EUROPEJSKI KODEKS WALKI Z RAKIEM. Wielkopolskie Centrum Onkologii Biuro Programu Prewencji Pierwotnej dla Wielkopolski. Konin, 16 maja 2007

Transkrypt

1 EUROPEJSKI KODEKS WALKI Z RAKIEM Wielkopolskie Centrum Onkologii Biuro Programu Prewencji Pierwotnej dla Wielkopolski Konin, 16 maja 2007

2 WYSTĘPOWANIE NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W UNII EUROPEJSKIEJ 2000 ROK ZACHOROWALNOŚĆ UMIERALNOŚĆ KOBIETY MEŻCZYŹNI OGÓŁEM Dane szacunkowe dotyczące całego obszaru Unii Europejskiej

3 NAJCZĘŚCIEJ ROZPOZNAWANE TYPY NOWOTWORÓW W UE W 2000 ROKU MĘŻCZYŹNI L.p 1. KOBIETY Typ nowotworu rak jelita grubego i odbytnicy Zachorowania Zgony Zachorowania Zgony około nowych przypadków zachorowań Liczba zgonów rak płuca około nowych zachorowań szacunkowa liczba zgonów z powodu raka płuca wyniosła rak żołądka Szacunkowa liczba nowych zachorowań na raka żołądka wyniosła Liczbę zgonów z powodu raka żołądka oszacowano na

4 Poszczególne rekomendacje Europejskiego Kodeksu Walki z Nowotworami Złośliwymi

5 Pierwszą zasadą Europejskiego Kodeksu Walki z Nowotworami Złośliwymi jest: Nie pal. Jeśli palisz rzuć. Jeśli nie uda Ci się rzucić nie pal w obecności niepalących.

6 do 30% wszystkich zgonów z powodu choroby nowotworowej ma związek z paleniem tytoniu do 91% zachorowań na raka płuca u mężczyzn i do 86% u kobiet można przypisać paleniu tytoniu - jeden na dwóch wieloletnich palaczy umrze przedwcześnie z powodu palenia, tracąc średnio 21 lat życia. - jeden na czterech wieloletnich palaczy umrze z powodu palenia w średnim wieku

7 Palenie wywołuje śmiertelne choroby: Nowotwory: płuca, górnych dróg oddechowych, przełyku, jamy ustnej, krwi, nerki, żołądka, trzustki a także białaczkę szpikową. Choroby układu oddechowego: przewlekła obturacyjna choroba pluc (POChP) Choroby układu krążenia: niedokrwienna choroba serca, choroba naczyniowo-mózgowa, tętniak aorty, zwyrodnienie mięśnia sercowego, miażdżyca tętnic Choroby układu trawienia: wrzody żołądka i dwunastnicy

8 Palenie niszczy zdrowie na co najmniej 50 sposobów Palenie sprzyja wystąpieniu wielu schorzeń i dolegliwości, takich jak: Angina, Ból pleców, Ból szyi, Choroba Burgera, Choroba Crohna, Choroba obwodowo-naczyniowa, Cukrzyca, Depresja, Gruźlica, Grypa, Histoplazmoza oczna, Impotencja, Łuszczyca, Neuropatia wzrokowa, Osteoporoza, Polipy na okrężnicy, Reumatoidalne zapalenie stawów, Tytoniowe niedowidzenie, Uszkodzenie mięśni, Uszkodzenie ścięgna, Uszkodzenie wiązadła, Utrata słuchu, Wrzody dwunastnicy, Wrzody żołądka, Oczopląs, Wypadanie zębów, Zaburzenia erekcji, Zaćma, Zaćma podtorebkowa, Zapalenie dziąseł martwiczo-wrzodziejace, Zapalenie kości i stawów, Zapalenie płuc, Zmarszczki, Zwyrodnienie plamki.

9 Oto niektóre z toksycznych składników dymu tytoniowego: NAFTYLOAMINA (substancja rakotwórcza) ACETON (trujący rozpuszczalnik organiczny) CYJANOWODÓR (używany w komorach gazowych) KADM (rakotwórczy metal ciężki) METANOL (trujący alkohol powodujący ślepotę) NAFTALINA (środek przeciwko molom) PIREN (związek silnie trujący) DDT (środek owadobójczy) CHLOREK WINYLU (stosowany w produkcji plastiku) DIMETYLONITROZOAMINA (silna substancja rakotwórcza) ARSEN (trujący metal ciężki) BENZOPIREN (silna substancja rakotwórcza)

10 Oto niektóre z toksycznych składników dymu tytoniowego: NIKOTYNA (silna trucizna, uzależnia jak narkotyk) AMONIAK (parząca substancja, drażniący gaz) AKRYDYNA (stosowana w produkcji barwników) POLON (pierwiastek promieniotwórczy) TOLUIDYNA (trujący rozpuszczalnik chemiczny) TOLUEN (rakotwórczy rozpuszczalnik przemysłowy) TLENEK WĘGLA (śmiertelnie trujący gaz, powoduje zaczadzenie) FENOL (trujący środek dezynfekcyjny)

11 Po zaprzestaniu palenia tytoniu podwyższone ryzyko nowotworów złośliwych gwałtownie spada. Ewidentne korzyści zdrowotne obserwuje się w okresie 5 lat od rzucenia palenia i z każdym rokiem są one wyraźniejsze.

12 Wymuszone bierne palenie jest co najmniej tak samo szkodliwe jak palenie czynne. Najbardziej zagraża noworodkom i małym dzieciom W Polsce 92% palących rodziców przyznaje się do palenia w obecności dzieci!!!

13 Palenie cygar, jak również fajki powoduje porównywalne zagrożenie rakiem jamy ustnej, gardła, krtani i przełyku. Ocenia się, że z powodu palenia tytoniu w latach 90. każdego roku na całym świecie umierało 4 miliony ludzi.

14 Sytuacja w Europie jest szczególnie niepokojąca: UE jest drugim po Chinach producentem papierosów (odpowiednio: 749 miliardów w latach 1997/98 i 1675 miliardów w 1998 roku) głównym ich eksporterem (400 miliardów)

15 PALENIE TYTONIU JEST ULECZALNE! Każdy, kto chce rzucić palenie może: Skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym. Skorzystać z Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym Nowoczesna farmakologia oferuje coraz więcej możliwości leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu (nikotynowa terapia zastępcza gumy do żucia, plastry, spray do nosa, inhalator, tabletki oraz bupropion, cytyzyna).

16 spożywaj więcej owoców i warzyw

17 Jedz co najmniej 5 porcji warzyw i owoców dziennie Nasza dieta oraz sposób odżywiania jest drugą (po paleniu) najważniejszą przyczyną powstawania chorób nowotworowych

18 sytuacja w Polsce Polacy spożywają średnio 1,5 porcji warzyw i owoców dziennie, a zaledwie 5% Polaków zjada 5 zalecanych porcji Polska nadal pozostaje krajem o zbyt niskim spożyciu warzyw i owoców (w Polsce około 150 kg/osobę/rok, a w Grecji 400 kg/osobę/rok)

19 Wystrzegaj się otyłości

20

21 Co to jest otyłość? Otyłość jest chorobą spowodowaną nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku do zapotrzebowania organizmu Nadwaga i otyłość to problem znaczącej części społeczeństwa

22 Czynniki, na które mamy bezpośredni wpływ: siedzący tryb życia i związana z tym mała aktywność fizyczna wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania stereotypy związane z jedzeniem (np. o jedzeniu za dwoje podczas ciąży)

23 BMI (Body Mass Index) BMI = masa ciała (kg)/ wzrost (m)2 relacja między masą ciała a wzrostem. Obliczając BMI możemy określić ilość tkanki tłuszczowej w organizmie osoby o BMI przekraczającym 25 mają nadwagę, przy BMI od 30 mówimy o otyłości

24

25 BMI (Body Mass Index) Im wyższy wskaźnik BMI - tym większe ryzyko zachorowania na różne choroby cywilizacyjne. Dotyczy to szczególnie takich chorób jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca typu II, nowotwory złośliwe - rak jelita grubego, piersi, trzonu macicy, nerki

26 Wskaźnik WHR (Waist-to-Hip Ratio) Służy do określenia typu otyłości oznacza proporcje obwodu w talii do obwodu w biodrach. WHR > 1 dla mężczyzn i > 0,85 dla kobiet oznacza otyłość typu "jabłko natomiast jeśli jest mniejszy od tych wartości - jest to otyłość typu "gruszka".

27 Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne

28 MINIMUM 3 razy w tygodniu x 30 minut Ludzie młodzi i w średnim wieku, którzy są w dobrej kondycji fizycznej mogą podjąć minutowe ćwiczenia tlenowe 4-5 razy w tygodniu. Przykładami zalecanej tlenowej aktywności są spacery, marsze, biegi, jazda na rowerze, pływanie

29 regularne ćwiczenia fizyczne mają związek z obniżeniem ryzyka zachorowania na: raka j. grubego, piersi, trzonu macicy, stercza

30 częstsze, bardziej forsowne ćwiczenia mogą być bardziej korzystne z punktu widzenia profilaktyki chorób nowotworowych

31 Kalkulator spalania kalorii Aktywność 30 minut: pisanie długopisem : 45 kcal poprawianie makijażu : 180 kcal ćwiczenie na siłowni : 200 kcal jazda na nartach : 255,5 kcal zmywanie naczyń : 72 kcal

32 Ograniczanie spożycia alkoholu

33 Ilość alkoholu wypitego przez rok, w przeliczeniu na mieszkańca (w litrach)

34 Tradycyjny podział: kraje południa wino kraje środkowej Europy piwo kraje wschodniej Europy alkohole wysokoprocentowe

35 Nadmierne spożywanie alkoholu ma znaczący wpływ na wystąpienie nowotworów: jamy ustnej gardła krtani przełyku jelita grubego i odbytnicy piersi

36 Wzajemny wpływ picia alkoholu i palenia tytoniu na wystąpienie raka alkohol ułatwia działanie karcynogennych czynników, szczególnie palenia tytoniu nałogowi palacze pijący alkohol mają 100-krotnie wyższy wskaźnik ryzyka zachorowania na raka niż abstynenci w przypadku całkowitej abstynencji alkoholowej i tytoniowej przypadki raka jamy ustnej, gardła czy krtani są bardzo rzadkie

37 Rodzaj wypitego alkoholu nie ma znaczenia głównym czynnikiem zwiększonego ryzyka jest ilość spożywanego etanolu! Dzienne limity spożycia alkoholu: dla mężczyzn 20 g etanolu (ok. 2 piwa, 2 lampki wina lub 2 kieliszki mocnego alkoholu dla kobiet - 10 g etanolu ( ok. 1 piwo, 1 lampka wina lub 1 kieliszek mocnego alkoholu

38 Unikanie ekspozycji na promienie słoneczne

39 Nowotwory złośliwe skóry: są głównie, choć nie wyłącznie chorobą ludzi rasy białej częstość zachorowań jest szczególnie wysoka u: osób o jasnej karnacji mieszkańców krajów o wysokiej ekspozycji na promieniowanie UV

40 Liczba przypadków czerniaka złośliwego z podziałem na wiek podczas roku (na mieszkańców)

41 Czerniak złośliwy: podwoiła się częstość zachorowań, spowodowana wzrostem ekspozycji na promienie słoneczne w XX w. bardzo silnym czynnikiem ryzyka zachorowania jest obecność dużej liczby znamion barwnikowych na skórze liczba znamion jest uwarunkowana genetycznie, natomiast narażenie na promienie słoneczne ma udział dodatkowy

42 Czerniak złośliwy:

43 o czym musicie pamiętać? o szczególnej ochronie przed nadmiernym słońcem osoby łatwo ulegające poparzeniom słonecznym powinny unikać działania promieni przez całe życie podczas lata umiejętnie się opalać, a najlepiej unikać słońca od 11 do 15

44 Przestrzegaj ściśle przepisów dotyczących ochrony przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze. Stosuj się zawsze do instrukcji postępowania z substancjami rakotwórczymi. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.

45 Choroby wykrywane we wczesnym stadium są wyleczalne UCZESTNICZ W BADANIACH PRZESIEWOWYCH Programy profilaktyczne skierowane do dużej części populacji, proste, tanie, nieinwazyjne, akceptowalne przez pacjentów

46 Uczestnictwo w programach szczepień ochronnych Jedną z metod terapii przeciwnowotworowej są przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe PROGRAMY SZCZEPIEŃ

47 Rak Wątroby W Unii Europejskiej co roku rejestruje się ok nowych przypadków. Przyczyną są przewlekłe zakażenie wirusem wątroby typu B (WZW B) oraz C (WZW C). Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B

48 Programy profilaktyczne - wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych rak rak rak piersi szyjki macicy jelita grubego i odbytnicy

49 Badanie profilaktyczne rak szyjki macicy KTO? Kobiety w wieku lat GDZIE? Szczepionka przeciw HPV!!! co 3 lata w trakcie wizyty u ginekologa JAK? bezbolesny wymaz z szyjki macicy (cytologia) Profilaktyczne badania cytologiczne mogą zmniejszyć umieralność z powodu raka szyjki macicy o ok. 80%.

50 Badanie profilaktyczne rak jelita grubego i odbytnicy KTO? Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia GDZIE? W czasie badań okresowych lub w warunkach domowych (FOB Test). JAK? nieinwazyjne i bezbolesne testy na krew utajoną w kale kolonoskopia lub sigmoidoskopia

51 Badanie profilaktyczne RAK PIERSI

52 Genetyka Badania genetyczne umożliwiają rozpoznanie nowotworu jeszcze przed wystąpieniem objawów. Przykładami są: RAK PIERSI RAK JELITA GRUBEGO Co najmniej 5% najczęściej występujących nowotworów złośliwych, z wyłączeniem raka płuca, jest związanych z mutacjami pojedynczych genów. Ma to znaczenie prognostyczne i stwarza możliwości lepszej prewencji i leczenia.

53 Zdrowie to dobrostan PSYCHICZNY FIZYCZNY SPOŁECZNY A nie tylko brak choroby