której umieszczono te sasme dane, których użyto w poprzednim przykładzie. Kod z listingu 17.3 tworzy tabelę przestawną. Założono, że plik bazy danych budżet. mdb jest zapisany w tym samym katalogu, co arkusz. Generowanie tabeli przestawnej na podstawie danychr z zewnętrznej bazy danych

25 Rozdział 17. Tabele przestawne 479 Argument metody zbioru określono jako. W przykładzie zaprezentowanym w poprzednim podrozdziale (w którym wykorzystano dane z bazy danych w arkuszu) argument był typu. Obiekt w celu pobrania danych z pliku zewnętrznego potrzebuje następujących informacji: łańcucha połączenia opisującego typ źródła danych oraz nazwę pliku, łańcucha zapytania, którym jest instrukcja SQL określająca zwracane rekorkdy i pola. W tym przykładzie łańcuch połączenia określa źródło danych ODBC, którym jest plik Accessa o nazwie budżet.mdb. Łańcuch zapytania określa w tym przypadku całą tabelę. Informacje te są przekazywane do obiektu poprzez ustawienie właściwości oraz. Po zapisaniu danych w buforze tabeli przestawnej następuje utworzenie tabeli za pomocą metody. SQL jest standardowym językiem służącym do tworzenia zapsytań do bazy danych. Więcej informacji można uzyskać w pomocy online. Wartso również zakupić książkę poświęconą temu językowi, co pozwoli poznać go dokładniesj. W ostatnim przykładzie utworzymy kilka tabel przestawnych, które będą zawierały podsumowania danych pobranych z ankiety wypełnianejk przez klientów. Dane są zapisane w bazie danych w arkuszu (rysunek 17.5) złożonej ze 100 wierszy. Każdy wiersz zawiera dane o płci respondenta oraz odpowiedź od 1 do 5 dla kkażdej z 14 pozycji ankiety. Na rysunku 17.6 pokazano kilka tabel przestawnych. Dla każdej pozycji ankiety utworzono dwie tabele przestawne jedna wyświetla dane w prockentach, druga rzeczywiste wartości. Kod VBA z listingu 17.4 tworzy te tabele. Tworzenie wielu tabel przestawnych na podstawie darnych ze złożonej zewnętrznej bazy danych

26 480 Część V Zaawansowane techniki programowania Wyniki ankiety będą podsumowane w kilku tabelach przestawnych Tabele przestawne utworzone za pomocą procedury VBA

27 Rozdział 17. Tabele przestawne 481

28 482 Część V Zaawansowane techniki programowania Tabele przestawne są tworzone w dwóch pętlach, wszystkie na podstawie jednego obiektu. Początek każdej kolejnej tabeli przestawnej jest wyliczany na podstawie zmiennej. Po utworzeniu tabeli kod zamienia kategorie liczbowe w pierwszej kolumnie na tekst (np. wartość jest zastępowana tekstem Kategorycznie się nie zgadzam). Na końcu są korygowane szerokości kolumn. Użytkownik może skorzystać z formantów w celu modyfikowania tabel przestawnych Tabele przestawne Excela są elastyczne. Użytkownicy mogą z łatwością zamienić pole wiersza z polem kolumny lub ukryć niektóre pozycje w tabeli, nieistotne w danym momencie. Można wprowadzić własne elementy interfejsu, które jeszcze bardziej ułatwią modyfikacje. W przykładzie zaprezentowanym w tym podrozdziale pokazano tabelę przestawną, której wyglądem można sterować za pomocą przełączników oraz pól wyboru tak, jak pokazano na rysunku 17.7.

29 Rozdział 17. Tabele przestawne 483 Tabela przestawna zawiera cztery dodatkowe pola obliczane (,, i ), które służą do obliczania podsumowań kwartalnych. Kod wykonywany w przypadku zaznaczenia pierwszej wartości przełącznika (Tylko miesiące) pokazuje listing Procedura jest prosta, przypomina procedury obsługi zdarzeń dlak innych przełączników. Modyfikacja tabeli przestawnej Pola wyboru powodują włączanie (wyłączanie) podsumowań dla wierszy i kolumn. Procedury obsługi tych zdarzeń zaprezentowano poniżekj: Tabele przestawne można oczywiście modyfikować w różny sposób. Jak wspomniałem, najprostszym sposobem utworzenia kodu VBA, który modyfikuje tabele przestawne, jest wykorzystanie rejestratora makr podczas ręcznych modyfikacji. Następnie wystarczy wprowadzić poprawki w kodzie i skopiować go do procekdur obsługi zdarzeń wybranych formantów.