PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W ZESPOLE SZKÓŁ W WAGANOWICACH

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W ZESPOLE SZKÓŁ W WAGANOWICACH opracowała: Katarzyna Domanik-Plutecka str. 1

2 Spis treści: I. Podstawa prawna PZO. II. Cele oceniania osiągnięć uczniów. III. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów. IV. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie. V. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie. VI. Zasady wystawiania oceny śródrocznej i rocznej. VII. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej. VIII. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach edukacyjnych uczniów. IX. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej. X. Dostosowanie wymagań edukacyjnych ze względu na orzeczenia SPPP o specyficznych trudnościach w uczeniu się. XI. Sposoby korygowania niepowodzeń szkolnych i podnoszenia osiągnięć uczniów. XII. Praca z uczniem uzdolnionym. str. 2

3 I. Podstawa prawna PZO. Przedmiotowe zasady oceniania z wiedzy o społeczeństwie są zgodne z: Podstawą programową kształcenia ogólnego dla gimnazjum; Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U poz. 997); Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U poz. 843); Programem nauczania Wiedza o społeczeństwie, Elżbieta Dobrzycka, Krzysztof Makara. Program nauczania Dziś i jutro Teresa Kowalewska II. Cele oceniania osiągnięć uczniów. Wspieranie ucznia w jego rozwoju. Określanie stopnia efektywności procesu kształcenia. Gromadzenie informacji o uczniu i formułowanie na ich podstawie opinii o jego osiągnięciach w nauce i rozwoju. Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie, pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju. Motywowanie ucznia do dalszej pracy. Dostarczanie rodzicom (prawnym opiekunom) i wychowawcom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. III. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów. 1. Odpowiedź ustna - 1ocena w okresie Obowiązuje tematyka z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowej z całego działu. Uczeń ma czas na zastanowienie się. Nauczyciel dokonuje ostatecznej oceny i ją uzasadnia. Ocena z odpowiedzi ustnej nie podlega poprawie. 2. Prace pisemne Praca klasowa - jest obowiązkowa i obejmuje materiał programowy jednego działu tematycznego. Zapowiadana jest z tygodniowym wyprzedzeniem, poprzedzona lekcją str. 3

4 powtórzeniową. Praca klasowa zostaje sprawdzona i oddana w ciągu dwóch tygodni. Uczniowie, którzy są nieobecni podczas pracy klasowej zobowiązani są do napisania jej w terminie do dwóch tygodni po powrocie. Oceny niedostateczne z pracy klasowej można poprawić w terminie do siedmiu dni po oddaniu pracy klasowej przez nauczyciela. Uczeń poprawia pracę klasową raz i do dziennika wpisywane są obie oceny. Kartkówka - krótka forma pisemna sprawdzająca bieżące wiadomości z maksymalnie trzech ostatnich lekcji. Może być niezapowiedziana, sprawdzona w ciągu tygodnia. Oceny z kartkówek nie podlegają poprawie. Kontrola zeszytu ćwiczeń- minimum raz w semestrze, wyrywkowo. Przygotowanie skrótu najważniejszych wydarzeń z całego tygodnia, tzn. Prasówki ( np.; na każdą lekcje wyznaczony jest jeden uczeń którego zadaniem jest prezentacja wybranych najważniejszych, jego zdaniem wydarzeń z okresu od ostatniej do kolejnej lekcji wos-u - kształcenie umiejętności selekcji materiału oraz nauka publicznej prezentacji). Realizacje projektu Referat Diagnozy i próbne sprawdziany i egzaminy - oceniane według procentów. 3. Aktywność na lekcji Ocena obejmuje: Częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi. Prawidłowe rozwiązywanie zadań. 4. Prace domowe Praca ucznia wykonywana jest w domu. Uczeń nie otrzymuje oceny niedostatecznej, gdy przed lekcją zgłosi nauczycielowi, iż nie potrafił w domu sam wykonać zadanej pracy, powinien jednak wówczas pokazać pisemne próby rozwiązania. Brak zeszytu ćwiczeń jest równoznaczne z brakiem zadania domowego. Prace domowe nie muszą być zawsze oceniane. Prace domowe mogą być sprawdzane również w sposób wybiórczy na ocenę podczas lekcji ( rozwiązane na tablicy z wyjaśnieniem). 5. Prace dodatkowe - wg ustaleń z nauczycielem. 6. Praca w grupach na lekcji. 7. Udział w uroczystościach szkolnych i gminnych. 8. Udział w konkursach z wiedzy o społeczeństwie. str. 4

5 IV. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który : samodzielnie rozwija własne uzdolnienia, wykorzystują zdobytą wiedzę podczas zajęć osiąga sukcesy w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, reprezentuje szkołę na zewnątrz lub posiada inne znaczące osiągnięcia Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania potrafi efektywnie zaplanować pracę w zespole, umiejętnie podejmować decyzje, interpretować wyniki, odnajdywać i porządkować informacje potrafi zastosować umiejętności w rożnych sytuacjach, samodzielne rozwiązuje zadania i problemy w sposób twórczy w sytuacjach trudnych, nietypowych Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: posiada wiedzę określoną kryteriami oceny dobrej w przedmiotowych zasadach oceniania potrafi współpracować w grupie, wyciągnąć wnioski, różnicować ważność informacji, dzielić się wiedzą z innymi, wybrać własny sposób uczenia wykazuje aktywną postawę wobec trudnych i nietypowych zagadnień Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: opanował wiadomości i umiejętności określone kryteriami oceny dostatecznej współpracuje w grupie, umie objaśnić niektóre wyniki pracy, logicznie je uporządkować, podjąć decyzję, jaką postawę przyjąć rozwiązuje proste zadania teoretyczne i praktyczne. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: opanował wiedzę określoną kryteriami oceny dopuszczającej potrafi dostosować się do decyzji grupy i współpracować w niej rozwiązuje najprostsze zagadnienia z pomocy kolegi lub nauczyciela rozumie podstawowe zagadnienia wyrażane w sposób prosty i jednoznaczny Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą str. 5

6 V. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie. Klasa II gimnazjum Temat lekcji Zagadnienia 1. Ja, czyli kto? - tożsamość - tożsamość osobista i społeczna - samoocena - praca nad sobą - styl życia - aktywny i bierny styl życia - sposoby spędzania wolnego czasu - samorealizacja - konsumpcyjny styl życia - współczesne autorytety 2. Człowiek - socjalizacja istotą społeczną - czynniki ułatwiające i utrudniające socjalizację - role społeczne - konflikt ról 3. - komunikacja Porozumiewam werbalna i y się niewerbalna - nadawca i odbiorca Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział I: Ja i moje otoczenie - podejmuje - omawia terminy: terminy: działania mające sposoby negatywne skutki samoocena, tożsamość, na celu eliminację poprawienia zaniżonej lub samorealizacja, konsumpcjonizm swoich wad i samooceny zawyżonej autorytet wykorzystywanie - uzasadnia, jaki samooceny - dokonuje elementy atutów sposób spędzania - odróżnia samooceny tożsamości wolnego czasu autorytety - tłumaczy, czym - odróżnia czynniki jest rzeczywiste od jest styl życia tożsamość kształtujące styl najkorzystniejsze pozornych - podaje osobistą od życia dla człowieka przykłady społecznej osobę, aktywnego i - charakteryzuje negatywne i którą uważa za biernego własny styl życia pozytywne strony autorytet, i spędzania - omawia różnice konsumpcyjnego uzasadnia swój wolnego czasu pomiędzy stylu życia, na wybór aktywnym i podstawie tekstu biernym stylem źródłowego życia terminy: współczesne konformizm, autorytety nonkonformizm - tłumaczy, co to termin:, co znaczy, że socjalizacja decyduje o czynniki przyczyny człowiek jest role dobrych relacjach sprzyjające konfliktu ról istotą społeczną społeczne, jakie z innymi ludźmi socjalizacji i ją społecznych - wylicza pełnione może odgrywać - określa, w jakich ograniczające przez siebie role człowiek sytuacjach społeczne człowiek może utracić swoją indywidualność, na podstawie tekstu źródłowego, na - podaje zasady - przekazuje - prezentuje czym polega skutecznego komunikat w znaczenie mowy publicznie komunikacja porozumiewania sposób werbalny i ciała w akcie przygotowane werbalna i się niewerbalny komunikacji wystąpienie niewerbalna - odczytuje w - uczestniczy w - tłumaczy, na str. 6

7 - zasady - prowadzi podstawowe sposób dyskusji lub czym polega skutecznej rozmowę w zasady prawidłowy gesty debacie na debata oksfordzka komunikacji sposób kulturalny publicznych rozmówcy wybrany temat - mowa ciała wystąpień - określa reguły - umiejętność sposoby przemawiania publicznych podejmowania w sytuacjach wystąpień decyzji w grupie oficjalnych - prowadzenie - podaje zalety dyskusji i debaty pracy zespołowej - praca zespołowa 4. Nie taki - przyczyny różne - określa - podaje - symuluje konflikt powstawania terminy: konflikt, typy zachowań i najczęstsze negatywne skutki prowadzenie straszny konfliktów negocjacje, postaw w przyczyny różnych mediacji - najczęstsze kompromis sytuacjach konfliktów we zachowań w pomiędzy sytuacje - podaje konfliktowych współczesnym sytuacjach zwaśnionymi konfliktowe przykłady sytuacji świecie konfliktowych stronami - sposoby konfliktowych w sposoby rozwiązywania codziennym życiu rozwiązywania problemy, z konfliktów konfliktów którymi - skuteczne - tłumaczy, na najczęściej wiąże prowadzenie czym polega się konflikt negocjacji konflikt pokoleń, pokoleń, na na podstawie podstawie tekstu tekstu źródłowego źródłowego 5. Grupy - zbiorowość a, czym - określa rolę - omawia społeczne grupa społeczna jest zbiorowość, a kontaktów i więzi korzyści płynące z hierarchię grupy terminy: rodzina - przyczyny czym grupa z innymi ludźmi przynależności do niepełna, rodzina powstawania grup społeczna w życiu różnych grup cechy, jakie przybrana, społecznych - podaje nazwy człowieka społecznych powinien mieć rodzina zastępcza - podział grup grup społecznych, - dostrzega wpływ przywódca grupy społecznych do których należy podział grup grupy na - tłumaczy, na - hierarchia w społecznych jednostkę czym polega grupie funkcje rodziny - charakteryzuje wartość i rola - rodzina jako współczesny rodziny oraz podstawowa grupa model rodziny specyfika więzi społeczna rodzinnych - funkcje rodziny 6. Życie szkoły - władze szkolne, czym - omawia - określa zadania - podaje sposoby - omawia - statut szkoły jest statut szkoły strukturę władz poszczególnych aktywnego wybrany problem - prawa i szkoły organów władz uczestniczenia w swojej obowiązki ucznia podstawowe - podaje szkoły życiu szkoły społeczności - zadania prawa i obowiązki przykłady działań szkolnej i samorządu ucznia samorządu historię swojej wskazuje sposoby uczniowskiego uczniowskiego szkoły i biografię jego rozwiązania jej patrona str. 7

8 7. Normy i - formalne i - rozpoznaje, - podaje - uzasadnia, które zasady nieformalne podstawowe dlaczego należy przykłady normy społeczne sposoby normy społeczne zasady i normy przestrzegać norm postępowania uważa za zapobiegania - funkcje norm współżycia społecznych zgodne z najważniejsze dyskryminacji społecznych społecznego - tłumaczy, na określonymi w szkole - prawa czym polega normami przykłady obywatelskie podstawowe tolerancja i - omawia skutki nietolerancji we - tolerancja i prawa nietolerancja nieprzestrzegania współczesnym rodzaje obywatelskie - podaje norm społecznych świecie nietolerancji Polaków przyczyny - dyskryminacja - omawia nietolerancji prawa i wolności osób i grup przyczyny obywatelskie społecznych dyskryminacji w Polaków szkole - określa, czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce termin: wolność słowa - rozpoznaje zagrożenia związane z nietolerancją, na podstawie tekstu źródłowego Rozdział II: Naród i społeczeństwo 1. Mój udział w - społeczność - określa zadania - inicjuje życiu - społeczność terminy: elementy korzyści płynące z lokalnych działania mające społecznym lokalna społeczność, składające się na życia w stowarzyszeń i na celu - tradycja lokalna społeczność tradycję lokalną społeczności organizacji rozwiązanie - lokalne lokalna swojego miejsca - podaje - omawia lokalnych stowarzyszenia - tłumaczy, czym zamieszkania przykłady problemy problemów i organizacje są potrzeby - podaje stowarzyszeń i występujące w - potrzeby informacje na organizacji społeczności człowieka i ich potrzeby niższego temat swojej lokalnych lokalnej podział i wyższego rzędu najbliższej - charakteryzuje - hierarchia okolicy działalność potrzeb różne lokalnego sposoby realizacji stowarzyszenia, tej samej potrzeby na podstawie tekstu źródłowego hierarchię potrzeb według A. Maslowa str. 8

9 2. Razem - naród termin: - podaje zalety stanowimy naród - tożsamość naród terminy: przykłady etapy uczestnictwa w narodowa tożsamość polskiego powstawania tworzeniu kultury - dziedzictwo polskie symbole narodowa, dziedzictwa narodu polskiego narodowej narodowe narodowe dziedzictwo narodowego, - omawia dobre - symbole narodowe - określa rolę dlaczego utrata oraz złe strony narodowe i ich - podaje daty symboli niepodległości i wielonarodowości historia polskich świąt narodowych okres zaborów - kształtowanie narodowych wpłynęły na się narodu - omawia kształtowanie polskiego czynniki świadomości sprzyjające narodowej kształtowaniu się Polaków narodów 3. Od - ojczyzna - tłumaczy, na - charakteryzuje patriotyzmu do - mała ojczyzna terminy: ojczyzna, czym polega różnice pomiędzy współczesne znaczenie szowinizmu - patriotyzm patriotyzm patriotyzm patriotyzmem a formy stereotypu w - patriotyzm lokalny nacjonalizmem i patriotyzmu odniesieniu do lokalny obowiązki szowinizmem - omawia narodów - nacjonalizm, obywateli wobec rodzaje przyczyny - podaje szowinizm, ojczyzny patriotyzmu, na Holocaustu przykłady rasizm, podstawie tekstu pozytywnych kosmopolityzm źródłowego stereotypów - stereotypy - charakteryzuje narodowych narodowe różne postawy patriotyczne nacjonalizm, szowinizm i kosmopolityzm - określa, czym jest stereotyp i wymienia jego cechy, czym był Holocaust 4. Mniejszości - mniejszości - podaje - omawia prawa więzi - ocenia stosunek narodowe narodowe i terminy: podstawowe mniejszości łączące Polonię z Polaków do etniczne mniejszości prawa narodowych i państwem i mniejszości - prawa narodowe, mniejszości etnicznych w narodem polskim narodowych mniejszości mniejszości narodowych i Polsce narodowych i etniczne etnicznych w na dziedziny etnicznych Polsce mapie państwo, w aktywności - emigracja i mniejszości - uzasadnia którym znajduje Polonii imigracja narodowe i konieczność się największe - omawia - Polonia na etniczne poszanowania skupisko Polonii pozytywne i świecie mieszkające w odrębności - podaje czynniki negatywne skutki str. 9

10 Polsce kulturowej wpływające na emigracji mniejszości kształtowanie Polaków narodowych poczucia odrębności największe kulturowej, na skupiska Polonii podstawie tekstu na świecie źródłowego 5. - społeczeństwo termin: termin: - charakteryzuje - opisuje, na Społeczeństwo i - społeczeństwo społeczeństwo globalna wioska klasy i warstwy funkcjonowanie czym polega hierarchia informacyjne klasy - tłumaczy, czym społeczne wybranego awans społeczny i społeczna - globalna społeczne jest społeczeństwa degradacja wioska społeczeństwo korzyści pierwotnego społeczna - klasy i warstwy informacyjne wynikające z społeczne obecności w dobre i złe strony - awans różnice między społeczeństwie przynależności społeczny i życiem klasy średniej, na do wybranej degradacja społeczeństwa podstawie tekstu klasy społecznej społeczna pierwotnego i źródłowego współczesnego - charakteryzuje klasę średnią 6. Polskie - współczesne klasy - charakteryzuje - charakteryzuje - omawia poziom - tłumaczy społeczeństwo społeczeństwo społeczne współczesne problemy wykształcenia przyczyny małej polskie występujące w społeczeństwo społeczne społeczeństwa liczebności - podział Polsce polskie występujące w polskiego polskiej klasy klasowy Polsce średniej polskiego kwestie związane korzyści i społeczeństwa ze szkolnictwem zagrożenia, jakie wyższym w niesie ze sobą Polsce, na powszechny podstawie tekstu dostęp do źródłowego internetu Rozdział III: Państwo 1. Po co ludziom - państwo termin: - podaje nazwy - omawia cechy na - samodzielnie państwo? - państwa państwo trzech państw państwa mapie państwa tworzy definicje federacyjne i - federacyjnych i - opisuje federacyjne i państwa unitarne przyporządkowuje unitarnych wewnętrzne i unitarne federacyjnego i - cechy państwa Polskę do - określa funkcje zewnętrzne państwa - funkcje właściwego państwa funkcje państwa sposoby unitarnego państwa rodzaju państwa - rozróżnia termin: uzyskania - ocenia relacje - obywatelstwo cechy pojęcia repatriacja obywatelstwa państwo - narodowość państwa obywatelstwo i polskiego obywatel narodowość 2. Ustroje - państwa - charakteryzuje nazwy - charakteryzuje - opisuje sposoby - rozpoznaje polityczne demokratyczne, ustroje: dwóch państw rolę obywateli w powstawania przywódców str. 10

11 autorytarne i demokratyczny, demokratycznych, państwie trzech typów najważniejszych totalitarne autorytarny i autorytarnych i demokratycznym, ustrojów państw - republika totalitarny totalitarnych autorytarnym i politycznych współczesnych - monarchia - podaje nazwy totalitarnym - system różnice między dwóch monarchii genezę różnych terminy: prezydencki, monarchią a i republik terminy: form rządów indoktrynacja, parlamentarny i republiką - opisuje, na czym ideologia, na pucz, system mieszany polegają gospodarka mapie państwa prezydencki, mechanizmy centralnie demokratyczne, parlamentarny i wpajania sterowana, autorytarne i mieszany społeczeństwu kadencja totalitarne określonej - odszukuje na ideologii, na mapie monarchie podstawie tekstu i republiki źródłowego 3. Demokracja - demokracja istotę - odróżnia, w jaki - tłumaczy, na - ocenia bezpośrednia i demokracji demokrację sposób państwo czym polegają znaczenie kultury pośrednia prawa bezpośrednią od demokratyczne różne rodzaje politycznej dla - istota i wolności pośredniej dba o dobro demokracji funkcjonowania demokracji obywatelskie w - podaje obywateli - uzasadnia państwa - termin: prawa państwie przykłady wyższość demokratycznego człowieka demokratycznym zastosowania przykłady praw demokracji nad - prawa i różnych form przysługujących innymi ustrojami wolności terminy: radni, demokracji obywatelom w politycznymi obywatelskie w posłowie, bezpośredniej i krajach państwie referendum pośredniej demokratycznych demokratycznym - tłumaczy, czym - jest kultura przyporządkowuje polityczna, na prawa obywateli podstawie tekstu do odpowiednich źródłowego kategorii praw - uczestniczy w dyskusji na temat stosowania zasad demokratycznych w życiu codziennym terminy: inicjatywa obywatelska, plebiscyt, konsultacje społeczne 4. Zalety i wady - zalety i wady zalety - tłumaczy, na - omawia - rozróżnia demokracji demokracji i wady ustroju czym polega zagrożenia, które pojęcia dobro swoją opinię na str. 11

12 - demokracja demokratycznego demokracja wiążą się z państwa i dobro temat polskiej większościowa i większościowa i demokracją partii demokracji konstytucyjna demokracja większościową cechy - dobro państwa konstytucyjna charakteru i a dobro partii, na znaczenie osobowości, czym polegają współpracy i którymi powinien działania dla kompromisu dla się odznaczać dobra państwa funkcjonowania dobry polityk demokracji, na podstawie tekstu źródłowego 5. - obywatelstwo termin: - tłumaczy, na cechy, Społeczeństwo - inicjatywa obywatelstwo czym polega którymi powinny terminy: weto sposoby obywatelskie obywatelska i prawa istota charakteryzować ludowe, strajk rozwiązań społeczeństwo i obowiązki społeczeństwa się osoby chcące pracowniczy, problemów obywatelskie obywatela Polski obywatelskiego brać aktywny organizacja lokalnych i - formy - omawia cechy udział w życiu pożytku ogólnokrajowych społecznego charakteryzujące formy udziału społecznym, na publicznego z wykorzystaniem protestu dobrego obywateli w życiu podstawie tekstu - uczestniczy w różnych form - obywatelskie obywatela publicznym źródłowego dyskusji inicjatywy nieposłuszeństwo - rozróżnia formy - uzasadnia dotyczącej obywatelskiej społecznego konieczność wpływu - prowadzi protestu udziału obywateli obywateli na dyskusję w życiu sprawy ważne dotyczącą publicznym dla całego wpływu państwa obywateli na sprawy ważne dla całego państwa 6. Organizacje - organizacje - rozróżnia trzy - podaje pozarządowe pozarządowe sektory życia różnice między zasady przykłady korzyści - wolontariat społecznego działalnością wolontariatu organizacji non wynikające z - stowarzyszenia termin: fundacji i - tłumaczy, jaką profit pracy i fundacje wolontariat stowarzyszenia rolę odgrywają w działających w wolontariuszy dla termin: - omawia zadania społeczeństwie najbliższej obywatela i organizacja organizacji organizacje non okolicy społeczeństwa pozarządowa pozarządowych profit, na podstawie tekstu źródłowego 7. Patologie w - demagogia - rozpoznaje - uczestniczy w - prowadzi państwie - populizm patologie władzy terminy: wystąpienie o dyskusji lub dyskusję lub demokratycznym - przykłady demagogia, charakterze debacie na temat debatę na temat patologii władzy: przykłady populizm populistycznym sposobów sposobów korupcja, nadmiernej - tłumaczy, na skutki zwalczania zwalczania biurokratyzacja, biurokratyzacji czym polegają: korupcji patologii władzy patologii władzy centralizacja korupcja, - opracowuje str. 12

13 biurokratyzacja, szkolną kampanię centralizacja walki z korupcją Rozdział IV: Mój udział w życiu gospodarczym 1. Po co ludziom - historia - uczestniczy w - tłumaczy ideę pieniądze? pieniądza funkcje pieniądza historię pieniądza dyskusji na temat pozytywne i wprowadzania - karty płatnicze, jak - omawia funkcje przyszłości negatywne skutki wspólnej - konto bankowe należy posługiwać pieniądza pieniądza nieograniczonego europejskiej - funkcje się kartą płatniczą dostępu do waluty euro pieniądza pozytywne strony pieniędzy posiadania karty płatniczej 2. ABC - gospodarka i jej, czym - charakteryzuje - charakteryzuje, czym gospodarki działy jest gospodarka poszczególne różnice pomiędzy polską jest koniunktura - gospodarka działy gospodarki gospodarką gospodarkę gospodarcza centralnie terminy: centralnie - określa planowana konkurencja, terminy: popyt, planowaną i zależność między - gospodarka monopol podaż gospodarką popytem i podażą wolnorynkowa wolnorynkową - popyt i podaż - tłumaczy, na - równowaga czym polega rynkowa monopol i - konkurencja i konkurencja monopol 3. Ekonomia w - gospodarstwo, czym - planuje budżet - określa moim domu domowe jest gospodarstwo rodzaje domowy liczebność i zadania rzecznika - źródła domowe gospodarstw, czym rodzaje konsumentów dochodów domowych są wydatki stałe i współczesnych - tłumaczy, czym gospodarstw różne źródła - podaje sposoby zmienne polskich zajmuje się Urząd domowych dochodów w zgłaszania - podaje, na co gospodarstw Ochrony - budżet domowy gospodarstwach reklamacji należy zwrócić domowych Konkurencji i - wydatki stałe i domowych uwagę przy Konsumentów zmienne - planuje swoje instytucje dokonywaniu - konsument wydatki zajmujące się zakupu towaru - prawa, kim ochroną praw - omawia prawa konsumenta jest konsument konsumenta konsumenta i - obowiązki obowiązki sprzedawcy podstawowe sprzedawcy - umowa kupna- prawa - prawidłowo sprzedaży konsumenta wypełnia - gwarancja - tłumaczy, czym formularz towaru jest gwarancja reklamacyjny - reklamacja towaru - dochodzenie praw konsumenta str. 13

14 4. Podatki i - idea podatków termin: - charakteryzuje - opisuje sposoby budżet państwa - rodzaje podatek rodzaje podatków rodzaje podatków terminy: deficyt pokrywania podatków w - uzasadnia w Polsce w Polsce budżetowy, NIP, deficytu Polsce potrzebę płacenia - podaje - tłumaczy, na PIT, CIT, VAT budżetowego - budżet państwa podatków wysokość stawek czym polega - oblicza - ocenia skalę, czym podatkowych zjawisko szarej wysokość podatkową jest budżet obowiązujących strefy podatku obowiązującą w państwa w Polsce dochodowego Polsce na tle źródła płaconego przez innych państw dochodów i obywatela wydatków własne państwa propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów państwa 5. System - system szanse, co bankowy pieniężny terminy: waluta, terminy: emisja, i zagrożenia zadania wpływa na - rodzaje banków konto bankowe, NBP, Rada wynikające z Narodowego tworzenie i ich specyfika lokata, kredyt Polityki korzystania z Banku Polskiego systemu - usługi bankowe - określa istotę Pieniężnej różnorodnych i Rady Polityki pieniężnego w - reklama usług działalności - omawia prawo usług bankowych Pieniężnej danym państwie bankowych banków popytu i podaży - określa - porównuje i czynniki ocenia jakość kształtujące usług bankowych prawo popytu i - prezentuje ofertę podaży wybranych - omawia rolę banków reklamy w internetowych sektorze bankowym 6. Giełda - giełda i jej nazwy - opisuje, na - odszukuje w papierów rodzaje terminy: giełda, terminy: indeks miast, w których czym polega internecie wartościowych - rodzaje makler, akcja, giełdowy, hossa, znajdują się praca maklera i informacje o papierów obligacja bessa największe gra na giełdzie wynikach wartościowych współczesne - ocenia ryzyko indeksów - specyfika gry różnice między giełdy papierów związane z grą na giełdowych na giełdzie akcjami a wartościowych giełdzie obligacjami zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych str. 14

15 7. Ożywienie - warunki - określa czynniki - odszukuje w - ocenia aktualny gospodarcze i rozwoju terminy: terminy: produkt wpływające na rocznikach stan polskiej kryzys gospodarczego koniunktura, krajowy brutto, ożywienie i statystycznych i gospodarki państwa recesja, inflacja produkt krajowy kryzys internecie - porównuje - przyczyny skutki brutto na osobę gospodarczy w informacje o obecny stan kryzysu ożywienia i - tłumaczy, za państwie wartości polskiej gospodarczego kryzysu pomocą jakich skutki wskaźników gospodarki z - wpływ władz gospodarczego dla wskaźników ożywienia i stanu gospodarki sytuacją państwowych na obywateli można ocenić stan kryzysu w Polsce gospodarczą w rozwój gospodarki gospodarczego dla - opisuje innych krajach gospodarczy państwa i mechanizm Unii Europejskiej - produkt przedsiębiorców powstawania - porównuje krajowy brutto i szanse inflacji wskaźniki inne wskaźniki i zagrożenia poziomu polskiej gospodarki: wynikające z gospodarki ze produkt ingerencji władz wskaźnikami narodowy brutto, państwowych w stanu gospodarki produkt krajowy gospodarkę innych państw brutto na osobę danego kraju Klasa III gimnazjum Ocena niedostateczna Uczeń: - nie opanował wiedzy i umiejętności w zakresie wymagań koniecznych niezbędnych do dalszego kształcenia, - nie wypowiada się na forum klasy, - nie wykonuje prostych poleceń nauczyciela, - nie wykazuje chęci współpracy z nauczycielem, - pomimo pomocy i zachęty ze strony nauczyciela uczeń nie wykazuje zainteresowania przedmiotem ( brak książek, zeszytu ćwiczeń), - nie realizuje zadań tematycznych. Ocena dopuszczająca Uczeń: - przy pomocy nauczyciela jest w stanie wykonać proste polecenia, - ma braki w opanowaniu wiedzy i umiejętności, które są konieczne do dalszego kształcenia, str. 15

16 - jego postawa na lekcjach jest bierna ale wykazuje chęć do współpracy, - sporadycznie dostrzega tylko proste związki pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego, gospodarczego i politycznego, pojęcia: praca, rynek, gospodarka rynkowa, popyt, podaż, cena, bank, giełda, inflacja, towar, przedsiębiorstwo, pieniądz, moneta, banknot, budżet, podatek, bezrobocie, pracodawca, pracobiorca, reklama, terroryzm, - wie, że celem działalności gospodarczej człowieka jest zaspokajanie własnych potrzeb, praca i umiejętności człowieka są warunkiem rozwoju jednostki i społeczeństwa, - wie, dlaczego obywatele powinni płacić podatki, wylicza rodzaje podatków, symbole Unii Europejskiej - wie, czym jest ONZ i NATO, na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej, - wie, jakie należy przygotować dokumenty w uzyskaniu pracy, gdzie szukać informacji o możliwości zatrudnienia, - potrafi z pomocą nauczyciela napisać CV i list motywacyjny, Ocena dostateczna Uczeń: - jest aktywny na lekcjach sporadycznie, - jego wiedza jest wyrywkowa i fragmentaryczna, - udziela odpowiedzi na proste pytania nauczyciela, - wykonuje samodzielnie proste zadania, które przydzieli mu grupa, - definiuje pojęcia: potrzeby człowieka, barter, budżet rodzinny, prawo popytu i podaży, konkurencja, depozyt bankowy, obligacja, akcja, spółka z o. o, spółka akcyjna, recesja, spółdzielnia, przedsiębiorczość, rynek pracy, siły wytwórcze, korupcja, uchodźcy, emigranci, - wie, czym zajmują się ambasady i konsulaty, - zna funkcje i rodzaje pieniądza,, na czym polega gospodarowanie, - wie, jakie są rodzaje gospodarek, - zna cechy gospodarki rynkowej, rodzaje spółek, - rozumie perswazyjny charakter reklamy, - wie, z jakich form pomocy mogą skorzystać absolwenci wszystkich typów szkół oraz na czym polegają obowiązki pracowników i pracodawców, - opisuje formalności związane z rozpoczęciem samodzielnej działalności gospodarczej, - potrafi samodzielnie napisać CV i list motywacyjny, str. 16

17 - rozumie, że wybierając zawód trzeba uwzględnić własne zainteresowania, a także zapotrzebowanie na rynku - omawia etapy tworzenia Unii Europejskiej. Ocena dobra Uczeń: - w dużej mierze opanował treści i umiejętności zawarte w programie, - chętnie pracuje w grupie, - jest aktywny na zajęciach, - umiejętnie wykorzystuje zdobyte informacje, - wykonuje samodzielnie typowe zadania związane z tokiem lekcji i zlecone przez nauczyciela, - umie formułować proste typowe wypowiedzi ustne i pisemne, - potrafi interpretować diagramy, wykresy, mapki tematyczne, tabele, - poprawnie stosuje pojęcia: budżet, podmiot gospodarczy, marketing, inwestor, makler, dywidenda, dochód narodowy, dochód narodowy per capita, deficyt budżetowy, rynek konsumenta, monopol, rynek pracy, koniunktura, prywatyzacja, reprywatyzacja, szara strefa, Kodeks Pracy, reglamentacja, globalizacja, efekt cieplarniany, dziura ozonowa kwaśne deszcze, - rozumie, że podejmowanie decyzji ekonomicznych uwarunkowane jest wieloma czynnikami, znaczenie pracy dla rozwoju człowieka, rodzaje i przyczyny bezrobocia, - rozumie mechanizm powstawania inflacji, funkcje i rodzaje pieniądza, - charakteryzuje rodzaje podatków, - charakteryzuje mechanizmy gospodarki tradycyjnej, nakazowej, rynkowej, działalność giełdy, banku, - wie, na czym polega konkurencja, jakie znaczenie ma marketing, - zna czynniki wzrostu gospodarczego, - charakteryzuje cele polityki zagranicznej Polski, - omawia zasady działania Unii Europejskiej,, na czym polega zasada pomocniczości i solidarności w Unii Europejskiej, - potrafi uzasadnić wybór szkoły, - potrafi przygotować dokumenty celem uzyskania pracy, - rozumie przyczyny i zacofania w krajach Południa, najważniejsze konflikty międzynarodowe. str. 17

18 Ocena bardzo dobra Uczeń: - bardzo aktywnie uczestniczy w zajęciach, - sprawnie samodzielnie posługuje się różnymi źródłami wiedzy, uzasadnia odpowiedzi korzystając z wiadomości prasowych i telewizyjnych, - samodzielnie dostrzega związki pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego, gospodarczego i politycznego, - uzasadnia własne poglądy i stanowiska, - dokonuje samodzielnej oceny wydarzeń i zjawisk, - dostrzega związki przyczynowo skutkowe, - potrafi łączyć wiedzę z różnych przedmiotów, - potrafi interpretować diagramy, wykresy, tabele, mapki tematyczne i wyciągać wnioski, - interpretuje teksty źródłowe, obecny stan wiedzy dotyczącej badań socjologicznych - wraża swoje opinie na temat terroryzmu, - omawia konsekwencje konfliktów międzynarodowych i narodowościowych, - posługuje się analizą SWOT do rozwiązywania zagadnień z dziedziny gospodarki lub polityki, - poprawnie stosuje pojęcia: PNB, PKB, akumulacja, spożycie, dług publiczny, reklama społeczna, mobilność zawodowa, liberalizm, interwencjonizm państwowy, bilans płatniczy, protekcjonizm, euroregiony, globalna wioska, - rozumie związek miedzy przedsiębiorczością a funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i gospodarki, znaczenie różnych podmiotów gospodarczych w funkcjonowaniu rynku, role giełdy, banków, - potrafi wyjaśnić, dlaczego inflacja jest szkodliwa dla gospodarki i konsumentów, - rozumie rolę monopoli w gospodarce rynkowej, - potrafi zaproponować sposoby przeciwdziałania korupcji w gospodarce, - wie, czym jest Jednolity Rynek Europejski, - ocenia stanowisko Polski w strukturach Unii Europejskiej, sytuację gospodarczą kraju i swego regionu oraz wkład Polski w proces integracji UE, - potrafi uzasadnić, dlaczego gospodarka nakazowa była nieefektywna, - uzasadnia znaczenie przekształceń własnościowych przeprowadzonych w Polsce po 1989 roku, - potrafi wyjaśnić, od czego uzależniony jest wzrost dochodu narodowego, -wie, jak skutecznie korzystać z praw konsumenckich, -wie, jakie są zasady zatrudniania młodocianych, - zna programy edukacyjne realizowane w ramach UE, str. 18

19 - potrafi scharakteryzować główne zagrożenia ekologiczne dla Ziemi, - potrafi przedstawić argumenty za lub przeciw obecności żołnierzy polskich w misjach zagranicznych. Ocena celująca Uczeń: - posiada wiedzę i umiejętności wykraczające poza program, - rozwija własne zainteresowania, poprzez samodzielne wyszukiwanie informacji, - korzysta z różnych źródeł informacji np; z prasy, Internetu, literatury, - bierze udział w konkursach, - jest bardzo aktywny na zajęciach, - potrafi doskonale zaplanować i zorganizować pracę swoją i innych, - wypowiada się bardzo poprawnym językiem, - wykonuje szereg zadań z własnej inicjatywy, np.; prezentacje multimedialne, - jest żywo zainteresowany tym co się dzieje w Polsce i na świecie, potrafi samodzielnie formułować pytania i rozwiązywać problemy dotyczące rzeczywistości społecznej, gospodarczej i politycznej, - angażuje się w akcje o charakterze humanitarnym, ekologicznym, wolontariackim, np; Klub Wolontariatu działającego na terenie szkoły, - aktywizuje uczniów do realizacji danego przedsięwzięcia np; w samorządzie uczniowskim, - współuczestniczy w organizacji uroczystości państwowych i szkolnych, - manifestuje swoje postawy patriotyczne poprzez godne zachowanie i wypełnianie obowiązków obywatela np; udział w uroczystościach gminnych, - poczuwa się do obowiązku ochrony symboli narodowych, - potrafi podawać konkretne argumenty podczas dyskusji, - ocenia i porównuje sytuacje społeczne, polityczne, ekonomiczne, - selekcjonuje informacje z różnych źródeł np.; na temat Unii Europejskiej, - potrafi sporządzić procentowy diagram np; na co przeznacza swoje kieszonkowe, - rozróżnia w przekazie treści o charakterze informacyjnym, perswazyjnym, manipulacyjnym, - potrafi oceniać i charakteryzować sytuacje związane z Polską oraz występujące na świecie np; ocenia poradnictwo zawodowe w Polsce, akcje militarne NATO w Europie i na świecie. VI. Zasady wystawiania oceny śródrocznej i rocznej. Wystawianie oceny śródrocznej i rocznej dokonuje się na podstawie wszystkich ocen cząstkowych z uwzględnieniem preferencji ocen z prac klasowych. W drugiej kolejności brane są pod uwagę oceny z kartkówek i odpowiedzi, prasówek. str. 19

20 Ocenę śródroczną i roczną nauczyciel wystawia najpóźniej na 10 dni przed klasyfikacją. Przy wystawianiu oceny śródrocznej i rocznej pod uwagę będą brane również: postępy ucznia aktywność systematyczność i pilność samodzielność pracy O zagrożeniu oceną niedostateczną, nauczyciel informuje wychowawcę ucznia na miesiąc przed klasyfikacją. Wychowawca przekazuje pisemną informację rodzicom. Ocena śródroczna i roczna nie jest średnią arytmetyczną. Oceny ustala nauczyciel na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych. VII. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej. Uczeń lub jego rodzice (opiekun prawny) składają pisemny wniosek do Dyrektora Zespołu o ustalenie wyższej, niż przewidywana roczna ocena klasyfikacyjna w terminie do dwóch dni roboczych od uzyskania informacji. Nauczyciel prowadzący dane zajęcia edukacyjne jest obowiązany dokonać analizy zasadności wniosku wg następujących kryteriów: uczeń był obecny na 90% zajęć edukacyjnych z danego przedmiotu, w całorocznym ocenianiu bieżącym występuje przynajmniej 50% ocen równych lub wyższych od oceny, o którą ubiega się uczeń. W oparciu o tę analizę nauczyciel może ocenę podwyższyć lub utrzymać. Nauczyciel może dokonać sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia w formie ustnej lub pisemnej w obszarze uznanym przez niego za konieczny. Uczeń otrzymuje informację od nauczyciela o ustalonej ocenie klasyfikacyjnej. Nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę poprzez krótką informację ustną lub uzasadnienie punktacji. W przypadku wniosku pisemnego nauczyciel uzasadnia ocenę na piśmie. Informacja powinna być krótka, konkretna i użyteczna, zawierać wiadomości o tym, co uczeń wykonał poprawnie i sugestie jak może poprawić wykonane zadanie. VIII. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach edukacyjnych uczniów. Uczeń jest na bieżąco informowany o otrzymywanych ocenach. Każda ocena jest jawna. Uczeń ma prawo wiedzieć za co i jaką ocenę otrzymał. Informację o planowanej ocenie klasyfikacyjnej podaje się uczniowi co najmniej 10 dni przed klasyfikacją. str. 20

21 Informację o planowanej ocenie niedostatecznej śródrocznej lub rocznej otrzymuje uczeń i jego rodzice miesiąc przed końcem okresu. Rodzice są informowani o osiągnięciach swoich dzieci podczas zebrań ogólnych, które odbywają się w terminach ustalonych przez Dyrektora Zespołu. Sprawdzone i ocenione prace ucznia są udostępniane uczniowi i jego rodzicom (opiekunom) na terenie szkoły przez wychowawcę klasy po wcześniejszym umówieniu spotkania lub w czasie zebrań z rodzicami przez uczącego nauczyciela lub wychowawcę. Nie dopuszcza się kopiowania dokumentów, robienia zdjęć czy notatek. W zależności od potrzeb przeprowadzane są: rozmowy indywidualne, rozmowy telefoniczne, wpisywanie uwag do zeszytu przedmiotowego ucznia informujące rodziców o postępach i trudnościach w nauce dzieci. IX. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej. 1.Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń: 1)omawia i stosuje zasady komunikowania się i współpracy w grupie (np. bierze udział w dyskusji, zebraniu, wspólnym działaniu); 2)wymienia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji; 3)przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i miedzy grupami; 4)wyjaśnia na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić. 2.Życie społeczne. Uczeń: 1)podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot; charakteryzuje rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy; 2)wyjaśnia na przykładach znaczenie podstawowych norm współżycia między ludźmi, w tym wzajemności, odpowiedzialności i zaufania; 3)charakteryzuje życie szkolnej społeczności, w tym rolę samorządu uczniowskiego; wyjaśnia, na czym polega przestrzeganie praw ucznia; 4)rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz. związane z nimi oczekiwania; 5)wyjaśnia, jak tworzą się podziały w grupie i w społeczeństwie (np. na "swoich" i "obcych"), i podaje możliwe sposoby przeciwstawiania się przejawom nietolerancji. str. 21

22 3.Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń: 1)charakteryzuje - odwołując się do przykładów - wyrwane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia; 2)omawia problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków (na podstawie samodzielnie zebranych informacji); 3)przedstawia wybrany problem społeczny ważny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości i rozważa jego możliwe rozwiązania. 4.Być obywatelem. Uczeń: 1)wyjaśnia, jak człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa); 2)podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa; 3)przedstawia cechy dobrego obywatela; odwołując się do historycznych i współczesnych postaci, wykazuje znaczenie postaw i cnót obywatelskich. 5.Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń: 1)przedstawia główne podmioty życia publicznego (obywatele, zrzeszenia obywatelskie, media, politycy i partie, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) i pokazuje, jak współdziałają i konkurują one ze sobą w życiu publicznym; 2)uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania; 3)przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych (od lokalnych stowarzyszeń do związków zawodowych i partii politycznych) i uzasadnia ich znaczenie dla obywateli; 4)wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym; 5)opracowuje - indywidualnie lub w zespole - projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz). 6.Środki masowego przekazu. Uczeń: 1)omawia funkcje i wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w życiu obywateli; 2)charakteryzuje prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i odbiorców; 3)wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy; krytycznie analizuje przekaz reklamowy; str. 22

23 4)uzasadnia, posługując się przykładami, znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie; odczytuje i interpretuje wyniki wybranego sondażu opinii publicznej. 7.Wyborcy i wybory. Uczeń: 1)przedstawia argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich; 2)wymienia zasady demokratycznych wyborów i stosuje je w głosowaniu w szkole; 3)wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze; 4)krytycznie analizuje ulotki, hasła i spory wyborcze. 8. Naród i mniejszości narodowe. Uczeń: 1)wyjaśnia, co dla niego oznacza być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej) i czym obywatelstwo różni się od narodowości; 2)wyjaśnia, uwzględniając wielonarodowe tradycje Polski, jaki wpływ na kształtowanie narodu mają wspólne dzieje, kultura, język i tradycja; 3)wymienia mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) żyjące obecnie w Polsce i przedstawia przysługujące im prawa; na podstawie samodzielnie zebranych materiałów charakteryzuje jedną z tych grup (jej historię, kulturę, obecną sytuację); 4)wyjaśnia, co to jest Polonia i w jaki sposób Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną. 9.Patriotyzm dzisiaj. Uczeń: 1)wyjaśnia, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną i omawia te więzi na własnym przykładzie; 2)uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej; 3)wyjaśnia, odwołując się do wybranych przykładów, czyni według niego jest patriotyzm; porównuje tę postawę z nacjonalizmem, szowinizmem i kosmopolityzmem; 4)wykazuje, odwołując się do Holokaustu oraz innych zbrodni przeciw ludzkości, do jakich konsekwencji prowadzić może skrajny nacjonalizm; 5)rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami. 10.Państwo i władza demokratyczna. Uczeń: 1)wymienia podstawowe cechy i funkcje państwa; wyjaśnia, czym jest władza państwowa; 2)wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym; 3)wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym; str. 23

24 4)wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska); 5)porównuje demokrację bezpośrednią z przedstawicielską oraz większościową z konstytucyjną (liberalną); 6)wyjaśnia, czym są prawa człowieka i uzasadnia ich znaczenie we współczesnej demokracji; 7)rozważa i ilustruje przykładami zalety i słabości demokracji. 11.Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń: 1)wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej; 2)omawia najważniejsze zasady ustroju Polski (suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm); 3)korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej omawia podstawowe prawa i wolności w niej zawarte; 4)wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w Polsce. 12.System wyborczy i partyjny. Uczeń: 1)wyjaśnia, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne; 2)wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a systemem wielopartyjnym; 3)wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te, które pozostają w opozycji. 13.Władza ustawodawcza w Polsce. Uczeń: 1)przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw; 2)sporządza, na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu tych obrad i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie. 14.Władza wykonawcza. Uczeń: 1)wskazuje najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta; 2)wyjaśnia, jak powoływany jest i czyni zajmuje się rząd polski; podaje nazwisko premiera, wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw; 3)wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań; 4)wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy. str. 24

25 15.Władza sądownicza. Uczeń: 1)przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość, dwuinstancyjność) i przykłady spraw, którymi się zajmują; 2)wyjaśnia, czym zajmuje się Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu. 16.Samorządy i ich znaczenie. Uczeń: 1)uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym i podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców; 2)wyjaśnia, na czyni polegają zasady decentralizacji i pomocniczości; odnosi je do przykładów z życia własnego regionu i miejscowości. 17.Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń: 1)przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postaci z jej dziejów; 2)wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego i wykazuje, jak odnosi się to do jego codziennego życia; 3)przedstawia sposób wybierania i działania władz gminy, w tym podejmowania decyzji w sprawie budżetu; 4)nawiązuje kontakt z lokalnymi instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi oraz podejmuje współpracę z jedną z nich (w miarę swoich możliwości); 5)pisze podanie, krótki list w sprawie publicznej i wypełnia prosty druk urzędowy; 6)odwiedza urząd gminy i dowiaduje się, w jakim wydziale można załatwić wybrane sprawy. 18.Samorząd powiatowy i wojewódzki. Uczeń: 1)przedstawia sposób wybierania samorządu powiatowego i wojewódzkiego oraz ich przykładowe zadania; 2)porównuje - na wybranych przykładach - zakres działania samorządu wojewódzkiego z zakresem działania wojewody; 3)przygotowuje plakat, folder, stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region. 19.Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń: 1)przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi., relacje z sąsiadami); 2)charakteryzuje politykę obronną Polski; członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych misjach pokojowych i operacjach militarnych; 3)przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji; 4)wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty. str. 25

26 20.Integracja europejska. Uczeń: 1)przedstawia cele i etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony); 2)wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska); 3)wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności; 4)wyjaśnia, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane; 5)wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnia swoją opinię na temat jej dalszej integracji i rozszerzania. 21.Polska w Unii Europejskiej. Uczeń: 1)przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej; 2)wyszukuje informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa i instytucje; 3)formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju. 22.Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń: 1)wyjaśnia, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje międzynarodowe; 2)wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; omawia przebieg i próby rozwiązania jednego z nich. 23.Problemy współczesnego świata. Uczeń: 1)porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czyni polega ich współzależność; 2)uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą; 3)wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czyni polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki; ocenia jej skutki; 4)rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy); 5)ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie; 6)wyjaśnia, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać. str. 26

27 24.Praca i przedsiębiorczość. Uczeń: 1)wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych: 2)przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; bierze udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają je rozwinąć; 3)stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena elektów). 25.Gospodarka rynkowa. Uczeń: 1)przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między nimi; 2)podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy); 3)charakteryzuje gospodarkę rynkową (prywatna własność, swoboda gospodarowania, konkurencja, dążenie do zysku, przedsiębiorczość); 4)wyjaśnia działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku; analizuje rynek wybranego produktu i wybranej usługi. 26.Gospodarstwo domowe. Uczeń: 1)wyjaśnia na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; 2)wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; układa jego budżet; 3)przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważa wydatki i źródła ich finansowania; 4)wyjaśnia, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić. 27.Pieniądz i banki. Uczeń: 1)przedstawia na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej; 2)wyjaśnia, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych; 3)wyszukuje i zestawia ze sobą oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); wyjaśnia, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie 28.Gospodarka w skali państwa. Uczeń: 1)wyjaśnia terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretuje dane statystyczne na ten temat; str. 27