JA ZDROWIE RUCH MAŁGORZATA PLICHCIŃSKA. Program nauczania wychowania fizycznego dla IV etapu edukacyjnego

Transkrypt

1 MAŁGORZATA PLICHCIŃSKA JA ZDROWIE RUCH Program nauczania wychowania fizycznego dla IV etapu edukacyjnego Dziś zadbaj o zdrowie, byś nie musiał o nim marzyć, gdy będziesz w niemocy Gajusz Pliniusz Starszy Warszawa 2012

2 2

3 Spis treści WSTĘP KONCEPCJA TEORETYCZNA PROGRAMU ADRESAT PROGRAMU ZADANIA SZKOŁY I NAUCZYCIELI ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE I STRUKTURA PROGRAMU CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA TREŚCI NAUCZANIA I OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA OCENA UCZNIA Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO EWALUACJA PROGRAMU BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKI 1. Podstawa programowa wychowania fizycznego dla IV etapu edukacyjnego 2. Roczne plany pracy dla poszczególnych klas 3

4 O AUTORZE MAŁGORZATA PLICHCIŃSKA 1 dr nauk o kulturze fizycznej, absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie oraz Instytutu Badań Edukacyjnych MEN; nauczycielka wychowania fizycznego w szkole ponadgimnazjalnej, doradca metodyczny miasta stołecznego Warszawy w zakresie wychowania fizycznego; członek Komisji Kultury i Edukacji Olimpijskiej Polskiego Komitetu Olimpijskiego; sędzia Polskiego Związku Tenisowego; uczestniczka wielu konferencji naukowo metodycznych; autorka wielu publikacji dotyczących m.in.: różnych obszarów metodyki wychowania fizycznego, edukacji zdrowotnej, fair play i olimpizmu, pozycji społeczno zawodowej nauczyciela wychowania fizycznego, postaw nauczycieli wobec sportu i olimpizmu, realizatorka wielu form doskonalenia nauczycieli. 1 1 Właścicielem praw autorskich do niniejszego programu jest Małgorzata Plichcińska. Jakiekolwiek uŝycie programu przez inne osoby (w całości lub we fragmentach) jest dozwolone wyłącznie przy powołaniu się na autorkę. 4

5 WSTĘP Człowiek współczesny aby skutecznie bronić się przed zgubnymi dla zdrowia skutkami rozwoju cywilizacji musi być aktywny ruchowo. Dlatego niezwykle ważne jest zaszczepienie u młodzieży chęci do aktywnego uczestnictwa w różnych formach ruchu oraz uświadomienie jej, iż aktywność tę należy utożsamiać ze zdrowiem. Prezentowany program to efekt ciągłej pracy nad doskonaleniem własnego warsztatu nauczycielskiego. Inspiracją do jego skonstruowania były liczne dyskusje w gronie nauczycieli oraz własne przemyślenia poparte doświadczeniem zawodowym. Program jest dostosowany do podstawy programowej z dnia 23 grudnia 2008r., a jego realizacja ma służyć zwiększeniu aktywności i zaangażowania uczniów podczas zajęć wychowania fizycznego, wykorzystaniu przez nich wiadomości i umiejętności do organizacji własnego czasu wolnego oraz nabyciu postaw dbałości o zdrowie w różnych jego aspektach (fizycznym, psychicznym i społecznym). 1. KONCEPCJA TEORETYCZNA PROGRAMU Kultura fizyczna to,,wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, to umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego (Demel, 1976, s. 13). W tak rozumianej kulturze fizycznej oddziaływanie jest procesem zachodzącym między świadomością człowieka a jego organizmem. Człowiek jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań, gdyż wykonując ćwiczenia, kształtuje sam siebie. I na takiej właśnie koncepcji pedagogicznej teorii wychowania fizycznego oparty jest program nauczania Ja - zdrowie - ruch. Założenia programu są zgodne ze współczesnymi tendencjami szkolnej edukacji fizycznej w myśl, których należy kształtować osobowość ucznia do ustawicznej aktywności fizycznej w trosce o ciało. Należą do nich: edukacja permanentna, prospekcja, autoedukacja, intelektualizacja, humanizacja, indywidualizacja, edukacja zdrowotna. Program nauczania wychowania fizycznego Ja - zdrowie - ruch uwzględnia również założenia edukacji olimpijskiej opartej na zasadzie fair play, która jest nośnikiem wielu wartości. Są to m. in.: przestrzeganie obowiązujących przepisów, reguł i norm, poszanowanie drugiego człowieka, uczciwość, lojalność, odwaga, poznawanie innych kultur i respektowanie różnic oraz kształtowanie osobowości poprzez uczestnictwo w sporcie, również jako jego krytyczny konsument. 2. ADRESAT PROGRAMU Program jest adresowany do uczniów szkoły ponadgimnazjalnej - Technikum Ekonomicznego Nr 8 w Warszawie, którzy charakteryzują się różnym przygotowaniem fizycznym oraz przeciętnymi umiejętnościami i zdolnościami. Dysproporcje w przygotowaniu fizycznym uczniów oraz różnice w ich indywidualnych umiejętnościach będą zmniejszane w trakcie realizacji programu na lekcjach wychowania fizycznego 5

6 uzupełnianej o imprezy sportowo-rekreacyjne, rozgrywki wewnątrzszkolne oraz zajęcia ruchowe podczas wycieczek klasowych i szkolnych. Uczniowie uzdolnieni sportowo będą mogli rozwijać swoje umiejętności i zainteresowania na lekcjach wychowania fizycznego, podczas dodatkowych zajęć sportowych oraz w rozgrywkach międzyklasowych i międzyszkolnych. 3. ZADANIA SZKOŁY I NAUCZYCIELI Do realizacji programu wystarczy standardowe wyposażenie do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego, takie jak: - sala gimnastyczna - korytarz/pomieszczenie zastępcze przystosowane do prowadzenia lekcji wychowania fizycznego - boiska szkolne lub otwarty obiekt sportowy w pobliżu szkoły, z którego można korzystać - park lub inny teren zielony niedaleko szkoły sprzyjający uprawianiu marszobiegów, nordic walking, gier terenowych, itp - standardowy sprzęt sportowy i rekreacyjny (piłki do gier zespołowych, znaczniki, szarfy, pachołki, sprzęt do tenisa ziemnego i stołowego, sprzęt do badmintona, piłki lekarskie, materace, maty gimnastyczne, ławeczki, laski gimnastyczne, skakanki, obręcze, taśmy TheraBand, stepy, piłki gimnastyczne, hantle, stopery, itp.) - sprzęt audio (telewizor, laptop, głośniki) Ponadto do zadań szkoły należy: - zapewnienie bezpiecznych warunków do realizacji zajęć ruchowych z wychowania fizycznego - zapewnienie warunków do realizacji zajęć z edukacji zdrowotnej - umożliwienie uczniom korzystania z różnorodnych form aktywności - prowadzenie zajęć w ramach art. 42 ust.2 p. 2 Karty Nauczyciela - współdziałanie w zespole nauczycieli wychowania fizycznego - współpraca z rodzicami/opiekunami uczniów i nauczycielami innych przedmiotów - podejmowanie współpracy z różnymi podmiotami mogącymi mieć wpływ na jakość szkolnego wychowania fizycznego (specjaliści mogący wspomóc realizację treści z zakresu edukacji zdrowotnej, nauczyciele z innych szkół, samorząd lokalny, OSiR-y, ) - pomaganie uczniom w dokonaniu wyboru tzw. sportu całego życia - rozwijanie własnej oferty programowej, uwzględniającej potrzeby i zainteresowania uczniów oraz warunki środowiskowe i tradycje szkoły (jeżeli szkoła przyjmie mieszaną strategię wychowania fizycznego) Program może być realizowany przez wszystkich nauczycieli wychowania fizycznego posiadających przygotowanie metodyczne i merytoryczne. Głównym ich zadaniem będzie przekazanie odpowiedniego zasobu wiedzy, doskonalenie określonych umiejętności ruchowych oraz podejmowanie działań motywujących ucznia do odpowiedzialnego funkcjonowania we współczesnym świecie. 6

7 Zadaniem każdego realizatora programu będzie skonstruowanie rocznych planów pracy zawierających: materiał nauczania (treści) w każdej klasie, wymagania (opis założonych osiągnięć ucznia) w każdej klasie, budżet godzin w każdej klasie oraz zadania kontrolne w każdej klasie. 4. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE I STRUKTURA PROGRAMU Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół i inne powiązane z tym rozporządzenia wprowadziły szereg zmian do szkolnego wychowania fizycznego. Jedną z nich jest ustalenie minimalnej liczby godzin przedmiotu na cały etap edukacyjny, która w technikum wynosi 360. Inną istotną zmianą jest możliwość organizowania szkolnego wychowania fizycznego w tzw. strategii mieszanej, która polega na realizacji części zajęć wychowania fizycznego w systemie klasowo-lekcyjnym, a części w systemie zajęć do wyboru (obowiązkowych co do udziału, do wyboru co do treści) 2. Z tego właśnie powodu treści nauczania nie zostały zapisane w wersji maksimum, mimo iż w szkole podjęto decyzję o realizowaniu wychowania fizycznego w strategii 3-0 (trzy godziny tygodniowo dla każdego oddziału w formie klasowo-lekcyjnej). Ewentualna zmiana strategii prowadzenia wychowania fizycznego w kolejnym roku szkolnym nie pociąga za sobą konieczności zmiany programu, a jedynie modyfikację jego struktury i uzupełnienie o załącznik, który będzie zawierał programy zajęć do wyboru. Rozdział Treści kształcenia i opis założonych osiągnięć ucznia dotyczący zakresu podstawy programowej nie będzie wymagał modyfikacji programu w żadnym jego elemencie. Kolejną zmianą jest włączenie do wychowania fizycznego modułu tematycznego edukacja zdrowotna, co w zasadniczy sposób zmienia charakter pracy nauczycieli wychowania fizycznego. Edukacja zdrowotna w TE Nr 8 w Warszawie będzie prowadzona przez cały okres trwania etapu edukacyjnego. Mimo iż w komentarzach do podstawy programowej ten wariant prowadzenia edukacji zdrowotnej uznano za nienajlepszy, to po dyskusjach w gronie nauczycieli WF w szkole uznano go za najbardziej odpowiadający warunkom szkoły. Każdy realizator programu indywidualnie podejmie decyzję (w zależności od potrzeb i oczekiwań grupy ćwiczebnej oraz możliwości bazowych szkoły) kiedy i jak będzie realizował treści z zakresu edukacji zdrowotnej. Treści kształcenia przedstawione w programie podzielone są na siedem działów. Sześć z nich odpowiada obszarom tematycznym z podstawy programowej wychowania 2 W czwartym etapie edukacyjnym zajęcia w systemie klasowo-lekcyjnym muszą być realizowane w wymiarze nie mniejszym niż 1 godzina lekcyjna tygodniowo. To w każdej szkole zapadnie decyzja, w jakiej strategii będzie realizowane wychowanie fizyczne. Biorąc pod uwagę potrzeby zdrowotne uczniów, ich zainteresowania i osiągnięcia, tradycje sportowe szkoły, a także uwarunkowania lokalne, miejsce zamieszkania uczniów i możliwości kadrowe będzie można zaproponować uczniom jedną lub dwie godziny tygodniowo w formie zajęć do wyboru. Program Ja- zdrowie - ruch jest skonstruowany tak, aby można było realizować wychowanie fizyczne zarówno wyłącznie w systemie klasowo-lekcyjnym, jak i w strategii mieszanej (zajęcia klasowo-lekcyjne połączone z zajęciami do wyboru). 7

8 fizycznego dla IV etapu edukacyjnego, a jeden dział - Taniec - wykracza poza zakres podstawy programowej i jest pomysłem autorki na realizację szkolnego wychowania fizycznego wynikającym z dotychczasowych jej doświadczeń w pracy w tej szkole. Treści kształcenia przenikają się w układzie spiralnym, tzn. uczniowie znając problem wyjściowy stopniowo wzbogacają zakres dotyczących go zagadnień oraz pogłębiają je. Liczba godzin przeznaczona na realizację konkretnych treści może być zmienna, a będzie to zależało od potrzeb i możliwości każdej grupy ćwiczebnej. Liczba godzin przeznaczona na konkretne treści w poszczególnych latach nauki zostanie zapisana w rocznych planach pracy każdego z realizatorów programu. Zajęcia wychowania fizycznego odbywają się na sali gimnastycznej, w terenie otwartym lub w przystosowanych pomieszczeniach zastępczych. Zajęcia prowadzone są w wymiarze trzech godzin w tygodniowo. Grupy ćwiczebne liczą maksymalnie 26 osób i mogą (lecz nie muszą) być podzielone ze względu na płeć (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych z dnia 7 lutego 2012r. mogą to być grupy oddziałowe, międzyoddziałowe lub międzyklasowe). 5. CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA Podstawa programowa dla IV etapu edukacyjnego definiuje cel przedmiotowy z wychowania fizycznego jako przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej oraz ochronę i doskonalenie zdrowia własnego oraz innych rozbijając go na składowe, które stanowią cele główne programu: 1. zrozumienie potrzeby bycia aktywnym przez całe życie; 2. stosowanie w życiu codziennym zasad zdrowego stylu życia; 3. nabycie umiejętności krytycznego odbioru zmagań sportowych; 4. zapobieganie chorobom i doskonalenie zdrowia we wszystkich jego wymiarach Sformułowano także cele szczegółowe: 1. doskonalenie umiejętności indywidualnych z zakresu różnych dyscyplin sportowych 2. doskonalenie własnej sprawności fizycznej 3. poznanie zasad racjonalnej troski o własne zdrowie i sprawność fizyczną związanych z uprawianiem różnych form aktywności 4. zrozumienie potrzeby dbałości o bezpieczeństwo własne i innych 5. nabycie umiejętności organizowania aktywnego wypoczynku w czasie wolnym 6. nabycie umiejętności organizacji imprez sportowo rekreacyjnych 7. doskonalenie umiejętności współdziałania w grupie 8. przestrzeganie zasady fair play podczas aktywności sportowej oraz w życiu codziennym 6. TREŚCI NAUCZANIA I OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Podstawa programowa określa to, co przeciętnie uzdolniony uczeń powinien umieć na zakończenie każdego etapu edukacyjnego. Zapisanie w niej treści nauczania w 8

9 języku wymagań szczegółowych jest jednocześnie opisem założonych osiągnięć ucznia, stąd te dwa elementy programu zostały połączone w jeden rozdział. Wyczerpuje to bowiem zapisy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. Treści nauczania przeznaczone do realizacji zostały dopisane do konkretnych wymagań z podstawy programowej oraz do obszaru Taniec, który wykracza poza wymagania podstawy programowej. Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego wymagania szczegółowe treści nauczania /założone osiągnięcia ucznia 1) wskazuje mocne i słabe - test sprawności indywidualnej strony swojej sprawności - wnioskowanie na podstawie wyników testu fizycznej; 2) opracowuje i realizuje program aktywności fizycznej dostosowany do własnych potrzeb; 3) omawia zalecenia dotyczące aktywności fizycznej w zależności od płci, okresu życia i rodzaju pracy zawodowej; 4) wymienia czynniki wpływające na podejmowanie aktywności fizycznej zależne od rodziny, kolegów, mediów i społeczności lokalnej - stopień wytrenowania własnego organizmu - poziom umiejętności ruchowych - komponowanie i prowadzenie rozgrzewki - ćwiczenia z przyborami i bez przyborów o różnym stopniu trudności - ćwiczenia, zabawy i gry kształtujące gibkość - ćwiczenia, zabawy i gry kształtujące koordynację - ćwiczenia, zabawy i gry kształtujące skoczność - ćwiczenia równoważne na podłodze i przyrządach - zestawy ćwiczeń wzmacniających różne partie mięśniowe - zabawy i gry drużynowe - gry i zgadywanki terenowe (w różnych formach) Trening zdrowotny wymagania szczegółowe /założone osiągnięcia ucznia 1) ocenia reakcje własnego organizmu na wysiłek fizyczny o różnej intensywności; 2) wyjaśnia, na czym polega prozdrowotny styl życia; treści nauczania - tętno w spoczynku i po wysiłku (pomiar oraz interpretacja wyniku) - marszobiegi i biegi przełajowe - biegi na różnych dystansach - ćwiczenia, gry i zabawy w terenie naturalnym - ćwiczenia siłowe z różnym obciążeniem 9

10 3) wyjaśnia związek między aktywnością fizyczną i żywieniem a zdrowiem i dobrym samopoczuciem oraz omawia sposoby utrzymania odpowiedniej masy ciała we wszystkich okresach życia; 4) wykonuje proste ćwiczenia relaksacyjne; 5) wyjaśnia, gdzie szukać wiarygodnych informacji dotyczących zdrowia i sportu oraz dokonuje krytycznej analizy informacji medialnych w tym zakresie; 6) wymienia choroby cywilizacyjne uwarunkowane niedostatkiem ruchu, w szczególności choroby układu krążenia, układu ruchu i otyłość, oraz omawia sposoby zapobiegania im; 7) wylicza oraz interpretuje własny wskaźnik wagowowzrostowy (BMI) - pomiary antropometryczne - układy ćwiczeń przy muzyce (aerobic, step, ćwiczenia z przyborami lub bez) 3 - ćwiczenia siłowe wzmacniające różne partie mięśniowe - ćwiczenia aerobowe - ćwiczenia oddechowe - streching - elementy jogi - gazetki tematyczne - testy wiadomości układane przez uczniów dla uczniów - zabawy i gry w terenie - ćwiczenia wzmacniające siłę i wytrzymałość mięśni posturalnych - ćwiczenia rozwijające wydolność układu krążeniowo - oddechowego - ćwiczenia z przyborami (skakanka, laska gimnastyczna, piłka) - sposoby określania wskaźnika BMI - marsze i biegi na dłuższych dystansach (mogą być z kijami) Sporty całego życia i wypoczynek wymagania szczegółowe /założone osiągnięcia ucznia Uczeń stosuje poznane elementy techniki i taktyki w wybranych indywidualnych i zespołowych formach aktywności fizycznej treści nauczania Piłka siatkowa - ustawienie na boisku - odbicia oburącz górne i dolne w postawie wysokiej, niskiej oraz postawie o zachwianej równowadze - zagrywka sposobem dolnym i górnym - wystawienie - atak (zbicie, plasowanie, kiwnięcie) - zastawienie Koszykówka - poruszanie się po boisku - kozłowanie piłki prawą i lewą ręką, ze zmianą 3 Ćwiczenia przy muzyce nie są obowiązkowe dla chłopców 10

11 tempa i kierunku, - podania i chwyty piłki w miejscu i w biegu - rzuty do kosza z różnych pozycji; z miejsca i z biegu; po kozłowaniu i po podaniu - zatrzymania, zwody, obroty - atak szybki i pozycyjny - obrona (każdy swego, strefą) Piłka nożna 4 - prowadzenie piłki - przyjęcia i podania piłki - zwody, dryblingi, żonglowanie piłką - strzały na bramkę z różnych pozycji - formacje: ataku, pomocy, obrony Piłka ręczna - poruszanie się w obronie i w ataku - podania i chwyty piłki w miejscu i w ruchu - rzuty do bramki z miejsca, w biegu, w wyskoku - zwody ciałem - zwody piłką Tenis stołowy - poruszanie się przy stole tenisowym - uderzenie forhend po prostej i po krosie (z różną rotacją) - uderzenie bekhend po prostej i po krosie (z różną rotacją) - serwis Badminton - poruszanie się po boisku - forhend - bekhend - serwis Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista wymagania szczegółowe treści nauczania /założone osiągnięcia ucznia 1) wykonuje ćwiczenia - kontrola postawy ciała kształtujące i kompensacyjne - ćwiczenia wzmacniające różne partie mięśniowe ze w celu przeciwdziałania szczególnym uwzględnieniem mięśni grzbietu, negatywnym dla zdrowia brzucha i obręczy barkowej skutkom pracy, w tym pracy - ćwiczenia kompensacyjne przeciwdziałające w pozycji siedzącej i przy bocznym skrzywieniom kręgosłupa i hiperlordozie 4 Treści programowe z piłki noŝnej nie są obowiązkowe dla dziewcząt 11

12 komputerze; 2) wyjaśnia, na czym polega umiejętność oceny stopnia ryzyka związanego z niektórymi sportami lub wysiłkami fizycznymi Sport wymagania szczegółowe /założone osiągnięcia ucznia 1) wyjaśnia relacje między sportem profesjonalnym i sportem dla wszystkich a zdrowiem; 2) omawia etyczne i zdrowotne konsekwencje stosowania środków dopingujących; 3) wymienia i interpretuje przykłady konstruktywnego i destrukcyjnego zachowania się kibiców sportowych. Taniec wymagania szczegółowe /założone osiągnięcia ucznia 1) opracowuje i wykonuje dwa układy tańca - dwójkowy układ ćwiczeń - piramidy wieloosobowe - ćwiczenia z przyborami lub na przyrządach wykonywane w różnych miejscach - ćwiczenia z przyborami o różnym stopniu trudności treści nauczania - udział w rozgrywki klasowych lub szkolnych - udział w sportowych imprezach masowych (dla chętnych) - działanie środków dopingujących na młody organizm - ćwiczenia kształtujące i wzmacniające różne partie mięśniowe lub modelujące sylwetkę - zasady kulturalnego kibicowania - fair play w sporcie i w życiu codziennym - przepisy dyscyplin sportowych - organizacja rozgrywek klasowych lub szkolnych treści nauczania - POLONEZ: podstawowy krok, I i II trzymanie, podstawowe figury, łączenie figur - WALC (angielski lub wiedeński - do wyboru): pozycja wyjściowa, krok podstawowy, krok zmienny, obrót w prawo, obrót w lewo,.. Edukacja zdrowotna wymagania szczegółowe /założone osiągnięcia ucznia 1) wyjaśnia, dlaczego zdrowie jest wartością dla człowieka i zasobem dla społeczeństwa oraz na czym polega dbałość o zdrowie w okresie młodości i wczesnej dorosłości; 12 treści nauczania - sposoby dbania o zdrowie w różnych okresach życia człowieka - przykłady dbania o zdrowie obecnie i w najbliższej przyszłości - zdrowie w systemie wartości człowieka 2) wyjaśnia, co oznacza - przykłady zachowań odpowiedzialnych i

13 odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi; 3) omawia konstruktywne, optymistyczne sposoby wyjaśniania trudnych zdarzeń i przeformułowania myśli negatywnych na pozytywne; 4) wyjaśnia, na czym polega praca nad sobą dla zwiększenia wiary w siebie, poczucia własnej wartości i umiejętności podejmowania decyzji; 5) wyjaśnia, na czym polega konstruktywne przekazywanie i odbieranie pozytywnych i negatywnych informacji zwrotnych oraz radzenie sobie z krytyką; 6) omawia zasady racjonalnego gospodarowania czasem; 7) wyjaśnia, na czym polega samobadanie i samokontrola zdrowia oraz dlaczego należy poddawać się badaniom profilaktycznym w okresie całego życia 8) wyjaśnia, co to znaczy być aktywnym pacjentem i jakie i są podstawowe prawa pacjenta 9) omawia przyczyny i skutki stereotypów i stygmatyzacji osób chorych psychicznie i dyskryminowanych (np. żyjących z HIV/AIDS); 10) planuje projekt dotyczący wybranych zagadnień zdrowia oraz wskazuje na sposoby pozyskania sojuszników i współuczestników projektu w szkole, domu lub nieodpowiedzialnych z punktu widzenia dbania o zdrowie - czynniki sprzyjające i ograniczające naszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi - pozytywne aspekty trudnych doświadczeń - sytuacje trudne i związany z nimi stres - moje mocne i słabe strony - czynniki sprzyjające i utrudniające pracę nad sobą - potrzeba rozwijania własnych możliwości w kontekście celów, jakie chcemy osiągnąć - różnica pomiędzy oceną a krytyką - analiza otrzymywanych informacji - komunikowanie się (nadawanie i odbieranie informacji) z osobami z różnych środowisk (grupa rówieśnicza, rodzice, nauczyciele, ) - planowanie swoich zajęć - zasady prawidłowego planowania czasu - obszary zdrowia, w których samobadanie i samokontrola jest możliwa i potrzebna - czynniki sprzyjające i przeszkadzające w realizacji zachowań profilaktycznych - wyniki badań lekarskich - prawa i obowiązki pacjenta - przykłady zachowań aktywnego pacjenta - łamanie praw pacjenta - cechy i funkcje stereotypu - zależności pomiędzy stereotypami a uprzedzeniami - czynniki sprzyjające i przeciwdziałające uprzedzeniom - pojęcie stygmatyzacji, jej przyczyny i skutki - metoda projektu edukacyjnego - harmonogram prac projektowych - warunki i sposoby pozyskiwania sojuszników do realizacji projektu 13

14 w społeczności lokalnej; 11) omawia, na czym polega współuczestnictwo i współpraca ludzi, organizacji i instytucji w działaniach na rzecz zdrowia; 12) wyjaśnia, jaki jest związek między zdrowiem i środowiskiem oraz co sam może zrobić, aby tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu - instytucje, organizacje, stowarzyszenia działające na rzecz zdrowia - przykłady działań instytucji działających na rzecz zdrowia (programy, projekty, ) - przykłady związku zdrowia ze środowiskiem (pojęcie zdrowej rodziny, zdrowej szkoły, zdrowego miejsca wypoczynku itp.) - wpływ ludzi na kształtowanie zdrowego środowiska w różnych jego obszarach: rodzina, klasa, szkoła, środowisko lokalne, kraj, świat (żywność eko, segregacja śmieci, oszczędność wody, efekt cieplarniany, dziura ozonowa, energia odnawialna) 7. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA Treści nauczania przedstawione w programie Ja- moje zdrowie ruch - poza obszarem edukacja zdrowotna - są typowe dla zajęć ruchowych wychowania fizycznego i założone cele będzie można osiągnąć poprzez klasyczne metody stosowane w wychowaniu fizycznym. Do nauczania i doskonalenia umiejętności ruchowych zostaną wykorzystane: - metoda analityczna, która polega podzieleniu ruchu na prostsze elementy i ma zastosowanie w czasie złożonych ćwiczeń - metoda syntetyczna stosowana przy nauczaniu ruchów i czynności naturalnych, takich jak bieg, skok, rzut, a także w zabawach i innych dziedzinach sportu. - metoda kompleksowa, która jest kombinacją wymienionych wcześniej i jest stosowana wówczas, gdy zachodzi konieczność podzielenia czynności na fragmenty, które w miarę ich opanowywania łączymy w całość. Do realizacji zadań ruchowych zostaną wykorzystane ponadto metody: - problemowa, która polega na stwarzaniu sytuacji problemowych, w których zachodzi konieczność opracowania projektu działania wobec postawionego zadania. Zajęcia prowadzone tą metodą powinny charakteryzować się: stawianiem zadań ruchowych możliwych do wykonania przez uczniów, wzbogaceniem zadań ruchowych elementami oceny i samooceny, stosowaniem typowych i nietypowych przyborów i przyrządów. - bezpośredniej celowości ruchu, która polega na wykonywaniu przez ucznia postawionych zadań, będących dla niego bezpośrednim, zrozumiałym i w miarę atrakcyjnym celem. W rzeczywistości jednak, właściwym celem nie jest wykonanie prostego zazwyczaj zadania ruchowego, lecz aktywność ruchowa, która mu towarzyszy i jej efekty. 14

15 - zadaniowa ścisła, która polega na tym, że nauczyciel uświadamia uczniowi cel ćwiczenia i przekonuje go do osiągnięcia tego celu. W ten sposób cele lekcji stają się osobistymi, wewnętrznie akceptowanymi celami dla uczniów. - naśladowcza ścisła, która charakteryzuje się tym, że nauczyciel objaśnia i demonstruje ćwiczenie oraz koryguje błędy, a uczeń ćwiczenie odtwarza i przez wielokrotne powtarzanie opanowuje. Stosujemy je najczęściej przy nauczaniu techniki konkurencji sportowych Do przekazywania i zdobywania wiadomości zostaną wykorzystane metody: - audiowizualne (film, prezentacja, ) - słowne (objaśnienie, dyskusja, miniwykład) - samodzielna praca uczniów (np. przygotowywanie gazetek, prezentacji, ) Do kształtowania postaw uczniów zostaną wykorzystane: - metody wpływu osobistego wychowawcy (wysuwanie sugestii, oddziaływanie przykładem osobistym, wyrażanie aprobaty i dezaprobaty) - metody wpływu sytuacyjnego (instruowanie, organizowanie doświadczeń ucznia, uwiadamianie następstw zachowań społecznych) - metody wpływu społecznego (modyfikacja celów zespołu, kształtowanie wzoru postępowania obowiązującego w zespole, przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu). - metody kierowania samowychowaniem (poznawanie różnych sposobów wpływania na własny rozwój przez stawianie sobie określonych celów, przyswajanie przez ucznia określonych technik pracy nad sobą, pokazywanie uczniowi różnych technik samokontroli i samooceny) Na poziomie konstruowania programu można zdefiniować, jak będzie wyglądała indywidualizacja pracy z uczniami, którzy będą wymagali takiego podejścia, np.: - praca z uczniami dyslektycznymi będzie polegała na równomiernym usprawnianiu obu stron ciała, - uczniowie otyli będą mieli zmniejszane obciążenia (wolniejsze tempo, mniej powtórzeń ćwiczenia, itp.) - uczniowie uzdolnieni ruchowo będą wykonywali ćwiczenia z większą intensywnością (dodatkowo dla uczniów uzdolnionych będą w miarę możliwości organizowane zajęcia dodatkowe) Pozostałe przypadki (niemożliwe do zdefiniowania na etapie konstruowania programu) wymagające indywidualnego podejścia będą rozpatrywane na bieżąco stosownie do okoliczności i potrzeb 5. Osiągnięcie założonych celów z obszaru edukacja zdrowotna będzie wymagało od nauczyciela zastosowania metod i technik aktywizujących, z których nie korzystał do tej pory na wychowaniu fizycznym. Metody te stosujemy w celu zaktywizowania uczniów 5 Nauczyciele wychowania fizycznego uczestniczą w pracach zespołów nauczycielskich opracowujących KIPU tam teŝ będą wpisywane sposoby pracy z uczniami wymagającymi indywidualnego podejścia. 15

16 oraz zachęcenia ich do poszukiwania rozwiązań różnych problemów i zagadnień. Jednocześnie uczniowie ćwiczą swoje umiejętności: komunikowania się, negocjacji, argumentowania, a przede wszystkim gotowość przyjęcia innego, niż własne, zdania na omawiany temat. Najczęściej będą to: Metoda przypadków, która polega na rozpatrzeniu przez grupę uczniów jakiegoś przypadku zawierającego problem. Podstawą metody jest zwięzła relacja zdarzenia przedstawiona. Opis zdarzenia nie powinien zawierać wszystkich danych, gdyż potem następuje faza uzupełniania danych. Metoda inscenizacji, która polega na inscenizacji pewnego zdarzenia. Część uczniów przyjmuje na siebie role osób występujących w tym zdarzeniu, a pozostali są obserwatorami. Po inscenizacji rozpoczyna się dyskusja, w wyniku, której powinno dojść do wspólnej, uzgodnionej oceny zainscenizowanego problemu. Gry dydaktyczne - zabawa prowadzona według ściśle określonych zasad postępowania. Jest to celowo organizowana sytuacja, oparta na opisie faktów i procesów, w której osoby uczące się, konkurują ze sobą w ramach określonych regułami gry. Dyskusja okrągłego stołu polegająca na swobodnej wymianie poglądów pomiędzy uczniami a nauczycielem. Charakterystyczną cechą tej metody jest nieformalność i swoboda wypowiedzi wszystkich dyskutantów. Uczestnicy, wymieniając własne poglądy i doświadczenia, wzajemnie udzielają sobie wyjaśnień, które następnie koryguje oraz uzupełnia osoba prowadząca dyskusję. Metaplan /cicha dyskusja/ - w czasie dyskusji jej uczestnicy tworzą plakat, który jest graficznym skrótem dyskusji. Uczestnicy zamiast zabierać głos, zapisują swoje myśli na kartkach określonego kształtu i koloru, w krótkiej formie równoważników zdań. Następnie przypinają je do arkusza papieru umieszczonego na tablicy. Burza mózgów /giełda pomysłów, sesja odroczonego wartościowania, fabryka pomysłów, jarmark pomysłów/ polegająca na umożliwieniu uczniom szybkiego zgromadzenia wielu konkurencyjnych lub uzupełniających się hipotez rozwiązania problemu, któremu poświęcona jest jednostka metodyczna lub jej fragment. Można zgłaszać wszystkie najbardziej śmiałe lub niedorzeczne pomysły i rozwiązania, choćby nietypowe, ryzykowne i nierealne, w obojętnej formie. Pomysły te nie mogą być oceniane ani komentowane. Dywanik pomysłów - technika prowadzenia dyskusji, w wyniku której grupy dyskutujące tworzą plakaty, na których umieszczają napisane na kartkach propozycje rozwiązań dyskutowanego problemu. Po zakończeniu zgłaszania rozwiązań problemów, następuje ocena punktowa każdego z rozwiązań /każdy uczestnik ma do dyspozycji 1, 2 lub 3 punkty, które przydziela według własnego uznania wybranym rozwiązaniom/. Za najlepsze rozwiązanie problemu uznaje się to, które uzyskało najwięcej punktów. 16

17 Metoda projektów polega na tym, że uczniowie samodzielnie (pod dyskretną opieką nauczyciela) realizują duże zadanie w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Wykonując zadanie, zdobywają określoną wiedzę i nabywają szereg umiejętności, a prezentując swój projekt publicznie, przekazują tę wiedzę innym. Metoda śnieżnej kuli" - umożliwiająca przejście od pracy indywidualnej do pracy w parach, a następnie w czwórkach i większych grupach. Umożliwia doskonalenie umiejętności przedstawiania swojego zdania na dany temat, konfrontowania go ze zdaniem innych osób i dochodzenia do kompromisu. Niedokończone zdania - technika wykorzystywana zarówno w indywidualnej, jak i zespołowej pracy uczniów. Nauczyciel przygotowuje zestaw niedokończonych zdań na dany temat (problem, sytuację itp.), które uczniowie mają dokończyć. Ćwiczenie umożliwia uczniom werbalizację własnych poglądów oraz stwarza okazję do poznania poglądów innych osób. Anonimową wersją metody jest mówiąca ściana - uczniowie zapisują dokończenia zadań na samoprzylepnych karteczkach i przyklejają je w odpowiednich miejscach tablicy, na której zapisane są poszczególne zdania do dokończenia. Metoda Karo /diament/ technika polegająca na uszeregowaniu 9 stwierdzeń dotyczących omawianego zagadnienia według określonego kryterium, np. najważniejsza informacja na samej górze, potem informacje mniej istotne, a najmniej ważne na samym dole. W ten sposób uczniowie mogą budować własną hierarchię ważności różnych informacji, stwierdzeń, problemów, stanowisk itp. Ćwiczenie nadaje się do indywidualnej i grupowej pracy uczniów, może też posłużyć, po prezentacji całości lub części wyników, do poznania stanowiska klasy wobec omawianego problemu. 8. OCENA UCZNIA Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Kontrola i ocena są naturalną konsekwencją realizacji procesu dydaktyczno wychowawczego. Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (Dz. U. Nr 83, poz. 562, z późn. zm.) wyraźnie mówi, że przy ustalaniu oceny osiągnięć edukacyjnych w zakresie wychowania fizycznego należy w szczególności brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć. W związku z powyższym w Technikum Ekonomicznym Nr 8 w Warszawie proponuje się następujący Przedmiotowy System Oceniania 6. A. Przedmiot i kryteria oceny z wychowania fizycznego Na ocenę z wychowania fizycznego składają się następujące elementy: 6 Przedstawiona w programie propozycja oceniania jest wielokrotnie modyfikowaną wersją Przedmiotowego Systemu Oceniania funkcjonującego w szkole. Pierwsza wersja PSO będąca bazą do modyfikacji została opracowana w roku 2004 wspólnie z Beatą Grzegorczyk. 17

18 1. systematyczny udział i zaangażowanie w lekcjach WF (postawa ucznia), 2. udział w sprawdzianach, 3. umiejętności ruchowe i organizacyjne, 4. wiadomości, 5. aktywny udział w życiu sportowym szkoły oraz aktywność własna (udział w rozgrywkach szkolnych i międzyszkolnych, udział w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych) 6. edukacja zdrowotna. Ad. A.1 Systematyczny udział i zaangażowanie w lekcjach WF (postawa ucznia) Za każdą lekcję uczeń może otrzymać od -1 do 2 pkt. a) 2 pkt - za posiadanie stroju i obuwia do ćwiczeń oraz ćwiczenie z zaangażowaniem (za przeprowadzenie rozgrzewki dodatkowo +1pkt) b) 1 pkt - za usprawiedliwione niećwiczenie, - za nieprzestrzeganie podczas ćwiczenia na lekcji zasad kultury osobistej (używanie nieodpowiednich słów, zaśmiecanie miejsca ćwiczeń, jedzenie podczas lekcji, korzystanie z telefonu komórkowego, nieodpowiednie zachowanie w stosunku do nauczyciela i osób współćwiczących,...) - za pomoc w prowadzeniu lekcji WF w przypadku niećwiczenia: sędziowanie, asekuracja ćwiczących, przynoszenie, ustawianie i sprzątanie sprzętu sportowego używanego na lekcji,... c) 0 pkt - za nieusprawiedliwione niećwiczenie - za bierność na lekcji d) -1 pkt - za nieusprawiedliwioną nieobecność. Punkty są sumowane na koniec każdego miesiąca i wyliczane w % w stosunku do wartości maksymalnej (100%). Wartość maksymalna = liczba lekcji w miesiącu x 2 pkt. Ocenę aktywności miesięcznej stanowi suma punktów ze wszystkich lekcji w danym miesiącu podzielona przez ilość lekcji w tym miesiącu: - ponad 90% - bardzo dobry (5) - 89% - bardzo dobry- (5-) - 88% - 80% - dobry+ (4+) - 79% - 75% - dobry (4) - 74% - 70% - dobry- (4-) - 69% - 65% - dostateczny+ (3+) - 64% - 51% - dostateczny (3) - 50% - 33% - dopuszczający (2) - 32% i mniej niedostateczny (1) 18

19 Uczeń, który w danym miesiącu opuścił ponad 50% lekcji, otrzymuje nieklasyfikowanie miesięczne. Uczniowi posiadającemu w danym miesiącu zwolnienie lekarskie, ocenę aktywności miesięcznej wylicza się z lekcji, których zwolnienie nie obejmowało. Ocena aktywności miesięcznej w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 3. Ad. A.2 Udział w sprawdzianach W każdym semestrze każdego roku szkolnego odbędzie się 5 sprawdzianów. Udział w nich będzie oceniany na zasadzie zaliczenia. Ocena cząstkowa za udział w sprawdzianach będzie wystawiana według następującego schematu. Udział w: sprawdzianie niedostateczna (1) - 2 sprawdzianach dopuszczająca (2) - 3 sprawdzianach dostateczna (3) - 4 sprawdzianach dobra (4) - 5 sprawdzianach bardzo dobra (5) Za udział w sprawdzianie i wykonanie zadania kontrolnego z zaangażowaniem na miarę własnych możliwości uczeń otrzymuje +, za odmowę udziału w sprawdzianie, uczeń otrzymuje -. Plusy i minusy są zapisywane w dzienniku nauczyciela WF do dziennika lekcyjnego i elektronicznego wpisywana jest jedna ocena za udział w sprawdzianach. Jedyny obowiązkowy sprawdzian, w którym każdy uczeń musi wziąć udział raz w semestrze to indeks sprawności indywidualnej (odmowa wzięcia udziału skutkuje otrzymaniem cząstkowej oceny niedostatecznej o wadze 2). Ocena za udział w sprawdzianach w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 2. Ad. A.3 Umiejętności ruchowe i organizacyjne - uczeń przystępujący do sprawdzianu z zadania ruchowego (oprócz plusa za udział w sprawdzianie) otrzymuje ocenę za umiejętności ruchowe. Szczegółowe kryteria ocen za umiejętności ruchowe uczniów w każdej klasie zostaną ustalone przez nauczycieli uczących w każdej klasie i zapisane w planach pracy po ustaleniu tematyki sprawdzianów, - uczeń organizujący (współorganizujący) szkolne zawody, rozgrywki, konkursy, lekcję WF otrzymuje cząstkową ocenę bardzo dobrą (5) lub celującą (6) za każde wydarzenie, które przygotowuje. Oceny za umiejętności ruchowe i organizacyjne w dzienniku elektronicznym Librus mają wagę 1. Ad. A.4 Wiadomości 19

20 - uczeń przygotowujący gazetkę tematyczną otrzymuje cząstkową ocenę dobrą (4) lub wyższą. Szczegółowe kryteria oceny za gazetkę zostaną określone przez nauczyciela prowadzącego zajęcia w danej klasie i zapisane w planach pracy. - uczeń przygotowujący zadanie teoretyczne (prezentacje, krzyżówki, testy, ) otrzymuje cząstkową ocenę dobrą (4) lub wyższą. Szczegółowe kryteria oceny za zadanie teoretyczne zostaną określone przez nauczyciela prowadzącego zajęcia w danej klasie i zapisane w planach pracy. Oceny za wiadomości w dzienniku elektronicznym Librus mają wagę 1. Ad. A.5 Aktywny udział w życiu sportowym szkoły oraz aktywność własna (udział w rozgrywkach szkolnych i międzyszkolnych, udział w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych) - uczeń biorący udział w rozgrywkach szkolnych otrzymuje cząstkową ocenę bardzo dobrą (5) za każdą dyscyplinę, w której bierze udział, - uczeń uczestniczący w zajęciach sportowych bądź rekreacyjnych poza szkołą (klub sportowy, pływalnia, siłownia, fitness klub, itp.), który może to udokumentować otrzymuje cząstkową ocenę bardzo dobrą (5), - uczeń systematycznie uczęszczający na szkolne zajęcia pozalekcyjne w ramach SKS otrzymuje cząstkową ocenę celującą (6), - uczeń reprezentujący szkołę w zawodach międzyszkolnych otrzymuje cząstkową ocenę celującą (6) za każdą dyscyplinę, w której bierze udział. Ocena za aktywny udział w życiu sportowym szkoły i aktywność własną w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 1. Sukces sportowy jest oceniany dodatkowo cząstkową oceną celującą o wadze 1. Ad. A.6 Edukacja zdrowotna - uczeń posiadający portfolio z zajęć edukacji zdrowotnej otrzymuje cząstkową ocenę dobrą (4), bardzo dobrą (5) lub celującą (6). Nie przewiduje się ocen niższych, ani oceny niedostatecznej za brak portfolio. Szczegółowe kryteria oceny za portfolio zostaną określone przez nauczyciela prowadzącego zajęcia w danej klasie i zapisane w planach pracy. Ocena za portfolio w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 1. - uczeń otrzymuje + za aktywne uczestnictwo w każdych zajęciach z obszaru edukacji zdrowotnej. Każde trzy plusy stanowią cząstkową ocenę bardzo dobrą (5). Ocena za aktywność z obszaru edukacja zdrowotna w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 1. 20

21 - każdy uczeń otrzymuje cząstkową ocenę za udział w projekcie edukacyjnym. Ocena za projekt edukacyjny jest średnią trzech ocen: samooceny, oceny uczniów i oceny nauczyciela. Ocena za projekt edukacyjny w dzienniku elektronicznym Librus ma wagę 2. B. Poprawianie oceny przez ucznia Uczeń może poprawić otrzymane oceny cząstkowe z wyjątkiem: oceny aktywności miesięcznej, oceny za udział w sprawdzianach, oceny za aktywność podczas zajęć edukacji zdrowotnej oraz oceny z projektu edukacyjnego. Aby poprawić ocenę z umiejętności ruchowych uczeń wykonuje po raz kolejny to samo zadanie ruchowe. Aby poprawić ocenę z wiadomości uczeń wykonuje inne zadanie teoretyczne zlecone przez nauczyciela WF Poprawianie ocen cząstkowych odbywa się podczas zajęć prowadzonych w ramach art. 42, ust. 2, p. 2 KN. C. Ocena semestralna i końcoworoczna Na ocenę semestralną składają się następujące elementy liczone według średniej ważonej: - oceny aktywności miesięcznej, - ocena za udział w sprawdzianach, - oceny za umiejętności ruchowe i organizacyjne oraz wiadomości, - dodatkowe cząstkowe oceny opisane w punkcie 1.5, - oceny z obszaru edukacja zdrowotna. Ocenę końcoworoczną ustala się na podstawie dwóch ocen semestralnych. Odwołanie się ucznia od oceny jest możliwe zgodnie z procedurą opisaną w Wewnątrzszkolnych Zasadach Oceniania. D. Egzamin klasyfikacyjny Uczeń, który opuścił więcej niż 50% lekcji WF, ma prawo przystąpić do egzaminu klasyfikacyjnego zgodnie z procedurą opisaną Wewnątrzszkolnych Zasad Oceniania. Egzamin klasyfikacyjny z WF ma przede wszystkim formę zadań praktycznych, niemniej jednak nauczyciel ma prawo wymagać od ucznia i oceniać również wiadomości. E. Usprawiedliwienia - usprawiedliwienia mogą być lekarskie lub od rodziców (opiekunów), z zaznaczeniem, że usprawiedliwienie od rodziców (opiekunów) może być wypisane maksymalnie na trzy kolejne lekcje, 21

22 - każde niećwiczenie lub nieobecność powinno być usprawiedliwione pisemnie w dzienniczku ucznia lub w bezpośredniej rozmowie rodzica (opiekuna) z nauczycielem WF, - usprawiedliwienia niećwiczenia na danej lekcji muszą być przekazane nauczycielowi WF przed tą lekcją. Po tym terminie nie będą przyjmowane (z wyjątkiem zwolnień lekarskich), - niedyspozycja fizjologiczna (jeśli nie jest usprawiedliwiona w dzienniczku lub przez pielęgniarkę szkolną) jest traktowana jako przypadek losowy, ale nie jest traktowana jako usprawiedliwione niećwiczenie. Należy ją jednak zgłosić przed lekcją i stosować się do ogólnego regulaminu zajęć, - zwolnień długoterminowych (semestralnych i rocznych) zgodnie z WZO dokonuje Dyrektor Szkoły. 9. EWALUACJA PROGRAMU Ewaluacja Pozwala zorientować się autorowi oraz realizatorom programu, czy pracują zgodnie z założonymi celami i czy stosowane przez nich metody są skuteczne. Wyniki ewaluacji będą podstawą do: - wprowadzenia korekty programu - kontroli wyników wykonywanych zadań edukacyjnych. Narzędziami ewaluacji będą między innymi: - ankiety skierowane do uczniów, dotyczące m. in.: atrakcyjności lekcji wychowania fizycznego, oceniania z wychowania fizycznego, rozwoju zainteresowań szeroko pojętą kulturą fizyczną, potrzeb w zakresie wychowania fizycznego, - ankiety opracowane przez autorkę programu skierowane do nauczycieli realizatorów dotyczące m. in.: trudności napotkanych w realizacji programu, możliwości dostosowania programu do zmiany warunków szkolnych, Narzędziami ewaluacji będą również: obserwacje zachowań i aktywności uczniów w różnych sytuacjach, swobodne wypowiedzi uczniów, rozmowy z uczniami i ich rodzicami, rozmowy z innymi nauczycielami realizatorami programu, Uzyskane wyniki będą poddane analizie oraz wykorzystane do wprowadzenia ewentualnych korekt fragmentów programu lub jego poważniejszej modyfikacji. 10. BIBLIOGRAFIA 1. Demel M., Skład A. (1976): Teoria wychowania fizycznego. Warszawa. PWN. 2. Dudkiewicz W. (2004): Diagnoza i ewaluacja w wychowaniu fizycznym. Kielce. Wyd. Akademii Świętokrzyskiej. 3. Komorowska H. (1999): O programach prawie wszystko. Warszawa. WSiP. 4. Nalaskowski S. (1998): Metody nauczania. Toruń. Marszałek. 5. Niemierko B. (1999): Pomiar wyników kształcenia. Warszawa. WSiP. 6. Programy nauczania w rzeczywistości szkolnej. Tworzenie - wybór ewaluacja. ORE. Publikacja w ramach projektu: Wdrożenie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, ze szczególnym uwzględnieniem II i IV etapu edukacyjnego. 22

23 7. Woynarowska B. (2007): Edukacja zdrowotna. Warszawa. PWN. 11. ZAŁĄCZNIKI Załącznik 1 Podstawa programowa z wychowania fizycznego dla IV etapu edukacyjnego CELE KSZTAŁCENIA wymagania ogólne Przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej oraz ochrona i doskonalenie zdrowia własnego oraz innych, w szczególności: 1) uświadomienie potrzeby całożyciowej aktywności fizycznej; 2) stosowanie w życiu codziennym zasad prozdrowotnego stylu życia; 3) działanie jako krytyczny konsument (odbiorca) sportu; 4) umiejętności sprzyjające zapobieganiu chorobom i doskonaleniu zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. TREŚCI NAUCZANIA wymagania szczegółowe 1. Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego. Uczeń: 1) wskazuje mocne i słabe strony swojej sprawności fizycznej; 2) opracowuje i realizuje program aktywności fizycznej dostosowany do własnych potrzeb; 3) omawia zalecenia dotyczące aktywności fizycznej w zależności od płci, okresu życia i rodzaju pracy zawodowej; 4) wymienia czynniki wpływające na podejmowanie aktywności fizycznej zależne od rodziny, kolegów, mediów i społeczności lokalnej. 2. Trening zdrowotny. Uczeń: 1) ocenia reakcje własnego organizmu na wysiłek fizyczny o różnej intensywności; 2) wyjaśnia, na czym polega prozdrowotny styl życia; 3) wyjaśnia związek między aktywnością fizyczną i żywieniem a zdrowiem i dobrym samopoczuciem oraz omawia sposoby utrzymania odpowiedniej masy ciała we wszystkich okresach życia; 4) wykonuje proste ćwiczenia relaksacyjne; 5) wyjaśnia, gdzie szukać wiarygodnych informacji dotyczących zdrowia i sportu oraz dokonuje krytycznej analizy informacji medialnych w tym zakresie; 6) wymienia choroby cywilizacyjne uwarunkowane niedostatkiem ruchu, w szczególności choroby układu krążenia, układu ruchu i otyłość, oraz omawia sposoby zapobiegania im; 7) wylicza oraz interpretuje własny wskaźnik wagowo-wzrostowy (BMI). 3. Sporty całego życia i wypoczynek. Uczeń: stosuje poznane elementy techniki i taktyki w wybranych indywidualnych i zespołowych formach aktywności fizycznej. 4. Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista. Uczeń: 23

24 1) wykonuje ćwiczenia kształtujące i kompensacyjne w celu przeciwdziałania negatywnym dla zdrowia skutkom pracy, w tym pracy w pozycji siedzącej i przy komputerze; 2) wyjaśnia, na czym polega umiejętność oceny stopnia ryzyka związanego z niektórymi sportami lub wysiłkami fizycznymi. 5. Sport. Uczeń: 1) wyjaśnia relacje między sportem profesjonalnym i sportem dla wszystkich a zdrowiem; 2) omawia etyczne i zdrowotne konsekwencje stosowania środków dopingujących; 3) wymienia i interpretuje przykłady konstruktywnego i destrukcyjnego zachowania się kibiców sportowych. 6. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 1) wyjaśnia, dlaczego zdrowie jest wartością dla człowieka i zasobem dla społeczeństwa oraz na czym polega dbałość o zdrowie w okresie młodości i wczesnej dorosłości; 2) wyjaśnia, co oznacza odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi; 3) omawia konstruktywne, optymistyczne sposoby wyjaśniania trudnych zdarzeń i przeformułowania myśli negatywnych na pozytywne; 4) wyjaśnia, na czym polega praca nad sobą dla zwiększenia wiary w siebie, poczucia własnej wartości i umiejętności podejmowania decyzji; 5) wyjaśnia, na czym polega konstruktywne przekazywanie i odbieranie pozytywnych i negatywnych informacji zwrotnych oraz radzenie sobie z krytyką; 6) omawia zasady racjonalnego gospodarowania czasem; 7) wyjaśnia, na czym polega samobadanie i samokontrola zdrowia oraz dlaczego należy poddawać się badaniom profilaktycznym w okresie całego życia; 8) wyjaśnia, co to znaczy być aktywnym pacjentem i jakie i są podstawowe prawa pacjenta; 9) omawia przyczyny i skutki stereotypów i stygmatyzacji osób chorych psychicznie i dyskryminowanych (np. żyjących z HIV/AIDS); 10) planuje projekt dotyczący wybranych zagadnień zdrowia oraz wskazuje na sposoby pozyskania sojuszników i współuczestników projektu w szkole, domu lub w społeczności lokalnej; 11) omawia, na czym polega współuczestnictwo i współpraca ludzi, organizacji i instytucji w działaniach na rzecz zdrowia; 12) wyjaśnia, jaki jest związek między zdrowiem i środowiskiem oraz co sam może zrobić, aby tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu. ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI (Dotyczą III i IV etapu edukacji). Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne. Wspiera rozwój fizyczny, psychiczny i społeczny oraz zdrowie uczniów i kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia. Pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów. Wymagania szczegółowe odnoszą się do zajęć prowadzonych w systemie klasowolekcyjnym, w ramach następujących bloków tematycznych: 1) diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego; 24

25 2) trening zdrowotny; 3) sporty całego życia i wypoczynek; 4) bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista; 5) sport; 6) taniec (dotyczy tylko III etapu edukacyjnego); 7) edukacja zdrowotna. Szkoła, uwzględniając wymagania określone w podstawie programowej, powinna rozwijać własną ofertę programową w odniesieniu do zajęć wychowania fizycznego, w tym zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. W realizacji zajęć należy odwoływać się do wiedzy dotyczącej biologii człowieka, zapobiegania chorobom oraz umiejętności psychospołecznych, uzyskanych na innych zajęciach, a zwłaszcza biologii, wiedzy o społeczeństwie, wychowaniu do życia w rodzinie, edukacji dla bezpieczeństwa i przedsiębiorczości. Szkoła zapewnia warunki realizacji określonych w podstawie programowej wymagań szczegółowych, które należy traktować jako wskaźniki rozwoju dyspozycji osobowych niezbędnych do: 1) uczestniczenia w kulturze fizycznej w okresie nauki szkolnej, a także po jej zakończeniu; 2) inicjowania i współorganizowania aktywności fizycznej; 3) dokonywania wyboru form aktywności fizycznej przez całe życie; 4) kształtowania prozdrowotnego stylu życia oraz dbałości o zdrowie. Zajęcia wychowania fizycznego powinny być prowadzone w sali sportowej, w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu zastępczym bądź na boisku szkolnym. Szczególnie zalecane są zajęcia ruchowe na zewnątrz budynku szkolnego, w środowisku naturalnym. Szkoła powinna także zapewnić urządzenia i sprzęt sportowy niezbędny do zdobycia przez uczniów umiejętności i wiadomości oraz rozwinięcia sprawności określonych w podstawie programowej. Oprócz uczestnictwa w aktywności fizycznej, uczeń powinien w czasie zajęć również pełnić rolę inicjatora i organizatora ćwiczeń, zabaw i gier ruchowych. Każdy uczeń powinien co najmniej raz w roku samodzielnie poprowadzić rozgrzewkę według ustalonego toku i po konsultacjach z nauczycielem. Uczeń powinien nauczyć się dokonywania samooceny sprawności fizycznej. W czasie zajęć należy stwarzać atmosferę sprzyjającą rzetelności samooceny sprawności. Zajęcia wychowania fizycznego w zakresie edukacji zdrowotnej powinny być dostosowane do potrzeb uczniów (po przeprowadzeniu diagnozy tych potrzeb). Uczniowie powinni aktywnie uczestniczyć w planowaniu, realizacji i ewaluacji zajęć. Zajęcia powinny być wspierane przez realizację treści z zakresu edukacji zdrowotnej w ramach innych przedmiotów, w tym zwłaszcza: biologii, wychowania do życia w rodzinie, wiedzy o społeczeństwie, edukacji dla bezpieczeństwa, przedsiębiorczości, religii, etyki. Wymaga to koordynacji i współdziałania nauczycieli różnych przedmiotów oraz współpracy z pielęgniarką albo higienistką szkolną. Niezbędne jest także skoordynowanie tych zajęć z programami edukacyjnymi dotyczącymi zdrowia i 25